Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 13 lutego 2013 roku w sprawie sygn. akt III C 384/11 z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Ł. przeciwko Gminie Ł. o zapłatę, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi:

- w punkcie 1 zasądził od pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 39.717 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 14.962,88 zł od dnia 28 grudnia 2010 roku do dnia zapłaty oraz od kwoty 24.754,12 zł od dnia 19 grudnia 2011 roku do dnia zapłaty,

- w punkcie 2 umorzył postępowanie w pozostałej części,

- w punkcie 3 zasądził od pozwanej Gminy Ł. na rzecz powodowej spółdzielni mieszkaniowej kwotę 4.554,40 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy wskazał, że strona powodowa – po kilkukrotnej zmianie powództwa – dochodziła od pozwanej zapłaty kwoty 39.717 zł wraz z ustawowymi odsetkami tytułem odszkodowania za szkodę wynikającą z zajmowania lokalu mieszkalnego bez tytułu prawnego przez osoby uprawnione z mocy wyroku sądowego do lokalu socjalnego, którego przez kilka lat Gmina Ł. nie dostarczyła lokatorom. Kwota 39.717 zł, zasądzona przez Sąd I instancji, ustalona została w oparciu o treść opinii biegłego z zakresu szacowania czynszu, który ostatecznie określił, że czynsz możliwy do uzyskania przez Spółdzielnię (...) z tytułu wynajmu zajmowanego lokalu na wolnym rynku, w okresie od 1 lipca 2005 roku do 11 października 2011 roku, wyniósłby 39.717 zł plus należne opłaty za media. W zakresie odszkodowania za szkodę polegającą na nieuiszczaniu przez eksmitowanych opłat za media oraz innych opłat związanych z używaniem przez nich lokalu, powód cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia.

Przytoczony wyrok został oparty na ustaleniach faktycznych szczegółowo przedstawionych w motywach pisemnych skarżonego orzeczenia. Sąd Okręgowy w całości podziela te ustalenia, przyjmuje je za własne i uznaje za zbędne powielanie ich w tym miejscu – z zastrzeżeniem co do wyliczonej kwoty należnego odszkodowania, o czym będzie mowa w dalszej części niniejszego uzasadnienia.

Apelację od powyższego wyroku wniósł w imieniu pozwanej Gminy Ł. jej pełnomocnik, zaskarżając go w całości i zarzucając Sądowi Rejonowemu:

- naruszenie przepisów art. 18 ust. 3 i 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego poprzez błędną jego wykładnię polegającą na przyjęciu, iż odpowiedzialność odszkodowawcza gminy z tytułu niedostarczenia lokalu socjalnego obejmuje opłaty za używanie lokalu, pomimo, iż opłaty te zostały spłacone przez osoby uprawnione do lokalu socjalnego,

- naruszenie przepisów postępowania, a szczególnie art. 233 k.p.c. przez niewłaściwe rozważenie zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez uznanie, że wskazana przez biegłego kwota 2.391,43 zł z tytułu „innych opłat za używanie lokalu” w okresie od 1 lipca 2005 roku do 18 września 2006 toku stanowi koszty związane z eksploatacją lokalu w całym okresie objętym pozwem.

W konkluzji zgłoszonych zarzutów apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania za obie instancje według norm przepisanych, z wyodrębnieniem kosztów zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na apelację strona powodowa wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanej kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja jest częściowo zasadna i skutkuje zmianą wyroku Sądu I instancji.

Jakkolwiek Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy i dokonał właściwej subsumpcji, niemniej jednak w sposób nienależyty obliczył kwotę odszkodowania jaka należy się powodowi z tytułu niedostarczenia przez Gminę Ł. lokalu socjalnego dla lokatorów, którzy zajmowali lokal powoda.

Celem zweryfikowania prawidłowości wyliczeń dokonanych przez biegłego, Sąd Odwoławczy z urzędu dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłego do spraw wyceny czynszów za lokale mieszkalne, aby wypowiedział się on jakie były opłaty eksploatacyjne, poza opłatami za media, związane z lokalem powoda za cały okres bezumownego korzystania z lokalu, tj. od 1 lipca 2005 roku do 30 listopada 2011 roku, które podlegają odliczeniu od wysokości ustalonego w opinii czynszu oraz wskazał „czysty zysk” właściciela z tytułu wynajmu z ww. okres.

