Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 sierpnia 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Sędziowie: Wiesława Stachowiak (spr.)

(del.) Przemysław Horak

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 22 lipca 2020 r. w Poznaniu

sprawy T. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o wysokość kapitału początkowego

na skutek apelacji T. S. i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Koninie

z dnia 14 września 2018 r. sygn. akt III U 93/18

1.  Oddala apelację odwołującej;

2.  Zmienia zaskarżony wyrok w punkcie III i nie stwierdza odpowiedzialności organu rentowego za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji;

3.  W pozostałym zakresie oddala apelację pozwanego;

4.  Nie obciąża odwołującej kosztami zastępstwa procesowego pozwanego w postępowaniu apelacyjnym.

Przemysław Horak

Marta Sawińska

Wiesława Stachowiak

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4 grudnia 2017r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. dokonał ustalenia kapitału początkowego T. S. , przyjmując do obliczenia jego wartości 13 lat, 5 miesięcy i 22 dni okresów składkowych i 4 lata, 9 miesięcy i 25 dni okresów nieskładkowych. Obliczając podstawę wymiaru kapitału początkowego ZUS przyjął wynagrodzenia za lata 1984-1993 i ustalił wskaźnik w wysokości 40,28%. Tak obliczony kapitał wyniósł 64.501,58 zł.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła T. S. podnosząc, że pozwany niezasadnie nie uwzględnił do obliczenia kapitału wynagrodzeń jakie faktycznie osiągała i przyjął wynagrodzenie minimalne za okresy pracy:

- w Cukrowni (...) od 11 października 1976r. do 31 lipca 1977r. kiedy osiągnęła wynagrodzenie w kwocie 17.343 zł.

- w (...) w G. w okresie od 1 lipca 1982r. do 1 sierpnia 1982r. kiedy osiągnęła wynagrodzenie 5.059 zł.

- w (...) Wytwórni (...) w K. kiedy w okresie od 13 września 1982r. do 16 lutego 1983r. kiedy osiągnęła wynagrodzenie 29.276 zł.

Jednocześnie wniosła o przyjęcie do kapitału początkowego wynagrodzenia z okresu zatrudnienia w (...) w K. od 1 października 1985r. do 8 grudnia 1985r. w kwocie 7.000 zł.

T. S. wniosła także o uwzględnienie pełnego okresu studiów na Akademii (...)w P.. Domagała się ustalenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego z lat 1982-91.

Wyrokiem z dnia 14 września 2018r. sygn. akt III U 93/18, Sąd Okręgowy w Koninie:

I. Umorzył postępowanie w zakresie decyzji z dnia 2 lutego 2018 r. znak (...);

II. Zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał odwołującej prawo do obliczenia wartości kapitału początkowego przy przyjęciu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału w wysokości 41,03% z lat 1982-1991 i ustaleniem kapitału w wysokości 66516,34 zł;

III. Stwierdził odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w tym zakresie.

IV. Wniosek odwołującej o doliczenie jej okresu zatrudnienia w Zakładzie (...) w T. od 13 września 1994 r. do 30 września 1994r. jako okresu składkowego przekazał ZUS do rozpoznania jako nowy wniosek.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu I instancji stanowiły następujące ustalenia i rozważania.

T. S., urodzona (...), w dniu 24 listopada 2017r. wniosła o ustalenie kapitału początkowego. Do wniosku dołączyła:

- zaświadczenie z (...) Przyrodniczego w P. z dnia 19 października 2017r. w którym poświadczono, że T. S. studiowała na Wydziale (...) kierunek (...) w systemie stacjonarnym od 1 października 1977r. do 30 czerwca 1984r. (5 letni program studiów) i w dniu 28 września 1984r. uzyskała tytuł magistra inżyniera;

- zaświadczenie z (...) Zakładów (...) z dnia 6.12.1984r. i świadectwo pracy z dnia 6 listopada 2017r. z (...) S.A. w K. potwierdzające zatrudnienie od 5 lipca 1975r. do 31 lipca 1975r. na stanowisku robotnika pomocniczego w laboratorium;

- świadectwo pracy wystawione przez Cukrownię (...) z dnia 4 grudnia 1984r. potwierdzające zatrudnienie odwołującej od 11 października 1976r. do 31 lipca 1977r. na stanowisku pracownika fizycznego OHP;

- świadectwo pracy wystawione przez (...) w G. potwierdzające zatrudnienie odwołującej w okresie od 1 lipca 1982r. do 27 sierpnia 1982r. na stanowisku pracownika produkcji sadowniczej;

- świadectwo pracy wystawione przez (...) Wytwórni (...) w K. potwierdzające zatrudnienie odwołującej w okresie od 13 września 1982r. do 16 lutego 1983r. na stanowisku referenta rozliczeń skupu i kontraktacji owoców za wynagrodzeniem 4.400 miesięcznie + 20% premii.

