Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 stycznia 2022 r.

1.  oddala wniosek pozwanego o odrzucenie pozwu;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 54.443,17 (pięćdziesiąt cztery tysiące czterysta czterdzieści trzy 17/00 ) euro wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwot:

a)  38.453,74 euro od dnia 2 maja 2015 r. do dnia zapłaty;

b)  15.990,00 euro od dnia 13 maja 2015 r. do dnia zapłaty;

3.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 4.463,41 (cztery tysiące czterysta sześćdziesiąt trzy 41/00) euro od dnia 2 maja 2015 r. do dnia 21 lipca 2015 r.;

4.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 26.332 zł (dwadzieścia sześć tysięcy trzysta trzydzieści dwa złote) tytułem zwrotu kosztów procesu;

5.  zasądza od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Oddziału Finansowego Sądu Okręgowego w Bydgoszczy kwotę 4.337,25 zł (cztery tysiące trzysta trzydzieści siedem złotych dwadzieścia pięć groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa.

SSO Elżbieta Kala

Sygn. akt VIII GC 111/17

UZASADNIENIE

Powód – (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. (obecnie (...) Spółka Akcyjna w B.) w pozwie przeciwko (...) (poprzednio P. A.) w N. w N. (...) wniósł o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego kwoty 54.443,17 EUR wraz z ustawowymi odsetkami:

- od kwoty 38.453,74 EUR od dnia 2 maja 2015 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 15.990,00 EUR od dnia 13 maja 2015 r. do dnia zapłaty,

a także ustawowych odsetek w zakresie kwoty 4.463,41 EUR od dnia 2 maja 2015 r. do dnia 21 lipca 2015 r.

Ponadto powód wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wraz z opłatą od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł, według norm przepisanych.

Uzasadniając pozew powód wyjaśnił, że w wyniku złożonego dnia 14 kwietnia 2015 r. zamówienia (...), potwierdzonego dnia 15 kwietnia 2015 r. w oparciu o list intencyjny z dnia 4 kwietnia 2014 r., strony zawarły umowę dostawy, tj. na wykonanie elementów konstrukcji dźwigu zgodnie z zestawieniem stanowiącym załącznik nr A do zamówienia pozwanego i dostawę do portu w G..

Powód wskazał, że pozwany zatytułował swoje zamówienia jako „umowa uzgodniona między stronami”, niemniej jednak powód nigdy tego dokumentu nie podpisał i zaakceptował go tylko w zakresie wskazanym w potwierdzeniu zamówienia. Uznał, że z uwagi na brak jakiejkolwiek odpowiedzi na odesłane pozwanemu potwierdzenie zamówienia, strony wiązała umowa w zakresie zgodnych ustaleń stron z obu wymienionych dokumentów. W zakresie nieuzgodnionym strony nie były związane żadnymi jednostronnymi postanowieniami.

Po dostarczeniu przedmiotu umowy zgodnie z ustaleniami, powód wystawił dwie faktury: nr (...) na kwotę EUR 42.917,16 z terminem płatności przypadającym na dzień 1 maja 2015 r. i nr (...) na kwotę EUR 15.990,00 z terminem płatności przypadającym na dzień 12 maja 2015 r. Pozwany uregulował jedynie kwotę EUR 4.463,41, zatem zostało mu do zapłaty EUR 54.443,74.

Pozwany nie miał żadnych zastrzeżeń do dostarczonego przedmiotu umowy. Wobec powyższego powód wezwał go do zapłaty wyznaczając dodatkowe terminy. Pozwany nie uregulował należności.

Odnosząc się do podniesionego przez pozwanego zarzutu braku jurysdykcji, powód podał, że strony nigdy nie uzgodniły klauzuli prorogacyjnej. Powód niezwłocznie w potwierdzeniu zamówienia odpowiedział, że nie akceptuje Ogólnych Warunków Umowy i będzie realizował zamówienie na zasadach określonych w prawie międzynarodowym. Na to zastrzeżenie pozwany nie odpowiedział, natomiast strony podjęły dalsze czynności zmierzające do wykonania zasadniczych warunków umowy. Zdaniem powoda, w tej sytuacji strony wiązały postanowienia wynikające z zamówienia i potwierdzenia zamówienia z wykluczeniem zapisów dotyczących warunków umownych nie uregulowanych w uzgodnionych między stronami dokumentach.

Pozwany przed wdaniem się w spór podniósł w dniu 17 kwietnia 2019 r. zarzut niewłaściwości Sądu Okręgowego w Bydgoszczy. Wskazał, że strony zwarły umowę, z której wynika właściwość sądu norweskiego w B..

W odpowiedzi na pozew pozwany w pierwszej kolejności wniósł o przekazanie sprawy sądowi właściwemu miejscowo, tj. do Sądu w B. (...) w N. (...) oraz podniósł zarzut braku jurysdykcji krajowej. W razie, gdyby Sąd nie uznał tych zarzutów, wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na jego rzecz od powoda kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Ponadto pozwany wniósł o przesłuchanie świadka K. R. na okoliczność terminu zawarcia umowy, treści umowy dostawy, jej realizacji oraz zmiany, a także przyczyn zmiany dostawy, istnienia umowy o właściwość Sądu oraz prawo właściwe, a także obciążenia powoda przez pozwanego karą umowną za opóźnienie w dostawie.

Uzasadniając zarzut niewłaściwości Sądu Okręgowego w Bydgoszczy pozwany wyjaśnił okoliczności współpracy stron.

Podał, że strony podpisały list intencyjny w dniu 4 kwietnia 2014 r., z którego wynikało, że pozwany ma zamiar kupić od dostawcy – powoda jeden zestaw konstrukcji stalowych suwnicy, dla projektu (...) i określiły warunki zamówienia.

Następnie w dniu 25 kwietnia 2014 r. pozwany złożył zamówienie nr (...) dla projektu (...). Jednym z załączników do tego zamówienia były Ogólne Warunki Umowy wersja 2 z dnia 31 października 2013 r. (OWU).

W dniu 26 kwietnia 2014 r. powód przyjął zamówienie wskazując jako ostateczny termin realizacji zamówienia dzień 29 sierpnia 2014 r. W treści potwierdzenia zamówienia powód nie wykluczył zapisów OWU, tym samym zaakceptował je i przyjął do stosowania.

Prace nad projektem (...) trwały przez cały 2014 r. Powód nie wykonał dostawy w umówionym terminie. Pozwany zapłacił powodowi w styczniu 2015 r. kwotę 108.000 euro tytułem realizacji części zamówienia i w kwietniu 2015 r., kolejne 50.000 euro.

W związku z długą i nieudolną realizacją zamówienia, 14 kwietnia 2015 r. pozwany był zmuszony do zmiany technicznych warunków realizacji projektu w zakresie harmonogramu dostawy, procedury przygotowania i malowania powierzchni oraz rysunków produkcyjnych, za każdym razem odnosząc się do pierwszej wersji zamówienia (PO).

Powód w dniu 15 kwietnia 2015 r. potwierdził zamówienie ze zmianami wynikającymi z jego treści, a w dniu 24 kwietnia 2015 r. powód wystawił fakturę nr (...) na kwotę 42.917, 16 euro i w dniu 5 maja 2015 r. nr (...) na kwotę 15.990,00.

Pozwany podał w dalszej kolejności, że przedstawiona chronologia zdarzeń pokazuje w jaki sposób interpretować składane przez Strony oświadczenia woli i jaki był rzeczywisty i zgodny zamiar stron i cel umowy. Wskazał, że strony zawarły umowę dostawy w dniu 26 kwietnia 2014 r. na warunkach wynikających z zamówienia wraz z załącznikami i potwierdzenia zamówienia przez powoda. Jednym z załączników do zamówienia z 25 kwietnia 2014 r. były OWU, których pkt 20 wskazywał, że zawarta przez strony umowa podlega prawu norweskiemu, a spory z niej wynikające winny być rozstrzygane przez sąd B. (...) w N. (...), chyba że strony postanowią inaczej. Skoro powód przyjął i zaakceptował zamówienie, to także postanowienia OWU, w tym także umowę prorogacyjną.

Pozwany wskazał w dalszej kolejności, że potwierdzenie zamówienia w dniu 15 kwietnia 2015 r. odnosiło się do umowy zawartej 26 kwietnia 2014 r. Wynikało to nieudolnego wykonywania przez powoda przyjętego zobowiązania i niedotrzymania przez niego terminu dostawy określonego na dzień 29 sierpnia 2014 r. Powód wymusił na pozwanym zapłatę kwoty 108.000 euro w styczniu 2015 r., zatem jeszcze przed podpisaniem rzekomej umowy z kwietnia 2015 r. Ponadto jeszcze przed podpisaniem rzekomej umowy z kwietnia 2015 r. dostarczone zostały: kolumna obrotu, bęben wciągnika, belka podłużna oraz wysięgnik.

