Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 lipca 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 lipca 2022 r. w S.

sprawy W. G. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

na skutek apelacji ubezpieczonej

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 28 lutego 2022 r., sygn. akt VI U 672/21

zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję w ten sposób, że ubezpieczona W. G. (1) nie jest zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego.

Sygn. akt III AUa 260/22

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją z 4.03.2021 r. znak (...), na podstawie art. 15zx ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020r. poz. 374 ze zm.; dalej jako ustawa covidowa) w związku z art. 84 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r, poz. 423, ze zm.), zobowiązał ubezpieczoną W. G. (1) do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego w kwocie 1.284,96 zł wraz z odsetkami za opóźnienie, w terminie miesiąca od otrzymania decyzji, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, liczonymi od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczenia postojowego do dnia zwrotu (wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie od 29 maja 2020 r. wynosi 5,6% w stosunku rocznym), wskazując na art. 15zr ust. 1, 2, 4 ustawy covidowej. Świadczenie postojowe zostało ubezpieczonej wypłacone dwukrotnie w wysokości 2.080 zł w dniach 8.06.2020 i 3.07.2020 na podstawie wniosków z 30.04.2020 r. (...) Sp. z o.o. oświadczył, że w złożonym 30.04.2020 r. wniosku wykazał przychód ubezpieczonej osiągnięty w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku w nieprawidłowej wysokości. Przekazana przez płatnika korekta przychodu ma wpływ na wysokość przyznanego ubezpieczonej świadczenia postojowego. Organ rentowy wskazał, iż ubezpieczona otrzymała świadczenie postojowe w łącznej kwocie 4.160,00 zł zamiast 2.875,04 zł, wobec czego różnica w kwocie 1.284,96 zł jest świadczeniem nienależnie pobranym.

Odwołanie od decyzji wywiodła ubezpieczona, wnosząc o zmianę decyzji i zwolnienie z obowiązku zwrotu świadczenia postojowego z powodu nieuzasadnionego uznania, że pobrała nienależnie świadczenie postojowe i w związku z tym jest zobowiązana do zwrotu tego świadczenia oraz uznania, że datą złożenia wniosku do ZUS jest data przekazania do Zakładu przez płatnika składek, a nie data złożenia płatnikowi składek jako pośrednikowi, przez osobę uprawnioną. Odwołująca wskazała, iż nie miała możliwości samodzielnego złożenia wniosku o świadczenie, nawet w przypadku odmowy złożenia wniosku przez płatnika. Ubezpieczona zwróciła uwagę, iż płatnik/zleceniodawca przedstawił wniosek o przyznanie jej świadczenia postojowego w maju, gdy w miesiącu poprzedzającym, jej przychód wyniósł 613,87 zł. Tymczasem, ona sama złożyła wniosek do zleceniodawcy w kwietniu, gdy w miesiącu poprzedzającym, jej przychód wyniósł 1.437,52 zł. Data złożenia przez nią wniosku do zleceniodawcy była miarodajna dla oceny, czy spełniła przesłanki do przyznania prawa do pełnego świadczenia postojowego. Odwołująca podkreśliła, iż przedstawienie przez płatnika wniosku do ZUS z opóźnieniem, które spowodowane było bardzo dużą liczbą wniosków złożonych płatnikowi przez zatrudnionych u niego zleceniobiorców, nie mógł powodować dla niej jako beneficjenta świadczenia negatywnych skutków.

W odpowiedzi na odwołanie, Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o oddalenie

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 28 lutego 2022 r. oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczona związana była z (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W. umową zlecenia z dnia 1.02.2020 r., zawartą na okres od 7.02.2020 do 6.05.2020 na usługi pomocnicze w jednostkach sprzedażowych (restauracjach lub kawiarniach), które mogły obejmować w szczególności czynności porządkowe wokół posesji restauracji/ kawiarni. Wynagrodzenie zależne od ilości wypracowanych godzin ustalone było według stawki 17 zł brutto za godzinę. Od 7.02.2020 r. do 6.05.2020 r. ubezpieczona nie podlegała ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu niż zawarta z płatnikiem umowa zlecenia. Z tytułu wykonywania umowy zlecenia przychód ubezpieczonej wyniósł:

- w lutym 2020 - 1042,50 zł,

- w marcu 2020 - 1.437,52 zł,

- w kwietniu 2020 - 613,87 zł,

- w maju 2020 - 0 zł,

- w czerwcu 2020 - 580 zł.