- świadectwo pracy z (...) Zakładów (...) w K. potwierdzające zatrudnienie odwołującej od 16 października 1986r. do 28 lutego 1987r. na stanowisku głównego technologa;

- świadectwo pracy wystawione przez (...) potwierdzające zatrudnienie odwołującej od 7 grudnia 1984r. do 30 września 1985r. jako stażysty;

- świadectwo pracy wystawione przez (...) w K. potwierdzające zatrudnienie odwołującej od 1 października 1985r. do 8 grudnia 1985r. za wynagrodzeniem w kwocie 7.000 zł.

- świadectwo pracy wystawione przez (...) Zakłady (...) w Ł. (...) w K. potwierdzające zatrudnienie od 7 lutego 1986r. do 15 października 1986r. na stanowisku laborant-brakarz;

- świadectwa pracy wystawione przez Przedsiębiorstwo (...) za okresy pracy od 2 lipca 1991r. do 4 października 1991r., od 1 kwietnia 1992r. do 28 lutego 1994r. i od 1 maja 1995r. do 11 stycznia 1996r.

Ponadto odwołująca wykazała okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych i okresy podlegania ubezpieczeniom z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Odwołująca przedłożyła zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (...) z (...) S.A. za lata 1986,1987, za okres zatrudnienia w (...) za lata 1984,1985, za okres zatrudnienia w Zakładach (...) w Ł. (...) w K. za rok 1986, za okres zatrudnienia Przedsiębiorstwo (...) za lata 1991-1996.

Odwołująca dołączyła także legitymację ubezpieczeniową z następującymi wpisami dot. wynagrodzeń:

1. wpis z Cukrowni (...) za okres od 11 października do 30 lipca 1977r. (po wyjaśnieniach ustalono, że winno być do 31 lipca 1977r.) wskazujący na osiągnięcie przez odwołującą w tym czasie wynagrodzenia w kwocie 17.343 zł., średnio 1.927 zł. miesięcznie;

2. wpis bez pieczątek zakładu dot. zatrudnienia od 1 lipca 1982r. do 27 sierpnia 1982r. i osiągnięcie przez odwołującą wynagrodzenia za okres od 1 lipca 1982r. do 1 sierpnia 1982r. w kwocie 5.059 zł;

3. wpis z (...) Wytwórni (...) za okres od 13 września 1982r. do 16 lutego 1983r. wskazujące na osiągnięcie przez odwołującą wynagrodzenia w łącznej kwocie 29.276 zł, średniomiesięcznie 5.855 zł;

4. wpis z (...) od 7 grudnia 1984 do 30 września 1985r. i osiągnięcie wynagrodzenia w kwocie 76.536 zł. średniomiesięcznie 8.504 zł (za ten okres odwołująca przedłożyła zaświadczenie Rp-7 i tak za rok 1984 wykazano wynagrodzenie 6.859 zł, a za rok 1985 -76.480 zł.).

W zaskarżonej decyzji z dnia 4 grudnia 2017r. ZUS dokonał ustalenia kapitału początkowego T. S., przyjmując do obliczenia jego wartości 13 lat 5 miesięcy i 22 dni okresów składkowych i 4 lata 9 miesięcy i 25 dni okresów nieskładkowych. Obliczając podstawę wymiaru kapitału początkowego ZUS przyjął wynagrodzenia za lata 1984-1993 i ustalił wskaźnik w wysokości 40,28%. Tak obliczony kapitał wyniósł 64.501,58 zł.

W uzasadnieniu tej decyzji wskazano, że nie uwzględniono okresu od 17 lutego 1983r. do 30 czerwca 1984r. ponad wymiar nauki w szkole wyższej na jednym kierunku określony w programie studiów (uwzględniono 4 lata 9 miesięcy) oraz okresów urlopu bezpłatnego od 16 sierpnia 1995r. do 19 sierpnia 1995r. i od 28 sierpnia 1995r. do 31 sierpnia 1995r.

