Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 24 kwietnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 24 kwietnia 2014 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z wniosku Powiatu (...)

z udziałem P. M. (1) , K. T. i B. D.

o rozgraniczenie

na skutek apelacji uczestnika P. M. (2) od postanowienia Sądu Rejonowego w Szczytnie z dnia 9 października 2013 r., sygn. akt I Ns 242/12

p o s t a n a w i a :

I.  oddalić apelację,

II.  wnioskodawca i uczestnicy postępowania ponoszą koszty postępowania apelacyjnego związane ze swym udziałem w sprawie.

Sygn. akt IX Ca 8/14

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 20 kwietnia 2009 r. Wójt Gminy J.wszczął na wniosek Starosty (...)postępowanie rozgraniczeniowe w celu ustalenia granicy pomiędzy nieruchomościami położonymi w miejscowości B.w gminie J., tj. działką nr (...)stanowiącą współwłasność K. T.oraz B. D., dla której w Sądzie Rejonowym w Szczytnie prowadzona jest księga wieczysta nr (...), a działką nr (...)stanowiącą własność P. M. (1), dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...), na odcinku od punktu(...) do punktu nr (...),.

Decyzją z dnia 3 grudnia 2010 r. Wójt Gminy J. umorzył postępowanie rozgraniczeniowe z uwagi na to, że właściciel działki nr (...) nie zgodził się z proponowanym przez geodetę przebiegiem granicy.

Uczestnik K. T. wniósł o ustalenie, że granica według aktualnego stanu posiadania jest ustalona prawidłowo, zgodnie z orzeczeniem Sądu w sprawie z 1979 r., i wyjaśnił, że zajmuje nieruchomość zgodnie z wówczas ustaloną granicą.

Uczestniczka B. D. nie zajęła stanowiska w sprawie.

Uczestnik P. M. (1)stwierdził, że nie zgadza się na rozgraniczenie w sposób wskazany przez geodetę w postępowaniu administracyjnym. W jego ocenie uczestnik K. T.powinien przesunąć płot o 2,5 metra, a od ściany działowej o 1,5 metra. W toku postępowania podniósł również, że nabył przez zasiedzenie część nieruchomości, tj. pas gruntu wyznaczony granicami ponad linią graniczną wskazaną przez biegłego geodetę A. L.w opinii pisemnej z dnia 18 czerwca 2011 r. a linią ustaloną według operatu technicznego (...) a następnie oświadczył, że zasiedział część nieruchomości wyznaczonej granicą przesuniętą o 2 m w stosunku do granicy wynikającej z operatu technicznego z 1968 r.

Postanowieniem z dnia 9 października 2013 r. Sąd Rejonowy w Szczytnie dokonał rozgraniczenia działki nr (...)o pow. 1 ha położonej w B.gm. J., dla której w Sądzie Rejonowym w Szczytnie prowadzona jest księga wieczysta nr (...)stanowiącej współwłasność B. D.w ½ części i K. T.w ½ części i działki nr (...)o pow. 0,91 ha położonej w B.gm. J., dla której w Sądzie Rejonowym w Szczytnie prowadzona jest księga wieczysta nr (...)stanowiącej własność P. M. (1), w ten sposób, że granica między nieruchomościami przebiega od punktu (...)do punktu (...)zgodnie z linią oznaczoną kolorem niebieskim a od punktu (...)do punktu (...) zgodnie z linią oznaczoną kolorem czerwonym oraz między punktami A2-A1-(...)zgodnie z linią oznaczoną kolorem czerwonym jak na załączniku nr 1 na karcie 415 akt sprawy do opinii biegłego A. L.z dnia 12 kwietnia 2013 r. karta 407-428 akt sprawy. Sąd oddalił wniosek w pozostałej części i orzekł, iż koszty postępowania wnioskodawca i uczestnicy ponoszą we własnym zakresie oraz nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa kasa Sądu Rejonowego w Szczytnie od uczestnika P. M. (1)kwotę 3.975,24 zł tyłem kosztów sądowych .

Według ustalonego przez Sąd Rejonowy stanu faktycznego właścicielami działki nr (...) oraz działek nr (...) o łącznej powierzchni 7,84 ha, zgodnie z aktem notarialnym z dnia 3 czerwca 1968 r. byli T. T. i C. T., którzy nabyli tę nieruchomość od Skarbu Państwa. Z treści tego aktu wynika, że nieruchomość zabudowana jest ½ domu, ½ obory, stodołą i 2 szopami. Aktem notarialnym z dnia 4 października 1990 r. przekazali gospodarstwo rolne następcom – K. T. i B. T. (obecnie D.). Z treści aktu wynika także, że na nieruchomości znajduje się ½ domu mieszkalnego murowanego z poddaszem użytkowym obejmująca 4 izby, obora murowana kryta dachówką, ½ stodoły drewnianej krytej blachą i eternitem, szopa murowana kryta dachówką.

