Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 grudnia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie: Przewodniczący: Sędzia Ewa Nowakowska

Protokolant: st.sekr.sądowy Alina Kędzia

po rozpoznaniu w dniu 7 grudnia 2022 r. w Kaliszu

odwołań E. S. i (...) S.C. T. D., Sz.Kosiński, B.Waszczyński,

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 22 lipca 2022 r. Nr (...)

w sprawie E. S. i (...) S.C. T. D., S., B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie ubezpieczenia dot. E. S.

Zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 22 lipca 2022 r. znak (...) w ten sposób, że ustala, iż E. S. jako pracownik u płatnika składek (...) S.C. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom : emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 29 marca 2021r. do 31 października 2021r.

Sędzia Ewa Nowakowska

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22.07.2022r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w O. stwierdził, że E. S. zgłoszona do ubezpieczenia społecznego jako pracownik przez płatnika (...) s.c. S. K., B. W., T. D. w K. nie podlega od 29.03.2021r. do 31.10.2021r. ubezpieczeniom społecznym pracowników z tytułu umowy o pracę, gdyż postępowanie przeprowadzone przez organ rentowy wykazało, że umowa o pracę zawarta została dla pozoru, na użytek uzyskania świadczenia przedemerytalnego, skoro zgłoszona była dokładnie na czas potrzebny do uzyskania tego świadczenia, umowa o pracę w wymiarze ¼ etatu z wynagrodzeniem 700zł miesięcznie dotyczyła specjalnie stworzonego stanowiska księgowej, a gdy została zwolniona z powodu pogorszenia się sytuacji firmy (w związku ze spadkiem obrotów w pandemii) obsługę księgową przejęła firma jej córki, u której wykonywała wcześniej pracę na postawie umowy zlecenia.

Odwołanie od tej decyzji wnieśli do Sądu zarówno płatnik jak i E. S. domagając się zmiany zaskarżonej decyzji i objęcia jej ubezpieczeniem społecznym pracowników zgodnie z umową o pracę, podnosząc, że była pracownikiem spółki i pracę wykonywała.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd ustalił i zważył co następuje:

E. S. urodziła się (...) Jest wysoko wykwalifikowana księgową z dużym doświadczeniem zawodowym. W księgowości pracowała od 1984r., a tym, od 1991 do 2000r. jako główna księgowa. Ukończyła w 2005r. studia wyższe na Wydziale Z. w Wyższej Szkole (...) we W., następnie w 2009r. studia podyplomowe w zakresie rachunkowości. Ma też od 1.02.2010r. certyfikat księgowy uprawniający do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Ostatnio pracowała jako księgowa w okresie od 07 maja 2018r. do 31 grudnia 2020r w Firmie (...).

Od dnia 01.01.2021r. została zgłoszona jako pracownik u płatnika składek (...) S.C., po czym z tą samą datą została wyrejestrowana z ubezpieczeń społecznych. Ponownie ten sam płatnik zgłosił ją do ubezpieczeń jako pracownika od 29.03.2021r., a wyrejestrował 31.10.2021r. Następnie w okresie od 03.11.2021r. do 04.05.2022r. E. S. była zarejestrowana jako osoba bezrobotna, po czym wystąpiła o świadczenie przedemerytalne.

(...) S.C. jest spółką cywilną, której wspólnikami są T. D., S. K. i B. W... Zajmują się sprzedażą hurtową płyt wiórowych. Na dzień zawarcia spornej umowy o pracę w spółce poza trójką wspólników pracował syn jednego z nich – R. W.. Był zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony jako kierowca, magazynier. ( Okoliczności bezsporne.)

W dniu 26.03.2021r. odwołująca się i reprezentujący spółkę S. K. zawarli umowę o pracę na czas określony od 29.03.2021r. do 31.12.2021r., na stanowisko księgowej, w wymiarze ¼ etatu i z wynagrodzeniem w wysokości 700zł. brutto.

Zawarcie umowy o pracę połączone było dopełnieniem wymaganych formalności. Odwołująca się uzyskała w dniu 19.03.2021r. zaświadczenie lekarskie o zdolności do pracy na stanowisku pracownika biurowego, kartę szkolenia wstępnego z BHP, pełnomocnictwo od spółki do występowania w imieniu firmy w sprawach związanych z księgowością. W czasie kontroli ZUS przedstawiona została przez płatnika ewidencja czasu pracy wskazująca, że odwołująca się wykonywała codziennie (prócz weekendów i dni wolnych jak urlop) prace zawsze po dwie godziny, od 10-tej do 12-tej.

