Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 05 marca 2013 roku Sąd Rejonowy w Zgierzu w sprawie z wniosku D. P. z udziałem M. P. o podział majątku wspólnego w punkcie I. objął podziałem majątku wspólnego

- gospodarstwo rolne składające się z działki położonej w Ś. o numerze ewidencyjnym (...) o powierzchni 3,8755 ha o wartości 100,000,00 zł, działki położonej w Ś. o numerze ewidencyjnym (...) o powierzchni 0,7276 ha o wartości 17,500,00 zł, działki położonej w Ś. o numerze ewidencyjnym (...) o powierzchni 0,5683 ha o wartości 13,500,00 zł, działki położonej w Ś. o numerze ewidencyjnym (...) o powierzchni 4,1647 ha o wartości 102,500,00 zł, dla której Sąd Rejonowy w Zgierzu prowadzi Księgę Wieczystą o numerze KW (...), o łącznej wartości 233,500,00 zł,

- prawo najmu lokalu mieszkalnego położonego w O. przy ul. (...) o wartości 3,469,52 zł

- ruchomości jak: przyczepa specjalizowana (...) 119 o wartości 2.000 zł, opryskiwacz o wartości 5.500 złotych, ciągnik U. C 383 (...) o wartości 2.000 zł, samochód marki J. (...) o numerze rejestracyjnym (...) o wartości 10.000 zł, samochód marki F. (...) o wartości 5.000 zł, cegłę pełna kl. 10 - 5000 sztuk o łącznej wartości 4.000 zł, cegła moduł W - 220, kl. 15 - 3040 sztuk o łącznej wartości 2.490,00 zł, pustaki - 7124 sztuk o łącznej wartości 17.810 zł, pręt żebrowy (...) dwie tony o łącznej wartości 4.000 zł, pręt żebrowy (...) jedna tona o łącznej wartości 1.900 zł, walcówkę 6 w kręgu jedna tona o łącznej wartości 2.200 zł - o łącznej wartości 293.869,52 zł,

w punkcie II. dokonał podziału majątku wspólnego D. i M. byłych małżonków P. w ten sposób, że: wnioskodawczyni D. P. przyznał na wyłączną własność składniki majątkowe opisane w pkt: I. 1.a, 1.2, 1.7, czyli działke nr 44/1 oraz prawo najmu i samochód F. (...); uczestnikowi M. P. przyznał na wyłączną własność składniki majątkowe opisane w pkt: I.1.b, I.1.c, I.1.d, 1.3, 1.4, 1.5, 1.6, 1.8, 1.9, 1.10,1.11, 1.12,1.13, czyli pozostałe nieruchomości, ruchomości oraz zasądził od uczestnika M. P. na rzecz wnioskodawczyni D. P. kwotę 105.197,48 zł tytułem dopłaty, płatnej w terminie 3 (trzech) miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia wraz z odsetkami ustawowymi w razie uchybienia terminowi płatności;

w pkt. III oraz umorzył postępowanie w przedmiocie wyposażenia mieszkania,

w pkt. IV rozstrzygnięcie o kosztach postępowania oparł na zasadzie, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie, pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało oparte na ustaleniu, że w dniu 16 listopada 1985 roku D. i M. P. zawarli związek małżeński, który wyrokiem z dnia 8 października 2007 roku został rozwiązany przez rozwód.

Sąd Rejonowy wskazał, iż oprócz wymienionych składników majątkowych zgodnie z żądaniem należało w ramach podziału majątku wspólnego pomiędzy byłymi małżonkami rozliczyć dochody z rolniczej działalności prowadzonej przez uczestnika w okresie od 2005 do 2011 roku w kwocie 48.768,27 zł, dopłaty z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa za okres od 2005 roku do 2011 roku w kwocie 60.088,67 złotych, dochód z pozarolniczej działalności za 2007 rok w kwocie 7.967,69 zł. Odnosząc się do kwestii dopłat Sąd oparł się na opinii biegłego, który wskazał, iż w określeniu dochodów pominięto dotacje z (...), które z założenia wyrównują koszty produkcji rolnej i stanowią dodatkowy dochód gospodarstwa i uznał, iż zachodzi potrzeba ich rozliczenia. Łącznie majątek wspólny byłych małżonków Sąd oszacował na kwotę 427.334.15 złotych. Zatem udział każdego z małżonków wynosi 213.667.07 zł.