Oznacza to, że powód wykonał część elementów przyszłego zamówienia, a pozwany za nie zapłacił, jeszcze przed zawarciem umowy dostawy, co według powoda miało miejsce 15 kwietnia 2015 r. Ponadto według dostarczonych przez powoda dokumentów dostawa miała nastąpić już na początku maja 2015 r., a zatem kilka dni po zawarciu rzekomej umowy dostawy z datą 15 kwietnia 2015 r., co z natury rzeczy przy tej skali zamówienia i stopniu skomplikowania, nie było możliwe.

Dla pozwanego oczywistym było, że umowa zawarta została niemalże rok wcześniej, niż przyjął powód, natomiast w kwietniu 2015 r. strony skorygowały jedynie jej postanowienia, głównie dotyczące kwestii technicznych oraz harmonogramu dostaw, które w toku rocznej realizacji uległy zmianie. Mimo że strony zatytułowały dokumenty z 15 i 16 kwietnia 2015 r. jako zamówienie i potwierdzenie zamówienia, to w rzeczywistości były jedynie aneksem do zawartej 26 kwietnia 2014 r. umowy dostawy, którą tworzyły również OWU.

W świetle opisanych przez siebie okoliczności, pozwany uznał zastrzeżenie powoda poczynione w treści dokumentu „potwierdzenie zamówienia” za bezskuteczne. Pozwany wyjaśnił też, że zmiany umowy dotyczyły dopasowania struktury zamówienia do aktualnego stanu rzeczy. Były one wcześniej uzgodnione i przedyskutowane w czasie licznych telekonferencji, bezpośrednich spotkań oraz korespondencji e-mailowej. Pozwany nie wyrażał ani wcześniej, ani później zgody na zmianę umowy poprzez uznanie, że zaakceptowane wcześniej zapisy OWU nie mają zastosowania do omawianego stosunku prawnego. Powód nie mógł zatem jednostronnie zmienić umowy dostawy w ten sposób, że arbitralnie wykluczył stosowanie znakomitej i niezwykle istotnej części uzgodnionych wcześniej zapisów.

W replice z dnia 14 czerwca 2019 r. do pisma pozwanego powód podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko.

Powód podniósł, że nie dostarczono mu OWU wraz z zamówieniem z dnia
24 kwietnia 2014 r. W samej treści zamówienia znalazło się odwołanie do OWU, jako załącznika, niemniej samo zamówienie przekazano drogą elektroniczną w e-mailu z 28 kwietnia 2014 r., od pracownika pozwanego T. R., który oświadczył, że OWU będą do ściągnięcia przez powoda przez aplikację D., nie podając żadnego terminu, w którym te warunki będą dostępne. W związku z brakiem doręczenia OWU, powód uznał, że OWU nie obowiązują i zaakceptował zamówienie.

Natomiast załączenie OWU przez pozwanego do zamówienia z 15 kwietnia 2015 r. nie odniosło skutku prawnego, gdyż powód jednoznacznie nie zaakceptował OWU w potwierdzeniu zamówienia. Dodał ponadto, że jego zdaniem klauzula jurysdykcyjna w polskim systemie prawnym, aby odniosła skutek w rozumieniu art. 46 k.p.c. powinna być co najmniej częścią pisemnej umowy, co w tym wypadku nie miało nigdy miejsca.

Powód podał, że nie kwestionuje on faktu zawarcia umowy na podstawie zamówienia z dnia 25 kwietnia 2014 r., niemniej jego zdaniem zamówienie z 14 kwietnia 2015 r. oraz potwierdzenie zamówienia z 15 kwietnia 2015 r. nie może być traktowane jako jedynie aneks do zamówienia z dnia 25 kwietnia 2014 r. Jego zdaniem przedmiot zamówienia z 2015 r. był inny niż w zamówieniu z 2014 r., co potwierdzały listy rysunków załączonych do obu zamówień, które znacząco się różnią, co do przedmiotu, jak i zakresu wykonania przedmiotu zamówienia.

Wobec powyższego, zdaniem powoda między stronami doszło do nowacji w rozumieniu art. 506 k.c. Strony umówiły się, że powód wykona nowy przedmiot, zastępując pierwotny przedmiot umowy. Pracownica pozwanego A. M. w mailu z 17 lutego 2015 r. przesłała nowe rysunki dotyczące przedmiotu zamówienia i strony doszły do wniosku, że powinny zawrzeć nową umowę. Stąd zmiana warunków cenowych i sposobu wykonania przedmiotu umowy w zamówieniu z 15 kwietnia 2015 r., które zastąpiło zamówienie z 25 kwietnia 2014 r. Nadal przedmiotem umowy były elementy dźwigu, ale na tyle różniące się w obu zamówieniach, że nie sposób uznać, że dotyczyły tego samego przedmiotu. Nazewnictwo dokumentów, na podstawie których strony realizowały swoje zobowiązania nie było przypadkowe, lecz strony celowo użyły sformułowania „agreement”. Dotychczas realizowany przedmiot, który był już częściowo rozliczony, różnił się zasadniczo od pierwotnie zamawianego przedmiotu na tyle, że wymagało to zawarcia nowej umowy.

W piśmie procesowym z 7 sierpnia 2019 r. pozwany odniósł się do twierdzeń powoda podnosząc, że przedmiot zamówienia pozostał ten sam. Zmiany wprowadzone w kwietniu 2015 r. nie dotyczyły istoty przedmiotu zamówienia, pozostał on wciąż ten sam. Nie można zatem twierdzić, że w kwietniu 2015 r. dokonano nowacji. Z treści oświadczeń woli stron nie wynika aby chciały w celu umorzenia dotychczasowego zobowiązania spełnić inne świadczenie lub to samo świadczenie, lecz z innej podstawy prawnej i spowodować wygaśnięcie dotychczasowego zobowiązania.

Pozwany zaznaczył, że argument powoda, że nie podpisał Ogólnych Warunków Sprzedaży jest nieprawdziwy, gdyż Generalne Warunki Sprzedaży P. D. z 31.10.2013 r. zostały podpisane przez przedstawicieli powoda w grudniu 2013 r.

W kolejnym piśmie z dnia 16 sierpnia 2019 r. pozwany wskazał na korespondencję mailową, z której miało wynikać, że strony negocjowały Ogólne Warunki Sprzedaży, stad wniosek, że powód musiał dysponować tekstem Ogólnych Warunków Sprzedaży wersja 2 z 31.10.2013. Efektem dyskusji nad tekstem OWU było ustalenie i podpisanie OWU przez przedstawicieli stron, w tym powoda. Oznacza to, że OWU stanowiły integralną część umowy.

Z ostrożności procesowej pozwany podniósł zarzut potrącenia należności powstałych na skutek naliczenia i obciążenia powoda karami umownymi z tytułu zwłoki w dostawie przedmiotu umowy oraz kosztami usunięcia wad w łącznej wysokości 54.443,75 euro z należnościami wynikającymi z faktur nr (...) z 24.04.2015 r. na kwotę 42.917,16 euro oraz nr (...) z 5.05.2015 r. na kwotę 15.990,00 euro.

Strony podtrzymały swoje twierdzenia w trakcie procesu.

Sąd ustalił, co następuje:

Na temat zamówienia konstrukcji stalowych przez pozwanego do projektu (...) u powoda strony rozmawiały już w lutym 2014 r. Powód złożył w lutym ofertę.

Dnia 4.04.2014 r. P. A. w N. (...) oraz powód reprezentowany przez kierownika projektu – M. Z. (1) podpisali list intencyjny potwierdzający, że P. A. zamierza kupić od powoda 1 zestaw konstrukcji stalowych suwnicy dla projektu (...) kupującego. Ustalono w nim, że suwnica będzie się składała z kolumny obrotowej, wysięgnika, wózka i suwnicy stalowej. Całkowita masa sięgała ok. 46 ton. List określał też warunki handlowe i warunki dostawy.

dowód: korespondencja mailowa z lutego 2014 r. – k. 531 akt, tłumaczenie listu intencyjnego z 4.04.2014 r. – k. 21 akt, zeznania świadka K. R. – tłumaczenie k. 828 – 830 akt .