W załączniku do decyzji wyjaśniono, że za okresy zatrudnienia w:

1. Cukrowni (...) od 11 października 1976r. do 31 lipca 1977r.

2. (...) Wytwórni (...) w K. za okres od 13 września 1982r. do 16 lutego 1983r.

3. (...) w K. od 1 października 1985r. do 8 grudnia 1985r..

- przyjmując za te okresy wynagrodzenia minimalne.

Decyzją z dnia 1 lutego 2018r. wydanej z urzędu pozwany ustalił okresy nieskładkowe w rozmiarze 5 lat 25 dni, tj. uwzględnił okres studiów w rozmiarze 5 lat, i ograniczył ten okres do 1/3 okresów składkowych, co dało 4 lata 5 miesięcy i 28 dni. Wartość kapitału początkowego wyniosła 64.568,46 zł.

Kolejną decyzją z dnia 2 lutego 2018r. wydaną z urzędu pozwany przyjął łączny okres nieskładkowy przyjęty do obliczenia kapitału początkowego 5 lat i 25 dni tj. 60 miesięcy z przelicznikiem 07% (studia) i 161 miesięcy z przelicznikiem 1,3% (opieka nad dziećmi). Tak ustalony kapitał początkowy wyniósł 66. 186,12 zł. W decyzji podniesiono, że nie uwzględniono w 1982r. wynagrodzenia w kwocie 5.059 zł., gdyż wpis w legitymacji nie spełnia wymogów formalnych, brak jest pieczątki zakładu i osoby dokonującej wpisu.

(...) przechowujący dokumenty (...) w piśmie z dnia 18 maja 2018r. stwierdził, że odwołująca w okresie zatrudnienia w tej jednostce nie korzystała z urlopu bezpłatnego.

Decyzją z dnia 5 lutego 2018r. znak (...) pozwany przyznał odwołującej prawo do emerytury przyjmując do obliczenia wysokości emerytury kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne z uwzględnieniem waloryzacji składek w kwocie 128.802,97zł. oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego w kwocie 247.203,07 zł.. co zsumowane i podzielone przez średnie dalsze trwanie życia (262,50 m-cy) pozwoliło na ustalenie wysokości świadczenia emerytalnego w wysokości 1.432,40 zł. brutto miesięcznie.

W uzasadnieniu tej decyzji (załącznik) odwołano się do decyzji z dnia 1 lutego 2018r. o ponownym ustaleniu kapitału początkowego, w którym uwzględniono dodatkowy okres studiów do wymiaru określonego programem studiów, uwzględniono wynagrodzenie za okres od 1 grudnia 1985r. do 8 grudnia 1985r. w (...) w K., natomiast za okres od 1 października 1985r. do 33 listopada 1985r. przyjęto wynagrodzenie minimalne. Nadal nie uwzględniono w 1982r. wynagrodzenia w kwocie 5.059 zł., gdyż wpis w legitymacji nie spełnia wymogów formalnych, brak jest pieczątki zakładu i osoby dokonującej wpisu i za ten okres przyjęto wynagrodzenie minimalne. Za okres pracy w Cukrowni (...) od 11 października 1976r. do 31 lipca 1977r. przyjęto wynagrodzenie minimalne, ponieważ zakład nie posiada kartotek płacowych, a kwota podana w legitymacji dotyczy wynagrodzenia osiągniętego łącznie w latach 1976/77 również za okres od 13 września 1982r. do 16 lutego 1983r. z okres zatrudnienia (...) Wytwórni (...) w K. ponieważ zakład nie posiada kartotek płacowych.

Przy uwzględnieniu wpisów w legitymacji dot. wynagrodzenia za okres od 11 października 1976r. do 31 lipca 1977r. w Cukrowni (...) kiedy odwołująca osiągnęła zł. miesięcznie wynagrodzenie w kwocie 17.343 zł. - 1.927 zł. miesięcznie, za okres od 13 września 1982r. do 16 lutego 1983r. (...) Wytwórni (...) w K. kiedy osiągnęła wynagrodzenie 29.276 – miesięcznie 5.855 zł. oraz na podstawie zapisu w świadectwie pracy za okres od 1 października 1985r. do 8 grudnia 1985r. wskazującego wynagrodzenie miesięczne 7.000 zł. i za podstawie wpisu w legitymacji dot. okresu od 1 lipca do 1 sierpnia 1982r. wynagrodzenie w kwocie 5.059 zł. wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósłby 41,33%.