Sąd dokonał podziału majątku wspólnego stron w ten sposób, że przyznał wnioskodawczyni na wyłączną własność działkę ewidencyjną o numerze (...), prawo najmu do lokalu nr (...) położonego w O. przy ul. (...) oraz F. (...), zaś uczestnikowi wszystkie pozostałe składniki majątku wspólnego. Wobec tego, iż przyznane wnioskodawczyni składniki majątku wspólnego opiewają na łączną kwotę 108.469,52 zł rodzi to po stronie uczestnika obowiązek spłaty na rzecz wnioskodawczym kwotą 105.197,48 zł.

Sąd uznał, iż przyznanie prawa najmu wnioskodawczym będzie o tyle trafne, iż w chwili obecnej centrum życiowe uczestnika zostało przeniesione w inne miejsce. Od dłuższego czasu uczestnik zamieszkuje gdzie indziej, a nadto szykuje sobie siedlisko na działce ewidencyjnej nr (...) zakupionej już po rozwodzie. Nie bez znaczenia jest również to, iż w przedmiotowym mieszkaniu swoje centrum życiowe mają również dzieci uczestnika, które po rozwodzie rodziców pozostały przy matce. Sąd wbrew żądaniu wnioskodawczyni, która domagała się przyznania jej działki ewidencyjnej nr (...) za uzasadnione uznał przyznanie działki numer (...). Swoje żądanie wnioskodawczym opierała na twierdzeniu, iż nie chce działki, która graniczy z nieruchomościami należącymi do rodziny uczestnika M. P.. Analiza akt wskazuje, iż po rozwiązaniu małżeństwa uczestnik w dniu 3 października 2008 roku nabył w drodze umowy kupna sprzedaży zawartej z bratem J. P. działkę oznaczoną jako działka (...) położoną w Ś.. Działka (...) jest siedliskiem uczestnika i graniczy z działką (...), którą to nieruchomość dzierżawi uczestnik. Działka ewidencyjna nr (...) graniczy z kolei z działką ewidencyjną nr (...). Działka ewidencyjna numer (...) graniczy z działką ewidencyjną nr (...) należącą do B. G. - męża siostry uczestnika. Natomiast działka (...) graniczy przez rów z działką należącą do brata uczestnika. Podsumowując Sąd wskazał, że obie będące przedmiotem analizy działki graniczą z nieruchomościami należącymi do któregoś z członków rodziny uczestnika. Zatem trudno w oparciu o tę argumentację wydać pozytywną dla wnioskodawczyni decyzję. Sąd uznał, iż z racji tego, że działka ewidencyjna numer (...) jest w dużej bliskości z działką stanowiącą siedlisko uczestnika, przy czym oddzielająca je działka ewidencyjna numer (...) jest dzierżawiona przez uczestnika, a sam uczestnik nadal prowadzi gospodarstwo rolne i uzyskuje z tego dochód, racjonalnym będzie przyznanie mu jej na wyłączną własność. Sąd przyznał na własność uczestnika również pozostałe działki ewidencyjne o numerze (...),zgodnie z opinią biegłego.

Sąd zaznaczył, że uczestnik nadal prowadzi działalność rolniczą, czego nie można powiedzieć o wnioskodawczyni. Co prawda D. P. wnosząc o przyznanie jej działki ewidencyjnej numer (...) uzasadniała to chęcią prowadzenia na tej działce działalności rolniczej, wskazując dodatkowo, iż będą pomagały jej dzieci, ale Sąd odmówił wiary w tym zakresie jej twierdzeniom. Mało prawdopodobnym wydaje się być teoria, zgodnie z którą dzieci uczestników, które kończą prawo oraz logistykę będą zajmowały się gospodarstwem rolnym. Zresztą sama wnioskodawczym od lat pracuje zawodowo i nie zajmuje się działalnością rolniczą.

Reasumując, Sąd zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwotę 105.197,48 złotych tytułem dopłaty wyrównujące udział. Sąd określił przy tym stosownie do przepisu art. 212 § 3 k.c. termin, w którym uczestnik zobowiązany jest dokonać zapłaty na rzecz wnioskodawczym i nałożył na wypadek opóźnienia obowiązek zapłaty na odsetek ustawowych.