W korespondencji mailowej stron poprzedzającej złożenie oficjalnego zamówienia, pracownik powoda M. Z. (1) naciskał na to, by jak najszybciej wysłać rysunki główne (do 15 tygodnia), dzięki czemu powód mógłby rozpocząć prace konstrukcyjne i dokonać szacunków materiałowych. W kolejnych mailach naciskał na przyspieszenie prac projektowych.

M. Z. (1) informował, że wyznaczył K. K., który skoncentruje się wyłącznie na tym projekcie pod jego nadzorem. Podał, że jest pewien, że uda się uniknąć wielu sytuacji z poprzedniego projektu.

dowód: maile z 4.04.2014 – k. 523 akt, z 10.04.2016 r. – k. 522 akt,

Przed podpisaniem umowy, pracownik pozwanego T. R. informował o tym, że aby powód mógł rozpocząć prace dla projektu (...), w zamówieniu umieści załączniki B, D, E i F oraz informował, że powód otrzyma w przyszłości osobny link do folderu D.. Podał, że zamówienie powinno przyjść 22 kwietnia 2014 r.

W mailu tym nie było mowy o załączniku C - Ogólne warunki zakupu P. D. wersja 02, 31.10.2013.

dowód: mail z 16.04.2014 r. – k. -518-519 akt.

Powód w mailu z 25 kwietnia 2014 r. prosił o przesłanie oficjalnego zamówienia.

dowód: mail powoda z 25.04.2014 z 28.04.2014 r. – k. 387 akt z tłumaczeniem – k. 456 akt.

Umowa stron z 25 kwietnia 2014 r. dotycząca zamówienia (...) do projektu (...) zawierała podstawowe warunki określone w 6 punktach oraz dokumenty wchodzące w jej skład:

Zakres dostawy, warunki, specyfikacje techniczne zgodnie z załącznikami,

1.  Łączna wartość umowy – 139.671,77 euro wraz z kosztami transportu,

2.  VAT uwzględniony na wszystkich fakturach,

3.  Czas dostawy: zgodnie z harmonogramem – załącznik B,

4.  Warunki dostawy: (...) G. – (...),

5.  Warunki płatności: cena netto w ciągu 45 dni od kompletnej dostawy.

Poza wymienieniem powyższych warunków, wymieniono załączniki według hierarchii ważności:

A.  Tabela zamówienia – szczegółowy zakres dostawy,

B.  Harmonogram projektu,

C.  Ogólne warunki zakupu P. D. wersja 02, 31.10.2013,

D.  Wymagania techniczne,

E.  Procedura dla powierzchni – przygotowanie i malowanie,

F.  Rysunki produkcyjne,

G.  Oferta dostawcy,

H.  Zmiana zamówienia (przed wystawieniem i zaakceptowaniem odrębnej faktury lista zostanie zaktualizowana i zaakceptowana, a także podpisana przez obie strony).

Załącznik C miał zawierać Ogólne warunki zakupu P. D. wersja 2 z 31.10.2013. Nie został on dołączony do zamówienia z 25 kwietnia 2014 r.

dowód: umowa z 25.04.2014 r. – k. 372-373 akt, tłumaczenie umowy – k. 457-458 akt. zamówienie z 25.04.2014 r. z tłumaczeniem – k. 372-373, 457-458 akt, zeznania zeznania świadka M. Z. (1) – k. 636, 636v (nagranie od min. 24:39, od min.:45:38), K. K. – k. 637 akt (nagranie od min.: 58:34), świadka K. R. – tłumaczenie k. 827, zeznania reprezentanta powoda – D. S. – k. 873v akt (nagranie od min. 17:18).

Powód odesłał potwierdzenie zamówienia (...) z datą 26 kwietnia 2014 r. podpisane przez K. K. – asystenta szefa projektu, który został oddelegowany do prowadzenia tego projektu ze strony powoda pod nadzorem kierownika projektu – M. Z. (1).

dowód: potwierdzenie zamówienia z 26.04.2014 r. – k. 502-503 akt.

Złożenie podpisu pod zamówieniem przez kierownika projektu (projekt menagera) oznaczało uzgodnienie kluczowych kwestii dotyczących parametrów technicznych i organizacyjnych.

dowód: zeznania reprezentanta powoda – D. S. – k. 873v akt (nagranie od min. 17:18).

W dalszej korespondencji mailowej z 28 kwietnia 2014 r. przedstawiciel pozwanego T. R. poinformował powoda o wysłaniu oficjalnego zamówienia (...). Poinformował też o tym, że zaktualizowane załączniki będą wkrótce (niedługo) umieszczone na D..

dowód: mail T. R. z 28.04.2014 r. – k. 387 akt z tłumaczeniem – k. 456, 515 akt.

W takcie przedłużającej się realizacji projektu, strony dokonywały zmian i aktualizacji w dokumentacji dotyczącej projektu. Cały projekt został podzielony na części. Realizacja poszczególnych pozycji harmonogramu była opóźniona lub w ogóle nie była realizowana. Zmiany były omawiane podczas bezpośrednich spotkań, telekonferencji i za pośrednictwem poczty elektronicznej. Wymagało to zmiany harmonogramu dostaw oraz korekty rysunków technicznych. Projekt był przez pół roku wstrzymany przez pozwanego, następnie wprowadził on w tym projekcie krytyczne zmiany konstrukcyjne, przewidujące, że prawie 70% projektu uległo zmianie. Występowały braki dokumentacyjne ze strony klienta, brak kontaktu z nim. Dopiero na przełomie 2014 i 2015 r. dokumentacja pozwanego została uzupełniona i na tej podstawie rozpoczęły się rozmowy odnośnie nowego zakresu wykonania konstrukcji stalowej. Duża część konstrukcji została złomowana, wymagała wykonania na nowo ze względu na zmiany konstrukcyjne. Teoretycznie zmiany nawiązywały do zamówienia z kwietnia 2014 r., jednak praktycznie była to zupełnie nowa konstrukcja.

Dlatego strony uzgodniły, że zostanie wystawione przez pozwanego nowe zlecenie na ten projekt ze względu na liczbę zmian.

dowód: tłumaczenie korespondencji mailowej stron w sprawie zmian projektu z lutego 2015 r. – k. 454-455 akt, zeznania świadka M. Z. (1) – k. 636-637 (nagranie od min. 28:35-54:00), K. K. – k. 637 akt (nagranie od min.: 58:34), zeznania świadka K. R. – tłumaczenie k. 828 akt.

Dnia 14 kwietnia 2015 r. pozwany przesłał powodowi drogą mailową nową ofertę zawierającą zaktualizowany projekt zamówienia (...) wraz ze zweryfikowanymi załącznikami A i B oraz załącznikiem C – ogólne warunki kupna. Załączniki C i D zgodne z oryginalnym PO wraz z dodatkiem zmian i aktualizacji dokonanych podczas projektu.

Zamówienie z 14 kwietnia 2015 r. zatytułowano, jak poprzednie zamówienie z kwietnia 2014 r. – „umowa”. W tytule nr dokumentu oznaczono jako (...) wersja 2 i zawarto odniesienie do projektu (...). W ofercie zawarto wszelkie warunki umowy, jak zakres dostawy, warunki, specyfikacje techniczne – zgodnie z załącznikami, łączna wartość umowy 172.893 euro wraz z kosztami transportu + 32.999,00 euro z tytułu zmian zamówienia, terminy i warunki dostawy, warunki płatności, a także wskazano, że zamówienie obejmuje następujące dokumenty (załączniki) w kolejności pierwszeństwa obowiązywania – od litery A do H, w tym załącznik C - Ogóle warunki zakupu dla P. D. wersja 02 z 31.10.2013 - jak w oryginalnym PO.

Z harmonogramu dostaw (załącznik B) wynikało, że część elementów w ramach projektu (...) została już dostarczona: kolumna obrotu, bęben wciągnika, belka podłużna i wysięgnik. Natomiast wózek i wysięgnik miały zostać dostarczone do G. dnia 24 kwietnia 2015 r., przy czym harmonogram przewidywał wykonywanie czynności od dnia 13 do 24 kwietnia 2015 r.

dowód: tłumaczenie maila pozwanego z 14.04.2015 r. – k. 16 akt, oferta zamówienia kupna (...) wersja 2 z 14.04.2015 r. – k. 23-25, 504-507, harmonogram dostawy – k. 512 akt.

Dnia 15 kwietnia 2015 r. powód (...) Sp. z o.o. w B. odesłał do pozwanego P. A. w N. (...) podpisane przez członka zarządu spółki – (...), prokuenta – P. F. i kierownika projektu - K. K. potwierdzenie zamówienia (...) wersja 2 zawierające nowe warunki realizacji projektu.

