Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

VI Ka 20/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Rejonowego w Elblągu z dnia 23 listopada 2021r. w sprawie o sygn. akt VIII K 978/21

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1.

art. 438 pkt 3 kpk – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który mógł mieć wpływ na treść orzeczenia, „poprzez bezzasadne przyjęcie, iż zgromadzony w przedmiotowej sprawie materiał dowodowy nie pozwolił na przypisanie obu oskarżonym sprawstwa zarzuconego im aktem oskarżenia czynu, podczas gdy prawidłowa analiza całokształtu zgromadzonego w tej sprawie materiału dowodowego w świetle zasad logiki, wiedzy i doświadczenia życiowego i zawodowego prowadzi nieodparcie do odmiennej konstatacji, przy uwzględnieniu zwłaszcza faktu ewidentnej różnicy pomiędzy dokumentem przedłożonym przez oskarżonych 16.01.2021 r. w postępowaniu administracyjnym w postaci rysunku „szczegół poszerzenia ławy sąsiedzkiej A-A 1 : 20”, w którym dopisano w górnej części arkusza dwa sformułowania „ściana zewnętrzna budynku przy ul. (...)” i „ściana zewnętrzna budynku przy ul. (...)” oraz naniesiono kolorem czerwonym dwóch linii odnoszących się do wprowadzonych zmian, a jego wersją pierwotną z 2001 r. pozbawioną tego przerobienia, co bezsprzecznie wskazuje na bezprawne przerobienie tego dokumentu przez obu oskarżonych w zamiarze wyłudzenia poświadczenia nieprawdy od (...) w E., przy czym sąd a quo bezzasadnie odmówił wiarygodności i mocy dowodowej obciążającym oskarżonych zeznaniom fachowego inspektora nadzoru budowlanego J, Kołodziejskiego, obciążającym zeznaniom świadka Z. C. złożonym zwłaszcza w dochodzeniu i w zasadzie również na rozprawie głównej i wreszcie obciążającym zeznaniom L. G., a także w przebiegu swego rozumowania bezzasadnie nie wziął pod uwagę istotnej okoliczności związanej z brakiem w inkryminowanym piśmie przewodnim oskarżonych do (...) w E. z 14.01.2020 r. (k. 3), koncepcji „podkładu bazowego”, zaprezentowanej przez późniejszych oskarżonych dopiero w zażaleniu administracyjnym z 03.02.2020 r., (vide : k. 49 – 51), a ten symptomatyczny brak nie wzbudził należytej czujności procesowej sądu w kontekście potrzeby prawidłowego ustalenia przestępczego zamiaru oskarżonych tempore criminis, przy czym skarżący w pełni utożsamia się z wywodami wyroku poprzedniego składu sądu odwoławczego wydającego orzeczenie kasatoryjne (vide : k. 248 u dołu – k. 249 uzasadnienia tego wyroku) przemawiającymi za skazaniem obu oskarżonych, co powinno doprowadzić do ponownego wydania przez sąd ad quem wnioskowanego orzeczenia kasatoryjnego.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Wskazany przez skarżącego w wywiedzionym środku odwoławczym błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, stanowiący konsekwencję naruszenia przepisów prawa procesowego, jakich dopuścił się Sąd Rejonowy, prowadzi do stwierdzenia, że Sąd I instancji nie uwzględnił wszystkich istotnych okoliczności sprawy i nie dokonał kompleksowej oceny zgromadzonego materiału dowodowego, zaś poczynione ustalenia mają charakter dowolny.

Wyprowadzony przez Sąd I instancji wniosek co do braku podstaw do pociągnięcia do odpowiedzialności karnej oskarżonych J. H. L. H. za czyn z art. 13 § 1 kk w z w. z art. 272 kk w zb. z art. 270 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk, należy uznać za przedwczesny albowiem poczynione przez sąd orzekający ustalenia stanu faktycznego obarczone są istotnymi wadami, a tym samym nie sposób jednoznacznie wykluczyć – wskazywanej przez skarżącego - alternatywy, że gdyby nie doszło do wystąpienia stwierdzonych uchybień, to ocena wszystkich dostępnych dowodów dokonana w sposób kompleksowy, we wzajemnym powiązaniu i prawidłowy, byłaby zgoła odmienna.

