Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

Decyzjami z dnia 28.02.2020r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. stwierdził, że zainteresowani M. M. i M. S. podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresach wskazanych w tych decyzjach, jako osoby wykonujące pracę na podstawie umów o świadczenie usług, które zostały nazwane „umowami o dzieło”, u płatnika składek (...) Spółka z o.o. z siedzibą w B..

W odwołaniach wniesionych do tut. Sądu pełnomocnik powodowej Spółki wniósł o uchylenie zaskarżonych decyzji, zasądzenie kosztów i o przeprowadzenie dowodów wskazanych w odwołaniu.

W odpowiedzi na odwołania pozwany organ rentowy wniósł o ich oddalenie.

Odwołania od w/w decyzji zostały połączone do wspólnego rozpoznania i prowadzone pod sygn.. akt: VI U 1502/20.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

(...) Spółka z o.o. z siedzibą w B. zajmuje się produkcją i montażem elektronicznych tablic służących do wyświetlania wyników sportowych. Sama firma nie wykonuje konstrukcji tablic, ale standardowe zamawia u kontrahentów, a te nietypowe zleca dziełobiorcy np. M. S. do wykonania w swoich przydomowych warsztatach. Firma posiada działy – mechaniczny, elektroniczny i montażu końcowego. Po uzyskaniu zamówienia od klienta, dział mechaniczny przygotowuje szkielet tablicy standardowy, albo ponad standardowy. Następnie na specjalnych, trawionych płytkach, z których składa się każda tablica (ilość płytek zależy od rodzaju zamawianej tablicy) na dziale mechanicznym montowane są (lutowane) elementy. Powyższy proces odbywa się albo przy pomocy automatów do lutowania (w przypadku zamówień standardowych), natomiast w przypadku zamówień niestandardowych poprzez pracowników firmy (jeżeli ta ma w tym czasie wystarczające moce przerobowe) lub też, gdy spółka nie jest w stanie wykonywać tego przy pomocy własnych pracowników, płytki wraz z elementami do lutowania są przekazywane dziełobiorcom (jak w przypadku zainteresowanej M. M.).

Zainteresowana M. M. zawarła dwie umowy o dzieło, w których, jako przedmiot wskazano: montaż elementów na płytkach elektronicznych. Opiewały one na okresy: 1.12.2016r. – 31.12.2016r. i 3.02.2017r. – 28.02.2017r.