Powód w 11 punktach potwierdził pozycje zamówienia przesłanego mu przez pozwanego, w tym:

1.  Zakres dostawy zgodnie z załącznikiem A – zaktualizowana tabela PO, wersja 02,

2.  Specyfikacja techniczna zgodnie z załącznikiem D – wymagania techniczne – jak w oryginalnym PO,

3.  Specyfikacja techniczna zgodnie z załącznikiem E – procedura przygotowania i malowania powierzchni – jak w oryginalnym PO + aktualizacje podczas projektu,

4.  Rysunki produkcyjne – jak w oryginalnym PO + zmiany i aktualizacje podczas projektu,

5.  Łączna wartość kontraktu -172.893 euro, obejmująca koszty transportu,

6.  Zmiana zamówienia – uzgodniona na łączną kwotę 32.999,00 euro,

7.  Polski VAT – do uwzględnienia we wszystkich fakturach,

8.  Termin dostawy zgodnie ze zaktualizowanym harmonogramem,

9.  Warunki dostawy – (...) G. zgodnie z (...),

10.  Oferta dostawcy – wg ceny za kg wskazanej w PO – tabela wersji 02, załącznik A,

11.  Warunki płatności – w ratach.

Powód oświadczył w potwierdzeniu zamówienia, że w związku ze złożonym w (...) wersja 2 załącznikiem C (Ogólne warunki zakupu P. D. wersja 02 z 31.10.2013), taka umowa, jako odrębny dokument wymaga oddzielnego zatwierdzenia poprzez złożenie podpisów przez obie strony. M. P. nie potwierdza mocy obowiązującej takiej umowy w odniesieniu do zamówienia (...) wersja 2 złożonego przez PD w dniu 14 kwietnia 2015 r. Jednocześnie M. P. uważa Międzynarodowe Prawo Handlowe za obowiązujące dla danego projektu.

Niniejsza umowa wyczerpuje wszelkie roszczenia obu stron wynikające z wykonania, niewykonania lub niewłaściwego wykonania kontraktu.

dowód: potwierdzenia zamówienia z 15.04.2015 r. – k. 67-68 akt, tłumaczenie – k. 513-514 akt.

Wykonany przedmiot zamówienia został dostarczony do portu w G. i odebrany przez pozwanego. Powód nie otrzymał żadnych zastrzeżeń co do jakości. Za wykonane elementy powód wystawił faktury:

- nr (...) z 5.05.2015 r. na kwotę 15.900 euro,

- nr (...) z 24.04.2015 r. na kwotę 42.917,16 euro.

dowód: tłumaczenie faktur VAT – k. 37 i 38 akt, zeznania reprezentanta powoda – D. S. – k. 874 akt (nagranie od min. 45:28), K. K. – k. 638v akt (nagranie od min.: 1:48:11).

Pozwany w dniu 21 lipca 2015 r. dokonał wpłaty kwoty 4.463,41 euro na poczet faktury nr (...).

dowód: wyciąg z rachunku bankowego powoda – k. 18 akt.

Dnia 9 czerwca 2015 r. pozwany wysłał do powoda pismo zatytułowane „roszczenia” dotyczące zamówienia (...) i zamówienia (...):

a)  zamówienie (...) – słabe wykonanie powłok malarskich, zwłoka w realizacji projektu, kary umowne – 19.998,75 euro oraz

b)  zamówienie (...) – prace przerobowe, poprawki, wykonanie powłok malarskich, zwłoka w realizacji projektu, kary umowne – całkowita wartość roszczenia – 34.445,00 euro.

Łączna wartość roszczeń z obu projektów – 54.443,75 euro.

Kary umowne na podstawie Ogólnych warunków zakupu dla P. D., podpisanych i przyjętych przez M. 31 grudnia 2013 r. Pozwany prosił o wystawienie noty kredytowej na te roszczenia i odliczenie ich z oczekujących faktur (...).

dowód: roszczenia z 9.06.2015 r. – k. 539 akt, zeznania świadka K. R. – tłumaczenie k. 829 akt.

Powód wzywał pozwanego do dokonania zapłaty za zaległe faktury wezwaniami od czerwca do września 2015 r. Wezwania pozostały bezskuteczne.

dowód: wezwania do zapłaty – k. 93-97 akt, tłumaczenia – k. 28-32 akt.

Strony współpracowały ze sobą już wcześniej przed zawarciem umowy z kwietnia 2014 r. Na przełomie 2013 i 2014 r. zawarły inną umowę na dostawę, do której negocjacje były prowadzone w październiku i listopadzie 2013 r. To pierwsze zlecenie dotyczyło dźwigu na platformę wiertniczą, zakończyło się w październiku 2014 r. i zostało rozliczone. Powód otrzymał od pozwanego przy pierwszym zleceniu drogą mailową Ogólne warunki zakupu P. D. wersja 02 z 31.10.2013. Pozwany początkowo wymagał, aby OWU zostały zaakceptowane i podpisane przez powoda. Powód miał pewne wątpliwości i zastrzeżenia, które zawarł na piśmie i odesłał na projekcie podpisanym przez M. Z. (1) – menagera oraz prawnika powoda w dniu 9 grudnia 2013 r. wraz z zaznaczonymi niebieskim kolorem poprawkami powoda parafowanymi przez prawnika powoda na marginesie pisma. Punkt 20 dotyczący jurysdykcji Sądu w B. (...) i prawa właściwego nie został wówczas zmieniony przez powoda, nie został przez niego zaznaczony i opatrzony parafą. Była to wersja robocza dokumentu, wymagająca akceptacji reprezentantów stron. Pozwany zaproponował jeszcze inne zapisy, które wymagały nowego skonsultowania z prawnikiem.

Strony nie kontynuowały negocjacji dotyczących OWU przy realizacji drugiego kontaktu. Temat ucichł. Pozwany nie opowiedział się w żadnym piśmie, czy przyjmuje zmiany proponowane przez powoda. Zarząd powoda nigdy nie potwierdził obowiązywania OWU. Korespondencja nie zakończyła się podpisaniem OWU przez zarządy obu spółek.

Punkt 20 Spory przewidywał:

20.1 Niniejsza umowa podlegać będzie prawu norweskiemu i będzie interpretowana zgodnie z jego przepisami, z wyłączeniem regulacji międzynarodowego prawa prywatnego.

20.2 Jeżeli sprzedający należy do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, spory wynikłe z, lub w związku z niniejszą umową i nierozwiązane drogą polubowną, rozstrzygane będą w toku postępowania sądowego, o ile strony nie uzgodnią inaczej. Wszelkie postępowania sądowe wnoszone będą przed sądy w B. (...), N. (...).

okoliczność bezsporna, a ponadto dowód: Ogólne warunki zakupu P. D. wersja 02 z 31.10.2013 z zaznaczonymi przez stronę powodową kwestiami spornymi – k. 374-375 akt, tłumaczenie – k. 491-501 akt, zeznania świadka M. Z. (1) – k. 635v (nagranie od min. 5:22), K. R. – tłumaczenie k. 832 akt, zeznania reprezentanta powoda – D. S. – k. 873v-876 akt (nagranie od min. 17:18).

Sąd zważył, co następuje:

Sąd ustalił istotne dla rozstrzygnięcia fakty w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w tym dokumenty wymieniane przez strony drogą mailową – zamówienia z kwietnia 2014 i z kwietnia 2015 r., potwierdzenia obu zamówień, dokument OWU z naniesionymi przez pracownika powoda poprawkami z grudnia 2013 r., korespondencję mailową stron, a także w oparciu o zeznania świadków i reprezentanta powoda, którzy opisali okoliczności współpracy stron, sposób negocjowania kontraktu z 2013 i 2014 r., a także jego renegocjacji w 2015 r. Sąd dał wiarę zeznaniom świadków M. Z. (1) K. K. oraz częściowo K. R. oraz przedstawiciela strony powodowej D. S., których zeznania były logiczne, w zasadniczym zakresie były ze sobą zgodne, ponadto odpowiadały treści złożonych przez strony dokumentów prywatnych.

