Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 lipca 2022r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Romuald Dalewski

Protokolant – sekretarz sądowy Katarzyna Słaba

po rozpoznaniu w dniu 15 lipca 2022r. w Bydgoszczy

na rozprawie

odwołania: R. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B.

z dnia 23 lutego 2022r.r., znak: (...)

w sprawie: R. M.

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o rekompensatę

1)  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. z dnia 23 lutego 2022r.r., znak: (...) w ten sposób, że uznaje, iż ubezpieczony R. M. ma prawo do rekompensaty za pracę w warunkach szczególnych;

2)  stwierdza, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sędzia Romuald Dalewski

Sygn. akt: VI U 497/22

UZASADNIENIE

Decyzją z 21.12.2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił ubezpieczonemu – R. M. prawa do rekompensaty z tego względu, że nie udowodnił on wymaganego okresu 15 lat pracy w warunkach szczególnych wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W odwołaniu złożonym w tut. Sądzie ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie mu prawa do rekompensaty oraz zaliczenie mu okresu pracy od 12 maja 1980 roku do 31 sierpnia 1982 roku w (...) Zakładach (...) w B. jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

ubezpieczony – R. M. (ur. (...)) w dniu 9.12.2021r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wniosek o emeryturę wraz z rekompensatą. Organ rentowy przyznał ubezpieczonemu emeryturę jednocześnie odmawiając ustalenia wysokości świadczenia z uwzględnieniem rekompensaty, o której mowa w art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych wskazując, że nie udowodnił on 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach. Organ rentowy wyjaśnił, że do stażu pracy w szczególnych warunkach nie zaliczył R. M. okresu od 12 maja 1980 roku do 31 sierpnia 1982 roku w (...) Zakładach (...) w B. jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach z uwagi na fakt, że świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych nie spełnia wymogów formalnych (brak powołania na odpowiednie zarządzenia resortowe).

Ubezpieczony R. M. w spornym okresie od 12 maja 1980 roku do 31 sierpnia 1982 roku pracował w (...) Zakładach (...) w B. jako malarz, w pełnym wymiarze czasu pracy w godzinach od 7 do 15 – a niekiedy dłużej. Do jego obowiązków należało malowanie minią dużych konstrukcji metalowych. Konstrukcje te były fragmentami przęseł mostowych, kotłów, kruszarek, ram, podstaw do maszyn itp. Wysokość konstrukcji dochodziła do 2-3 metrów, długość 10-20 metrów, a w przypadku kotłów wysokość do 3-4 metrów. Powyższe elementy malowane były w hali, a następnie ładowane do wagonów. Ubezpieczony stale wykonywał prace malarskie polegające na zabezpieczeniu konstrukcji minią a sporadycznie farbą bitumiczną nazywaną ze względu na wydzielany odór „smołówką”. Produkcja kierowana była głównie na eksport do (...) i W.

dowód: zeznania ubezpieczonego R. M. – zapis AV, k-19-20, zeznania świadka J. C. zapis A/V k.20-64, świadectwo wykonywania prac w spornym okresie w warunkach szczególnych z dnia 2.02.2000r., zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu w (...) S.A. w B. z dnia 26.05.2003r. - akta ZUS.

Odwołanie okazało się uzasadnione.

Instytucja rekompensaty, której przyznania domagał się R. M. została wprowadzona ustawą z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych, stanowiąc – zgodnie z definicją zamieszczoną w art. 2 pkt 5 tejże ustawy - odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Zgodnie z art. 21 ust. 1 tej ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Stosownie zaś do ust. 2 cytowanego wyżej art. 21 prawo do rekompensaty nie przysługuje osobom, które nabyły prawo do emerytury przyznawanej na zasadach wynikających z ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Bezspornie, ubezpieczony uzyskał prawo do emerytury dopiero po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego i nie skorzystał wcześniej z możliwości uzyskania prawa do emerytury tzw. wcześniejszej. Oznacza to, iż w niniejszej sprawie spór sprowadzał się wyłącznie do ustalenia, czy w okresie do 1 stycznia 2009r. ubezpieczony przepracował co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach.

W ocenie Sądu, wyniki pełnego postępowania dowodowego dały podstawy do przyjęcia, że R. M. w spornym okresie swojego zatrudnienia od 12 maja 1980 roku do 31 sierpnia 1982 roku pracował w (...) Zakładach (...) w B. jako malarz pokrywający minią elementy stalowe, a tym samym wykonywał pracę w szczególnych warunkach.

Stosownie do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który to przepis znajdował zastosowanie w niniejszym przypadku z mocy odesłania zawartego w art. 3 ust. 7 ustawy o emeryturach pomostowych, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych. Z kolei art. 32 ust. 4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie cyt. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Z treści § 1 przywołanego rozporządzenia wynika, że stosowano je do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. § 2 ust. 1 rozporządzenia ustalał, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Za prace wykonywane w warunkach szczególnych uznano w tym rozporządzeniu m.in. w hutnictwie i przemyśle metalowym prace polegające na malowaniu minią - wymienione w wykazie A dział III poz. 72