Działka nr (...) o powierzchni 1,00 ha, zabudowana domem mieszkalnym stanowi obecnie współwłasność po ½ części B. T. (obecnie D.) oraz K. T..

Właścicielem działki nr (...)oraz (...)o łącznej powierzchni 13,92 ha, był J. O., który zmarł 30 października 1964 r. Następnie na podstawie umowy o dożywocie z dnia 2 maja 1969 r. właścicielką tej nieruchomości została jego córka E. M.. Na podstawie umowy przekazania gospodarstwa rolnego z dnia 14 września 1980 r. właścicielem nieruchomości został jej syn K. M., który następnie sprzedał ją swojemu bratu P. M. (1)aktem Notarialnym z dnia 29 lipca 1996 r. Z treści tego aktu wynika, że nieruchomość zabudowana jest ½ domu mieszkalnego murowanego obejmującą dwie izby, oborą murowaną, stodołą i kurnikiem murowanym krytymi dachówką.

W 1962 r. przeprowadzona została regulacja gruntów na terenie wsi B., w wyniku której podzielono fizycznie siedlisko w gospodarstwie rolnym w B. nr 9 oraz podzielono budynek mieszkalny. W celu umożliwienia podziału fizycznego J. O. zrzekł się użytkowania pokoju, z którego utworzono korytarz wraz z wejściem. Na taki podział wyrazili zgodę J. O. i T. T.. W dniu 25 czerwca 1962 r. dokonano podziału budynku mieszkalnego i przeprowadzone zostało rozgraniczenie ustalające granice między działkami na parterze budynku w ten sposób, że granica przebiega po ścianie działowej między sienią E. M. a kuchnią T. T., położonych od podwórka, a następnie po ścianie działowej między sienią E. M. a pokojem T. T. i dalej po ścianie działowej między kuchnią i pokojem E. M. a pokojem T. T.

W 23 listopada 1967 r. sporządzony został protokół graniczny wraz z opisem granic pomiędzy działkami (...) ustalający położenie punktów granicznych nr 1 od strony ulicy wiejskiej, nr 2 na ścianie budynku mieszkalnego, nr 3 i 4 na ścianach stodoły i nr 5 przy drodze. Ponadto ustalone zostały punkty nr 6 i 7. Podziału budynku dokonano po ½ dla stron granicą prowadzoną przez budynek ukośnie w ten sposób, że od strony podwórza w stosunku 7,5 m do 8,6 m natomiast od strony drogi w stosunku 8,6 m do 7,5 m patrząc od północy.

W 1979 r. wykonany został kolejny pomiar działki i czynności związane ze sporządzeniem protokołu granicznego. Wówczas ustalano granice wewnątrz budynku. Przebieg tych granic został zaakceptowany jedynie przez T. T.. E. M. nie wyraziła natomiast na niego zgody.

Postanowieniem z dnia 20 grudnia 1979 r. Sąd Rejonowy w Szczytnie w sprawie sygn. akt I Ns 29/79 ustalił, że granica na strychu budynku mieszkalnego w B.gm. J.na działce nr (...)stanowiącej własność E. M.oraz na działce nr (...)stanowiącej własność T. T.biegnie od punktu 1 leżącego od strony drogi poprzez punkt 2, 3, 4, 5, 6, 7 do punktu 8 od strony podwórka i przebiega zgodnie z granicą wyznaczoną na parterze tego budynku oznaczoną linią koloru czerwonego na szkicu załączonym do operatu technicznego i protokołu granicznego z dnia 12 stycznia 1979 r. wchodzącego w skład operatu technicznego nr (...) Wojewódzkiego Biura Geodezji i (...)w O.Rejonowy Oddział w S.sporządzonego przez geodetę R. J.. Rewizja uczestniczki E. M.wniesiona od tego postanowienia została oddalona postanowieniem Sądu Wojewódzkiego w Olsztynie z dnia 15 maja 1980 r.