Sąd nie dał wiary zeznaniom świadka K. R. ( tłumaczenie k. 828) jedynie w zakresie, w którym twierdził, że powód wraz z zamówieniem z 25 kwietnia 2014 r. otrzymał OWU i w całości zaakceptował OWU wraz z jego postanowieniami o wyborze prawa norweskiego i jurysdykcji Sądu w B. (...), a także, że bez zaakceptowania OWU pozwany nie zawarłby umowy z powodem. Przeczyły tym twierdzeniom ustalenia poczynione w sprawie dotyczące negocjacji przez strony tych samych OWU przy wcześniejszym zleceniu z 2013 r., braku uzgodnienia ostatecznego tekstu, a także twierdzenia samego pozwanego, że doszło do indywidualnego uzgodnienia i podpisania OWU przez strony jeszcze przed zawarciem umowy z kwietnia 2014 r., czego pozwany nie udowodnił. Gdyby faktycznie doszło do uzgodnienia treści OWU w grudniu 2013 r., w odmiennym kształcie niż wersja 2 z 31.10.2013 r., to wymagałoby to zaznaczenia w zamówieniu z kwietnia 2014 r., do czego nie doszło (zostanie to omówione w dalszej części uzasadnienia). Ponadto z korespondencji dołączonej do akt sprawy wynika, że pracownik pozwanego przed wysłaniem zamówienia, mailowo informował powoda, które z załączników dołączy do zamówienia i nie wymieniał wśród nich załącznika C w postaci OWU, a w mailu z dnia 28 kwietnia 2014 r. informował, iż załączniki będą niedługo dostępne na platformie D. ( k. 387, 456, 515 akt). Świadczy to o tym, że w dniu 25 i 26 kwietnia 2014 r. gdy doszło do wymiany oświadczeń woli stron odnośnie przyjęcia zamówienia, OWU nie były dla powoda dostępne. Nie mógł zatem ich zaakceptować.

Korespondencja mailowa, którą pozwany dołączył do pisma z 16 sierpnia 2019 r., która miała świadczyć o uzgadnianiu przez strony treści OWU do omawianego zamówienia z kwietnia 2014 r., w istocie nie potwierdziła tego faktu. W mailach wymienianych przez M. Z. (1) z T. R. przed złożeniem oficjalnego zamówienia przez pozwanego, przewijał się problem zintensyfikowania przez pozwanego prac projektowych i jak najszybszego wysłania dokumentacji projektowej powodowi, w 15 tygodniu. Wbrew twierdzeniu pozwanego, w korespondencji tej strony w ogóle nie omawiały tematu OWU i ich kształtu. Wręcz przeciwnie, w rozmowach tych, dotyczących wyłącznie aspektów technicznych oraz kwestii dostaw, pracownik pozwanego T. R. informował o tym, że aby powód mógł rozpocząć prace dla projektu (...), w zamówieniu umieści załączniki B, D, E i F oraz informował, że powód otrzyma w przyszłości osobny link do folderu D.. Podał, że zamówienie powinno przyjść 22 kwietnia 2014 r. W mailu tym nie było więc nawet mowy o planie wysłania załącznika C - Ogólne warunki zakupu P. D. wersja 02, 31.10.2013 – zostało to pominięte ( mail z 16.04.2014 r. – k. 519 akt).

Ponadto o tym, że OWU były integralną częścią umowy, bez której pozwany nie zawarłby w ogóle umowy, nie mogła świadczyć treść tego dokumentu. OWU nie zawierały istotnych elementów umowy sprzedaży i dostawy ( essentialia negotii), a jedynie dodatkowe postanowienia dotyczące warunków wykonania umów, terminów, kar umownych, praw własności intelektualnej. Należy zauważyć, że na temat realizacji rozpatrywanego zamówienia, strony dyskutowały od lutego 2014 r., a wszystkie uzgodnione warunki niezbędne do prawidłowego wykonania zakresu umowy, znalazły się już w liście intencyjnym z 4 kwietnia 2014 r. Powód miał możliwość podjęcia się wykonania zamówienia, sam nalegał na przysłanie mu formalnego dokumentu zamówienia i dokumentacji technicznej niezbędnej do podjęcia się zlecenia. W ocenie Sądu, zaakceptowanie OWU nie było w tej sytuacji warunkiem zawarcia umowy, pozwany musiałby wykazać, że przykładał do tego wagę, a tymczasem sam nie kontynuował nawet negocjacji z powodem na ten temat przy poprzedniej umowie z 2013 r. i strony nie uzgodniły jego ostatecznej wersji. Nie złożył też żadnych dowodów, że w trakcie negocjacji nad umową z kwietnia 2014 r., kładł nacisk na uzgodnienie OWU i uzależniał od tego zawarcie umowy.

Sąd oddalił wniosek pozwanego zgłoszony na rozprawie w dniu 4 marca 2020 r. o przesłuchanie świadka T. R., jako spóźniony (k. 639 akt). Świadek miał zeznawać na te same okoliczności, co świadek K. R. – zawarcia umowy, wprowadzenia zmian. Nie było zatem przeszkód by dowód z zeznań tego świadka powołać w odpowiedzi na pozew.

Pozwany nie złożył przy tym stosownego zastrzeżenia w trybie art. 162 k.p.c.

W pierwszej kolejności zbadania wymagał wniosek pozwanego z dnia 7 maja 2019 r. o odrzucenie pozwu, w związku z podniesionym przez niego zarzutem braku jurysdykcji.

W uzasadnieniu postanowienia z dnia 11 października 2019 r. (uchylającego postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 3 lipca 2019 r. o oddaleniu wniosku pozwanego o odrzucenie pozwu) Sąd Apelacyjny w Gdańsku przyjął, że umowę zawarły strony 25 kwietnia 2014 r., a zamówienie z 14 kwietnia 2015 r. i potwierdzenie zamówienia z 15 kwietnia 2015 r. były jedynie zmianą tej umowy - aneksem. Nakazał w związku z tym Sąd Apelacyjny odnieść się do umowy z 25 kwietnia 2014 r. i zbadać: po pierwsze jaką rangę strony nadały poszczególnym dokumentom wymienionym jako załączniki, w tym w szczególności OWU z 31 października 2013 r., a po drugie, czy pozwany doręczył powodowi OWU jeszcze przed zawarciem umowy z 25 kwietnia 2014 r. – dokonać analizy przetłumaczonego dokumentu dołączonego do odpowiedzi na pozew z podpisem i pieczęcią M. Z. (2) (k. 374-375). W razie uznania, że doszło do skutecznego doręczenia OWU powodowi przed zawarciem umowy z 25 kwietnia 2014 r., Sąd miał zbadać, czy doszło do spełnienia wszystkich przesłanek z art. 1105 ¹ k.p.c., a w razie pozytywnej odpowiedzi na to pytanie, zbadać, czy umowa prorogacyjna jest skuteczna według prawa norweskiego (art. 1105 § 1 k.p.c.).

Ponieważ w rozpoznawanej sprawie sporne było przede wszystkim właśnie to, czy doszło do przyjęcia przez powoda OWU wersja 2 z 31 października 2013 r., tj. w kształcie proponowanym przez pozwanego przy zamówieniu z 2013 r., gdy treść OWU była negocjowana, wymagało w pierwszej kolejności oceny, czy wysłane w grudniu 2013 r. powodowi OWU, podpisane z naniesionymi przez stronę powodową zmianami, mogły obowiązywać przy kontrakcie z 2014 r.

W ocenie Sądu, nie sposób przyjąć takiej koncepcji, nawet gdyby uznać, co zdaniem Sądu również nie jest dopuszczalne, że wówczas – w grudniu 2013 r. strony uzgodniły treść OWU przez przyjęcie przez pozwanego naniesionych przez pracownika powoda - M. Z. (2) zmian OWU. Wersja z naniesionymi zmianami nie została bowiem powodowi doręczona, czy udostępniona ani przy pierwszej umowie, ani przy zawieraniu kontraktu z 2014 r.

Co istotne, należy zważyć, że OWU uzgadniane w grudniu 2013 r. dotyczyły zupełnie innego zamówienia stron. Nie był bowiem sporny podnoszony w trakcie postępowania fakt, że na przełomie 2013 i 2014 r. strony zawarły inną umowę na dostawę dźwigu - pozwany tego nie kwestionował. Jak zostało ustalone w niniejszej sprawie, na temat zamówienia konstrukcji stalowych przez pozwanego do projektu (...) u powoda strony rozmawiały zaś dopiero od lutego 2014 r., a dnia 4 kwietnia 2014 r. P. A. w N. (...) oraz powód reprezentowany przez kierownika projektu – M. Z. (1) podpisali list intencyjny potwierdzający, że P. A. zamierza kupić od powoda 1 zestaw konstrukcji stalowych suwnicy dla projektu (...) kupującego.