Przedstawiono też listy obecności z jej podpisami, z których wynika, że przez cały czas jako drugi pracownik figurował R. W., a od 1 września 2021r. także K. K.. Jednocześnie przed ZUS zostały złożone oświadczenia obu tych osób potwierdzających, że widywali E. S. codziennie w okresie od 29.03.2021r. do 31.10.2021r.

Odwołująca się przedstawiła też wydruk bankowy wskazujący, że otrzymywała co miesiąc przelewy bankowe z tytułu wynagrodzenia za pracę.

( dokumenty w aktach ZUS)

Poza sporem jest, że w dniu 30.09.2021r. płatnik wypowiedział E. S. umowę o pracę wskazując przyczyny ekonomiczne po stronie zakładu pracy – likwidacja stanowiska pracy. Płatnik uznał, że w związku z niepewną sytuacją na rynku w czasie pandemii nie ma pewności czy stać go na dwie pracownice biurowe.

Wcześniej płatnik w dniu 08.04.2021r. złożył do Powiatowego Urzędu Pracy w K. wniosek o zawarcie umowy na zorganizowanie stażu. We wniosku płatnik wskazał zapotrzebowanie na stanowisko fakturzystki, której zakres zadań zawodowych będzie obejmował wystawianie faktur i wprowadzanie faktur do systemu. Deklarował jednocześnie, że po zakończeniu stażu zatrudni tę osobę na okres roku. Na odbycie stażu przez PUP została skierowana K. K., która odbyła go w okresie od 15.04.2021r. do 31.08.2021r.

( dowód – pismo PUP w K. z 3.11.2022r., kserokopia wniosku k 41-45)

K. K. została zatrudniona na podstawie umowy o pracę od 1.09.2021r. Osoba ta pracuje w spółce nadal, z tym, że po roku od zakończania stażu zawarto z nią umowę o prace na czas nieokreślony. Wynagrodzenie ma na poziomie płacy minimalnej.

K. K. jest żoną jednego ze wspólników – Szymona Kosińskiego, który w spółce przed zatrudnieniem E. S. sam zajmował się m.in. księgowością i składaniem deklaracji do ZUS i Urzędu Skarbowego, korzystając w razie problemów z pomocy znajomych. Praca ta zajmowała mu czas i nie lubił jej, dlatego od jakiegoś czasu sygnalizował wspólnikom potrzebę zaangażowania kogoś do pomocy. Myślał o żonie, która po kilkuletnim okresie przerwy w chciała powrócić do aktywności zawodowej. Oboje nie mają przygotowania księgowego, są magistrami zarządzania i marketingu. Aby przekonać wspólników do zatrudnienia żony zdecydował o jej zaangażowaniu poprzez staż z PUP, co zrefunduje koszty pracy przez pewien czas. Był od grudnia 2020r. w kontakcie z urzędem pracy co do momentu kiedy nadejdą środki na staż.

Odwołująca się natrafiła na spółkę (...) szukając pracy w swoim zawodzie po tym jak niespodziewanie poprzedni pracodawca nie przedłużył jej umowy o pracę. Sytuacja ta wpłynęła na jej stan psychiczny i tym bardziej, że z nowym zatrudnieniem pojawiły się problem z uwagi na wiek oraz wysokie kwalifikacje. Okoliczne firmy z reguły nie były zainteresowane zatrudnieniem głównej księgowej z wysokim wynagrodzeniem. S. K. natomiast uznał, że osoba taka jest w spółce aktualnie potrzebna, przy czym uprzedził, że nie będzie to praca stała, bo zamierza starać się o zatrudnienie osoby poprzez staż z PUP. (dowód -zeznania Szymona Kosińskiego [01:00 – 01:35]

Odwołująca się po raz pierwszy umówiła się co do tej pracy już w styczniu 2021r. i nawet została zgłoszona do ubezpieczenia, jednak wycofała się z tego gdy dowiedziała się, że zatrudnienie w tak małym wymiarze czasu pracy nie pozwoli jej w przyszłości na skorzystanie z zasiłku dla bezrobotnych w razie zwolnienia z pracy także przez tego pracodawcę. Nie wystąpiła o zasiłek dla bezrobotnych po zwolnieniu z firmy (...), choć spełniałaby wówczas warunki, bo chciała być czynna zawodowo i liczyła, że uda się jej znaleźć kolejne zatrudnienie do pełnego etatu. W urzędzie pracy uzyskała pełne informacje co do warunków uzyskania świadczenia przedemerytalnego.