Na etapie postępowania przed Sądem odwołująca dołączyła świadectwo pracy i zaświadczenie (...) wystawione przez Zakład (...). T. w T. w którym poświadczono zatrudnienie odwołującej od 13 września 1994r. do 30 września 1994r. na stanowisku operatora komputera za wynagrodzeniem 3.000.000 st. zł. Wcześniej odwołująca nie wykazywała tego zatrudnienia i na datę wydania decyzji ta okoliczność nie była pozwanemu.

W oparciu o wyżej ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy wskazał, że jednym z elementów emerytury nabywanej w pełnym wieku emerytalnym jest zwaloryzowany kapitał początkowy.

Sąd Okręgowy stwierdził następnie, że kapitał początkowy oblicza się według reguł określonych w art. 174, z odesłaniem do art. 53 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wskazując, że przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie Ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6 ( m. in. okresy zatrudnienia);

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

W niniejszej sprawie wnioskodawczyni kwestionowała wysokość kapitału początkowego przyjętego do obliczenia emerytury wniosła o uwzględnienie przy jego wyliczeniu wynagrodzeń z okresu pracy Cukrowni (...) od 11 października 1976r. do 31 lipca 1977r. w (...) Wytwórni (...) w K. w okresie od 13 września 1982r. do 16 lutego 1983r. oraz w (...) w G. w okresie od 1 lipca 1982r. do 1 sierpnia 1982r. wg zapisów w legitymacji ubezpieczeniowej. Natomiast za okres pracy (...) w K. od 1 października 1985r. do 8 grudnia 1985r. wg zapisu w świadectwie pracy.

Pozwany odmówił zaliczenia wynagrodzeń jakie osiągnęła odwołująca w Cukrowni (...) od 11 października 1976r. do 31 lipca 1977r. dlatego, że ten zapis dotyczy wynagrodzeń z przełomu lat 1976/1977 i nie dotyczy odrębnie 1976r. i 1977r.

Zdaniem Sądu Okręgowego ten zapis jest jasny konkretny i nie budzi wątpliwości zwłaszcza, że wynagrodzenie za okres zatrudnienia wyniosło niewątpliwie 17.343 zł i wskazane zostało wynagrodzenie średniomiesięczne w kwocie 1.927zł. i zasadnym było ustalenie matematyczne wysokości wynagrodzeń za rok 1976 i 1977 wg stawki miesięcznej, w odpowiedniej proporcji do okresu zatrudnienia.

W ocenie Sądu I instancji podobna była sytuacja za okres zatrudnienia odwołującej w (...) Wytwórni (...) w K. od 13 września 1982r. do 16 lutego 1983r., kiedy odwołująca niewątpliwie osiągnęła wynagrodzenie w kwocie 29.276zł. w latach 1982/1983 miesięcznie w kwocie 5.855 zł. Było zatem możliwe ustalenie matematyczne wysokości wynagrodzeń z tego zakładu za rok 1982 i 1983 wg stawki miesięcznej w odpowiedniej proporcji do okresu zatrudnienia.

Zapis w legitymacji ubezpieczeniowej dot. wynagrodzenia jakie odwołująca osiągnęła w (...) w G. za lipiec 1982r. w kwocie 5.059 zł. nie został opatrzony pieczątką zakładu, ani pieczątką imienną osoby dokonującej wpisu. Wysokość wynagrodzenia została określona za jeden miesiąc, mimo wskazanego dłuższego okresu zatrudnienia odwołującej od 1 lipca do 27 sierpnia 1982r. Wpis ten jednak został dokonany w porządku chronologicznym a wysokość wynagrodzenia oscyluje w granicach wynagrodzenia minimalnego za te miesiące, bowiem wynosiło ono, od 1 stycznia 1982r. 3.300 zł. a od 1 września 1982 r. - 5 400 zł. W związku z powyższym w razie braku wpisu zasadne było przyjęcie tego wynagrodzenia do podstawy wymiaru za rok 1982. Tym bardziej, że skoro okres zatrudnienia został potwierdzony, to zasadne było przyjęcie za ten okres wynagrodzenia minimalnego. Ale skoro ten wpis został dokonany jego wysokość nie budzi wątpliwości, zdaniem Sądu winien zostać uwzględniony.