W tym miejscu wypada poczynić ogólną uwagę tej treści, iż to do sądu należy sformułowanie rozstrzygnięcia w sprawie na podstawie zebranego materiału dowodowego, w oparciu o wiedzę i doświadczenie życiowe. Sąd musi ustalić najbardziej prawdopodobny przebieg zdarzenia i swoją decyzję umotywować. Oczywista jest więc polemika autora apelacji z argumentami przedstawionymi przez sąd w uzasadnieniu wyroku, lecz można ją zaakceptować jedynie wtedy, gdy skarżący na potwierdzenie swoich zarzutów przedstawi konkretne argumenty, a nie jedynie nie zgadza się z wersją zdarzenia przyjętą przez Sąd. W ocenie sądu odwoławczego, autor skargi należycie wywiązał się ze swojego zadania.

Ustosunkowując się do przedstawionych w skardze apelacyjnej prokuratora argumentów, należy zgodzić się z jej autorem, że Sąd I instancji uwalniając oskarżonych w całości od popełnienia zarzucanego im występku z art. 13 § 1 kk w z w. z art. 272 kk w zb. z art. 270 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk, dokonał dowolnych ustaleń albowiem nie uwzględnił szeregu, wskazanych w tejże apelacji, dowodów i okoliczności, które zdaniem skarżącego miały zasadnicze znaczenie dla końcowego rozstrzygnięcia.

Zasadniczym powodem przemawiającym za koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku, było dokonanie przez sąd meriti, budzących wątpliwości ustaleń odnośnie charakteru i znaczenia dowodowej kserokopii rysunku „szczegół poszerzenia ławy sąsiedzkiej A-A 1:20” z wprowadzonymi zmianami w rozumieniu art. 270 § 1 kk oraz braku zawinienia oskarżonych w popełnieniu zarzucanego im przestępstwa, a które to zastrzeżenia wyeksponował w apelacji rzecznik interesu publicznego.

Nie sposób zdecydowanie odrzucić sformułowanej przez apelującego tezy, że dokonanie jak najbardziej precyzyjnych ustaleń w tym zakresie ma kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, a przede wszystkim dla oceny zachowania oskarżonych w kategoriach zrealizowania przez nich znamion strony przedmiotowej i podmiotowej występku z art. 13 § 1 kk w z w. z art. 272 kk w zb. z art. 270 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk,

W konsekwencji, poczynienie przez sąd meriti niepodważalnych ustaleń odnośnie charakteru prawnego kserokopii rysunku „szczegół poszerzenia ławy sąsiedzkiej A-A 1:20” na gruncie prawa karnego materialnego i winy umyślnej oskarżonych bądź jej braku - dostarczyłoby argumentów przemawiających za ich sprawstwem poprzez realizację znamion przedmiotwo – podmiotowych czynu z art. 13 § 1 kk w z w. z art. 272 kk w zb. z art. 270 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk, bądź pozwoliłoby na zdyskwalifikowanie podniesionego przez prokuratora zarzutu.

Analiza pisemnych motywów wyroku nakazuje bowiem wyprowadzić wniosek, iż sąd orzekający uwolnił oskarżonych L. H. i J. H. od odpowiedzialności karnej za popełnienie zarzucanego im oskarżeniem czynu stwierdzając, przede wszystkim w oparciu o całkowicie dowolnie poczynione ustalenia w zakresie charakteru i znaczenia dowodowej kserokopii oraz w sferze woluntatywnej - procesów myślowych i przeżyć psychicznych oskarżonych (przyjęte przez sąd założenia nie odpowiadają powszechnie akceptowanej wykładni znamion przedmiotowych czynu z art. 270 § 1 kk oraz nie uwzględniają wszystkich okoliczności sprawy), że „(…) nie tylko nie doszło do sfałszowania dokumentu (kserokopia a nie oryginał, użyty w określonym celu w odpowiedzi na wezwanie do uzupełnienia braków, z naniesionymi oznaczeniami w formie zupełnie nie do przyjęcia gdyby miałby to być dokument budowlany), jak również użycia go jako autentyczny (powszechna wiedza od prawie 20 lat jak wygląda oryginał, wskazanie przez oskarżonych, że jest baza podkładowa a nie dokument)”.

Wywołanie wątpliwości co do trafności powyższego stanowiska, umożliwił autorowi apelacji fakt poczynienia przez sąd meriti w sposób sprzeczny z wykładnią znamion czynu z art. 270 § 1 kk, a w konsekwencji i art. 272 kk ustaleń odnośnie charakteru i znaczenia dowodowej kserokopii oraz pominięcia w swych rozważaniach okoliczności mających znaczenie dla oceny zrealizowania przez oskarżonych znamion strony podmiotowej.