Na podstawie art. 512 § 2 k.p.c. Sąd umorzył postępowanie w zakresie ruchomości znajdujących się w wynajmowanym lokalu, albowiem strony zgodnie wniosły o niedokonywanie podziału tychże ruchomości (co należy rozumieć jako cofnięcie wniosku o podział majątku dorobkowego w zakresie ruchomości).

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania poniesionych przez wnioskodawczynię i uczestnika Sąd oparł na zasadzie uregulowanej w art. 520 § 1 k.p.c., uznając, iż brak jest podstaw do odstąpienia od zasady ponoszenia ich w zakresie związanym z udziałem w sprawie, zwłaszcza, że żadne z byłych małżonków nie może być uznane za „przegrywające” w całości kwestie sporne. Na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd pozostawił ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Od wskazanego postanowienia apelację wywiedli: wnioskodawczyni i uczestnik postępowania.

Wnioskodawczyni zaskarżyła postanowienie w całości, zarzucając:

- obrazę przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 213 i 214 k. c. polegające na błędnej wykładni pojęcia zasad prawidłowej gospodarki rolnej, a wyrażające się w przyjęciu, iż zgodne z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej jest przyznanie wnioskodawczyni D. P. wyłącznie działki (...), podczas gdy rozdzielenie działek (...) oraz działek (...) stanowiących pewną całość gospodarczą, wchodzących w skład gospodarstwa rolnego byłych małżonków P. powoduje, że istotnie tracą one na swej wartości, a co za tym idzie, że podział taki pozostaje w sprzeczności z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej,

- błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na treść orzeczenia polegający na przyjęciu, że działka nr (...) graniczy z działkami, których właścicielami są osoby, z którymi wnioskodawczyni pozostaje w konflikcie, natomiast działka nr (...) jest położona z dala od takich osób.

Skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia w pkt II w lit. a poprzez przyznanie wnioskodawczyni D. P. na wyłączną własność składnika majątkowego, o jakim mowa w pkt I.1.d. zaskarżonego postanowienia tj. działki nr (...), w lit. b poprzez przyznanie uczestnikowi M. P. na wyłączną własność składnika majątkowego, o jakim mowa w pkt I.1.a. zaskarżonego postanowienia tj. działki (...)., w lit. c poprzez zasądzenie od uczestnika M. P. na rzecz wnioskodawczyni D. P. kwoty 102.697,48 zł, natomiast w pozostałej części pozostawienie zaskarżonego postanowienia bez zmian, a ewentualnie o zmianę zaskarżonego postanowienia w pkt II w lit. b poprzez przyznanie uczestnikowi M. P. na wyłączną własność składnika majątkowego, o jakim mowa w pkt I.1.a. zaskarżonego postanowienia tj. działki (...), w lit. c poprzez zasądzenie od uczestnika M. P. na rzecz wnioskodawczyni D. P. kwoty 205.197,48 zł, natomiast w pozostałej części pozostawienie zaskarżonego postanowienia bez zmian, a nadto zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego od uczestnika M. P. na rzecz wnioskodawczyni D. P..

Uczestnik zaskarżył postanowienie w punkcie II c/, co do wysokości zasądzonej od niego na rzecz wnioskodawczyni spłaty pieniężnej i co do terminu zapłaty zasądzonej kwoty. Skarżący zarzucił, że Sąd Rejonowy niesłusznie przyjął do rozliczenia kwotę 60.088,67 zł stanowiącą dopłatę z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa za okres 2005-2011r. Ponadto Sąd Rejonowy nie uwzględnił realnej możliwości spłaty przez uczestnika kwoty należnej wnioskodawczyni.

Wniósł o zmianę postanowienia w ten sposób, aby należną wnioskodawczyni spłatę obniżyć do kwoty 75.153,22 zł i rozłożyć spłatę na dwie raty płatne do końca 2013 roku i końca 2014 roku.

Sąd Okręgowy zważył:

Obie apelacje są niezasadne.

Z apelacji wnioskodawczyni.

W pierwszym rzędzie zauważyć należy, że wnioskodawczyni zaskarża postanowienie o podziale majątku w całości, jednak zarzuty apelacji koncentrują się w zasadzie wokół jednej kwestii, dotyczą bowiem sposobu podziału nieruchomości wspólnej – gospodarstwa rolnego, składającego się z czterech działek.