Niedopuszczalne byłoby przyjęcie, że OWU umowy, której wstępne założenia ustalano dopiero od lutego 2014 r. uzgodniono już pod koniec 2013 r., przy realizacji zupełnie innego zamówienia między stronami.

Nie zostało przy tym wykazane przez pozwanego, że w grudniu 2013 r. strony zawarły jakąś ramową umowę o współpracy, określającą wzajemne ich relacje w kolejnych zamówieniach składanych przez pozwanego powodowi w przyszłości. Podpisane przez pracownika powoda i prawnika OWU z zaznaczeniem zmian, dotyczące konkretnego zamówienia z 2013 r. nie mogło znajdować automatycznie zastosowania do umowy zawartej w kwietniu 2014 r. czy 2015 r. Dodatkowo powód nie uznawał podpisów tego pracownika pod zaproponowanymi zmianami za przyjęcie tekstu OWU.

Natomiast najistotniejsze jest, że przy zawarciu umowy w kwietniu 2014 r. w ocenie Sądu powód w ogóle nie otrzymał OWU w tym, OWU w wersji uzgodnionej indywidulanie przy wcześniejszej współpracy. Zwrócić tu należy uwagę na proces zawarcia umowy w kwietniu 2014 r. Dopiero po odesłaniu przez powoda zaakceptowanego zamówienia w dniu 26 kwietnia 2014 r., pracownik pozwanego T. R. poinformował powoda w mailu z 28 kwietnia 2014 r. o tym, że na platformie D. wkrótce (niedługo) umieszczone zostaną zaktualizowane załączniki do umowy ( k. 387 akt, tłumaczenie – k. 456, 515 akt). Pozwany nie wykazał, których załączników miały dotyczyć wspomniane aktualizacje, a także tego, że w dniu zawarcia umowy, tj. w dniu 25 kwietnia 2014 r. powód w ogóle miał możliwość zapoznania się z OWU aktualnymi dla niniejszej umowy. Jeśli bowiem strony uzgodniły treść OWU w sposób odbiegający od wzorca stosowanego przez pozwanego (wersja 2 z 31 października 2013 r.), to pozwany powinien wykazać, że powód miał możliwość zapoznania się z obowiązującym go wzorcem w chwili zawarcia umowy. Powód bowiem twierdził, że ani w 2013 r., ani później nie zgadzał się na treść OWU wersja 2 z 31 października 2013 r.

Dlatego stwierdzenie pozwanego z pisma z 16 sierpnia 2019 r. ( k. 488 akt), że „efektem dyskusji nad tekstem Ogólnych Warunków Sprzedaży było ustalenie i podpisanie Ogólnych Warunków Sprzedaży (dalej: OWS) przez przedstawicieli obu stron, w tym Powoda”, a także, że „strony negocjowały treść OWS, wspólnie uzgodniły i zaakceptowały ich treść. Oznacza to, że OWS stanowiły integralną część umowy”, w ocenie Sądu, w ogóle nie zostało udowodnione. Wersja tłumaczenia OWU z podpisem M. Z. (1), dołączona przez pozwanego do tego pisma (k. 491-501 akt), nie zawierała adnotacji o zaznaczeniach w innym kolorze, parafach na marginesie tekstu drukowanego i podpisie prawnika, o których zeznawał świadek M. Z. (1) i które były widoczne na skanie oryginału ( k. 374-375 akt). Zdaniem Sądu, należało przyjąć twierdzenia strony powodowej, że była to wersja proponowana przez stronę powodową (robocza), jednak w dalszej współpracy OWU nie były już dyskutowane. W ocenie Sądu nie sposób uznać na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, że ta wersja OWU z poprawkami mogła stanowić uzgodnioną treść OWU i to wiążącą powoda nie tylko w konkretnym zleceniu z grudnia 2013 r. ale także w następnym - z kwietnia 2014. Przeczyły temu dalsze okoliczności sprawy, z których wynikało, że pozwany w negocjacjach przed zawarciem umowy z kwietnia 2014 r. w ogóle nie przesłał powodowi OWU, a w 2015 r. chciał stosować jednak stary wzorzec, bez uzgodnionych rzekomo zmian, na który powód się konsekwentnie nie zgadzał, co wskazał w potwierdzeniu zamówienia z 15.04.2015 r. ( k. 67-68 akt, tłumaczenie – k. 513-514 akt).

O tym, że OWU stanowiły warunek zawarcia umowy zeznawał świadek K. R., jednak pozwany nie przedstawił żadnego innego dowodu świadczącego o tym, że pozwany nie zleciłby powodowi realizacji kolejnych zleceń bez zaakceptowania OWU. Sposób realizacji umów i odstąpienie od negocjacji nad treścią OWU musiały świadczyć o tym, że ostatecznie strony podjęły się współpracy bez uzgodnienia OWU i ich zaakceptowania przez stronę powodową.

Ponadto w ocenie Sądu, wobec braku dowodu, że OWU zostały dołączone do zamówienia pozwanego z 25 kwietnia 2014 r., to na pozwanym spoczywał wynikający z art. 6 k.c. ciężar dowodu, iż udostępnił on powodowi w tym dniu treść tego dokumentu z ewentualnym uwzględnieniem proponowanych we wcześniejszej współpracy zmian oraz, że OWU stanowiły integralną część umowy stron, jej istotny element, bez którego, pozwany nie zgodziłby się na zawarcie umowy. Wobec braku takiego wiarygodnego dowodu przyjąć należało, że OWU z 31 października 2013 r. nie obowiązywały przy zamówieniu z 25 kwietnia 2014 r. ani w kwietniu 2015 r. Powód nie mógł zaakceptować OWU, których treści mu w tym dniu nie udostępniono, a tym samym nie mogły go one wiązać w tym konkretnym kontrakcie.

W ocenie Sądu należy w tym miejscu przywołać rozważania powołane już w uzasadnieniu uchylonego postanowienia z 3 lipca 2019 r., które nadal pozostają aktualne. Otóż dla spełnienia przesłanek z art. 1105 ¹ k.p.c., wszelkie wzorce umów, ogólne ich warunki czy regulaminy są o tyle bez znaczenia, że nie stanowią części porozumienia między stronami dopóty, dopóki nie zostaną wyraźnie włączone do samej umowy. Tymczasem w treści zamówienia z dnia 14.04.2015 r. istniał zapis: „załączniki w kolejności pierwszeństwa obowiązywania”, nie było natomiast wyraźnego wskazania, że stanowiły one integralną część umowy. Tymczasem, powołanie się w umowie podstawowej na dokument zawierający umowę (klauzulę) jurysdykcyjną co do sporów mogących z niej wyniknąć, musi być takie, aby czyniło tę umowę (klauzulę) częścią umowy podstawowej. Sformułowanie to należy rozumieć w ten sposób, że w treści umowy podstawowej musi znaleźć się wskazanie, iż np. ogólne warunki umów stanowią część tej umowy. Konieczne jest ponadto spełnienie wynikających z prawa materialnego warunków inkorporacji ogólnych warunków umów do umowy podstawowej, co oznacza zastosowanie w tym zakresie art. 384 § 1,2,4 k.c. (zob. T. Ereciński (red.) Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom VI. Międzynarodowe postępowanie cywilne. Sąd polubowny (arbitrażowy), wyd. V, wersja elektroniczna, https;//sip.lex.pl). Zgodnie zaś z treścią art. 384 § 1 k.c. ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiążą drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy.

Dodać trzeba, że te same wymagania dotyczą, zgodnie z art. 384 § 4 k.c. wzorca umowy w postaci elektronicznej. Również powinien być udostępniony drugiej stronie przed podpisaniem umowy w taki sposób, żeby można było ten wzorzec przechowywać i odtwarzać w zwykłym toku czynności. W niniejszej sprawie pozwany jedynie poinformował powoda o sposobie, możliwości „ściągnięcia” OWU w przyszłości, natomiast dokumentu takiego mu nie doręczył ani nie udostępnił przed zawarciem umowy, a przynajmniej okoliczności takiej nie wykazał. Nie zostało tym samym wykazane, by uzgodnienia stron w kwestii klauzuli prorogacyjnej zostały potwierdzone (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 2 sierpnia 2016 r., sygn. akt I Acz 259/16).