Godzi się przypomnieć, że Sąd I instancji w swoich nader lakonicznych rozważaniach, jako kluczowe argumenty, mające przemawiać za wykluczeniem sprawstwa L. H. i J. H., wskazał, iż „(…) Przede wszystkim podkreślenia wymaga, że rysunek złożony przez oskarżonych, a będący podstawą zarzutu nie jest oryginalnym dokumentem, a kserokopią. Na tej kserokopii stosownie do wezwania Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego dla Miasta E. oskarżeni zaznaczyli ścianę zewnętrzną, której dotyczył ich pierwotny wniosek do urzędu. (…), (…) Istotny jest też zamiar oskarżonych, a na co już wskazywał Sąd Rejonowy po raz pierwszy rozpoznając przedmiotową sprawę, który wynika nie tylko z treści ich wyjaśnień, ale chociażby z treści zażalenia (k.49-51), gdzie oskarżeni nie mając wiedzy o złożeniu zawiadomienia o przestępstwie, jednoznacznie wskazali, że dołączona przez nich kserokopia szkicu graficznego z 2001 r. była podkładem bazowym do zaznaczenia na nim kolorem ścian zewnętrznych budynków nr (...).(…), (…) Istotne są tu też zeznania autora rysunku – Z. C. (2), który sam stwierdził, że według niego nie jest to fałszerstwo dokumentu, gdyż po pierwsze bardzo łatwo wychwycić tę różnicę/nieścisłość, a po drugie zupełnie w inny sposób nanosi się zmiany tego na projektach i rysunkach budowlanych (używa się czerwonego długopisu, wskazuje się datę i podpis). Już to jednoznacznie wskazuje, że nie tylko nie doszło do sfałszowania dokumentu (kserokopia a nie oryginał, użyty w określonym celu w odpowiedzi na wezwanie do uzupełnienia braków, z naniesionymi oznaczeniami w formie zupełnie nie do przyjęcia gdyby miałby to być dokument budowlany), jak również użycia go jako autentyczny (powszechna wiedza od prawie 20 lat jak wygląda oryginał, wskazanie przez oskarżonych, że jest baza podkładowa a nie dokument)”.

Z przytoczonych zapisów pisemnego uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, że w ocenie sądu orzekającego oskarżeni nie dopuścili zarzucanego im czynu albowiem „„nie doszło do sfałszowania dokumentu”, gdyż:

- po pierwsze, „rysunek złożony przez oskarżonych, a będący podstawą zarzutu nie jest oryginalnym dokumentem, a kserokopią”, na której stosowanie do wezwania (...) zaznaczali ścianę zewnętrzną,

- po wtóre, przerobienie kserokopii było łatwe do wychwycenia z tego powodu, że zmian na dokumentach budowlanych (np. projektach i rysunkach) dokonuje się przy użyciu czerwonego długopisu i poprzez wskazanie daty oraz złożenie podpisu, a ponadto zarówno wszyscy zainteresowani, jak i urzędnicy wiedzieli jak wygląda oryginał, który został złożony w urzędzie prawie 20 lat wcześniej,

- po trzecie, o braku zamiaru sfałszowania dokumentu i posłużenia się nim jako autentycznym świadczą ich wyjaśnienia oraz „treści zażalenia, w którym nie mając wiedzy o złożeniu zawiadomienia o przestępstwie, jednoznacznie wskazali, że dołączona przez nich kserokopia szkicu graficznego z 2001 r. była „podkładem bazowym” do zaznaczenia na nim kolorem ścian zewnętrznych budynków nr (...)”.

Zgodzić się należy z apelującym, iż powyższe wywody sądu mertiti obarczone są istotnymi wadami.