Przechodząc do oceny zasadności zarzutów apelacyjnych podnieść należy, iż w pierwszej kolejności rozważeniu podlegają zarzuty prawa procesowego, ponieważ ocena zasadności naruszenia prawa materialnego może być dokonana dopiero po stwierdzeniu, że ustalenia stanowiące podstawę faktyczną zaskarżonego wyroku zostały dokonane zgodnie z przepisami prawa procesowego.

Zarzut błędów w ustaleniach faktycznych nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem wbrew wywodom skarżącej, Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne w sprawie, które Sąd Okręgowy w pełni podziela i przyjmuje za własne. Wszystkie ustalenia Sądu I instancji znajdują odzwierciedlenie w przeprowadzonych dowodach, których ocena została dokonana stosownie do wymogów art. 233 § 1 k.p.c.

Wbrew twierdzeniom apelacji Sąd Rejonowy nie przyjął, że jedynie działka nr (...), przyznana uczestnikowi graniczy z działkami, będącymi we współwłasności osób, z którymi wnioskodawczyni pozostaje w konflikcie, natomiast działka nr (...), która została przyznana wnioskodawczyni, położona jest z dala od takich osób. Sąd Rejonowy oceniając położenie działek nr (...) wskazał wyraźnie, że obie znajdują się w pobliżu nieruchomości należących do któregoś z członków rodziny uczestnika. Uznał zatem, że trudno w oparciu o taką argumentację wydać pozytywną dla wnioskodawczyni decyzję (strona 12 uzasadnienia, k. 491). Zresztą sama wnioskodawczyni nawet w apelacji przyznaje, że działka nr (...) nie sąsiaduje bezpośrednio z działkami rodziny uczestnika. Zasadniczym jednak argumentem przemawiającym za przyznaniem uczestnikowi działki nr (...) Sąd Rejonowy uczynił niekwestionowany fakt, że działka ta znajduje się w znacznej bliskości z siedliskiem uczestnika, przy czym działka je oddzielająca (nr 17) jest dzierżawiona przez uczestnika i objęta zamiarem jej nabycia. Rozwiązanie takie jawi się jako uzasadnione, zwłaszcza, że uczestnik nadal prowadzi gospodarstwo rolne i zamierza kontynuować działalność rolniczą, która stanowi istotny dochód w jego budżecie. Uczestniczka zaś, mimo częściowo odmiennych zapewnień, które Sąd Rejonowy słusznie uznał za niewiarygodne, nie prowadzi działalności rolniczej i nie zamierza tego czynić.

Zaprezentowaną ocenę Sądu Rejonowego, jako trafną Sąd Okręgowy w pełni podziela. Wnioskodawczyni próbując zakwestionować rozważania Sądu Rejonowego dotyczące przyznania działki nr (...) na jej rzecz, nie zaś działki nr (...), czyni to w sposób nieskuteczny, nie formułując argumentów prawnych, czy też faktycznych, ale mających znaczenia prawne dla podważenia wydanego postanowienia działowego.

Chybione są również zarzuty pogwałcenia przepisów prawa materialnego - art. 213 k.c. i art. 214 k.c.

Zniesienie współwłasności gospodarstwa przez jego podział nie może zostać przeprowadzone bez uwzględnienia zasad prawidłowej gospodarki rolnej (postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 7 marca 2008 r., III CKN 328/07, MoP 2008 nr 8, str. 397, L.). Sąd Rejonowy dokonując podziału gospodarstwa rolnego pomiędzy byłych małżonków nie pominął wskazanych zasad, o których mowa w art. 213 k.c. Biegły w swojej opinii jednoznacznie wywiódł, że działki o numerach (...) winny być przyznane jednemu z uczestników postępowania. Zatem ich podział w ten sposób, że każdy z uczestników posiadałby jedną z tych działek byłby sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki. Biegły wyraźnie wskazał, że wariant, w którym jednemu z były małżonków przypadają działki nr (...) oraz działka nr (...) albo nr 19 jest prawidłowy. Przyjęty więc przez Sąd Rejonowy podział, polegający na przyznaniu działki nr (...) wnioskodawczyni, a działek nr (...) uczestnikowi zasadom prawidłowej gospodarki nie uchybia.

Twierdzenie apelacji, że działki nr (...) stanowią całość gospodarczą nie wynika z przeprowadzonych dowodów i stanowi własną ocenę wnioskodawczyni. W szczególności, o czym była już mowa, biegły do spraw rolnictwa, którego opinii ostatecznie w tym zakresie strona składająca wniosek nie podważała, takiej oceny nie podzielił. Z punktu widzenia zasad prawidłowej gospodarki działki nr (...) mogą funkcjonować gospodarczo oddzielnie.