Z tych względów Sąd uznał, że strony nie zawarły skutecznie umowy o poddanie sporu wynikającego z łączącej je umowy jurysdykcji sądu w B. (...) stosownie do art. 1105 § 1 k.p.c. Powołanie się w zamówieniu na dokument OWU, który nie został ostatecznie uzgodniony przez strony we wcześniejszej współpracy, nie spełniało w ocenie Sądu wymagania dotyczącego formy tej umowy określonego w art. 1105 ¹ k.p.c. Bezspornie zaś strony nie umówiły się w sprawie jurysdykcji sądu państwa obcego na piśmie ani też umowa prorogacyjna nie została zamieszczona w wymienionych między stronami pismach lub oświadczeniach złożonych za pomocą środków porozumiewania się na odległość, które pozwalają utrwalić ich treść (art. 1105 ¹ k.p.c.).

Z uwagi na brak spełnienia trzech możliwych sposobów zachowania formy zawarcia takiej umowy, wniosek o odrzucenie pozwu podlegał oddaleniu na podstawie art. 1099 § 1 k.p.c. a contrario.

Postanowienie o odmowie odrzucenia pozwu, z uwagi na konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w celu ustalenia, czy doszło do zawarcia umowy prorogacyjnej nastąpiło dopiero w wyroku, jednak środkiem odwoławczym od tego rozstrzygnięcia pozostaje zażalenie, które nie może być odrzucone z powodu niezachowania terminu przewidzianego w art. 394 § 2 k.p.c. (por. uchwała połączonych izb Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1972 r., sygn. akt III CZP 27/71 (OSNCP 1973, Nr 1, poz. 1), czy postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 2015 r., sygn. akt II CA 21/15).

Przyjęcie, że strony nie zawarły ani umowy proprogacyjnej, ani też innych postanowień OWU do kontraktu z 2014 r. prowadziło do uznania, że jurysdykcja krajowa przysługuje w sprawie na podstawie ogólnego przepisu art. 1103 ⁷ pkt 1 k.p.c., zgodnie z którym sprawy rozpoznawane w procesie, inne niż wymienione w art. 1103 ¹ – 1103 ⁶ k.p.c., należą do jurysdykcji krajowej także wtedy, gdy dotyczą zobowiązania wynikającego z czynności prawnej, które zostało wykonane albo ma lub miało być wykonane na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Nie ulega wątpliwości, że wykonanie zamówienia, jak i jego dostawa do portu w G. miała miejsce na terenie kraju, a ponadto pozwany miał uiścić należność na konto bankowe powoda w Polsce.

Sąd uznał jednocześnie, że z uwagi na konieczność zbadania kwestii jurysdykcji i przeprowadzenia w tym celu w zasadzie całego postępowania dowodowego, zachodziły w sprawie okoliczności wskazujące na potrzebę jednoczesnego zbadania przez tutejszy Sąd także kwestii uzgodnienia przez strony stosowania prawa norweskiego stosownie do punktu 20.1 spornych OWU (który stanowił, że niniejsza umowa podlegać będzie prawu norweskiemu i będzie interpretowana zgodnie z jego przepisami, z wyłączeniem regulacji międzynarodowego prawa prywatnego).

Okoliczności sprawy wskazywały, że nie byłoby uzasadnione dokonywanie oceny istnienia i ważności umowy lub jednego z postanowień - punku 20.1 OWU według prawa norweskiego, które byłoby właściwe, gdyby to postanowienie było ważne i powód mógł powoływać się na prawo polskie w celu ustalenia, że nie wyraził zgody na zawarcie OWU. Ustalenie, że strony w istocie nie uzgodniły tego warunku, podobnie jak całych OWU w umowie z kwietnia 2014 r. prowadziło do wniosku, że prawo norweskie nie miało zastosowania do oceny niniejszego kontraktu.

Dodatkowo, na marginesie głównych rozważań, w ocenie Sądu należało zwrócić uwagę na istotny aspekt sprawy, który nie był dotąd przedmiotem oceny Sądu. W uzasadnieniu postanowienia Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 października 2019 r., sygn. akt V AGz 166/19 przyjęto, że strony łączyła umowa z dnia 25 kwietnia 2014 r., która została zmieniona aneksem z 14 kwietnia 2015 r. Sąd Apelacyjny nie rozważał podniesionej przez powoda kwestii, iż w istocie z uwagi na zakres i istotność zmian pierwotnego zamówienia, strony dokonały nowacji – art. 506 § 1 k.c.

Przepis ten stanowi, że, jeżeli w celu umorzenia zobowiązania dłużnik zobowiązuje się za zgodą wierzyciela spełnić inne świadczenie albo nawet to samo świadczenie, lecz z innej podstawy prawnej, zobowiązanie dotychczasowe wygasa (odnowienie). Zgodnie z § 2, w razie wątpliwości poczytuje się, że zmiana treści dotychczasowego zobowiązania nie stanowi odnowienia. Dotyczy to w szczególności wypadku, gdy wierzyciel otrzymuje od dłużnika weksel lub czek.

Jak przyjmuje się w literaturze (por. J. Ciszewski (red.), P. Nazaruk (red.), Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2021) nie każda zmiana treści świadczenia może spełniać przesłanki wystarczające do uznania jej za odnowienie. Wyznacznikiem jest tutaj fakt, by zmieniane postanowienia umowne dotyczyły elementów przedmiotowo istotnych. Uważa się również, że odnowienie ma miejsce zawsze, gdy zmienia się treść zobowiązania dłużnika i pod warunkiem, że stronom towarzyszy widoczny zamiar ( animus novandi) zaciągnięcia przez niego nowego zobowiązania w miejsce dotychczasowego. Można też znaleźć poglądy, że modyfikacja zobowiązania dokonana przez odnowienie musi być istotna. Jest niewątpliwe, że do odnowienia dojdzie zawsze wtedy, gdy strony zmodyfikują elementy istotne łączącego je stosunku prawnego (wyroki Sądu Najwyższego: z 6.01.2000 r., I CKN 315/98, LEX nr 39928; z 12.12.2002 r., V CKN 1550/00, LEX nr 77065; z 25.02.2004 r., II CK 493/02, LEX nr 174139).

Gdyby uznać, że przyjęcie zamówienia z kwietnia 2015 r. określającego nową wartość zamówienia, nowe terminy oraz diametralnie zmieniony zakres dzieła, w połączeniu z formalnym określeniem zlecenia w identyczny sposób jak nowe zamówienie oraz dołączeniem do tego zamówienia załączników, jak do pierwotnego zamówienia – w tym załącznika C zawierającego OWU ( oferta zamówienia kupna (...) wersja 2 z 14.04.2015 r. – k. 23-25, 504-507, harmonogram dostawy – k. 512 akt), było jednak odnowieniem w rozumieniu art. 506 § 1 k.c., to uznać należało, że powód w tym wypadku, po otrzymaniu dokumentów, stanowczo odmówi przyjęcia OWU w wersji zaproponowanej przez pozwanego. Mimo tego strony kontynuowały współpracę i pozwany dokonał odbioru dostarczonego dzieła i częściowej zapłaty za pierwszą z wystawionych faktur.

Przechodząc w dalszej kolejności do merytorycznej oceny roszczenia powoda, należało uznać powództwo za uzasadnione.

Trzeba na wstępie stwierdzić, że pozwany w zasadzie nie podniósł żadnych zarzutów wskazujących na brak zasadności żądania zapłaty za wykonane i odebrane zgodnie zamówieniem dzieło lub dotyczących wysokości należnego wynagrodzenia powoda. Zgłoszony dopiero w piśmie z 16 sierpnia 2019 r. ewentualny zarzut potrącenia wzajemnych należności, w ocenie Sądu nie mógł być uznany zauzasadniony.

Po pierwsze, skoro strony w rozpoznawanej sprawie w ogóle nie uzgodniły OWU w kwietniu 2014 r., gdyż nie zostały one powodowi doręczone przed podpisaniem umowy ani nie mógł się zapoznać z ich obowiązującą wersją elektroniczną, to należało przyjąć, że kary umowne przedstawione do potrącenia również nie zostały zastrzeżone w umowie. Jak sama nazwa wskazuje, kary umowne, by mogły obowiązywać muszą być zastrzeżone w umowie (art. 483 § 1 k.c.).