Odnośnie pierwszej kwestii, tj. charakteru prawnego kserokopii rysunku „szczegół poszerzenia ławy sąsiedzkiej A-A 1:20” na gruncie prawa karnego materialnego, należy w pełni podzielić stanowisko autora apelacji, że kserokopia jest dokumentem w rozumieniu z art. 270 § 1 kk i art. 115 § 14 kk. W tym miejscu należy zaakcentować, że zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem wyrażonym w orzecznictwie i doktrynie, kopia i kserokopia są dokumentami w znaczeniu art. art. 270 § 1 kk. Godzi się przede wszystkim przywołać odnoszący się do tej kwestii wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2002r., III KKN 370/00, w których stwierdzono, że „Stosownie do treści art. 115 § 14 kk dokumentem jest "każdy przedmiot ..., z którym jest związane określone prawo albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne". Powołany przepis nie zawęża cech dokumentu do określonych postaci materialnych, na których np. mogą być dokonane napisy, lecz jest w nim mowa o tym, że może to być "każdy przedmiot", co oznacza, że pojęcie to rozumiane jest w doktrynie szeroko (K. Buchała, A. Zoll: Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz do art. 1 - 116 Kodeksu karnego, Kraków 1998, s. 639). Przemawia za tym niewątpliwie potrzeba ochrony wiarygodności różnego typu przedmiotów mających znaczenie dla obrotu prawnego (M. Kalitowski, Z. Sienkiewicz, J. Szumski, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek: Kodeks karny. Komentarz, t. II, Gdańsk 1999, s. 407 - 408). Bezpieczeństwo obrotu prawnego oznacza konieczność zapewnienia mu pewności i wiarygodności, m.in. przez dbałość o zaufanie do dokumentu jako formalnego stwierdzenia istnienia prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mogącej mieć znaczenie prawne. Jest ono zagrożone nie tylko wtedy, kiedy w obrocie znajdują się fałszywe oryginalne dokumenty, ale także ich kopie. Kopia jest wiernym odtworzeniem oryginału, natomiast kserokopia jest kopią wykonaną metodą kopiowania elektrofotograficznego za pomocą kserografu, która wiernie odwzorowuje oryginał, choć różni się od niego postacią zewnętrzną. Jest więc ona pismem wtórnym, równorzędnym z oryginałem i zgodnym z nim pod względem treści, jak i układu. W obrocie prawnym znajdują się zarówno dokumenty oryginalne, jak i ich odpisy wykonane różnymi technikami. Kserokopia może znaleźć się w obrocie prawnym obok dokumentu oryginalnego. Może też być jedynym egzemplarzem w wypadku, gdy w wyniku zabiegów za pomocą kserografu "wyprodukowany" zostanie jedyny dokument. W obu wypadkach stwierdza się, o ile nie zostanie zakwestionowana wiarygodność kserokopii, istnienie prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne. W literaturze wyróżnia się dokumenty pierwotne i wtórne (G. Rejman: Przestępstwa przeciwko dokumentom w świetle art. 270 i 272 kk, Przegląd Prawa Karnego 1999, Nr 19, s. 10). Nie ulega wątpliwości, iż w niektórych wypadkach wymagane jest poświadczenie zgodności kserokopii z oryginałem np. w postępowaniu cywilnym (art. 485 § 4 kpc). Dla celów procesowych uznanie kserokopii za dokument jest warunkowane poświadczeniem jej zgodności z oryginałem. Nie oznacza to jednak, że wymóg ten jest automatycznie przeniesiony na grunt prawa materialnego. W prawie procesowym dokument jest dowodem (T. Nowak: Dowód z dokumentu w polskim prawie karnym, Poznań 1994, s. 17), co nie oznacza, że nie istnieje możliwość posłużenia się kserokopią dokumentu (nie poświadczoną za zgodność z oryginałem) w celu wykazania istnienia jakiegoś stosunku prawnego, prawa lub okoliczności mającej znaczenie prawne w stosunkach międzyludzkich, w zwykłym obrocie cywilnoprawnym, np. w celu udokumentowania określonej osobie spełnienia zobowiązania (okazanie kserokopii dowodu wpłaty, polecenia przelewu). Z tych też względów niezasadne jest stanowisko zaprezentowane w zaskarżonym kasacją wyroku, że kserokopia, jaką posłużyła się oskarżona, nie może być uznana za dokument w rozumieniu art. 270 § 1 kk. Z punktu widzenia przedmiotu ochrony przestępstwa z art. 270 kk obojętne jest, czy podrobiony został oryginał dokumentu, jego kopia czy kserokopia. Przestępstwo w swojej istocie skierowane jest przeciwko wiarygodności dokumentu, a to może być zachwiane w sytuacji, gdy w obrocie prawnym znajdzie się kserokopia dokumentu nie odpowiadająca treści oryginalnego dokumentu lub stanowiąca jedyny dokument.(…)”. (por. także wyrok SA w Lublinie z 28.10.2010 r., II AKa 242/10, LEX nr 677926, oraz wyrok SA w Warszawie z 10.11.2015 r., II AKa 299/15, LEX nr 1983717).

Wbrew zatem wyrażonym przez sąd meriti zastrzeżeniom, w świetle przytoczonych poglądów nie ulega wątpliwości, że kserokopia jaką posłużyli się oskarżeni jest dokumentem w rozumieniu art. 270 § 1 kk.