(dowód -zeznania E. S. [00:30- 01:04] nagrania rozprawy w dniu 07.12.2022r)

Odwołująca się wykonywała pracę w siedzibie spółki (...), w pomieszczeniu biurowym, które mieści się w bezpośrednim sąsiedztwie magazynu, odgrodzone szybą. Pracowała codziennie w godzinach od 10 do 12 tej.

Dowód zeznania świadków K. K. [00:19-00:29] i R. W. [00:05-00:18] o raz zeznania Szymona Kosińskiego [01:00 – 01:35] nagrania rozprawy w dniu 07.12.2022r)

Powierzona jej praca nie wymagała większego nakładu czasu niż ¼ etatu. Do jej obowiązków codziennych należało układanie dokumentów zakupowych i sprzedażowych, których była dość duża ilość (w skali miesiąca zbierał się segregator) . Ponadto do niej należało sprawdzania dokumentów z danymi, które przeszły do programu komputerowego księgującego z programu fakturującego, co robiła z reguły raz w tygodniu oraz sporządzanie deklaracji do ZUS i Urzędu Skarbowego, co robiła raz na miesiąc. Nie zajmowała się fakturowaniem, nie miała ku temu wiedzy.

Odwołująca się pracowała po rozpoczęciu stażu przez K. K. jeszcze do 31.10.2021r., gdyż S. K. liczył na to, że nauczy jego żonę księgowania. Umowę o pracę wypowiedziano jej z miesięcznym okresem wypowiedzenia.

(dowód – zeznania Szymona Kosińskiego [01:00 – 01:35] oraz E. S. [00:30- 01:04] nagrania rozprawy w dniu 07.12.2022r)

Po zwolnieniu E. S. części jej zadań jak numerowanie dokumentów i sprawdzanie ich zgodności z danymi w programie rachmistrz przejął ponownie S. K.. Natomiast do obsługi księgowej (...) spółki (...) w dniu 02.11.2021r. zawarli umowę o świadczenie usług księgowych z S. S. prowadzącą działalność gospodarczą pod firmą (...). Umowa przewiduje świadczenie nie tylko usług księgowych ale i czynności związanych z ubezpieczeniami społecznymi i zdrowotnym oraz innych dodatkowych usług Ustalono wynagrodzenie ryczałtowe 200zł miesięcznie z możliwością powiększenia wynagrodzenia za sporządzanie dokumentów sprawozdawczych i za inne dodatkowe czynności. Ze złożonych faktur wynika, że faktury za kolejne miesiące od listopada 2021r. do sierpnia 2022r. opiewały zawsze na kwotę 246zł.

(dowód- wydruki faktur k 15-24)

Prywatnie S. S. jest córką odwołującej się. Jej działalność zarejestrowana w K., gdzie na stałe jest zameldowana. Adres firmy księgowej jest tożsamy z miejscem zamieszkania E. S.. Oprócz tego S. S. prowadzi stacjonarne biuro w Z. pod P.. Swoje usługi świadczyła początkowo głownie w siedzibie klientów, a wraz z rozwojem firmy przeszła na usługi online, w związku z czym ma klientów z różnych regionów Polski. Zatrudnia do układania dokumentów, od 2022r. dwie osoby na umowie zlecenia z biurze w Z., a jedną na umowie o dzieło ( dowód- informacja S. S. z 03.10.2022 k 46)

Odwołująca się – jak podała przez sądem – nie rozważała zatrudnienia ani podjęcia współpracy z córką, mimo, że posiada kwalifikacje księgowej, gdyż nie ma serwera pozwalającego na zdalne łączenie się z komputerem córki, a ta mimo że działalność jest zarejestrowana w K. faktycznie jest prowadzona w Z. pod P.. Koszt zakupu serwera oceniła na kilka tysięcy złotych. Jako księgowa pracując na pełen etat zarabiała około 6 tys. zł.