W sporządzonej opinii biegły stwierdził, że z dokumentacji wynika, iż wszystkie należne powodowej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) opłaty z tytułu bezumownego korzystania z lokalu, w okresie od 1 lipca 2005 roku do 30 listopada 2011 roku, zostały zapłacone przez osoby eksmitowane. Dalej biegły zauważył, że dochód spółdzielni z tytułu najmu lokalu stanowi przychód pomniejszony o koszty poniesione na utrzymanie lokalu, a więc tzw. koszty eksploatacyjne (na które w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) składają się m. in. wydatki związane z eksploatacją, remontami, konserwacją, podatkiem od nieruchomości, opłatami za wieczyste użytkowanie gruntu). Ze względu na to, iż koszty te – ustalone przez biegłego na łączną kwotę 13.585,69 zł – zostały uiszczone, kwota należna powodowej spółdzielni mieszkaniowej winna odpowiadać wysokości hipotetycznego czynszu, możliwego do uzyskania na rynku i pomniejszonego o koszty utrzymania lokalu w okresie od 1 lipca 2005 roku do 30 listopada 2011 roku. Z opinii biegłego wynika, że „czysty zysk” właściciela lokalu należącego do Spółdzielni (...), po odjęciu kwoty 13.585,69 zł, przy minimalnej, wynoszącej 80%, efektywności wynajmu lokalu, w opiniowanym okresie wyniósłby 29.861,31 zł.

Na rozprawie w dniu 20 marca 2014 roku biegły skorygował wysokość „czystego zysku” właściciela przy 80-procentowej efektywności najmu i wskazał, że winien on wynosić 27.948,31 zł, albowiem we wcześniejszych obliczeniach nie została uwzględniona kwota 2.391,43 zł, stanowiąca sumę opłat za korzystanie z lokalu powoda w okresie od 1 lipca 2005 roku do 21 grudnia 2006 roku. Z uwagi na to, iż odszkodowanie należne powodowi powinno obejmować okres do 11 października 2011 roku (wtedy gmina zaoferowała eksmitowanym lokal socjalny), a nie do 30 listopada 2011 roku – jak przyjął biegły – należało je dodatkowo pomniejszyć o 1.339 zł i jednocześnie dodać do niego sumę 338 zł z tytułu opłat eksploatacyjnych za okres od 11 października do 30 listopada 2011 roku. Ostatecznie biegły podał, że wysokość należnego Spółdzielni Mieszkaniowej (...) odszkodowania za niedostarczenie lokalu socjalnego przez gminę winna zamknąć się w kwocie 26.469,31 zł.

Mając na uwadze powyższe, pełnomocnik pozwanego sprecyzował wniosek apelacyjny i wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie kwoty 26.469,31 zł i rozliczenie kosztów procesu za obie instancje.

Sąd II instancji ocenił uzupełniającą opinię biegłego, wspartą wyjaśnieniami biegłego na rozprawie, jako rzeczową, obiektywną, bezstronną i – po korekcie dokonanej na rozprawie – wyczerpująco odpowiadającą na wszystkie pytania Sądu oraz stron. Obliczenia dokonane przez biegłego były podstawą zmiany zaskarżonego wyroku w zakresie należnej powodowi kwoty odszkodowania.

Rację ma skarżący, który podnosi, że wyliczając czynsz jaki powód mógłby otrzymać na wolnym rynku w okresie objętym pozwem, biegły – przed Sądem I instancji – zaliczył do niego, obok „czystego zysku” inne opłaty za używanie lokalu, tj. koszty eksploatacji. Ponieważ jednak osoby uprawnione do lokalu socjalnego uiściły w całości opłaty za używanie lokalu, należy odjąć je od sumy czynszu wolnorynkowego, możliwego do uzyskania przez powoda z tytułu wynajmu w okresie objętym roszczeniem.