W świadectwie pracy za okres zatrudnienia w (...) w K. od 1 października 1985r. do 8 grudnia 1985r. wpisano że odwołująca osiągała wynagrodzenie miesięczne w kwocie 7.000 zł. W tamtym czasie w świadectwie pracy wpisywano wynagrodzenia średnie z 3 miesięcy, a ponadto okres zatrudnienia odwołującej był tak krótki, że trudno przyjąć aby to wynagrodzenie w tym czasie się zmieniało. Należało zatem przyjąć wynagrodzenie miesięczne 7.000 zł. stosownie do okresu zatrudnienia.

Zdaniem Sądu Okręgowego ww. wynagrodzenia winny być one uwzględnione do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego odwołującej (zgodnie z symulacją zawartą w piśmie z 23 lutego 2018r.) co pozwoliło na osiągnięcie wysokości wskaźnika o wartości 41,33% z lat 1982-1991.

Odwołująca aprobowała powyższe ustalenie i ostatecznie wnosiła o zmianę wskaźnika wysokości wymiaru do tej wysokości.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy uznał odwołanie T. S. za uzasadnione i orzekł jak w pkt II wyroku.

Mając na względzie fakt, że decyzją z dnia 2 lutego 2018r. pozwany skorygował okres studiów odwołującej, przyjmując zgodnie z art. 7 ust. 9 okres nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów - tj. w tym przypadku 5 letnim, Sąd I instancji na podstawie art. 477 ¹³ § 1 k.p.c. umorzył postępowanie. Wobec powyższego Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt I wyroku.

Mając na względzie fakt, że pozwany dysponował dokumentami pozwalającymi na uwzględnienie wynagrodzeń będących przedmiotem sporu, to na podstawie art. 118ust. 1 a ustawy emerytalnej zdaniem Sądu I instancji pozwany ponosi odpowiedzialność za nieustalenie okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał odwołanie T. S. za uzasadnione i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

W zakresie żądania doliczenia okresu zatrudnienia w Zakładzie (...). T. w T. w okresie od 13 września 1994r. do 30 września 1994r. Sąd Okręgowy wskazał, że odwołująca nie wskazywała tego zatrudnienia na etapie postępowania rentowego i uczyniła to dopiero na etapie postępowania sądowego, dlatego należało nowy wniosek odwołującej co do zaliczenia okresu zatrudnienia w Zakładzie (...) w T. od 13 września 1994r. do 30 września 1994r. przekazać ZUS do rozpoznania jako nowy wniosek.

Apelację od powyższego wyroku wniosła odwołująca, argumentując, że: „chce sprostować kilka szczegółów, które są niezgodne z sentencją wyroku i ustalonymi faktami, tj.:

1. Na stronie 5 uzasadnienia wyroku w wierszu 13 pomyłkowy zwrot "(opieka nad dziećmi)" powinien być zastąpiony zwrotem "- okres składkowy".

2. Wskaźnik roczny wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego powinien wynosić 41,42% (wg załączonej tabeli) zamiast 41,01%.

3. Okres studiów na Akademii (...)wynosił dziesięć semestrów co stanowi odpowiednik pięciu lat akademickich (60 m-cy).

4. Kapitał początkowy za okres lat 1982-1991 wynosić powinien odpowiednio 66 957,33 zł - według wyliczenia w uzasadnieniu apelacji.”

W uzasadnieniu odwołująca argumentowała nadto, że po zaliczeniu okresu pracy młodocianej 05.07.1975r. - 31.07.1975r. i zaliczeniu okresu pracy w gospodarstwie rolnym w G. wyłącznie za okres od 01.07 do 01.08.1982r. oraz po rozpoznaniu przez ZUS okresu zatrudnienia w (...) w T., jej okres składkowy będzie wynosił 163 miesiące, podstawa wymiaru wyniesie 505,69 zł, a wartość kapitału początkowego wyniesie 66.957,33 zł. W konkluzji odwołująca wniosła o zmianę wyroku i uwzględnienie jej argumentacji.