W 2019r. spółka (...) osiągnęła przychód w wysokości ok. 4. 981 000zł z czego na zakup towaru wydano ok 4.300.000zł i dochód wyniósł przy 323.186,12 zł. W roku 2020 przychód wyniósł ok 5 mln zł, a przy zakupach towaru za około 4.480.000zł dochód wyniósł 234.886,84zł. W roku 20921przychód wyniósł 6.655.252,05zł, zakupy towaru 5.799.815,65zł z dochód 404.515,52zł.

( dowód zestawienie z księgi przychodów i rozchodów k 12-14)

Oceniając zeznania E. S. Sąd nie dal jej wiary, że zatrudnienie w spółce (...) nie było nakierowane na uzyskanie w przyszłości świadczenia przedemerytalnego, bowiem przeczą temu okoliczności sprawy.

Powyższe nie ma jednak wpływu na ocenę ważności umowy o pracę, skoro materiał dowodowy wskazuje na to, że praca była świadczona w umówiony sposób, pracodawca przyjmował pracę i wypłacał za nią umówione wynagrodzenie. Bez znaczenia dla ważności umowy o prace też jest ocena przyczyn rozwiązania umowy o pracę, gdyż kwestia ta nie należy to do zakresu decyzji.

Sąd zważył co następuje.

Zgodnie z art. 6 ust.1, art.11 ust.1 i art.12 ust.1 ustawy z 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. 2021 poz. 423) pracownicy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom : emerytalno- rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu. Stosownie do treści art.8 ust.1 cytowanej ustawy za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz zakładu pracy, a zakład do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art.22 ust.1 k.p.). Zawarcie umowy o pracę nie wywołuje jednak żadnych skutków prawnych tj. stosunek pracy nie nawiązuje się, jeśli jest to umowa zawarta dla pozoru.

Zgodnie z treścią art.83 § 1 k.c. nieważne jest bowiem oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jego zgodą dla pozoru.

Złożenie oświadczenia woli dla pozoru oznacza, że osoba oświadczająca wolę nie chce, aby powstały skutki prawne jakie zwykle prawo łączy ze składanym przez nią oświadczeniem, czyli albo nie chce wywołać żadnych skutków prawnych, albo chce wywołać inne, niż wynikałyby ze złożonego przez nią oświadczenia woli. O pozorności umowy o pracę można mówić gdy nie doszło w ogóle do świadczenia pracy w sposób odpowiadający treści zawartej umowy, a jedynie stworzono pozory w postaci zgłoszenia do ubezpieczenia, opodatkowania, opłacenia składek ubezpieczeniowych i np. sporządzenia list płac i obecności.

W niniejszej sprawie, z uwagi na wątpliwości co do realnej potrzeby zatrudnienia po stronie pracodawcy na warunkach określonych w umowie o pracę osoby, która po krótkim okresie wystąpiła o świadczenie przedemerytalne dla pracowników, pojawiły się również wątpliwości co do rzeczywistej intencji stron umowy o pracę. Wprawdzie nie można negować prawa pracodawcy do swobodnego podejmowania decyzji co do celowości zatrudniania pracowników, ale też nie można pomijać sytuacji, gdy decyzje te wywołują skutek finansowy dla podmiotu nie będącego stroną umowy o pracę i nie mającego wpływu na jej zawarcie ani kształt. Takim podmiotem jest ZUS, który jest płatnikiem świadczeń z ubezpieczenia społecznego pracowników, nawiązującego się z mocy prawa z chwilą zawarcia umowy o pracę. Z tego też względu za uzasadnione należy przyjąć, iż takie wątpliwe umowy o pracę mogą być przez ZUS zakwestionowane i podlegają kontroli Sądu.

Organ rentowy zarzucił, że umowa została zwarta dla pozoru i w celu nabycia uprawnień do świadczenia przedemerytalnego, co jego zdaniem jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Wprawdzie odwołująca się temu zaprzeczała i twierdziła, że zależało jej wyłącznie na zatrudnieniu, ale w okolicznościach sprawy można uznać, że podejrzenia organu rentowego są słuszne. Nawet jednak gdyby celem zasadniczym było uzyskanie świadczenia przedemerytalnego, to sam ten zamiar nie dyskredytuje jeszcze zawartej umowy o pracę. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądowym o ważności umowy o pracę nie decyduje bowiem zamiar dyktujący potrzebę jej zawarcia, ale to czy zawierając umowę strony miały zamiar wzajemnego zobowiązania się – pracownik do świadczenia pracy, a pracodawca do dania mu pracy i wynagrodzenia za nią oraz czy umowa była w rzeczywistości realizowana. ( patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5.10.2005r sygn.akt I UK 32 /05) Samo wykazanie, że celem zatrudnienia było uzyskanie w przyszłości określonego świadczenia nie jest więc wystarczające dla uznania umowy za pozorną.