Na wniosek Starosty (...)z dnia 9 marca 2009 r. Wójt Gminy J.wszczął postanowieniem z dnia 20 kwietnia 2009 r. postępowanie` rozgraniczeniowe w celu ustalenia granicy pomiędzy działkami nr (...)a 19 na odcinku od punktu (...)do punktu(...)i prace geodezyjne zlecił geodecie mgr inż. L. R.. W wyniku przeprowadzonych prac uczestnik P. M. (1)nie zgodził się na ustalenie punktu nr (...)położonego w osi ściany nośnej budynku, zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w Szczytnie z dnia 20 grudnia 1979 r. w sprawie sygn. akt I Ns 29/79. Geodeta ustalił w wyniku wywiadu terenowego, że punkty (...)z operatu technicznego (...)zostały ustalone błędnie, niezgodnie z postanowieniem Sądu, a pozostałe punkty graniczne ustalone są prawidłowo i zgodnie z dokumentami geodezyjnymi. Geodeta oznaczył przebieg granicy na szkicu granicznym oznaczając ją linią w kolorze czerwonym na odcinku między punktami nr (...)i (...)oraz (...)i (...). Mimo nakłaniania do ugody odcinek między punktami nr (...)i (...)nie został ustalony. K. T.zgodził się ze wskazana granicą, natomiast P. M. (1)nie wyraził takiej zgody i wniósł o przekazanie sprawy do Sądu.

Granice wewnątrz budynku od punktu (...)do punktu (...)ustalone zostały postanowieniem Sądu w sprawie sygn. akt I Ns 29/79. Punkty graniczne nr (...)i (...)zostały wyznaczone poprawnie. Pomiar położenia budynku został przez geodetę L. R.wykonany prawidłowo. Powstała rozbieżność w wymiarach budynku wykazanych w operacie nr(...) wg którego długość budynku wynosi 16,1 m. Tymczasem długość budynku w operacie nr (...)wynosi 15,55 m (miara kontrolna 15,53).

Działki nr (...) oddzielone są płotem biegnącym od budynków gospodarczych do budynku mieszkalnego a następnie od budynku mieszkalnego do drogi. Płot biegnący od strony drogi do ściany budynku mieszkalnego został postawiony w 1979 r. lub w 1980 r. przez T. T.. Zakres posiadania przez uczestników nieruchomości od strony drogi wyznacza istniejące ogrodzenie. Płot biegnący od ściany budynku mieszkalnego w głąb podwórka do budynków gospodarczych został postawiony przez uczestnika K. T. w 2001 r. Wcześniej nie było ogrodzenia rozdzielającego te nieruchomości w części od budynku mieszkalnego do budynków gospodarczych.

Granica między działkami nr (...)na odcinku podwórka od budynków gospodarczych do domu mieszkalnego biegnie zgodnie z granicą ustaloną w operacie technicznym z 1967 r. nr (...)tj. od punktu 3236 do punktu 2983 posadowionego w odległości 46 cm od północnej krawędzi otworu wejściowego linią niebieską, następnie skręca w kierunku północnym i biegnie po zewnętrznej krawędzi ściany budynku do punktu 3237 linią czerwoną.

Granica od strony drogi powiatowej biegnie linią czerwona między punktami A2-A1- (...).

W ocenie Sądu Rejonowego w niniejszej sprawie przesłanką ustalenia granic spornych nieruchomości był stan prawny. Przebieg granicy między działkami nr (...)należało ustalić w oparciu o dokumenty zgromadzone w sprawie, tj. protokoły graniczne z postępowań rozgraniczeniowych przeprowadzonych w przeszłości, przy uwzględnieniu zasiedzenia części nieruchomości stanowiącej działkę nr (...)przez uczestnika K. T.. Od strony drogi do budynku mieszkalnego doszło bowiem do zasiedzenia przygranicznego pasa ziemi. Granica w tym miejscu została ustalona w miejscu płotu posadowionego w roku 1979 lub 1980 i przebiega ona zgodnie z linią oznaczoną kolorem czerwonym na szkicu sytuacyjnym stanowiącym załącznik nr 1 do opinii z dnia 12 kwietnia 2013 r. między punktami A2 - A1 – (...)(karta 415 akt sprawy. Granica od strony podwórka ustalona została natomiast na podstawie protokołu granicznego z roku 1967 r. P. M. (1)nie wykazał bowiem, iż nabył część nieruchomości stanowiącej działkę nr (...)przez zasiedzenie. Biegnie ona zgodnie z linią oznaczoną kolorem czerwonym na szkicu sytuacyjnym stanowiącym załącznik nr 1 do opinii z dnia 12 kwietnia 2013 r. od punktu (...)do punktu(...)i zgodnie z linią oznaczoną na tym szkicu kolorem niebieskim od punktu (...)do punktu (...)