W piśmie z dnia 5 listopada 2019r. odwołująca uzupełniła wniesioną apelację, precyzując zawarte w niej wnioski (k. 131-135). Z kolei na rozprawie apelacyjnej w dniu 22 lipca 2020r. odwołująca oświadczyła, że wie, iż Sąd Okręgowy zaliczył jej już 5 lat studiów, a także, że nie kwestionuje tego, że zaliczono jej okres pracy jako osoby młodocianej przed 18 rokiem życia do okresu składkowego.

Apelację od powyższego wyroku złożył również organ rentowy, w części dotyczącej przyznania odwołującej prawa do obliczenia wartości kapitału początkowego przy przyjęciu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału w wysokości 41,03 % z lat 1982 - 1991 i ustaleniem kapitału w wysokości 66.516,34 zł (pkt II wyroku) oraz w części dotyczącej stwierdzenia odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w tym zakresie (pkt III wyroku). Pozwany zarzucał:

1. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że wynagrodzenie odwołującej w każdym miesiącu w okresie od dnia 13 września 1982r. do dnia 16 lutego 1983r. wynosiło 5.855,00 zł, co miało wpływ na wynik postępowania poprzez przyznanie odwołującej prawa do obliczenia wartości kapitału początkowego przy przyjęciu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału w wysokości 41,03% z lat 1982 - 1991 i ustaleniem kapitału w wysokości 66.516,34 zł, chociaż ze świadectwa pracy z dnia 9 lutego 1983r. wynika, że wynagrodzenie to w ostatnim miesiącu zatrudnienia wynosiło 4.400,00 zł plus 20% premii, a dane zawarte w legitymacji ubezpieczeniowej T. S. dotyczące ww. okresu, tj. podanie łącznej wysokość wynagrodzenia za ten okres (łączna kwota 29.276,00 zł oraz przeciętne miesięczne wynagrodzenie w kwocie 5.855,00 zł) nie pozwalają na pewne i precyzje ustalenie wysokości wynagrodzenia osiągniętego przez odwołującą odrębnie dla roku 1982 i odrębnie dla roku 1983,

2. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że odwołująca w każdym miesiącu zatrudnienia od dnia 1 października 1985r. do dnia 8 grudnia 1985r. osiągnęła wynagrodzenie w wysokości 7.000,00 zł, co miało wpływ na wynik postępowania poprzez przyznanie odwołującej prawa do obliczenia wartości kapitału początkowego przy przyjęciu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału w wysokości 41,03 % z lat 1982 - 1991 i ustaleniem kapitału w wysokości 66.516,34 zł, chociaż w świadectwie pracy z dnia 9 grudnia 1985r. wpisano kwotę 7.000,00 zł, co pozwala na pewne ustalenie wysokości wynagrodzenia odwołującej jedynie za ostatni miesiąc zatrudnienia, ponieważ w tym czasie w świadectwach pracy wpisywano wynagrodzenie z ostatniego miesiąca, a nie z ostatnich trzech miesięcy, a T. S. nie przedstawiła innych dowodów potwierdzających, że w ww. okresie jej wynagrodzenie co miesiąc wynosiło 7.000,00 zł,

3. naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez jego zastosowanie w niniejszej sprawie i stwierdzenie, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

W związku z powyższym apelujący wnosił o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania, ewentualnie

2. uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji,

3. zasądzenie od odwołującej na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego okazała się częściowo uzasadniona, zaś apelacja odwołującej podlegała oddaleniu w całości.

Przechodząc w pierwszej kolejności do apelacji strony pozwanej, jako dalej idącej, Sąd Apelacyjny uznał, że zasługuje ona na uwzględnienie jedynie w części dotyczącej kwestionowanego wyroku w pkt III i stwierdzenia odpowiedzialności organu rentowego za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w oparciu o art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W ocenie Sądu Odwoławczego rację ma w tym zakresie pozwany, że Sad Okręgowy naruszył art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej, błędnie przyjmując, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, bowiem dysponował dokumentami pozwalającymi na uwzględnienie spornych wynagrodzeń.

Sąd Apelacyjny podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uzasadnieniu wyroku z 21 czerwca 2012 r. w sprawie III UK 110/11, w którym Sąd Najwyższy przyjął, iż w celu ustalenia, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie spowodowane błędem w ustaleniach faktycznych, konieczne jest wykazanie, że w przepisanym terminie ZUS nie dysponował materiałem umożliwiającym przyznanie świadczenia.

