Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 kwietnia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVII Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 27 kwietnia 2022 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. M.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie

z dnia 15 lipca 2021 r., sygn. akt I C 878/19

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od Z. M. na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwotę 450 (czterysta pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Sygn. akt XXVII Ca 2823/21

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 29 sierpnia 2018 r. Z. M. wniosła o zasądzenie od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. (obecnie (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.) kwoty 600 euro wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 15 czerwca 2018 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Jako podstawę roszczenia powódka wskazała art. 7 rozporządzenia nr 261/2004 Parlamentu i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, zwanego dalej „rozporządzeniem nr 261/2004”.

Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie wyrokiem z dnia 15 lipca 2021 r. oddalił powództwo, obciążył pozwanego kosztami procesu oraz orzekł o zwrocie niewykorzystanej części pobranej zaliczki.

Powódka zaskarżyła w całości powyższy wyrok apelacją, w której zarzuciła naruszenie:

1)  art. 233 § 1 w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę dowodu z opinii biegłego z dziedziny lotnictwa cywilnego P. K. i błędne uznanie, że opinia ta jest wiarygodna i oparta na miarodajnych podstawach, podczas gdy jest ona nieprzekonująca i wewnętrznie sprzeczna, zawiera przypuszczenia oraz osobiste nastawienie biegłego do regulacji prawnych związanych z odszkodowaniami
za opóźnienie w realizacji lotów;

2)  art. 227 w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, dokonanej wybiórczo, wbrew zasadom logiki i doświadczenia życiowego, przejawiające się w uznaniu przez Sąd pierwszej instancji, że wiatry czołowe na trasie przelotu skarżonego lotu miały charakter nadzwyczajny, tj. że różniły się od warunków typowo panujących w tamtym rejonie i danym okresie roku, podczas gdy nie wynika to z opinii biegłego, jak również z innych dowodów przeprowadzonych w sprawie;

3)  art. 236 w zw. z art. 217 i art. 227 w zw. z art. 286 k.p.c. poprzez nierozpoznanie wniosku dowodowego powódki (niewydanie postanowienia dowodowego)
o dopuszczeniu dowodu z opinii innego biegłego, który został zgłoszony przez powódkę w piśmie procesowym z dnia 5 lutego 2020 r., podczas gdy dowód ten w świetle zarzutów powódki do opinii biegłego P. K. miał istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy;

4)  art. 328 § 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, tj. niewskazanie faktów, które Sąd uznał za udowodnione, na których się oparł i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej;

5)  art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004, poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, że w przedmiotowej sprawie spełniły się przesłanki zwalniające pozwanego
z odpowiedzialności za opóźnienie lotu, podczas gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do stwierdzenia, że na trasie przelotu wystąpiły okoliczności mające charakter nadzwyczajny, tj. że wystąpienie na trasie przelotu wiatrów czołowych na trasie przedmiotowego lotu miało charakter nadzwyczajny.

Apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie na jego rzecz od powódki zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wobec tego, że Sąd odwoławczy nie przeprowadził postępowania dowodowego
ani nie zmienił ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji, zgodnie z art. 387 § 2 ¹ k.p.c. uzasadnienie wyroku zawiera jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy akceptuje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji, jak również wnioski wywiedzione z tych ustaleń i ocenę prawną przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, nie znajdując potrzeby ich szczegółowego przytaczania.

Sformułowane w apelacji zarzuty są niezasadne. W szczególności Sąd pierwszej instancji nie dopuścił się naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Należy mieć na uwadze, że przepis ten przyznaje sądowi swobodę w ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego, a zarzut naruszenia tego uprawnienia tylko wtedy może być uznany za usprawiedliwiony, jeżeli przedstawione przez sąd rozumowanie jest sprzeczne z regułami logiki bądź z doświadczeniem życiowym. Podkreślić należy, że dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza twierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżąca powinna wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając. Co więcej, skuteczne postawienie takiego zarzutu wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, gdyż to jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej, niż przyjął sąd, wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu. Zwalczanie oceny dowodów nie może polegać tylko na przedstawieniu własnej, korzystnej dla skarżącej wersji ustaleń opartej na jej subiektywnej ocenie, lecz konieczne jest przy posłużeniu się argumentami wyłącznie jurydycznymi wykazanie, że określone w art. 233 § 1 k.p.c. kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów zostały naruszone, co miało wpływ na wynik sprawy. Tego jednak w uzasadnieniu apelacji nie sposób się doszukać.

