Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IV Ka 274 / 22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1.

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

0.11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 11 stycznia 2022 r. w sprawie II K 364 / 22

0.11.2. Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☒

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

zawarty w apelacji prokuratora zarzut obrazy przepisów prawa procesowego, kwalifikowanej w kategoriach tzw. bezwzględnej przyczyny odwoławczej ujętej w art. 439 § 1 pkt 11 kpk, poprzez rozpoznanie sprawy pod nieobecność oskarżonej na rozprawie, której obecność była obowiązkowa;

☐ zasadny

☒ częściowo zasadne

☐ niezasadne

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Podniesiony w apelacji zarzut, odnoszący się do przeprowadzenia w dniu 9 stycznia 2022 r. rozprawy pod nieobecność oskarżonej, w realiach niniejszej sprawy winien być oceniany przy uwzględnieniu, iż postępowanie przed sądem nie zostało zainicjowane złożeniem wniosku o umorzenie postępowania i zastosowanie środka zabezpieczającego, lecz aktem oskarżenia. Tymczasem przywoływany w tym środku odwoławczym wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 sierpnia 2020 r. w sprawie K 48 / 16 ma charakter zakresowy i odnosi się do procedowania pod nieobecność osoby podejrzanej na rozprawie w toku postępowań zainicjowanych w wnioskiem, o jakim mowa w zdaniu poprzednim. W wyroku tym Trybunał Konstytucyjny zdawał się podważać konstytucyjność zróżnicowania kwestii obowiązkowego stawiennictwa osoby podejrzanej w zależności od tego, na jakim forum wniosek był rozpoznawany – czy w grę wchodziło jego rozpoznanie na posiedzeniu, czy też na rozprawie. W pierwszym przypadku do kwestii jego obecności na posiedzeniu znajdowałby bowiem zastosowanie przepis art. 354 pkt 2 kpk, wedle którego podejrzany nie bierze udziału w posiedzeniu, o ile z opinii biegłych wynika, że byłoby to niewskazane ( chyba że sąd uzna jego udział za konieczny ). O ile taka sytuacja nie zachodzi, rozpoznanie wniosku na posiedzeniu pod nieobecność podejrzanego, w stosunku do którego nie ma opisanych w zdaniu poprzednim przeciwwskazań do wzięcia w nim udziału, stanowi bezwzględną przyczynę odwoławczą z art. 439 § 1 pkt 11 kpk ( por. postanowienia SN: z dnia 3 lutego 2022 r., IV KK 582 / 19 oraz z dnia 22 lutego 2022 r., V KK 10 / 22 ). Natomiast w przypadku wniosku o umorzenie postępowania i zastosowanie środka zapobiegawczego rozpoznawanego na rozprawie do kwestii dopuszczalności procedowania pod nieobecność podejrzanego zastosowanie już miałby nie art. 354 pkt 2 kpk, lecz art. 374 § 1 kpk w zw. z art. 380 kpk, wedle których obecność podejrzanego, co do którego złożono taki wniosek, byłaby nieobowiązkowa, chyba, że przewodniczący lub sąd jego obecność uznaliby za obowiązkową. Uwzględniając powyższe kodeksowe zróżnicowanie kwestii dopuszczalności rozpoznawania wniosku pod nieobecność podejrzanego w zależności od forum, na którym jest procedowany, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 374 § 1 zdanie pierwsze w związku z art. 380 w związku z art. 354 pkt 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego ( Dz.U. z 2020 r. poz. 30, ze zm.) w zakresie, w jakim nie przewiduje obowiązkowej obecności podejrzanego, o którym mowa w art. 380 tej ustawy, na rozprawie w sprawie wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i o zastosowanie środków zabezpieczających, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 41 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Tyle tylko, że w niniejszej sprawie postępowania sądowe nie zostało zainicjowane wnioskiem o umorzenie postępowania, lecz wniesieniem aktu oskarżenia, w związku z czym, uwzględniwszy zakresowy charakter wyroku TK, do tej sytuacji procesowej teza o niekonstytucyjności przepisu art. 374 § 1 kpk się nie odnosi, w związku z czym zarzut prokuratora w kategoriach tzw. bezwzględnej przyczyny odwoławczej, o jakiej mowa w art. 439 § 1 pkt 11 kpk oceniany być nie mógł.