Należy zauważyć, że organ rentowy otrzymał zaświadczenia (...) odwołującej za okres od 1 lipca 1982r. do 27 sierpnia 1982r. z (...) w O. (k.39) dopiero w toku procesu, zaś przedstawione w toku postępowania rentowego legitymacje ubezpieczeniowe budziły wątpliwości pozwanego i nie stanowiły podstawy do precyzyjnego ustalenia wysokości zarobków odwołującej. Uzasadniona jest zatem teza, że pozwany nie dysponował jednoznacznym materiałem dowodowym umożliwiającym precyzyjne wyliczenie wysokości spornych wynagrodzeń.

W pozostałym zakresie apelacja pozwanego nie była zasadna.

Jedynie tytułem przypomnienia wskazać w tym miejscu należy, że zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - dla ubezpieczonych urodzonych po 31.12.1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy (ust. 1). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy, tj. na dzień 1.01.1999 r. (ust. 2 i 3 powołanego przepisu).

W myśl art. 174 ust. 1 powyższej ustawy, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Stosownie do treści art. 174 ust. 2 i 3 ustawy emerytalnej, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy: okresy składkowe, o których mowa w art. 6, okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5, okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Nie ulega również wątpliwości, iż w toku postępowania odwoławczego, toczącego się przed sądem powszechnym według przepisów kodeksu postępowania cywilnego, nie obowiązują ograniczenia dowodowe, takie jak w postępowaniu przed organem emerytalno-rentowym, do którego zastosowanie ma rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe (Dz.U. 2011r., Nr 237, poz. 1412). W szczególności w toku postępowania sądowego wysokość wynagrodzenia może być wykazywana także innymi dowodami, ponad te wskazane w § 21 cyt. rozporządzenia, a tym samym nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność innych dowodów, w tym dowodów z przesłuchania świadków, zeznań stron, czy innych dokumentów. Jest to pogląd ugruntowany w orzecznictwie i w pełni podzielany przez tut. Sąd Apelacyjny.

Odnosząc się zatem do wyżej opisanych zarzutów pozwanego związanych z błędnymi ustaleniami faktycznymi, to zarzuty te nie są zasadne. Wbrew argumentacji organu rentowego Sąd Okręgowy poczynił bowiem trafne ustalenia faktyczne zarówno w zakresie wysokości wynagrodzeń wnioskodawczyni za okresy zatrudnienia od 13 września 1982r. do 16 lutego 1983r. w (...) Wytwórni (...) w K. jak i od 1 października 1985r. do 8 grudnia 1985r. w (...)w K..

Odnośnie do okresu od dnia 13 września 1982r. do dnia 16 lutego 1983r. Sąd Okręgowy trafnie ustalił, że wynosiło ono 5.855,00 zł, uwzględniając dane zawarte w legitymacji ubezpieczeniowej T. S. dotyczące ww. okresu, tj. fakt, że skoro łączna kwota wynagrodzenia za ten okres wynosi 29.276,00 zł, to przeciętne miesięczne wynagrodzenie wynosi 5.855,00 zł. Nie można zatem, jak domagał się tego pozwany, brać pod uwagę jedynie wynagrodzenia za ostatni miesiąc zatrudnienia w kwocie 4.400 zł, które było niższe od przeciętnego wynagrodzenia za ten okres.

Podobnie zgodzić się należało z ustaleniami Sądu I instancji odnośnie do wysokości wynagrodzeń wnioskodawczyni od 1 października 1985r. do 8 grudnia 1985r. w (...) w K.. Jak trafnie ustalił Sąd Okręgowy ze świadectwa pracy w (...) w K. wynikało, że odwołująca osiągała wynagrodzenie miesięczne za ten okres w kwocie 7.000 zł i było to wynagrodzenia średnie z 3 miesięcy. Ponadto okres zatrudnienia odwołującej w przedmiotowym zakładzie był bardzo krótki, zatem trudno przyjąć aby to wynagrodzenie w tym czasie się zmieniało. Uzasadnione jest zatem ustalenie wynagrodzenia miesięcznego w kwocie 7.000 zł za ww. okres zatrudnienia.