Niezależnie od powyższego należy zauważyć, że sformułowana w apelacji treść zarzutów naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wskazuje, iż skarżąca myli rzekomą niewłaściwą ocenę materiału dowodowego z oceną prawną prawidłowo ustalonych faktów. Ocena,
czy opóźnienie zostało spowodowane nadzwyczajną okolicznością w rozumieniu art. 5
ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 i czy została spełniona określona w tym przepisie przesłanka dotycząca podjęcia wszelkich racjonalnych środków w celu uniknięcia opóźnienia, niewątpliwie należy do etapu stosowania prawa materialnego, a ewentualne uchybienia
w zakresie subsumpcji ustalonych faktów pod normę prawa materialnego mogą być skutecznie zwalczane jedynie w ramach zarzutu naruszenia prawa materialnego. Art. 233 § 1 k.p.c. reguluje tylko kwestię oceny wiarygodności i mocy (wartości) dowodów, a nie poczynionych ustaleń faktycznych czy wyprowadzonych z materiału dowodowego wniosków.

Gdy chodzi zaś o zarzut dotyczący oceny dowodu z opinii biegłego, to należy podkreślić, że opinia biegłego wprawdzie podlega, tak jak inne dowody, ocenie według art. 233 § 1 k.p.c., jednakże – co odróżnia ją pod tym względem – to szczególne dla tego dowodu kryteria oceny, które stanowią: poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych
w niej ocen, a także zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej. Z tego względu ten środek dowodowy podlega szczególnej ocenie, bowiem sąd nie mając wiadomości specjalnych jedynie może ocenić logiczność wypowiedzi biegłego. Z powyższego wynika, że ocena dowodu z opinii biegłego nie jest dokonywana według kryterium wiarygodności w tym znaczeniu, że nie można „nie dać wiary biegłemu”, odwołując się do wewnętrznego przekonania sędziego, czy też zasad doświadczenia życiowego, to jednak podlega ona ocenie sądu w oparciu o cały zebrany w sprawie materiał, a zatem na tle tego materiału koniecznym jest stwierdzenie, czy ustosunkowała się ona do wynikających z innych dowodów faktów mogących stanowić podstawę ocen w opinii zawartych oraz czy opierając się na tym materiale w sposób logiczny i jasny przedstawia tok rozumowania prowadzący do sformułowanych w niej wniosków (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2005 r., V CSK 659/04). Niewątpliwie ocena dowodu z opinii biegłego sporządzonej w tej sprawie została dokonana przez Sąd pierwszej instancji zgodnie z przywołanymi wyżej tezami. Sąd ocenił ten dowód pod kątem jego przydatności dla rozstrzygnięcia, możliwości oparcia się o wyrażone przez biegłego stanowisko w związku z innymi przeprowadzonymi w sprawie dowodami. Ocena ta zasługuje na uwzględnienie.

Wbrew zarzutowi skarżącej, Sąd Rejonowy rozstrzygnął w przedmiocie wniosku powódki o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego. Postanowieniem wydanym
na rozprawie w dniu 15 lipca 2021 r., na której był obecny pełnomocnik powódki, Sąd pierwszej instancji pominął zgłoszony przez stronę powodową dowód z opinii biegłego z dziedziny lotnictwa, sporządzonej w sprawie II C 5725/18. Apelująca nie może skutecznie podnieść zarzutu nieuzasadnionego oddalenia przez Sąd Rejonowy tego wniosku, gdyż we właściwym czasie jej pełnomocnik nie zgłosił zastrzeżenia w trybie art. 162 k.p.c. w brzmieniu sprzed nowelizacji. Zgodnie z tym przepisem, stronie, która nie zgłosiła sądowi pierwszej instancji zastrzeżenia dotyczącego uchybienia procesowego, nie przysługuje prawo powoływania się na takie uchybienie w dalszym toku postępowania. Należy przypomnieć, że procesowy skutek braku zgłoszenia przez stronę zastrzeżenia w trybie art. 162 k.p.c. dotyczył wydania postanowienia, które może być zmienione lub uchylone stosownie do okoliczności, a więc także i postanowienia, którego przedmiotem jest odmowa dopuszczenia dowodu lub pominięcie środków dowodowych (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2005 r., ; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2006 r., ). Skoro powódka nie zgłosiła Sądowi Rejonowemu w trybie art. 162 k.p.c. zastrzeżenia dotyczącego pominięcia wyżej wymienionego wniosku dowodowego, to zarzut apelacji powódki w tym przedmiocie jest niedopuszczalny.