Tym samym stwierdzić należy, że szkoda, jaką poniósł powód – w rozumieniu art. 18 ust. 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t. j. Dz. U. z 2014 r. poz. 150) – obejmuje utracony czynsz najmu, jaki powodowa spółdzielnia mogłaby otrzymać, wynajmując swój lokal na warunkach komercyjnych w okresie, w jakim przebywały w nim osoby eksmitowane, a więc do czasu zaoferowania im przez Gminę Ł. lokalu socjalnego. Powód nie poniósł szkody w wysokości 13.585,69 zł z tytułu opłat za używanie lokalu, którą to kwotę lokatorzy uregulowali. Sąd I instancji pozostawił poza oceną dowodową wysokość opłat poniesionych w związku z korzystaniem z lokalu, podczas gdy ma ona realny wpływ na ostateczną kwotę odszkodowania.

Co do zarzutu naruszenia art. 233 k.p.c., Sąd Okręgowy podziela stanowisko autorki apelacji, która twierdzi, że Sąd Rejonowy niesłusznie ustalił, iż koszty związane z eksploatacją lokalu w całym opiniowanym okresie wynosiły 2.391,43 zł, gdy tymczasem kwota ta obejmowała koszty eksploatacji jedynie w okresie od 1 lipca 2005 roku do 18 września 2006 roku. Wynika to wprost z uzupełniających obliczeń do opinii biegłego, z dnia 3 listopada 2011 roku.

Reasumując, podkreślić należy, że odszkodowanie należne od gminy z tytułu niedostarczenia lokalu socjalnego, winno naprawić szkodę właściciela lokalu w całości. Treść art. 18 ust. 5 ustawy o ochronie praw lokatorów jest jednoznaczna. Stanowi on, że jeżeli gmina nie dostarczyła lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego z mocy wyroku, właścicielowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze od gminy, na podstawie art. 417 k.c. Stwierdzenie, że roszczenie odszkodowawcze przysługuje na podstawie art. 417 k.c. oznacza, iż brak jest jakichkolwiek przesłanek do wprowadzenia ograniczeń w zakresie stosowania tego przepisu, a w konsekwencji także przepisu art. 361 k.c. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2008 r., III CZP 46/2008, LexisNexis nr (...)). Szkoda jaką w niniejszej sprawie rzeczywiście poniosła powodowa spółdzielnia mieszkaniowa ogranicza się do „czystego zysku”, a więc hipotetycznego czynszu najmu, jaki mogłaby ona uzyskać na wolnym rynku w okresie objętym pozwem. Spółdzielnia nie poniosła szkody w postaci kosztów eksploatacyjnych związanych z utrzymaniem lokalu, w którym przebywały osoby eksmitowane, albowiem w całości uregulowali oni opłaty z tego tytułu. Gdyby zasądzić je dodatkowo na rzecz spółdzielni, byłaby ona w tym zakresie bezpodstawnie wzbogacona.

Na gruncie poczynionych uwag, Sąd Okręgowy uznał, iż zachodzi konieczność zmiany zaskarżonego wyroku w zakresie wysokości należnego Spółdzielni Mieszkaniowej (...) odszkodowania i, uwzględniając końcowe wnioski opinii biegłego oraz wniosek strony skarżącej, zasądził na rzecz spółdzielni odszkodowanie w kwocie 26.469,31 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 14.962,88 zł od dnia 28 grudnia 2010 roku do dnia zapłaty i od kwoty 11.506,43 zł od dnia 19 grudnia 2011 roku do dnia zapłaty. W pozostałej części powództwo należało oddalić, jako nieuzasadnione.

Rozstrzygnięcie o odsetkach od zasądzonego świadczenia nie było kwestionowane przez stronę pozwaną, w związku z czym Sąd Odwoławczy orzekł o odsetkach przyjmując daty analogiczne jak w wyroku Sądu I instancji (przy uwzględnieniu obniżenia zasądzonej kwoty). Sąd II instancji podziela rozważania Sądu Rejonowego odnoszące się do chwili wymagalności roszczeń powoda i nie widzi potrzeby powtarzania ich w niniejszym uzasadnieniu.