Nie wytrzymuje trafnej krytyki apelującego także stanowisko sądu orzekającego, że „nie doszło do sfałszowania dokumentu”, gdyż przerobienie kserokopii było łatwe do wychwycenia z tego powodu, że zmian na dokumentach budowlanych (np. projektach i rysunkach) dokonuje się przy użyciu czerwonego długopisu i poprzez wskazanie daty oraz złożenie podpisu, a ponadto zarówno wszyscy zainteresowani, jak i urzędnicy wiedzieli jak wygląda oryginał, który został złożony w urzędzie prawie 20 lat wcześniej, a w konsekwencji oskarżeni nie dopuścili zarzucanego im czynu. Te tak bardzo akcentowane przez sąd I instancji okoliczności nie mają znaczenia dla realizacji znamion użycia podrobionego lub przerobionego dokumentu w ujęciu z art. 270 § 1 kk. Uszło uwadze sądu meriti, że przestępstwo z art. 270 § 1 k.k. ma charakter formalny, dla realizacji jego znamion nie musi powstać szkoda czy wprowadzenie innej osoby w błąd co do prawdziwości dokumentu, podrobiona lub przerobiona treść nie musi być również niezgodna ze stanem faktycznym (zob. W. Wróbel [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. 2, Komentarz do art. 117–277 k.k., red. A. Zoll, 2013, s. 1544; wyrok SA w Szczecinie z 16.01.2014 r., II AKa 213/13, KZS 2014/4, poz. 62; odmiennie J. Piórkowska-Flieger, Fałsz dokumentu w polskim prawie karnym, Kraków 2004, s. 294–295; A. Herzog [w:] Kodeks karny..., red. R.A. Stefański, 2015, s. 1683). Nie jest zatem warunkiem dokonania przestępstwa użycia sfałszowanych dokumentów, by przedstawienie sfałszowanego dokumentu innej osobie wywołało u niej przekonanie o prawdziwości tego dokumentu (por. wyrok SA w Szczecinie z 16.01.2014 r., II AKa 213/13, Prok. i Pr. 2014/11–12, poz. 23). Dla realizacji znamion podrobienia lub przerobienia dokumentu nie ma też znaczenia, czy jego treść odpowiada stwierdzonym w nich stanom faktycznym, czy też nie. Przedmiotem ochrony na gruncie art. 270 kk jest bowiem autentyczność dokumentu (pochodzenie dokumentu o określonej treści od określonej osoby), a nie prawdziwość treści w nim zawartej (por. J. Piórkowska-Flieger [w:] System..., s. 1007, Wróbel Włodzimierz Komentarz do art. 270 kk). „Podrobieniem dokumentu jest jego sporządzenie stwarzające pozory, że dokument pochodzi od innej osoby niż ta, która była jego rzeczywistym autorem. Przerobienie dokumentu zachodzi wówczas, gdy osoba nieupoważniona zmieni jego treść na inną od autentycznej. Autentyczność dokumentu, którą chroni art. 270 § 1 k.k., wiąże się z prawdziwością pochodzenia jego treści od osoby będącej wystawcą, a nie z treścią wyrażoną przez taki dokument …”(wyrok SN z 5.04.2016 r., IV KK 405/15, LEX nr 2019574; wyrok SN z 27.11.2000 r., III KKN 233/98, Prok. i Pr.-wkł. 2001/5, poz. 4). Dodać należy, że przerobienie może polegać na dokonaniu skreśleń, wymazaniu, uczynieniu dopisków, wywabieniu. Może także polegać na zniszczeniu części dokumentu w celu nadania mu innej treści (por. R. Zawłocki [w:] Kodeks karny..., red. A. Wąsek, s. 770). Zdaniem Sądu Najwyższego (postanowienie z 19.03.2003 r., III KKN 207/01, LEX nr 78408): „Pojęcie «przerabia» znamionujące przestępstwo z art. 270 § 1 k.k. nie zawiera w sobie warunku trwałości lub nieusuwalności zmian wprowadzonych w dokumencie”. Z kolei „Użycie za autentyczny” to przedstawienie lub przedłożenie podrobionego czy przerobionego dokumentu osobie prywatnej albo instytucji, czyli wykorzystywanie funkcji, jakie może pełnić taki podrobiony czy przerobiony dokument. Użyciem dokumentu będzie przedstawienie go osobie uprawnionej do kontroli czy zrealizowanie na jego podstawie określonego świadczenia, wprowadzenie do rejestru, dokonanie na jego podstawie określonej operacji księgowej, przedłożenie organowi prowadzącemu określone postępowanie dowodowe.