Wprawdzie wyłączenie spod kontroli instancyjnej uchybienia polegającego na niedopuszczeniu dowodu, na które strona nie zwróciła uwagi przed sądem pierwszej instancji, nie pozbawia sądu drugiej instancji możliwości dopuszczenia tych dowodów w postępowaniu odwoławczym (por. wyroki Sadu Najwyższego: z dnia 12 czerwca 2015 r., II CSK 450/14,
z dnia 21 stycznia 2014 r., I UK 311/13), to jednak Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do przeprowadzenia wnioskowanych dowodów. Oparty na art. 278 ^{( 1)} k.p.c. wniosek powódki
o dopuszczenie i przeprowadzenie w postępowaniu apelacyjnym dowodu z opinii biegłego R. O., sporządzonej w postępowaniu toczącym się przed Sądem Rejonowym
dla m.st. Warszawy w Warszawie, sygn. akt II C 5725/18, albo dowodu z opinii innego biegłego nie zasługiwał na uwzględnienie. Wymagająca wiadomości specjalnych ocena stanu faktycznego w niniejszej sprawie została już dokonana w oparciu o sporządzoną dla potrzeb przedmiotowego postępowania opinię biegłego P. K.. Zgodnie z art. 278 § 1 w zw.
z art. 286 in fine k.p.c., o liczbie powołanych biegłych, a także o potrzebie zasięgnięcia opinii dodatkowej decyduje sąd. Zgłaszając wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego, powódka nie przedstawiła należycie umotywowanych zarzutów, które by wykazały niekompletność, nielogiczność, niespójność lub inne wady mogące zdyskwalifikować opinię sporządzoną przez biegłego P. K.. Przepis art. 286 k.p.c. nie nakłada na sąd bezwzględnego obowiązku przeprowadzenia dowodów z kolejnych opinii w każdym przypadku, gdy strona złoży zastrzeżenia do opinii już wydanych. Samo niezadowolenie powódki z wydanej opinii nie mogło być decydujące. Sąd nie jest obowiązany dążyć
do sytuacji, aby opinia biegłego (biegłych) przekonała strony sporu. Wystarczy zatem, że opinia jest przekonująca dla sądu, który wiążąco ocenia, czy biegły wyjaśnił wątpliwości zgłoszone przez stronę. O potrzebie zasięgnięcia dodatkowej opinii decyduje sąd. Decyzja ta wymaga skonfrontowania opinii z kryteriami oceny dowodów określonymi w art. 233 § 1 k.p.c., w tym kryteriami szczególnymi dla tego dowodu, o których była mowa wyżej. Jeżeli Sąd na tej podstawie uznał opinię biegłego za rzetelną, logicznie umotywowaną i przekonującą, a w wyniku tego uznał okoliczności znaczące dla istoty sprawy za wyjaśnione, to nie zachodziła potrzeba dopuszczenia dowodu z kolejnej opinii biegłego. Granicę obowiązku sądu prowadzenia postępowania dowodowego wyznacza bowiem ocena, czy dostatecznie wyjaśniono sporne okoliczności sprawy, a fakt, że opinia biegłego nie ma treści odpowiadającej stronie, nie stanowi dostatecznego uzasadnienia dla przeprowadzenia dowodu z kolejnych opinii. Taka interpretacja art. 286 k.p.c. jest ugruntowana w orzecznictwie i podziela ją Sąd Okręgowy orzekający w niniejszej sprawie (zob. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 5 listopada 1974 r., I CR 562/74; z dnia 27 czerwca 2001 r., II UKN 446/00; z dnia 29 listopada 2016 r., II PK 242/15, z dnia 13 stycznia 2016 r., V CSK 262/15, i z dnia 10 lipca 2020 r., II CSK 558/18).

Jedynie ubocznie należy wskazać, że opinię biegłego z innego postępowania należy traktować ostrożnie. Ekspertyza sporządzona w konkretnym postępowaniu z założenia jest dobrana do potrzeb danej sprawy, zarówno pod kątem obranej metodologii, jak i okoliczności faktycznych, na podstawie której jest wydawana. Nawet przy tożsamości stron postępowania, opinia wydana w jednej sprawie, z uwagi na jej odmienny charakter i cele, może nie być wystarczająca do wydania rozstrzygnięcia w innej (por. M. Sieńko (w:) Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Art. 1-477 ^{( 16)} , wyd. IV, red. M. Manowska, Warszawa 2021,
art. 278 ^{( 1)}). Próba podważenia opinii sporządzonej na potrzeby niniejszego postępowania opinią z innej sprawy jawi się jako niedopuszczalna. Na marginesie można wskazać, że ograniczanie kompetencji jurysdykcyjnej sądu stanowi większe zagrożenie dla powagi wymiaru sprawiedliwości, niż niepożądana, lecz dopuszczalna rozbieżność ocen pomiędzy sądami (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 2017 r., sygn. akt II PK 125/16, oraz powołane tam orzecznictwo; por. także glosę aprobującą P. Pieczonki do tego wyroku, St.Iur.Torun. 2017, nr 2, s. 387 - 404). W tym stanie rzeczy zawarty w apelacji wniosek dowodowy podlegał pominięciu na podstawie art. 235 ^{( 2)} § 1 pkt 5 w zw. z art. 235 ^{( 2)} § 2 w zw. z art. 391 § 1 zdanie pierwsze k.p.c.