Ubezpieczona złożyła w dniu 20.04.2020 r. wniosek o świadczenie postojowe na wewnętrznym druku zleceniodawcy za pośrednictwem restauracji, w której wykonywała dla zleceniobiorcy pracę. Wniosek o świadczenie postojowe w związku z przeciwdziałaniem skutkom wywołanym COVID-19 dla umów cywilnoprawnych, wypełniony został przez płatnika i wysłany do organu; wpłynął do organu 28.05.2020 r. Organ rentowy wypłacił odwołującej świadczenia postojowe na podstawie wniosków złożonych za pośrednictwem płatnika składek (...) spółki z o.o. z siedzibą we W. w dniach 8.06.2020 r. oraz 3.07.2020 r. w kwocie 4.160 zł. W dniu 30.10.2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. zwrócił się do płatnika (...) spółki z o.o. o przekazanie informacji dotyczącej wysokości przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku pierwszorazowego (...) dla 3840 ubezpieczonych zatrudnionych na podstawie umowy zlecenia przez płatnika. Płatnik wskazał obowiązujące umowy oraz podał kwotę przychodu z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku do ZUS o pierwsze świadczenie postojowe (...).

Sąd Okręgowy nie uwzględnił odwołania i odwołał się do następujących przepisów prawa zawartych w ustawie covidowej:

- art. 15zq ust. 1 pkt.2 i ust. 3: świadczenie postojowe przysługuje osobom zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej m.in. będącym obywatelami Rzeczypospolitej, jeżeli w następstwie wystąpienia COVID-19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności gospodarczej, odpowiednio przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą albo przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którym została zawarta umowa cywilnoprawna;

- art. 15zq ust. 1 pkt 2: osobie wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia, inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowę o dzieło przysługuje świadczenie postojowe;

- art. 15zq ust. 5 ustawy, osobie wykonującej umowę cywilnoprawną świadczenie postojowe przysługuje, jeżeli:

1) umowa cywilnoprawna została zawarta przed dniem 1 kwietnia 2020 r.

2) przychód z umowy cywilnoprawnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, nie był wyższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku;

3) nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu;

- art. 15 zr ust. 1: świadczenie postojowe przysługuje w wysokości 80% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, obowiązującego w 2020 r. nie więcej niż trzykrotnie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4.

- art. 15 zr ust. 2: w przypadku gdy suma przychodów z umów cywilnoprawnych w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskana w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe wynosi mniej niż 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w 2020 r. świadczenie postojowe przysługuje w wysokości sumy wynagrodzeń z tytułu wykonywania tych umów cywilnoprawnych;

- art. 15 zs: ustalenie prawa do świadczenia postojowego następuje na wniosek osoby, o której mowa w art. 15zq ust. 1, zwanej dalej "osobą uprawnioną", składany do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ust. 1). W przypadku osoby wykonującej umowę cywilnoprawną wniosek składany jest za pośrednictwem odpowiednio zleceniodawcy lub zamawiającego (ust. 2). Odpowiednio (ust 4) zleceniodawca lub zamawiający załącza do wniosku:

1) oświadczenie potwierdzające:

a) niedojście do skutku lub ograniczenie wykonywania umowy cywilnoprawnej z powodu przestoju w prowadzeniu działalności, o którym mowa w art. 15zq ust. 3,

b) datę zawarcia i wysokość wynagrodzenia z tytułu umowy cywilnoprawnej,

c) uzyskanie przez osobę wykonującą umowę cywilnoprawną w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, przychodu nie wyższego niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku,

d) otrzymanie oświadczenia od osoby wykonującej umowę cywilnoprawną, że nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu oraz o wysokości uzyskanych przychodów z innych umów cywilnoprawnych;

2) kopię umów cywilnoprawnych.