W świetle przytoczonej powszechnie aprobowanej wykładni znamion czynu z art. 270 § 1 kk, powyższe argumenty, które doprowadziły sąd meriti do wyprowadzenia wniosku o braku podstaw do pociągnięcia oskarżonych do odpowiedzialności karnej za zarzucany im czyn (urzędnicy od razu mogli wykryć niezgodność przedłożonej kserokopii z oryginałem, który znali i który znajdował się w ich dyspozycji, a nadto posiadali wiedzę co do prawidłowego sposobu nanoszenia zmian na dokumentach budowalnych) - nie są przekonujące albowiem okoliczności te nie mają znaczenia dla realizacji znamion użycia podrobionego lub przerobionego dokumentu.

Ustosunkowując się do trzeciego aspektu dotyczącego ustaleń sądu orzekającego, które miałby przemawiać za wykluczeniem powstania po stronie oskarżonych zamiaru sfałszowania dokumentu i posłużenia się nim jako autentycznym – należy stwierdzić, iż i w tym zakresie obarczone są one istotną wadą. Jak zasadnie podniósł apelujący, sąd meriti swoje rozważania w tym przedmiocie ograniczył do jednozdaniowego wywodu o treści „Istotny jest też zamiar oskarżonych, a na co już wskazywał Sąd Rejonowy po raz pierwszy rozpoznając przedmiotową sprawę, który wynika nie tylko z treści ich wyjaśnień, ale chociażby z treści zażalenia (k.49-51), gdzie oskarżeni nie mając wiedzy o złożeniu zawiadomienia o przestępstwie, jednoznacznie wskazali, że dołączona przez nich kserokopia szkicu graficznego z 2001 r. była podkładem bazowym do zaznaczenia na nim kolorem ścian zewnętrznych budynków nr (...).”, pomijając całkowicie inne okoliczności, które podważały przyjęte przez sąd założenia. Po pierwsze, oskarżeni zarówno na etapie postępowania przygotowawczego, jak i na rozprawie przy pierwszym rozpoznaniu sprawy odmówili składania wyjaśnień, zaś pierwsze depozycje złożyli dopiero przy ponownym rozpoznaniu sprawy po uchyleniu wyroku przez sąd odwoławczy. Po wtóre, sąd orzekający w żaden rzeczowy sposób nie odniósł się do zaakcentowanego przez apelującego faktu, że oskarżeni po raz pierwszy skonstruowali wersję o posłużeniu się kserokopią rysunku „szczegół poszerzenia ławy sąsiedzkiej A-A 1:20” jako „podkładu bazowego” do zaznaczenia przez nich na tym dokumencie ścian zewnętrznych budynku w piśnie stanowiącym zażalenie na decyzję (...) z dnia 3.2.2020r, zaś wykonując zobowiązanie uzupełnienia braków wcześniejszego wniosku, w piśmie przewodnim z dnia 14.1.2020r., do którego dołączyli dowodowy dokument, nie zaznaczyli tejże okoliczności. W owym piśmie przewodnim nie wskazali też, że zmiany w postaci linii koloru czerwonego oraz zapisów słownych i liczbowych, naniesione znakami drukowanymi, a nie pismem ręcznym - wprowadzili oni, a nie autor rysunku. Nie przesądzając oceny i znaczenia tejże okoliczności dla rozstrzygnięcia, sąd meriti zobligowany był jednak uwzględnić ją w swych rozważaniach w powiązaniu z całym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym i zająć rzeczowe stanowisko w odniesieniu także i do tego dowodu. Niewywiązanie się przez sąd orzekający z tegoż zadania spowodowało, że brak jest podstaw do odparcia powyższego zarzutu zawartego w apelacji.