Nietrafny jest zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. w brzmieniu sprzed nowelizacji. Naruszenie przepisu określającego wymagania, jakim winno odpowiadać uzasadnienie wyroku, może być ocenione jako mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy tylko
w sytuacjach wyjątkowych, gdy braki w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych i oceny prawnej są tak znaczne, że sfera motywacyjna orzeczenia pozostaje nieujawniona bądź ujawniona w sposób uniemożliwiający poddanie jej ocenie instancyjnej (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 7 lutego 2001 r., V CKN 606/00, z dnia 2 marca 2011 r., II PK 202/10,
i z dnia 7 stycznia 2010 r., II UK 148/09). Zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. może być usprawiedliwiony tylko wówczas, gdy treść uzasadnienia orzeczenia sądu całkowicie uniemożliwia dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub
w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego. Taka sytuacja nie zachodzi w niniejszej sprawie. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie jest dotknięte brakami, które by uniemożliwiały Sądowi odwoławczemu przeprowadzenie kontroli instancyjnej. Analiza uzasadnienia pozwala na odtworzenie motywów, jakimi kierował się Sąd pierwszej instancji wydając zaskarżony wyrok. Należy podkreślić, że art. 328 § 2 k.p.c. określa jedynie wymagania konstrukcyjne uzasadnienia orzeczenia. Nie stanowi on natomiast właściwej płaszczyzny do krytyki trafności ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego orzeczenia ani ich oceny prawnej.

Chybiony jest zarzut naruszenia art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004. Zgodnie z tym przepisem, obsługujący przewoźnik lotniczy nie jest zobowiązany do wypłaty rekompensaty przewidzianej w art. 7, jeżeli może dowieść, że odwołanie jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. Powołane przepisy rozporządzenia nr 261/2004 stosuje się również w przypadku, gdy pasażerowie lotów opóźnionych poniosą stratę czasu wynoszącą co najmniej trzy godziny, polegającą na przybyciu do ich miejsca docelowego co najmniej trzy godziny po pierwotnie przewidzianej przez przewoźnika lotniczego godzinie przylotu (zob. wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 19 listopada 2009 r., i C-432/07). Skarżąca zdaje się nie dostrzegać, że z opinii biegłego P. K. wynika, że wydłużenie czasu lotu wynikało nie tylko z powodu występowania wiatrów czołowych (przeciwnych do kierunku ruchu samolotu), których prędkość wynosiła od 185 do 260 km/h. Na trasie lotu występowały chmury burzowe typu CB (cumulonimbus) sięgające do wysokości 10,5 km, tj. typowej wysokości przelotowej samolotu pasażerskiego, które należało omijać ze względu na niebezpieczeństwo turbulencji, oblodzenia skrzydeł, ryzyko uderzenia piorunów i występowanie silnych zjawisk elektrostatycznych zakłócających pracę urządzeń radiowych i elektronicznych samolotu. Złe warunki pogodowe mające bezpośredni wpływ na opóźniony lot, są nadzwyczajnymi okolicznościami w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. Nie ulega wątpliwości, że pomimo wszelkich dostępnych osiągnięć w dziedzinie komunikacji powietrznej przewoźnik w czasie wykonywania lotu nie może skutecznie wpływać na występowanie ekstremalnych warunków atmosferycznych ani im przeciwdziałać. Zatem Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, że pozwany przewoźnik nie ponosi odpowiedzialności za tę część opóźnienia, która była następstwem nadzwyczajnej okoliczności w postaci ekstremalnie złych warunków pogodowych panujących na trasie przelotu.

Z powyższych względów apelacja jako niezasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Na mocy art. 98 § 1 i 3 oraz art. 99 k.p.c. powódkę jako stronę przegrywającą obciążono obowiązkiem zwrotu stronie przeciwnej kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym w wysokości ustalonej zgodnie z § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1800, z późn. zm.).