Podnoszoną w apelacji kwestię dopuszczalności prowadzenia rozprawy pod nieobecność oskarżonej i konsekwencji z tym związanych rozpoznać jednak należało również przez pryzmat innych przepisów proceduralnych. Sąd I instancji podjętą w oparciu o art. 374 § 1 kpk decyzję o prowadzeniu rozprawy pod nieobecność oskarżonej i o uznania jej obecności za nieobowiązkową argumentował dwojako. Po pierwsze, powołując się na treść jej pisma z dnia 9 stycznia 2022 r., sąd uznał, iż oskarżona nie wyrażała woli wzięcia udziału w rozprawie oraz, że deklarowała, iż nie stawi się dobrowolnie. Po drugie, powołując się na opinię biegłych psychiatrów, sąd uznał, że oskarżona jest niezdolna do udziału w rozprawie. Co do kwestii pierwszej – w ocenie sądu odwoławczego z treści pisma z dnia 9 stycznia 2022 r. wcale nie wynikało, by oskarżona odmawiała wzięcia udziału w rozprawie. Z kontekstu, w jakim zawarła w nim wypowiedź: „ (…) nie jestem żadną oskarżoną, bo nie dokonałam nigdy żadnego czynu karalnego ” wynikało jedynie, iż w jej ocenie nie było podstaw do stawienia jej takich zarzutów, jak ujęte w akcie oskarżenia. W dalszym toku pisma zaś informowała, iż na wyznaczony na dzień 11 stycznia 2022 r. termin rozprawy nie stawi się z uwagi na zły stan zdrowia. Co do kwestii drugiej – rzeczywiście, w opinii z dnia 20 października 2022 r., biegli psychiatrzy wyrazili pogląd, iż M. Z. „ w aktualnym stanie zdrowia jest niezdolna do udziału w postępowaniu sądowym ( psychoza urojeniowa ) ”. Biegli tezy tej wprost nie uzasadnili, tym niemniej z całokształtu tej opinii wnosić należy, iż zdiagnozowany stan zdrowia psychicznego oskarżonej uniemożliwia jej należyte zrozumienie przebiegu czynności procesowych. Co prawda obrońca oskarżonej wystąpił z wnioskiem o odroczenie rozprawy uznając, iż nieobecność oskarżonej jest „ usprawiedliwiona jej stanem zdrowia ”, tym niemniej zważywszy na treść art. 117 § 3a kpk sąd I instancji w określonych warunkach ( o czym mowa poniżej ) miał prawo przeprowadzić rozprawę pod jej nieobecność. Stosownie bowiem do treści tego przepisu niestawiennictwo strony, która została należycie zawiadomiona o czynności procesowej, niezależnie od jego przyczyny, nie stoi na przeszkodzie przeprowadzeniu tej czynności, jeżeli stawił się jej obrońca. Tyle tylko, że jeśli w toku tej czynności miałyby zostać przeprowadzone dowody, to decydując się na ich przeprowadzenie sąd I instancji winien dodatkowo uwzględniać przepis art. 378a kpk. W doktrynie prawa procesowego przyjmuje się bowiem, że na podstawie art. 117a § 3 kpk można rozpoznać sprawę i wydać orzeczenie kończące postępowanie, chyba że przepis szczególny wyklucza taką możliwość. Za taki przepis uznawany jest art. 378a kpk, który w stosunku do oskarżonego stanowi lex specialis wobec art. 117 § 3a kpk, gdyż nie pozwala na wydanie orzeczenia kończącego postępowania w warunkach tam wskazanych ( por. komentarz do art. 117a kpk w: D. Świecki ( red. ). Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz aktualizowany, publ. LEX el. 2022 ). Tymczasem mimo usprawiedliwionej stanem zdrowia nieobecności oskarżonej ( por. opinia biegłych psychiatrów ) sąd I instancji przeprowadził postępowanie dowodowe z mogącym mieć wpływ na treść zaskarżonego wyroku naruszeniem art. 378a kpk wskutek jego niezastosowania, w szczególności zaś jego § 2 i 3 poprzez uniemożliwienie oskarżonej realizacji prawa do wystąpienia z żądaniem ponowienia wszystkich przeprowadzonych na tej rozprawie dowodów.

Wniosek

prokuratora o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Z powodów, o jakich mowa poniżej

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Mogąca mieć wpływ na treść zaskarżonego wyroku obraza art. 354a § 1 kpk w zw. z art. 440 kpk.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