- art. 15 zs ust. 4 pkt d): zleceniobiorca składa oświadczenie o niepodleganiu ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu oraz o wysokości uzyskanych przychodów z innych umów cywilnoprawnych;

- art.15zx cytowanej ustawy, zgodnie z którym:

1. Osoba, która pobrała nienależnie świadczenie postojowe, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.

2. Za nienależnie pobrane świadczenie postojowe uważa się świadczenie:

1) przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę lub zamawiającego;

2) wypłacone osobie innej niż osoba uprawniona,

3) wypłacone w kwocie wyższej niż należna.

W sprawie, wniosek ubezpieczonej z 20.04.2020 r. o świadczenie postojowe przekazany przez ubezpieczoną zleceniodawcy, został złożony przez płatnika do ZUS 28.05.2020 r. We wniosku tym wskazano przychód osiągnięty przez ubezpieczoną w marcu 2020, zamiast w kwietniu. Jednocześnie pismem z 30.10.2020 r. płatnik składek (...) Sp. z o.o. oświadczył, że we wniosku o świadczenie postojowe, który wpłynął do organu 28.05.2020, wskazał dochód ubezpieczonej osiągnięty w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku (maj 2020 roku) w nieprawidłowej wysokości i podał skorygowaną kwotę osiągniętego przychodu w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku, tj. dochód z kwietnia 2020 r. ZUS zatem ustalił, że kwota przysługującego ubezpieczonej świadczenia postojowego wynosi 718,76 zł miesięcznie, zamiast 1.437,52 zł miesięcznie. W efekcie organ rentowy wydając zaskarżoną decyzję z 4.03.2021 r. prawidłowo przyjął, że ubezpieczona otrzymała świadczenie postojowe w łącznej kwocie 4.160 zł, zamiast 2.875,04 zł, a tym samym jest zobowiązana do zwrotu części nienależnie pobranego świadczenia postojowego wraz z odsetkami za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Dla Sądu Okręgowego nie miało znaczenia, że odwołująca złożyła wniosek do płatnika w kwietniu 2020, czyli w miesiącu poprzedzającym przekazanie wniosku do organu rentowego i nie miała wpływu na datę przekazania przez płatnika tego wniosku do organu rentowego. Sytuacja taka może jedynie rodzić odpowiedzialność odszkodowawczą płatnika wobec wnioskodawczyni na zasadach ogólnych przepisów kodeksu cywilnego, nie wpływa jednak na prawidłowość decyzji ZUS.

Apelację od wyroku złożyła ubezpieczona, zarzucając wyrokowi:

1. naruszenie art. 15zx ustawy covidowej polegające na niewłaściwym zastosowaniu i nieprawidłowym przyjęciu, że ubezpieczona pobrała nienależnie świadczenie postojowe w dniach 8.06.2020 r. i 3.07.2020 r. w kwocie 642,48 zł każde (łącznie 1.284,96 zł) oraz że jest zobowiązana do jego zwrotu;

2. naruszenie art. 15zs ust. 1 i 2 ustawy covidowej polegające na uznaniu, że datą złożenia wniosku do ZUS jest data przekazania do Zakładu przez płatnika składek, a nie data złożenia wniosku przez osobę uprawnioną płatnikowi składek jako pośrednikowi, w sytuacji gdy złożenie wniosku odbywa się za pośrednictwem innego podmiotu;

3. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez błędne ustalenie okoliczności faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, czyli arbitralne przyjęcie, że wniosek o świadczenie postojowe został przez ubezpieczoną złożony w maju 2020 r.

W oparciu o powyższe zarzuty ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i jednoczesną zmianę zaskarżonej decyzji przez zwolnienie z obowiązku zwrotu świadczenia postojowego.

Sąd Apelacyjny roz ważył sprawę i uznał, że a pelacja jest zasadna.

Na wstępie Sąd Apelacyjny wskazuje, że ustalenia dotyczące stanu faktycznego są bezsporne i jako takie są w całości aprobowanie przez Sąd drugiej instancji. Natomiast spór sprowadza się do prawidłowości subsumpcji, tj. oceny prawnej, czy ubezpieczona W. G. (1) spełniła wszystkie przesłanki niezbędne do przyznania jej świadczenia postojowego w myśl art. 15zq ustawy covidowej, zgodnie z wnioskiem złożonym przez nią u zleceniodawcy w dacie 20 kwietnia 2020 r., a przez zleceniodawcę w ZUS w dniu 28 maja 2020 r.