Zainteresowany M. S. zawarł pięć umów o dzieło. Ich przedmiotem było wykonanie konstrukcji do tablic sportowych wg indywidualnych ustaleń technicznych oraz wykonanie konstrukcji wsporczych do tablic wyników sportowych i innych wskaźników wg indywidualnych ustaleń technicznych. W tych umowach wskazano następujące okresy: 8.01.2015r. – 31.12.2015r., 3.01.2016r. – 31.12.2016r., 4.01.2017r. – 31.12.2017r., 8.01.2018r. – 31.12.2018r., 6.01.2019r. – 31.07.2019r.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty, zeznania świadków i stron, uznając je za wiarygodne. Są one wewnętrznie spójne, konsekwentnie miejscami się uzupełniają. Sąd dokonał natomiast odmiennej oceny charakteru wykonywanych czynności, a mianowicie uznał, że nie spełniają one wymogów kwalifikujących je do umów o dzieło.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: (Dz. U. z 2020 r. poz. 53 ze zm.) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej zleceniobiorcami. Na podstawie przepisu art. 12 ust. 1 i ust. 3 ustawy ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z wyjątkiem osób wykonujących pracę na podstawie umowy zlecenia, które wykonują prace poza siedzibą lub miejscem prowadzenia działalności zleceniodawcy. Art. 13 pkt 2 ustawy stanowi, iż obowiązek ubezpieczeń zleceniobiorcy istnieje od dnia oznaczonego w umowie, jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy. Zgodnie z art. 18 ust. 1 i 3 ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód; podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców ustala się zgodnie z ust. 1, jeżeli w umowie agencyjnej lub umowie zlecenia albo w innej umowie o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie. W myśl art. 81 ust. 1 i ust. 6 obowiązującej od dnia 1 października 2004r. ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jednolity: Dz. U. z .2020r. poz..1398) do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, stosuje się przepisy określające podstawę składek na ubezpieczenie rentowe i emerytalne tych osób. Z kolei na podstawie§ 2 ust. 6 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 2008r. w/s szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń. Społecznych (Dz. U. z 2008r., nr 78, poz. 465 ze zm.) - obowiązującego od dnia 22 maja 2008r. - dla każdego ubezpieczonego, dla którego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, płatnik składek w imiennym raporcie miesięcznym lub imiennym raporcie miesięcznym korygującym sporządzonym dla tego ubezpieczonego oraz w deklaracji rozliczeniowej i deklaracji rozliczeniowej korygującej uwzględnia należne składki na ubezpieczenia społeczne od wszystkich dokonanych lub postawionych do dyspozycji ubezpieczonego wpłat - od pierwszego do ostatniego miesiąca kalendarzowego, którego deklaracja dotyczy- stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Stosownie do treści art. 627 kc, przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Przedmiotem umowy jest zatem zobowiązanie do wykonania określonego dzieła, które może mieć charakter materialny jak i niematerialny, zaś sama umowa jest umową rezultatu. Z kolei zgodnie z treścią przepisu art. 734 § 1 kc, przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie, przy czym do umowy o świadczenie usług stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zlecenia (art. 750 kc). Przedmiotem tej umowy jest dokonanie określonej czynności faktycznej, która nie musi prowadzić do osiągnięcia indywidualnie oznaczonego rezultatu. Umowa o świadczenie usług to umowa starannego działania, podczas gdy umowa o dzieło jest umową rezultatu. Przedmiotem umowy o dzieło jest zatem osiągnięcie z góry oznaczonego wyniku, podczas, gdy przedmiotem umowy o świadczenie usług jest jedynie staranne dążenie do osiągnięcia rezultatu, ale jego osiągnięcie nie należy do treści zobowiązania. Co prawda kodeks cywilny nie podaje definicji "dzieła", jednak w doktrynie i orzecznictwie jednomyślnie przyjmuje się, iż wykonanie dzieła oznacza określony proces pracy lub twórczości o możliwym do wskazania momencie początkowym i końcowym, którego celem jest doprowadzenie do efektu ustalonego przez strony w momencie zawierania umów. Dla prawidłowego rozróżnienia rodzaju wskazanych umów cywilnoprawnych nie jest wystarczające poprzestanie na stwierdzeniu, że każda umowa, która wiąże się z oczekiwaniem rezultatu jest umową o dzieło i zawarcie klauzuli oczekiwania rezultatu ugruntowuje stosunek prawny w reżimie umowy o dzieło. Także bowiem zlecający usługi oczekuje, że poprzez staranne działanie przyjmującego zlecenie (podejmującego się świadczenia usług) osiągnięty zostanie rezultat zgodny z oczekiwaniami dającego zlecenie. Odróżnienie umowy o dzieło od umów pokrewnych, zwłaszcza o świadczenie usług innego rodzaju, budzi nieraz w praktyce trudności. Umowa o dzieło różni się od umowy o świadczenie usług bądź umowy zlecenia brakiem stosunku zależności między stronami i koniecznością osiągnięcia oznaczonego rezultatu ludzkiej pracy w szerokim tego słowa znaczeniu, gdy w drugim rodzaju umów decydujący nie jest rezultat, lecz wykonywanie pracy, jako takiej. Wprawdzie zamawiający może udzielać wskazówek, co do tego, jak dzieło ma być wykonywane, pracownik, w odróżnieniu od przyjmującego zamówienie, nie ponosi jednak odpowiedzialności kontraktowej, gdy świadczona przez niego praca nie spełnia oczekiwań pracodawcy. Natomiast przyjmującego zamówienie obciąża odpowiedzialność za nieosiągnięcia określonego rezultatu. Prowadzi to do innego rozkładu ryzyka, co do wykonania i jakości usługi. Umowa o dzieło różni się od umowy zlecenia tym, że zawsze musi być uwieńczona konkretnym i sprawdzalnym rezultatem. Mniejsze znaczenie ma tu obowiązek osobistego wykonania dzieła przez przyjmującego zamówienie, byle rezultat końcowy był osiągnięty. W umowie zlecenia nie akcentuje się owego rezultatu, jako koniecznego, ze względu natomiast na moment osobistego zaufania między kontrahentami, obowiązek osobistego świadczenia przez dłużnika staje się tu regułą. Zlecenie w takim ujęciu odnosi się zresztą jedynie do dokonania określonej czynności prawnej.