W konsekwencji powyższe wynagrodzenia powinny zostać uwzględnione do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego z lat 1982-1991. Ustalenia Sądu I instancji w tym zakresie Sąd Apelacyjny w pełni podziela i aprobuje, czyniąc je podstawą niniejszego rozstrzygnięcia.

Z powyższych względów – pozostałe zarzuty wywiedzione przez pozwanego były nieuzasadnione i nie mogły prowadzić do wzruszenia kwestionowanego wyroku w kierunku postulowanym w apelacji, a zatem apelacja pozwanego w dalszej części podlegała oddaleniu.

Odnosząc się natomiast do apelacji odwołującej, to Sąd Apelacyjny w całości uznał, że jest ona bezzasadna, a tym samym w pełni podzielił tutaj ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu I instancji, prowadzące do zmiany kwestionowanej decyzji w sposób przyjęty w pkt II zaskarżonego wyroku.

Sąd Okręgowy ostatecznie zmienił bowiem kwestionowaną decyzję w ten sposób, że przyznał odwołującej prawo do obliczenia wartości kapitału początkowego przy przyjęciu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału w wysokości 41,03% z lat 1982-1991 i ustaleniem kapitału w kwocie 66516,34 zł, mając na uwadze ostatnią symulację wysokości wskaźnika wysokości kapitału początkowego sporządzoną przez pozwanego w dniu 6 września 2018r. (k.60-61). Wynikało z niej m.in. to, że ZUS uwzględnił odwołującej okres studiów w wymiarze 5 lat, a także okres zatrudnienia od 5 lipca 1975r. do 31 lipca 1975r. przyjął jako okres składkowy. Ostatecznie wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 41,03 %, zaś wartość kapitału początkowego ustalonego z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1982r. do 31 grudnia 1991r., po uwzględnieniu studiów w pełnym wymiarze i uwzględnieniu wskazanych wynagrodzeń za lata 1982-1983 wyniosła 66516,34 zł. W ocenie Sądu Odwoławczego rozstrzygniecie to jest najbardziej korzystne dla odwołującej, stąd nie ma podstaw do jego zmiany.

Przede wszystkim należało też zwrócić uwagę, że apelująca na rozprawie apelacyjnej w dniu 22 lipca 2020r. ostatecznie zmodyfikowała swoje stanowisko wskazując, że wie, iż Sąd Okręgowy zaliczył jej już 5 lat studiów, a także, że nie kwestionuje tego, że zaliczono jej okres pracy jako osoby młodocianej przed 18 rokiem życia do okresu składkowego. W konsekwencji Sąd Apelacyjny uznał, że sporne okoliczności i w tym zakresie zostały już wyjaśnione.

Uwzględniając powyższe rozważania, Sąd Apelacyjny zgodnie z art. 385 k.p.c. w pkt 1 wyroku oddalił apelację odwołującej.

Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok jedynie w pkt III orzekając jak w pkt 2 niniejszego wyroku, zaś w myśl art. 385 k.p.c. oddalił apelację pozwanego w pozostałym zakresie orzekając jak w pkt 3.

Jednocześnie za zasadne Sąd Apelacyjny uznał odstąpienie od obciążania strony odwołującej kosztami zastępstwa procesowego pozwanego poniesionymi w postępowaniu apelacyjnym na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd Apelacyjny uwzględnił przede wszystkim okoliczności związane z trudną sytuacją materialną odwołującej, która utrzymuje się z niewysokiej emerytury przeznaczanej w zasadzie w całości na pokrycie kosztów bieżącego utrzymania. Istotny był także charakter niniejszej sprawy mającej szczególne znaczenie dla strony, w tym fakt, że Sąd I instancji uwzględnił żądania odwołującej, a tym samym wnioskodawczyni mogła subiektywnie oczekiwać korzystnego dla niej rozstrzygnięcia także w instancji odwoławczej. Ponadto apelacja pozwanego została uwzględniona jedynie w niewielkiej części. W konsekwencji Sąd Apelacyjny uznał za uzasadnione zastosowanie art. 102 k.p.c. i odstąpienie od obciążania odwołującej kosztami zastępstwa procesowego pozwanego poniesionymi w postępowaniu apelacyjnym.

Przemysław Horak

Marta Sawińska

Wiesława Stachowiak