Należy przypomnieć, że świadczenie postojowe przyznawane jest jako świadczenie szczególne, uzasadnione szczególnymi, wyjątkowymi okolicznościami, to jest spadkiem przychodów wywołanym COVID-19 i ogłoszeniem stanu epidemii w określonym czasie. W odniesieniu m.in. do zleceniobiorców (w ustawie covidowej zaliczanych do szerszej grupy osób wykonujących umowy cywilnoprawne), w uzasadnieniu ustawy wprowadzającej świadczenie podkreślono, że są szczególnie narażeni na niestabilność, a nawet całkowitą utratę przychodów z powodu pandemii COVID-19, ze względu na brak zleceń lub zamówień, czy rezygnację z realizowanych lub zawieranych umów (zob. rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, druk sejmowy nr 299, Sejm IX kadencji, (...); M. Barański [w:] Komentarz do niektórych przepisów ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych [w:] Tarcza antykryzysowa 1.0 - 4.0, ustawa o dodatku solidarnościowym i inne regulacje, jako szczególne rozwiązania w prawie pracy, prawie urzędniczym i prawie ubezpieczeń społecznych związane z COVID-19. Komentarz, red. K. W. Baran, Warszawa 2020, art.15zq).

Kryteria przyznania prawa do tego świadczenia zostały sprecyzowane w art. 15zq ust. 5 ustawy. Znajduje się wśród nich wymóg, aby przychód z umowy cywilnoprawnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, nie był wyższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału, zaś wykonujący umowę nie podlegał ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu.

Z kolei w treści art. 15zs ust 2, 3 i 4 lit. c ustawy zostały uregulowane wymogi, dotyczące składania wniosku o świadczenie postojowe przez zleceniobiorcę, w tym wymóg złożenia go za pośrednictwem zleceniodawcy oraz uzupełnienie przez zleceniodawcę o:

- oświadczenie potwierdzające:

a) niedojście do skutku lub ograniczenie wykonywania umowy cywilnoprawnej z powodu przestoju w prowadzeniu działalności,

b) datę zawarcia i wysokość wynagrodzenia z tytułu umowy cywilnoprawnej,

c) uzyskanie przez osobę wykonującą umowę cywilnoprawną w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, przychodu
nie wyższego niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału,

d) otrzymanie oświadczenia od osoby wykonującej umowę cywilnoprawną, że nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu oraz o wysokości uzyskanych przychodów
z innych umów cywilnoprawnych;

- kopię umów cywilnoprawnych.

W ocenie Sądu Apelacyjnego ubezpieczona spełniła ustawowo określone warunki
do uzyskania świadczenia postojowego, o którym mowa w art. 15zq ust. 5 pkt 2 ustawy. Ubezpieczona wniosek złożyła u zleceniodawcy już 20 kwietnia 2020 r., zaś zleceniodawca, składając uzupełniony wniosek w ZUS w dniu 28 maja 2020 r. wykazał, że doszło do ograniczenia wykonywania umowy zlecenia zawartej z W. G. (1) z powodu przestoju w prowadzeniu działalności, i że uzyskała ona przychód mieszczący się w granicach ustawowych wskazując jego wysokość z lutego i marca 2020 r., chociaż nie były to miesiące bezpośrednio poprzedzające miesiąc złożenia wniosku.