Aby zatem ocenić faktyczne podstawy do objęcia zgłoszonego pracownika ubezpieczeniem społecznym należy zbadać nie tylko czy praca była świadczona ale czy relacja, w oparciu o którą była wykonywana praca odpowiada w ogóle rygorom pracowniczego stosunku.

Stosunek pracy charakteryzuje się podporzadkowaniem, poddaniem kierownictwu pracodawcy, przy czym praca odbywa się na ryzyko pracodawcy, który odpowiada też za organizację czasu pracy.

Wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy – o czym mowa w art. 22 §1 kp oznacza nie tylko stosowanie się do poleceń przełożonego, które pozostają w związku z wykonywana pracą, jej organizacją i przebiegiem ale i możliwość stosowania przez pracodawcą kar porządkowych (art.108kp). Granice podporządkowania zakreślają bezwzględnie obowiązujące przepisy prawa (nie tylko prawa pracy), zasady współżycia społecznego, rodzaj umówionej pracy oraz zagrożenie dla zdrowia i życia.

W niniejszej sprawie Sąd nie dopatrzył się pozorności ocenianej umowy o pracę. Praca była świadczona w sposób odpowiadający rygorom pracowniczym, Stanowisko pracy nie zostało stworzone w sposób sztuczny, ponieważ istniała realna potrzeba zatrudnienia osoby do prowadzenia prac księgowych przez osobę mająca i doświadczenie i umiejętność bieżącego zapoznawania się ze zmieniającym się stanem prawnym. Odwołująca się miała przy tym odpowiednie ku temu kwalifikacje formalne jak i doświadczenie, umiejętności praktyczne. Nie ustalono przy tym nieuzasadnionego, wysokiego wynagrodzenia, a nawet stosunkowo niskie dla tego rodzaju pracy. Nie można przy tym zarzucać, że odwołująca się miała w spółce zbyt mało zadań by zatrudniać ją w codziennie, gdyż praca księgowej łączy się także z koniecznością obserwowania zmian w stanie prawnym, co wymaga też czasu i podlega on wliczeniu do czasu pracy. Fakt, że to stanowisko pracy zostało następnie zlikwidowane nie świadczy o sztucznym stworzeniu stanowiska pracy wyłącznie na potrzeby świadczenia przedemerytalnego, bo zadania odwołującej się zostały podzielone i w części, prostsze zadania wykonywał ponownie S. K., a w zakresie wymagającym profesjonalnej wiedzy -podmiot zewnętrzy. Nie można też oceniać umowy o pracę przez pryzmat zasadności decyzji płatnika o zatrudnieniu księgowej w małym wymiarze czasu pracy zamiast firmy księgowej na zasadzie zlecenia. Wybór sposobu formy prowadzenia księgowości jest uprawnieniem pracodawcy. Dla oceny ważności umowy o pracę znaczenie ma czy była ona realizowana w sposób odpowiadający je treści.

W niniejszej sprawie odwołująca się świadczyła umówioną pracę i pracodawca tę pracę przyjmował i za wykonywaną pracę odwołująca się otrzymywała należne wynagrodzenie. Spełnione zostały więc przesłanki do uznania umowy o pracę za ważną. Nic nie wskazuje na to, że doszło między pracownikiem i pracodawcą do porozumienia ukrywającego inną czynność prawną.

Inna kwestią może być natomiast ocena zaistnienia przyczyn ekonomicznych ustania stosunku pracy, co jednak nie stanowi przedmiotu sporu w niniejszym postępowaniu i nie ma znaczenia dla oceny podlegania ubezpieczeniu pracowniczemu w okresie objętym decyzją.

W tym stanie rzeczy nie znajdując podstaw do kwestionowania umowy o pracę z 26.03.2021r. Sąd uznał, że zaskarżona decyzja podlega zmianie i zgodnie z art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzeczono jak w wyroku.

Sędzia Ewa Nowakowska