Rozgraniczenie działek pod budynkiem zostało dokonane w postępowaniu sądowym z 1979 r. i dlatego nie było podstaw do ponownego dokonania rozgraniczenia w tym zakresie, co skutkowało oddaleniem wniosku.

Odnośnie kosztów postępowania Sąd Rejonowy uznał, iż koszty związane ze sporządzeniem przez biegłego A. L. dodatkowej opinii wywołane były czynnościami uczestnika P. M. (1), dlatego też nakazał od niego ściągnąć te koszty.

Uczestnik postępowania P. M. (1) wniósł apelację od powyższego postanowienia, zaskarżając jego punkt I i IV.

Skarżący podniósł zarzut naruszenia art. 153 k.c. poprzez brak jego właściwego zastosowania i nie wzięciu pod uwagę przy ustalaniu granic działki stanu prawnego. Ponadto zarzucił on naruszenie prawa procesowego mającego wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę dowodów polegającą na nieuwzględnieniu jego zeznań, art. 299 k.p.c. poprzez pominięcie jego uzupełniających zeznań w sytuacji, kiedy pozostały niewyjaśnione fakty związane ze złożeniem opinii biegłego oraz art. 520 § 2 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez uznanie, że koszty sądowe powinien ponieść uczestnik postępowania pomimo tego, że to Sąd powinien dążyć do wyjaśnienia sprawy również na podstawie dowodów nie wskazanych przez strony, a obciążenia kosztami sądowymi uczestnika w zasadzie nie uzasadnił.

Wskazując na powyższe zarzuty uczestnik domagał się zmiany zaskarżonego postanowienia i wyznaczenia granic dzielących działki według stanu ustalenia granic z 1967 r. i operatu technicznego (...) uznanych przez prawomocne postanowienie Sądu Rejonowego, ewentualnie wniósł o uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Podkreślił też, że w dalszym ciągu podnosi zarzut zasiedzenia „części nieruchomości pasa gruntu ustalonego opinią biegłego (linia fioletowa)”.

W odpowiedzi na apelację uczestnik postępowania K. T. wniósł o jej oddalenie, wskazując w uzasadnieniu na trafność orzeczenia Sądu Rejonowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

W pierwszej kolejności wskazać należy na bezzasadność wniosku apelacji o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Art. 386 § 2 i § 4 k.p.c. wymienia w sposób enumeratywny sytuacje, w których sąd uchyla zaskarżony wyrok (postanowienie) i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania. Dzieje się tak jedynie w razie stwierdzenia nieważności postępowania, w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo wtedy, gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Żadna z tych sytuacji nie zachodzi w rozpoznawanej sprawie i żadna z nich nie jest wskazywana w zarzutach apelacji.

Niezależnie od braku podstaw do uchylenia zaskarżonego postanowienia, wskazać należy, iż brak jest także podstaw do zmiany tego orzeczenia wobec bezzasadności podniesionych w apelacji zarzutów i braku uchybień, które sąd odwoławczy mógłby uwzględnić z urzędu. Sąd Rejonowy na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, ocenionego bez przekroczenia granic określonych treścią art. 233 § 1 k.p.c., dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych oraz trafnie określił ich prawne konsekwencje. Ustalenia te oraz ich prawną ocenę Sąd Okręgowy podziela, przyjmując je jako własne.

Uczestnik postępowania P. M. (1) podniósł w apelacji zarzuty dwojakiego rodzaju: naruszenia prawa materialnego i procesowego. W pierwszej zatem kolejności należało skupić się nad zarzutami odnoszącymi się do naruszenia prawa procesowego, gdyż dopiero po prawidłowym ustaleniu stanu faktycznego sprawy możliwa jest ocena prawna zasadności roszczeń zgłoszonych przez powoda.