Sąd Apelacyjny w tej kwestii podziela stanowisko ubezpieczonej, że nie miała żadnego wpływu na to kiedy wniosek złożony przez nią w kwietniu do zleceniodawcy, trafi do organu rentowego. Wobec tego nie znajduje uzasadnienia przerzucanie na zleceniobiorcę odpowiedzialności za zbyt późne podanie ZUS-owi przez zleceniodawcę danych właściwych dla uzyskania świadczenia w wypłaconej ubezpieczonej wysokości (prawidłowych ze względu na datę złożenia przez ubezpieczoną wniosku do (...) sp. z o.o.) i dodatkowo obciążanie zleceniobiorcy sankcją finansową w postaci naliczenia odsetek od pobranego przez zleceniobiorcę świadczenia.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, z literalnego brzmienia przytoczonego wyżej przepisu nie wynika, że ustawodawca wymaga aby obowiązek wykazania przychodów osoby wykonującej umowę cywilnoprawną dotyczył miesiąca bezpośrednio poprzedzającego złożenie wniosku o świadczenie, a jedynie wymaga danych z miesięcy poprzedzających tenże miesiąc, co rzecz jasna nie jest tożsame. Oczywiste i nie wymagające argumentacji jest, że marzec jest miesiącem poprzedzającym maj. Jakkolwiek należy zgodzić się ze spostrzeżeniem Sądu I instancji, że płatnik składek złożył w ZUS swoistą korektę wysokości osiągniętego przez ubezpieczoną przychodu – wskazując kwotę z kwietnia 2020 r. (tj. z miesiąca bezpośrednio poprzedzającego złożenie wniosku w ZUS), zamiast z marca 2020 r., to z całą pewnością należy stwierdzić, że, gdyby zamysłem ustawodawcy była konieczność wnioskowania o świadczenie postojowe z racji różnicy w przychodach w kolejnych, następujących po sobie miesiącach, to w treści przepisu zamieściłby przysłówek bezpośrednio, czego jednak nie uczynił.

Ponadto, interpretacja ww. przepisu wymaga uwzględnienia zawartego w art. 15zs ust. 7 ustawy covidowej zapisu, że wnioski o świadczenie postojowe mogą być złożone do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych najpóźniej w terminie 3 miesięcy od miesiąca, w którym został zniesiony ogłoszony stan epidemii. Przy czym, nie można zakładać, że racjonalny ustawodawca wprowadza przepis, który pozwala na złożenie wniosku o świadczenie postojowe po odwołaniu stanu epidemii, jednocześnie ustanawia takie ograniczenia, które nie pozwalają na uzyskanie świadczenia wskutek złożenia wniosku po upływie bezpośrednich miesięcy, w których ograniczono działalność zleceniodawcy/zamawiającego, co skutkowało obniżeniem przychodów osób wykonujących umowy cywilnoprawne. Stan epidemii został wprowadzony rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz.U. z 2020 r. poz. 491 ze zm.), zaczął obowiązywać od 20 marca 2020 r. a odwołany został dopiero z dniem 16 maja 2022 r., gdy weszło w życie rozporządzenie Ministra Zdrowia z 12 maja 2022 r. w sprawie odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz.U. z 2022 r., poz. 1027). Oznacza to, że wnioski o świadczenie postojowe można było składać jeszcze do 16 sierpnia 2022 r., choć niewątpliwie ustawowe podstawy jego przyznania ustały w maju 2022 r. Co szczególnie istotne, jedną z branż najbardziej dotkniętych restrykcjami, a następnie bardzo rygorystycznymi wymaganiami sanitarnymi była branża hotelarsko – gastronomiczna, reprezentowana przez płatnika składek, na rzecz którego ubezpieczona wykonywała zlecenie.

Sąd Apelacyjny zgadza się z podkreślanym przez ubezpieczoną stanowiskiem, obecnym także w orzecznictwie, iż przyjęcie chwili wpływu wniosku o świadczenie postojowe do ZUS, jako daty złożenia wniosku byłoby możliwe tylko wówczas, gdyby ubezpieczeni w kwietniu 2020 r. mieli możliwość samodzielnego złożenia wniosku o ustalenie prawa do świadczenia postojowego bezpośrednio do organu rentowego, a więc bez pośrednictwa zleceniodawcy. Zaniechania zleceniodawcy, nawet przez niego niezawinione, nie mogą obciążać zleceniobiorcy ubiegającego się o świadczenie postojowe (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 12.01.2022 r., III AUa 806/21, Legalis nr 2660677). Skoro w przypadku odwołującej, istniał obowiązek złożenia wniosku płatnikowi, to zachowanie takiego trybu, tym samym stanowiło złożenie wniosku w rozumieniu ustawy i skutkowało oceną materialno-prawną wniosku wg daty złożenia właściwemu płatnikowi, który zatrudniał zleceniobiorcę (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 14.12.2021 r., III AUa 1079/21, Legalis nr 2654074).