Po drugie, z ostrożności procesowej należało stwierdzić, że nawet gdyby pozwany mógł nałożyć na powoda kary umowne, to z pewnością ich potrącenie wymagało złożenia stosownego oświadczenia woli przez osobę uprawnioną do reprezentowania pozwanego i oświadczenie to powinno zostać złożone osobie uprawnionej do reprezentacji powoda. Tymczasem w niniejszej sprawie pismo zatytułowane „roszczenia” dotyczące zamówienia (...) i zamówienia (...) z dnia 9 czerwca 2015 r. zostało do powoda wystosowane przez pracowników pozwanego ( k. 539 akt), bez powołania na umocowanie zarządu. Co najważniejsze w piśmie wskazano nie tylko na kary umowne, ale także określono inne roszczenia z dwóch zamówień wykonywanych przez powoda dla pozwanego:

a)  zamówienie (...) – słabe wykonanie powłok malarskich, zwłoka w realizacji projektu, kary umowne – 19.998,75 euro oraz

b)  zamówienie (...) – prace przerobowe, poprawki, wykonanie powłok malarskich, zwłoka w realizacji projektu, kary umowne – całkowita wartość roszczenia – 34.445,00 euro.

Łączna wartość roszczeń z obu projektów – 54.443,75 euro.

W ocenie Sądu nie sposób na podstawie tak określonych roszczeń ocenić ile wynosiły poszczególne z tych roszczeń, a pozwany nie przedstawił na tę okoliczność innych dowodów. Pozwany nie udowodnił przede wszystkim, by składał powodowi roszczenia z tytułu rękojmi za wady. Jeśli zaś nie dochodził ich zgłaszając niezwłocznie po ich wykryciu, utracił uprawnienia. Złożona dokumentacja zawierająca zdjęcia, rachunki za wykonane czynności nie mogła stanowić samodzielnej podstawy do obciążenia powoda. Ponadto w ocenie Sądu, by ocenić wysokość i zasadność poniesionych ewentualnie wydatków, niezbędne byłoby powołanie biegłego, gdyż Sąd nie dysponuje wiadomościami specjalnymi pozwalającymi ustalić zarówno fakt wystąpienia wskazanych przez pozwanego wad, jak i dokonania ich naprawy i koszty ewentualnych poprawek.

Jak wynika z treści art. 499 k.c. potrącenie dokonywane jest przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe. W świetle prawa cywilnego nie wymaga się jakiejkolwiek szczególnej formy, ważne, aby użyte były słowa oddające rzeczywistą wolę np. „potrącam”, „kompensuję” itp. (por. wyrok SN z 28.10.1999 r., II CKN 551/98, OSNC 2000, Nr 5, poz. 89 z glosą A. Torbusa, PPH 2001, Nr 2, s. 44; wyrok SN z 22.01.2015 r., III CNP 7/14; wyrok SA w Warszawie z 13.11.2015 r., I ACa 324/15).

W ocenie Sądu, pismo pozwanego z 9 czerwca 2015 r. mogłoby być materialnoprawnym oświadczeniem woli pozwanego o potrąceniu, gdyby oczywiście uznać, że roszczenie z tytułu kar pozwanemu przysługiwało. Pozwany złożył w nim prośbę o wystawienie noty kredytowej na opisane roszczenia i odliczenie ich z oczekujących faktur (...) ( k. 539 akt). W toku procesu, z ostrożności, pozwany podniósł też zarzut procesowy potrącenia.

Trzeba w tym miejscu podkreślić, że dla uznania, że potrącenie wywołało skutek prawny w postaci umorzenia wzajemnych wierzytelności nie wystarczy jednak samo powołanie się przez składającego oświadczenie o potrąceniu na fakt przysługiwania mu wierzytelności przeznaczonej do potrącenia, gdyż istnienie tej wierzytelności należy udowodnić (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 10 lipca 2009 r., sygn. ACa 416/09, Lex nr 756580).

Opis roszczeń pozwanego w piśmie z 9 czerwca 2015 r. wskazywał na to, że nie dotyczyły one wyłącznie roszczenia dochodzonego w niniejszej sprawie (zamówienie (...)), ale także poprzedniego zamówienia (zamówienie (...)), co do którego pozwany nie przedstawił żadnych dowodów wskazujących wadliwość wykonania, zwłokę, możliwość naliczania kar umownych. Co więcej, pozwany nie zakwestionował podnoszonych przez powoda twierdzeń o rozliczeniu tego zamówienia bez żadnych wzajemnych roszczeń. Jak zostało wyżej podniesione, także co do zamówienia omawianego w niniejszej sprawie, pozwany nie przedstawił dowodów, by prace zostały wykonane wadliwie, z opóźnieniem w stosunku do harmonogramu, czy w sposób uzasadniający naliczanie kar, uznając nawet, że mógłby tych kar dochodzić.

W ocenie Sądu, niezależnie od faktu, że pozwany nie udowodnił w ogóle, iż zastrzegł w umowie z powodem możliwość naliczania kar umownych, to również nie wykazał w żaden sposób przysługiwania mu tego roszczenia – tytułu naliczenia kar, ich wysokości, jak i pozostałych roszczeń z tytułu słabej jakości wykonania obu zamówień, zwłoki w ich wykonaniu.

Mając to wszystko na uwadze, Sąd doszedł do przekonania, że pozwany nie udowodnił wierzytelności przedstawionej do potrącenia. Nie zgłosił przy tym innych zarzutów, które mogłyby prowadzić do oddalenia powództwa. Należy też zwrócić uwagę, że dowód, iż pozwany chciał potrącić jakieś należności z wynagrodzeniem powoda z tytułu obu dochodzonych w sprawie faktur (prosił o odliczenie ich z oczekujących faktur (...)), wskazywał w sposób pośredni, że pozwany w istocie uznawał zasadność ich wystawienia. Przyjmuje się bowiem, że w materialnym oświadczeniu o potrąceniu właściwym mieści się uznanie własnego roszczenia wobec osoby, do której jest ono skierowane w rozumieniu art. 123 § 1 pkt 2 k.c. tj. tylko w sensie materialnym (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2011 r., sygn. akt II CSK 70/11 LEX nr 1095816).

Podstawę prawną dochodzonego roszczenia stanowiły przepisy o umowie o dzieło. Zgodnie bowiem z art. 627 k.c., przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

W rozpoznawanej sprawie niesporne było to, że strony zawarły umowę 25 kwietnia 2014 r. o wykonanie suwnicy, którą następnie zmodyfikowały w kwietniu 2015 r. Niekwestionowane było również to, że powód wystawił pozwanemu faktury VAT nr (...) z 5.05.2015 r. na kwotę 15.990 euro z terminem płatności na dzień 12 maja 2015 r. i nr (...) z 24.04.2015 r. na kwotę 42.917,16 euro, z terminem płatności na 1 maja 2015 r. Pozwany faktur tych w większości nie opłacił, czego nie kwestionował. Na poczet należności wpłacił zgodnie z twierdzeniem powoda jedynie kwotę 4.463,41 euro, mimo że odebrał cały przedmiot zamówienia, dostarczony mu zgodnie z umową do portu w G..

Nieuwzględnienie zarzutu potrącenia skutkowało wobec tego uznaniem zasadności powództwa o zapłatę należności powoda, których pozwany nie zakwestionował w inny sposób. Mając to wszystko na uwadze, Sąd uwzględnił powództwo w całości w oparciu o przepis art. 627 k.c., a odsetkach za opóźnienie w zapłacie orzekł na mocy art. 481 § 1 i 2 k.c. Co prawda suma kwot 15.990 euro i 42.917,16 euro to kwota 58.907,16 euro, a pomniejszona o wpłaconą przez pozwanego kwotę 4.463,41 euro daje kwotę 54.443,75 euro, jednak wobec faktu, że powód domagał się zasądzenia kwoty 54.443,17 euro, nie miało to wpływu na ostateczne rozstrzygnięcie.

O kosztach procesu Sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności stron za wynik procesu, a więc na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c. Przegrywający sprawę pozwany powinien zwrócić powodowi uiszczoną opłatę sądową od pozwu w kwocie 11.515 złotych oraz opłatę skarbową od pełnomocnictwa procesowego w wysokości 17,00 złotych. Powodowi należał się również zwrot kosztów zastępstwa procesowego, które wedle stawki minimalnej opiewały na 10.800 złotych (§ 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych; tekst pierwotny: Dz. U. z 2018 r. poz. 265 t.j.), a także poniesione przez niego wydatki – zaliczki na koszty tłumaczeń w łącznej kwocie 4.000 zł. Łącznie koszty powoda wyniosły 26.332zł.

Ponadto Sąd nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Bydgoszczy wydatki poniesione na koszty tłumaczeń pism w sprawie. Łącznie wyniosły one 9.337,25 zł, z czego zaliczki wpłacone przez strony wyniosły 5.000 zł. Brakująca różnica tych wydatków w kwocie 4.337,25 zł obciąża pozwanego, stosownie do art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2021 poz. 2257 t.j.).