Orzeczenie zawarte w pkt 2 sentencji wyroku Sądu I instancji jest prawidłowe, jako że wobec cofnięcia pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia, w pozostałym zakresie postępowanie należało umorzyć.

W pozostałej części Sąd Okręgowy oddalił apelację, uznając ją za bezzasadną.

Merytoryczna zmiana wyroku Sądu I instancji wymagała weryfikacji rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu poniesionych przez strony przed Sądem Rejonowym.

Na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej (...) należało zasądzić od pozwanej kwotę 2.193,17 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. O kosztach tych Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c., stosunkowo je rozdzielając. Koszty jakie poniosła strona powodowa wyniosły 8.827,17 zł. Na sumę tą złożyły się: 2.500 zł – opłata od pozwu, 691 zł – opłata od rozszerzonej części powództwa, 3.219,17 zł – koszt opinii biegłego oraz 2.417 zł – wynagrodzenie pełnomocnika i opłata skarbowa od pełnomocnictwa (§ 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, t. j. Dz. U. z 2013 r. poz. 490). Strona pozwana poniosła koszty zastępstwa procesowego i opłaty od pełnomocnictwa, a więc 2.417 zł. Suma kosztów procesu zamknęła się kwocie 11.244,17 zł (8.827,17 + 2.417). Powód wygrał sprawę w 41%, albowiem z dochodzonego roszczenia 63.811 zł, Sąd zasądził na jego rzecz kwotę 26.469,31 zł, co daje wygraną w zakresie 41%. Ze względu na wynik procesu Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) powinna ponieść koszty procesu w części w jakiej przegrała, tj. 59% kwoty 11.244,17 zł. Daje to sumę 6.634 zł. Ponieważ koszty procesu poniesione przez stronę powodową były wyższe (8.827,17 zł), Sąd zasądził na jej rzecz od strony pozwanej 2.193,17 zł (8.827,17 – 6.634 = 2.193,17) tytułem zwrotu kosztów procesu przed Sądem I instancji.

Mając na uwadze wyżej poczynione rozważania, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. i art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd II instancji rozstrzygnął na zasadzie z art. 100 zd. 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., zasądzając od Spółdzielni Mieszkaniowej (...) na rzecz Gminy Ł. kwotę 247,38 zł tytułem częściowego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego. Koszty powoda w postępowaniu przed Sądem II instancji wyniosły 1.200 zł (§ 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu), zaś pozwanego – 3.186 zł (1.986 zł – opłata od apelacji oraz 1.200 zł – koszty wynagrodzenia pełnomocnika). W sumie koszty obydwu stron zamknęły się kwocie 4.386 zł. Pozwana przegrała sprawę w II instancji w 67% (zaskarżyła wyrok co do 39.717 zł, Sąd uwzględnił apelację w zakresie 13.247,69 zł, zasądzając na rzecz strony powodowej kwotę 26.469,31 zł – tym samym pozwana wygrała apelację w 33%). W związku z powyższym, powinna ona zostać obciążona kosztami w kwocie 4.386 zł x 67%, co daje 2.938,62 zł. Ze względu na to, iż gmina poniosła koszty w wysokości 3.186 zł, należało zasądzić na jej rzecz od strony powodowej 247,38 zł (3.186 – 2.938,62) tytułem częściowego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

O nieuiszczonych kosztach sądowych, wywołanych zasięgnięciem opinii biegłego przed Sądem II instancji, Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. j. Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 z późn. zm.), nakazując ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi od powoda kwotę 458,33 zł, zaś od pozwanego kwotę 930,56 zł. Biegły przedłożył rachunek za sporządzenie pisemnej opinii uzupełniającej na kwotę 1.388,89 zł. Strona pozwana przegrała przed Sądem II instancji w 67%, powinna więc ponieść koszty opinii w wysokości 930,56 zł (67% x 1.388,89), natomiast w pozostałej części obowiązek ich uiszczenia spoczywa na stronie powodowej, która przegrała w 33% (33% x 1.388,89 = 458,33).