Bezzasadny jest w szczególności zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. i art. 299 k.p.c. Zarzut ten nie został przede wszystkim poparty argumentami natury jurydycznej. Apelacja w tym zakresie to jedynie prezentacja stanowiska skarżącego uczestnika. Apelujący wskazuje, że przekroczenie przez Sąd Rejonowy zasad swobodnej oceny materiału dowodowego polegać ma na dowolnej ich ocenie i nieuwzględnieniu jego zeznań. Podkreślenia wymaga, że postawienie takiego zarzutu, aby mógł być uznany za uzasadniony, wymagało od autora apelacji, którym jest profesjonalny pełnomocnik uczestnika, wykazania konkretnych uchybień jakich miałby dopuścić się Sąd w toku gromadzenia (podstawą ustaleń mogą być bowiem tylko dowody przeprowadzone w sposób prawidłowy) bądź oceny materiału dowodowego i ich wpływu na treść poczynionych ustaleń, a w konsekwencji na treść rozstrzygnięcia. Skarżący ograniczył się tymczasem do przedstawienia swojej oceny materiału dowodowego, z której – jego zdaniem – wynikają wnioski odmienne od wyprowadzonych przez Sąd Rejonowy. W ocenie skarżącego zasiedział on bowiem pas ziemi stanowiący część działki nr (...). Tak uzasadnione zarzuty nie mogą skutecznie podważyć ustaleń dokonanych przez Sąd pierwszej instancji, który w uzasadnieniu postanowienia odniósł się do przeprowadzonych w sprawie dowodów i ocenił je we wzajemnym ze sobą powiązaniu. Wnioski wypływające z dokonanej przez Sąd pierwszej instancji oceny dowodów nie uchybiają zasadom logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego. Skoro zaś Sąd Rejonowy poczynił w niniejszej sprawie prawidłowe ustalenia w zakresie stanu faktycznego, to Sąd Okręgowy w pełni je podziela.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 153 k.c. wskazać należy na wstępie, iż przepis ten określa kryteria rozgraniczenia nieruchomości. Wynika z niego, że jeżeli granice gruntów stały się sporne, a stanu prawnego nie można stwierdzić, ustala się granice według ostatniego spokojnego stanu posiadania. Gdyby również takiego stanu nie można było stwierdzić, a postępowanie rozgraniczeniowe nie doprowadziło do ugody między zainteresowanymi, sąd ustali granice z uwzględnieniem wszelkich okoliczności; może przy tym przyznać jednemu z właścicieli odpowiednią dopłatę pieniężną. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, który podziela również Sąd Okręgowy, iż kryteria rozgraniczenia wymienione w art. 153 k.c. wzajemnie się wykluczają, w tym sensie, że dopóki jest możliwe ustalenie granic na podstawie pierwszego kryterium niedopuszczalne jest sięganie do dalszych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 października 2000 r., I CKN 851/98, LEX nr 50869). Oznacza to, że podstawowym kryterium rozgraniczenia jest stan prawny przedmiotu rozgraniczenia, a więc stan granic wynikający z dowodów z dokumentów urzędowych i prywatnych, opinii biegłych i zeznań świadków. Kryterium to obejmuje również ustalenie spornej granicy między nieruchomościami z uwzględnieniem ewentualnego zasiedzenia części nieruchomości, która podlega rozgraniczeniu, o ile była ona w samoistnym posiadaniu przez okres przewidziany w art. 172 § 1 k.c. przez właściciela nieruchomości do niej przylegającej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2011 r., I CSK 521/10, LEX nr 1084685).

W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy prawidłowo dokonał rozgraniczenia na podstawie kryterium stanu prawnego ustalonego w oparciu o dowody w postaci dokumentów, tj. operatu z roku 1968 wyznaczającego granicę od strony podwórka do budynku mieszkalnego, postanowienia Sądu Rejonowego w Szczytnie z roku 1979 ustalającego granicę nieruchomości pod budynkiem oraz w oparciu o zeznania uczestników co do przebiegu granicy od domu do drogi. W tym zakresie przebieg granicy wynikał bowiem z zasiedzenia przez uczestnika postępowania K. T. przygranicznego pasa ziemi stanowiącego część nieruchomości oznaczonej na szkicu znajdującym się na k.415 akt sprawy poniżej linii ustalonej w operacie z 1968 r. do linii wyznaczonej przez płot posadowiony na przełomie w roku 1979 lub 1980.

Nie są zasadne zarzuty skarżącego dotyczące nabycia przez niego w drodze zasiedzenia części działki nr (...), gdyż uczestnik nie przedstawił żadnych dowodów potwierdzających tę tezę.

Granica nieruchomości znajdująca się pod budynkiem została ustalona postanowieniem Sądu Rejonowego w Szczytnie z 1979 roku. Postanowienie to jest prawomocne i nie podlega jakiejkolwiek weryfikacji w niniejszej sprawie.

Tym samym uznać należało, iż przyjęte przez Sąd Rejonowy kryterium stanu prawnego do ustalenia granic spornych nieruchomości było prawidłowe.

Nie jest również trafny zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 520 § 2 k.p.c. Konieczność przeprowadzenia dowodu z dodatkowej opinii biegłego wynikała z działań uczestnika postępowania P. M. (1), tym samym powinien on ponieść koszty z tym związane .

Z powyższych względów na podstawie art. 385 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. orzeczono jak w sentencji postanowienia.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.