Mając powyższe na uwadze, w ocenie Sądu umów zawartych pomiędzy powodową Spółką, a zainteresowanymi nie można uznać za umowy o dzieło, pomimo takiego ich nazwania.

W przypadku M. M. ważne były jej umiejętności manualne. U siebie w domu wykonywała montaż części elektronicznych na płytkach – jednak sama ich nie projektowała. Lutowała elementy na płytkach zgodnie z instrukcją, którą przekazywał jej zleceniodawca. Zainteresowana zastępowała niejako automat lutowniczy, w zakresie, w jakim nie był on w stanie lutować płytek atypowych. Płytki były identyczne.

M. S. wykonywał u siebie w warsztacie nietypowe konstrukcje przyszłej tablicy według projektu i z materiałów dostarczonych przez firmę (...). W razie wątpliwości, konsultował się z jednym ze współwłaścicieli firmy.

Zainteresowani nie tworzyli dzieła w postaci czy to gotowej płytki atypowej, czy tablicy świetlnej od początku do końca tj. od projektu do oddania klientowi. Powierzone im prace następowały już po przyjęciu zlecenia przez spółkę.

Poza tym zlutowana płytka, czy konstrukcja jakiejś tablicy, same w sobie nie stanowiły samodzielnego, zindywidualizowanego dzieła. Nie tworzyły rezultatu, stanowiąc jedynie składową (nawet, jeżeli były to elementy istotne) procesu technologicznego prowadzącego do stworzenia elektronicznego wyświetlacza. Kontrola jakości czy to płytek, czy konstrukcji odbywała się już w czasie montażu. Dopiero wtedy możliwe było zauważanie, czy elementy te spełniają określone wymogi.

Przedmiot poszczególnych umów o dzieło został określony wybitnie ogólnikowo – jako montaż elementów na płytkach elektronicznych, czy wykonanie konstrukcji do tablic wyników sportowych wg indywidualnych ustaleń technicznych. Nie precyzowały one ani ilości elementów do montażu, ani sposobu wykonania dzieła, ani jakichkolwiek innych parametrów pozwalających na weryfikację wykonania indywidualnego dzieła zgodnie z zamówieniem. Powyższe koresponduje z faktem, iż w ramach umów o dzieło zawartych na okres 2 miesięcy (M. M.) czy roku (M. S.), ubezpieczeni otrzymywali na bieżąco partie elementów do wykonania, W momencie rozpoczęcia realizacji umowy o dzieło nie znali zatem w ogóle całego zakresu i wielkości zadania. Nie wiedzieli jeszcze, jakie konkretne płytki, jakie konkretne szkielety, w jakich ilościach, o jakich parametrach będą miały zostać w ramach powierzonych zadań wykonane. Takie ogólne sformułowanie umowy jednoznacznie wskazuje na to, że intencją Spółki, zawierającej te umowy było zagwarantowanie sobie w określonym przedziale czasu gotowości zainteresowanych do wykonania w razie takiej potrzeby wykonania atypowych zleceń.. W zakresie przedmiotu umów użyte sformułowania są jednoznaczne w swej treści: nacisk położny jest tu na wykonanie przez zainteresowanych na rzecz(...)konkretnej czynności, a nie na wykonanie indywidualnie oznaczonego dzieła.

Skoro umowy zawierane przez powodową Spółkę były umowami o świadczenie usług, to był on obowiązany do realizacji wskazanych wcześniej ustawowych obowiązków z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych.

W tym stanie rzeczy, Sąd uznał zaskarżone decyzje za niewadliwe i – na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc w związku z powołanymi wyżej przepisami prawa materialnego – należało orzec, jak w pkt 1 sentencji wyroku.

O kosztach Sąd orzekł po myśli art. 98 kpc przyjmując, że składają się na nie koszty zastępstwa procesowego w wysokości określonej w § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych dla każdej z połączonych spraw.

SSO Ewa Krakowska