W zaistniałej sytuacji nie bez znaczenia prawnego są względy celowościowe. Wprowadzenie opisanej formy pomocy beneficjentom miało na celu zminimalizowanie negatywnych skutków ekonomicznych rozprzestrzeniania się COVID-19, występujących między innymi w przypadku osób wykonujących umowy zlecenia, właśnie przez rekompensatę utraty przychodów z umów zlecenia, co w szczególności dotyczy pierwszych miesięcy epidemii połączonych ze stanem niepewności, zagubienia i zaskoczenia. W sprawie nie budzi wątpliwości, że przychód uzyskany przez ubezpieczoną w marcu 2020 r., który stał się podstawą wniosku złożonego przez nią do zleceniodawcy w kwietniu 2020 r., wynosił w marcu 2020 r. kwotę 1.437,52 zł, wobec czego kwota wypłaconego ubezpieczonej świadczenia postojowego była prawidłowa, a ponad połowę niższy przychód z kwietnia 2020 - 613,87 zł winien być traktowany, co najwyżej jako dowód na wypełnienie innego wymogu ustawowego, tj. istotnego ograniczenia wykonywania umowy cywilnoprawnej wiążącej W. G. (2) z (...) sp. z o.o. z powodu przestoju w prowadzeniu działalności. Tym samym wnioskodawczyni wykazała, że doszło do ograniczenia wykonywania jej umowy zlecenia, a także wskazała wysokość przychodów w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku, czego wymagał ustawodawca. Nie budzi także wątpliwości, że spadek przychodów związany był z koniecznością ograniczenia działania kawiarni, na rzecz której wykonywała zlecenie, ze względu na zagrożenie epidemiczne. Nie można więc podzielić stanowiska organu rentowego, iż w przypadku ubezpieczonej konieczne było przedstawienie przychodu z kwietnia 2020r., tylko dlatego, że zleceniodawca nie dopełnił swoich obowiązków wynikających z regulacji ustawowych na czas. Byłoby to tym bardziej nieuzasadnione, że przychód W. G. (2) z kwietnia 2020 r. był już istotnie obniżony wskutek ograniczeń wynikających ze stanu epidemii, a więc nie obrazuje w pełni strat poniesionych przez ubezpieczoną ze względu na rozprzestrzenianie się choroby i niemożność pełnego funkcjonowania kawiarni, gdzie wykonywała zlecenie.

Co więcej, podzielenie stanowiska organu rentowego skutkowałoby obciążenie ubezpieczonej – zgodnie z art. 15 zx ustawy covidowej - nie tylko koniecznością zwrotu kwoty przekraczającej świadczenie wynikające z obniżonych przychodów z kwietnia 2020, ale też odsetek od tej sumy, co – wobec prawidłowego wypełnienia przez ubezpieczoną jej obowiązków ustawowych – należałoby uznać za rodzaj zupełnie nieuzasadnionej sankcji. Jak wiadomo, zastrzeżenie w ustawie obowiązku zwrotu świadczenia wypłaconego w nieprawidłowej wysokości wraz z odsetkami, miało działać dyscyplinująco na świadczeniobiorców zmierzających do nadużywania regulacji ustawy covidowej, a nie dodatkowo obciążać ubezpieczonych, którzy musieli w analizowanym okresie korzystać z pośrednictwa niesolidnego zleceniodawcy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego ubezpieczona spełniła przesłanki niezbędne
do uzyskania świadczenia postojowego w wypłaconej jej wysokości. Zastosowanie
zaś wobec niej art. 15zx ustawy covidowej i domaganie się zwrotu kwot przekraczających należności odpowiadające przychodom z kwietnia 2020 r. z odsetkami tylko dlatego, że zleceniodawca nie przekazał wniosku do ZUS w tym samym miesiącu, w którym go otrzymał, nie znajduje uzasadnienia, ani wobec treści przepisu, ani też w obliczu celu i założeń ustawy covidowej, która miała chronić osoby najbardziej narażone na utratę utrzymania w związku z nagłymi ograniczeniami wprowadzonymi wskutek pandemii COVID-19.

W związku z powyższym, mając na uwadze przedstawioną ocenę prawną, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 §1 k.p.c., orzekając co do istoty sprawy, zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego w ten sposób, że ubezpieczona W. G. (1) nie jest zobowiązana do zwrotu świadczenia postojowego w żadnej części.

SSA Jolanta Hawryszko