Zgodnie z § 2 ust. 2 omawianego rozporządzenia Rady Ministrów, okresy pracy w warunkach szczególnych stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach. Wydanie lub niewydanie przez pracodawcę świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie ma przy tym znaczenia przesądzającego, skoro zaświadczenie to jest jedynie dokumentem prywatnym (art. 245 k.p.c.), wydawanym dla celów dowodowych, a okoliczności w nim potwierdzone przez pracodawcę podlegają weryfikacji zarówno w postępowaniu sądowym, jak i w postępowaniu przed organem rentowym. Określenie stanowiska pracy i jej charakteru wskazane w wystawionym przez pracodawcę świadectwie pracy nie wiąże zatem sądu, który w razie sporu na podstawie całego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego ocenia, czy ubezpieczony pracował – stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – w warunkach szczególnych. Samodzielnie sąd ustala również, jak zakwalifikować pracę ubezpieczonego w odniesieniu do wykazu prac określonych w załączniku do cyt. rozporządzenia Rady Ministrów

W niniejszej sprawie ubezpieczony legitymował się świadectwem pracy w warunkach szczególnych z dnia 2 lutego 2000 roku wystawionym przez swojego pracodawcę, który uznał, że wykonywał on taką pracę przez sporny okres swojego zatrudnienia u tegoż pracodawcy. Okoliczność ta, choć nie mogła być decydująca, musiała być przez sąd wzięta pod uwagę. Jeśli bowiem pracodawca wystawia taki dokument, należy założyć, że czyni to zgodnie z prawdą i swoją najlepszą wiedzą, a także stosując prawidłowo obowiązujące go przepisy. Nie można także zapominać o tym, że to pracodawca najlepiej wie jaką pracę faktycznie wykonywał dany pracownik. Fakt posiadania przez R. M. takiego dokumentu tworzył więc swego rodzaju domniemanie, że ubezpieczony faktycznie wykonywał pracę w warunkach szczególnych.

Domniemanie to w ocenie sądu zyskało potwierdzenie w całości zebranego materiału dowodowego, na który złożyły się tak dokumenty, znajdujące się w aktach rentowych, zeznań świadka J. C. oraz jego przesłuchanie. Jeśli chodzi o dowody z dokumentów, jawiły się one jako wiarygodne; brak było w szczególności wątpliwości co do ich autentyczności. Także zeznania świadka zostały uznane za pełnowartościowy materiał dowodowy, jako że były one spójne, logiczne i znajdujące pokrycie w dokumentacji. Nie bez znaczenia pozostawało przy tym to, że przesłuchana osoba miała bezpośredni wgląd w jego pracę.

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału Sąd uznał, że ubezpieczony R. M. ukończył (...)rok życia, i na dzień 31 grudnia 1998r. udowodnił łącznie ponad 15 lat pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach.

W tym miejscu należy zauważyć, że w orzecznictwie od szeregu lat ugruntowuje się stanowisko, które przy ustalaniu, czy praca była wykonywana w szczególnych warunkach, czy nie, nie wymaga, aby dana osoba przez cały czas każdej swojej dniówki roboczej faktycznie wykonywała wyłącznie czynności wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do cyt. rozporządzenia z 7 lutego 1983r. Przeciwnie, orzecznictwo dopuszcza wykonywanie także innych czynności, o ile w integralny sposób wiążą się one z wykonywaniem danego rodzaju pracy. I tak, by odwołać się do orzecznictwa, Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów z 31 stycznia 2018r., wydanej w sprawie o sygn. akt III UZP 8/17, stwierdził, iż „ praca w transporcie kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, który ubocznie wykonywał czynności konwojenta, ładowacza lub spedytora w odniesieniu do przewożonych towarów, jest pracą w szczególnych warunkach”. Z kolei w odniesieniu do prac przy tzw. dozorze inżynieryjno-technicznym, o jakim mowa w dziale XIV poz. 24 przywołanego wykazu, Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, iż „ nie ma żadnej potrzeby ustalania, ile czasu pracownik poświęcał na bezpośredni nadzór nad pracownikami, a ile na inne czynności, które również były związane z tym dozorem”, jak np. sporządzanie dokumentacji (vide: wyrok z 30 stycznia 2007r., I UK 195/07 czy w wyroku z 11 marca 2009r., II UK 243/08). W obu przywołanych przypadkach uznano bowiem, że inne równocześnie wykonywane prace stanowią integralną część (immanentną cechę) większej całości dającej się zakwalifikować pod określoną pozycję załącznika do rozporządzenia, a co za tym idzie – brak jest podstaw do odmówienia danej osobie prawa do potraktowania danego okresu zatrudnienia jako okresu pracy w warunkach szczególnych tylko z tego powodu, że incydentalnie (w porównaniu co całości) wykonywała ona także inne prace. W tym kontekście bez znaczenia pozostaje fakt, iż ubezpieczony sporadycznie pokrywał również elementy konstrukcji farbą bitumiczną zamiast minią.

W punkcie II sentencji zamieszczono rozstrzygnięcie oparte o przepis art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, stanowiący, iż „w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego”. Za ową „ostatnią okoliczność” należało przy tym w omawianym wypadku uznać ustalenia co do legitymowania się przez R. M. stażem pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych. Mając na uwadze całość zebranego materiału dowodowego, zdaniem Sądu należało uznać, iż ostatecznie wszystkie okoliczności dotyczące spornego okresu zatrudnienia zostały ustalone dopiero w postępowaniu sądowym. Skoro zaś możliwość prowadzenia przez organ rentowy samodzielnego postępowania dowodowego jest w dużej mierze ograniczona, konieczne było uznanie, że nie ponosi on odpowiedzialności za wydanie błędnej decyzji.

SSO Romuald Dalewski

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi ZUS.