Reasumując, sąd meriti dokonał budzących wątpliwości ustaleń odnośnie charakteru i znaczenia dowodowej kserokopii rysunku „szczegół poszerzenia ławy sąsiedzkiej A-A 1:20” z wprowadzonymi przez oskarżonych zmianami w rozumieniu art. 270 § 1 kk oraz nie odniósł się w żaden sposób do ważkich okoliczności mających znaczenie dla oceny zrealizowania przez oskarżonych znamion strony podmiotowej, a które w istocie podważają przyjęte założenia, stanowiące kanwę rozstrzygnięcia uniewinniającego. Konsekwencją dokonania przez Sąd I instancji dowolnych ustaleń oraz nie rozważenia, wskazanych w apelacji prokuratora, powyższych okoliczności, jest stwierdzenie przedwczesności przyjętej przez sąd orzekający zasadniczej tezy, iż „(…) Istotny jest też zamiar oskarżonych, a na co już wskazywał Sąd Rejonowy po raz pierwszy rozpoznając przedmiotową sprawę, który wynika nie tylko z treści ich wyjaśnień, ale chociażby z treści zażalenia (k.49-51), gdzie oskarżeni nie mając wiedzy o złożeniu zawiadomienia o przestępstwie, jednoznacznie wskazali, że dołączona przez nich kserokopia szkicu graficznego z 2001 r. była podkładem bazowym do zaznaczenia na nim kolorem ścian zewnętrznych budynków nr (...).(…), (…) Istotne są tu też zeznania autora rysunku – Z. C. (2), który sam stwierdził, że według niego nie jest to fałszerstwo dokumentu, gdyż po pierwsze bardzo łatwo wychwycić tę różnicę/nieścisłość, a po drugie zupełnie w inny sposób nanosi się zmiany tego na projektach i rysunkach budowlanych (używa się czerwonego długopisu, wskazuje się datę i podpis). Już to jednoznacznie wskazuje, że nie tylko nie doszło do sfałszowania dokumentu (kserokopia a nie oryginał, użyty w określonym celu w odpowiedzi na wezwanie do uzupełnienia braków, z naniesionymi oznaczeniami w formie zupełnie nie do przyjęcia gdyby miałby to być dokument budowlany), jak również użycia go jako autentyczny (powszechna wiedza od prawie 20 lat jak wygląda oryginał, wskazanie przez oskarżonych, że jest baza podkładowa a nie dokument)”, a które to wnioski zadecydowały o uwolnieniu oskarżonych od odpowiedzialności karnej w pełnym zakresie.

Wobec wskazanych wad i niedostatków poczynionych przez sąd orzekający ustaleń, jako przedwczesna jawi się zatem skonstruowana przez sąd meriti teza, iż oskarżeni nie dopuścił się popełnienia zarzucanego im czynu.

Nie przesądzając ostatecznej oceny i znaczenia, pominiętych przez sąd, aspektów sprawy dla kończącego orzeczenia, należy stwierdzić, że sąd zobligowany był jednak uwzględnić je w całości w swych rozważaniach, a który to obowiązek wynika z treści art. 410 k.p.k. Zgodnie z cytowanym przepisem podstawę wyroku stanowi całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy sądowej, zaś pominięcie istotnych dla sprawy okoliczności mogących mieć wpływ na rozstrzygnięcie w kwestii winy stanowi oczywistą obrazę tego przepisu (por. OSN PG 1977, nr 7-8, poz. 62).

W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy, jak to słusznie podkreślił skarżący, dokonał dowolnych ustaleń i nie uwzględnił wszystkich istotnych okoliczności, a w szczególności nie dokonał kompleksowej oceny materiału oraz pominął szereg faktów nie zajmując wobec nich rzeczowego stanowiska.

Tym samym wadliwe i lakoniczne oceny zawarte w pisemnych motywach orzeczenia, są ocenami dowolnymi zaś niepełna i nie dość wnikliwa analiza dowodów sprawia, że słusznym staje się zarzut zawarty w środku odwoławczym, dotyczący sprzeczności ustaleń z zebranym w sprawie materiałem dowodowym.