Nie może się ostać także zarzut naruszenia art. 214 k.c., gdyż przepis ten w niniejszej sprawie nie znajduje zastosowania. Art. 214 k.c. nie dotyczy sytuacji, która ma miejsce w rozpoznawanej sprawie, a zatem sporu współwłaścicieli nieruchomości w sytuacji, gdy nieruchomość rolną (gospodarstwo) da się podzielić bez naruszana zasad prawidłowej gospodarki rolnej. Uregulowanie art. 214 k.c. dotyczy sytuacji, gdy zniesienie współwłasności nie może nastąpić poprzez jej podział, a zachodzi konieczność przyznania całości gospodarstwa jednemu ze współwłaścicieli. Dopiero wówczas o tym, komu przypadnie cała nieruchomość decydują okoliczności wymienione w art. 214 § 1 k.c.

W świetle przedstawionych rozważań należy stwierdzić, iż wszystkie z zarzutów apelacji wnioskodawczyni okazały się chybione i jednocześnie nie ujawniono okoliczności, które Sąd II instancji winien uwzględnić z urzędu.

Z apelacji uczestnika.

W wywiedzionym środku zaskarżenia uczestnik kwestionuje jedynie wysokość zasądzonej od niego spłaty na rzecz wnioskodawczyni oraz brak rozłożenia zasądzonej kwoty na dwie raty.

Wbrew zarzutowi apelacyjnemu, Sąd Rejonowy trafnie ocenił, iż dopłaty z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa za okres od 2005 do 2011 roku, w kwocie 60.088,67 zł, do gospodarstwa rolnego będącego przedmiotem podziału podlegają rozliczeniu w niniejszym postępowaniu działowym. Po pierwsze zauważyć należy, że biegły wyliczając dochody gospodarstwa rolnego nie uwzględnił tych dopłat. Po drugie, nie ulega wątpliwości, że dopłaty te stanowią dochód z majątku wspólnego, związane są z nieruchomością wspólną byłych małżonków, z której korzystał wyłącznie uczestnik. Wspomniany charakter tych dopłat, które mają wpływ na uzyskiwanie dochodów czyli pożytków z rzeczy wspólnej powoduje, że dopłaty podlegają rozliczeniu w postępowaniu o podział majątku wspólnego małżonków za okres po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej (art. 207 k.c.). Powyższe stwierdzenie potwierdza najnowsze orzecznictwo sądowe. W jednym z orzeczeń Sąd Najwyższy stwierdził, że małżonkowie muszą podzielić się dopłatami unijnymi do gospodarstwa rolnego, otrzymanymi już po rozwodzie, a przed podziałem majątku. O tym, w jakiej części przypadną im te dopłaty, decyduje zawsze sąd (uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 13 grudnia 2013 r., III CZP 86/13, R.., Biuletyn SN - IC 2014 nr 1, Biul. SN 2013 nr 12, L.).

Analizując okoliczności niniejszej sprawy w kontekście rozstrzygnięcia o rozłożeniu należnej wnioskodawcy spłaty na raty należy uwzględnić interesy obu stron. Powyższe oznacza, iż nie można koncentrować się wyłącznie na postulatach skarżącego, który domaga się rozłożenia świadczenia na dwie raty, ale należy mieć na uwadze także konieczność zachowania ekonomicznego znaczenia świadczenia dla strony uprawnionej. Nie można pominąć także, że wnioskowany przez uczestnika termin płatności pierwszej raty (koniec 2013 roku) już upłynął, a termin płatności drugiej wnioskowanej raty (koniec 2014 roku) nie odbiega znacznie od ostatecznego terminu spłaty, który został określony na 3 miesiące od uprawomocnienia się orzeczenia, który upłynie pod koniec maja 2014 roku. Mając na uwadze powyższe Sąd II instancji uznał, że przyjęty termin spłaty jest rozwiązaniem optymalnym, pozwalającym na realizację przedstawionych wyżej celów stosownie do art. 212 § 3 k.c.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy obie apelacje jako bezzasadne oddalił na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c..

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na mocy art. 520 § 1 k.p.c. zgodnie z zasadą, iż w postępowaniu nieprocesowym każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. W sprawie nie ujawniono okoliczności, które powyższą zasadę mogłyby wyłączyć.