Stosownie do treści art. 354a § 1 pkt 1 i 2 kpk, przed orzeczeniem środka zabezpieczającego, o którym mowa w art. 93a § 1 kk, sąd wysłuchuje biegłego psychologa, a w sprawach osób niepoczytalnych, o ograniczonej poczytalności lub z zaburzeniami osobowości albo gdy sąd uzna to za wskazane – ponadto biegłych lekarzy psychiatrów. Przewidziane w tym przepisie czynności mają charakter obligatoryjny, a odstąpienie od obowiązku wysłuchania biegłych, zgodnie z treścią art. 354a § 2 kpk, możliwe jest jedynie wtedy, gdy sprawca, co do którego istnieją podstawy do orzeczenia terapii lub terapii uzależnień, wyraża na to zgodę. Obligatoryjność wysłuchania biegłych dotyczy zarówno przypadków, gdy środki zabezpieczające orzekane są w związku z wnioskiem prokuratora o umorzenie postępowania i ich zastosowanie, jak i tych, gdy dochodzi do tego po wniesieniu aktu oskarżenia ( por. komentarz do art. 354a kpk w: D. Świecki ( red. ). Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz aktualizowany, publ. LEX el. 2022; por. także wyrok SN z dnia 9 lutego 2021 r., V KK 540 / 20 ). Tymczasem w niniejszej sprawie, pomimo zastosowania najdalej godzącego w wolności środka zabezpieczającego w postaci umieszczenia oskarżonej w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym, z obrazą art. 354a § 1 pkt 1 i 2 kpk, sąd I instancji odstąpił zarówno od wymogu wysłuchania na rozprawie biegłego psychologa, jak i biegłych psychiatrów, poprzestając na opiniach wydawanych przez niech w formie pisemnej. Jest to uchybienie mogące mieć wpływ na treść zaskarżonego wyroku, albowiem opinie te stanowiły wyłączną podstawą dowodową zarówno na użytek ustaleń o zniesionej poczytalności oskarżonej, jak i dla wniosku, iż istnieje wysokie prawdopodobieństwo popełnienia przez nią ponownie czynu zabronionego o znacznej szkodliwości w związku ze stwierdzonymi u niej zaburzeniami. Odstąpienie od wysłuchania biegłych na rozprawie w realiach sprawy miało charakter tym bardziej rażący i mogący mieć wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, że sąd I instancji dysponował aktami równolegle niemal prowadzonej sprawy tej samej oskarżonej ( pod sygnaturą II K 782 / 20 ), do których na etapie postępowania przygotowawczego prokurator załączył opinię innego składu biegłych psychiatrów, sporządzonej co prawda na użytek innej sprawy, ale w bliskiej odległości czasowej. W niej zaś biegli wypowiedzieli się w sposób zasadniczo odmienny, aniżeli psychiatrzy opiniujący w niniejszej sprawie, bo nie diagnozując u oskarżonej jakichkolwiek chorób i zaburzeń, które by znosiły lub choćby tylko ograniczały jej poczytalności. Zważywszy, że te krańcowo odmienne w swoich wnioskach opinie sporządzone zostały na przestrzeni stosunkowo niedługiego okresu czasu, wysłuchanie biegłych na rozprawie jawiło się jako nieodzowne także po to, aby wyjaśnić wątpliwości wynikające z tak daleko idących rozbieżności w diagnozie oraz, czy można je tłumaczyć wyłącznie upływem czasu pomiędzy poszczególnymi badaniami i następującą w międzyczasie istotną zmianą stanu zdrowia oskarżonej. Stosownie do treści art. 440 kpk, jeżeli utrzymanie orzeczenia w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe, podlega ono niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów zmianie na korzyść oskarżonego albo w sytuacji określonej w art. 437 § 2 kpk zdanie drugie uchyleniu. W ocenie sądu odwoławczego, orzeczenie najsurowszego środka zabezpieczającego, skutkującego tak daleko posuniętą ingerencją w prawa osoby, co do której środek taki zostaje orzeczony, prowadzący do realnego pozbawienia jej wolności, z pominięciem w opisanych wyżej realiach obligatoryjnego wysłuchania biegłych, które pozwoliłoby wyjaśnić wątpliwości, czy zachodzi podstawowa przesłanka do jego zastosowania w postaci występowania zaburzenia znoszącego poczytalność w chwili czynu, jawi się jako orzeczenie rażąco niesprawiedliwe.

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

0.11.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

0.0.11.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

0.15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

-

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

-

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☒ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

konieczność ponowienie dowodów przeprowadzonych na rozprawie przed sądem I instancji w związku z naruszeniem art. 378a kpk oraz konieczność wysłuchania biegłych psychologa i psychiatrów przed sądem w związku z naruszeniem art. 354a § 1 pkt 1 i 2 kpk w zw. z art. 440 kpk.

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

0.15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

- ponowienie przewodu sądowego, uzupełnionego o przesłuchanie biegłych psychologa i psychiatrów, poprzedzone ustaleniami, czy wobec oskarżonej został w innej sprawie wprowadzony do wykonania środek zabezpieczający w postaci umieszczenia jej w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym, a jeśli tak, to także o załączenie dokumentacji medycznej wytworzonej w czasie jej pobytu w tym zakładzie;

- dokonanie oceny stopnia społecznej szkodliwości zarzuconego oskarżonej czynu pod kątem ustaleń, czy spełnia on wymogi, do jakich odnoszą się przepisy art. 93b § 1 kk oraz art. 93g § 1 kk;

- wydanie orzeczenia kończącego postępowanie we właściwej formie;

- na wypadek sporządzenia uzasadnienia wykazanie, które konkretnie zwroty i sformułowania zawarte w wysyłanej przez oskarżonej w drodze elektronicznej do pokrzywdzonej dokumentacji realizowały znamiona czynów penalizowanych przez prawo karne oraz z jakich powodów.

0.15.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

7.  PODPIS