Wniosek

o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Stwierdzenia przez sąd odwoławczy zarzucanego w apelacji prokuratora uchybienia określonego w art. 438 pkt 3 kpk obligowało do uwzględnianie wniosku o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☒ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Dokonanie wywołujących wątpliwości ustaleń odnośnie charakteru i znaczenia dowodowej kserokopii rysunku „szczegół poszerzenia ławy sąsiedzkiej A-A 1:20” z wprowadzonymi przez oskarżonych zmianami w rozumieniu art. 270 § 1 kk oraz nieuwzględnienie zaprezentowanych powyżej okoliczności, pomimo, że były one istotne dla prawidłowego ustalenia stanu faktycznego i zakresu odpowiedzialności karnej oskarżonych L. H. i J. H. stanowiło uchybienie, które skutkować musiało uchyleniem wyroku w całości i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi i instancji. Niedopuszczalne jest bowiem pominięcie istotnych okoliczności, lecz konieczne jest zawsze ustalenie zależności każdego z dowodów w całości lub konkretnym fragmencie od poszczególnych okoliczności faktycznych, które w sprawie wymagają udowodnienia i uzasadnienia. (por. SN II KKN 159/96, Prok. i Pr. 1998/2/7 I KR 120/84, OSNPG 1984/12/115). Brak takiego wyjaśnienia czy oceny uniemożliwia, bowiem odparcie zarzutu przekroczenia przez sąd granic swobodnej oceny dowodów, a pominięcie przez Sąd Rejonowy w pisemnych motywach wyroku aspektów dotyczących istotnych okoliczności w sprawie i nie zajęcie stanowiska wobec wszystkich okoliczności ujawnionych w sprawie, daje podstawę do postawienia sądowi słusznego zarzutu sprzeczności ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego. Właściwa i wnikliwa ocena całokształtu okoliczności istotnie wpłynęłaby na zakres odpowiedzialności oskarżonych lub też dostarczyłaby argumentów dyskwalifikujących zarzuty podniesione przez skarżącego w apelacji.

W konsekwencji zaaprobować należy postawioną przez autora apelacji tezę, że sąd orzekający przedwcześnie uwolnił oboje oskarżonych od odpowiedzialności za zarzucany im czyn, dokonując budzących wątpliwości ustaleń odnośnie charakteru i znaczenia dowodowej kserokopii rysunku „szczegół poszerzenia ławy sąsiedzkiej A-A 1:20” z wprowadzonymi przez oskarżonych zmianami w rozumieniu art. 270 § 1 kk oraz towarzyszącego im zamiaru, a jednocześnie pominął istotne okoliczności, które podważały wyprowadzone wnioski.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 437 § 2 k.p.k., uchylił zaskarżony wyrok i sprawę w tym zakresie przekazał Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. W tym miejscu należy wskazać, że zgodnie z treścią art. 437 § 2 kpk uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania może nastąpić wyłącznie w wypadkach wskazanych w art. 439 § 1 kpk, art. 454 k.p.k. lub jeżeli konieczne jest przeprowadzenie na nowo przewodu w całości. W myśl natomiast przywołanego art. 454 § 1 kpk, sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w pierwszej instancji lub w co do którego w pierwszej instancji umorzono postępowanie. Przepis ten statuuje tzw. reguły ne peius, które odnoszą się tylko do apelacji. Ograniczają one reformatoryjne orzekanie sądu odwoławczego w wypadku wniesienia zasadnej apelacji na niekorzyść oskarżonego, a taka sytuacja procesowa zaistniała w poddanej kontroli sprawie. W konsekwencji sąd odwoławczy nie może zmienić zaskarżonego wyroku na niekorzyść oskarżonego. Z uwagi na te reguły musi go uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji, gdyż dopiero ten sąd może wydać rozstrzygnięcie wskazane w art. 454 § 1 kpk.

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Po przekazaniu sprawy Sąd Rejonowy winien ponownie przeprowadzić postępowanie dowodowe w pełnym zakresie, a także przeprowadzić ewentualne inne dowody, jeżeli taka potrzeba wyłoni się przy ponownym rozpoznaniu sprawy.

Rzeczą Sądu I instancji przy ponownym rozpoznaniu sprawy będzie zatem dokonanie rzetelnych ustaleń faktycznych, opartych na całokształcie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a następnie przeprowadzenie gruntownej analizy i dokonanie wyboru prezentowanych wersji zdarzenia, ocenionych w sposób zgodny z regułami procedowania, logiką i doświadczeniem życiowym, a nadto w przypadku takiej konieczności sporządzenie przekonywającego uzasadnienia swego stanowiska, w sposób wolny od uproszczeń i uwzględniający cały materiał dowodowy, zgodnie z wymogami art. 424 kpk.

By temu zadaniu sprostać Sąd winien dążyć do wyjaśnienia wszelkich niejasności, a jednocześnie wykorzystać zarówno niniejsze uwagi, jak i te zawarte w apelacji prokuratora.

Dopiero po ponownym przeprowadzeniu postępowania dowodowego z uwzględnieniem powyższych zaleceń Sąd I instancji zobowiązany będzie orzec o winie oskarżonych L. H. i J. H., bądź rozstrzygnąć o braku podstaw do pociągnięcia ich do odpowiedzialności karnej, na podstawie całokształtu okoliczności prawidłowo ujawnionych na rozprawie głównej.

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

7.  PODPIS