Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 grudnia 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 139 ust. 1 pkt. 2 i art. 141a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 291 ze zm.) po rozpatrzeniu wniosku z dnia 18.11.2021 r. o zaniechanie potrąceń ustalił, że z renty ubezpieczonego A. W. od grudnia 2021 r. będzie potrącana kwota 333,44 zł miesięcznie zgodnie z decyzją Wydziału Zasiłków z dnia 5.04.2018r. Ustalono, że do zwrotu jest łączna kwota (...).01 zł tytułem nienależnie pobranego świadczenia chorobowego. Według Zakładu decyzja Wydziału Zasiłków uprawomocniła się przed 30.07.2020 r., tj. przed ogłoszeniem upadłości konsumenckiej. (decyzja k. 62 – 63 v akt ZUS)

Od powyższej decyzji A. W., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, odwołał się w dniu 28 grudnia 2021 r. do Sądu Okręgowego w Łodzi wnosząc o jej zmianę poprzez odstąpienie od dokonywania potrąceń zgodnie z decyzją Wydziału Zasiłków z dnia 5 kwietnia 2018 r. oraz o zasądzenie na rzecz ubezpieczonego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. Ubezpieczony podkreślił, że została wobec niego jako osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą ogłoszona upadłość. Ponadto zapadło też prawomocne postanowienie w przedmiocie ustalenia planu spłaty wierzycieli, które zakończyło postępowanie upadłościowe oraz zarządzanie majątkiem ubezpieczonego przez syndyka.

W ocenie skarżącego roszczenia dochodzone w oparciu o decyzje ZUS powinny zostać przez ZUS zgłoszone syndykowi na etapie postępowania upadłościowego, w którym to organ rentowy czynnie uczestniczył i inne zobowiązania ubezpieczonego wobec ZUS zostały na niej ujęte. Według wnioskodawcy zatem postanowienie o ogłoszeniu upadłości konsumenckiej w sprawie ubezpieczonego jest prawomocne, a co za tym idzie konieczne stało się umorzenie toczącego się przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego – wierzytelność nim dochodzona powstała przed ogłoszeniem upadłości. Nie jest natomiast winą ubezpieczonego, że ZUS nie dokonał swoich obowiązków w odpowiednim czasie i nie zgłosił tej wierzytelności syndykowi, w celu ujęcia jej na liście wierzytelność a następnie wzięcia pod uwagę przy ustalaniu planu spłaty. Obecnie zaś egzekwowanie w/w wierzytelności pozostaje niezgodne z prawem. (odwołanie k. 3 - 7)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. ZUS wskazał, że wobec uregulowań zawartych w art. 141 a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych należy na zasadach określonych w tym przepisie, przed przekazaniem należności do masy upadłości realizować ze świadczenia także potrącenia z tytułu nienależnie pobranych świadczeń na podstawie decyzji, które uprawomocniły się przed 30.07.2020r.

W ocenie ZUS należy wskazać, iż to, że w planie spłaty ustalono, że A. W. ma samodzielnie wykonywać plan spłaty oznacza, że organ rentowy nie będzie dokonywał potrąceń do masy upadłości na rzecz syndyka, lecz nie wyklucza to możliwości dokonywania potrąceń ze świadczenia tym bardziej, że potrącenia z tytułu nienależnie pobranych świadczeń określonych w art. 139 ust. 1 pkt. 2 ppkt. a w/w ustawy emerytalnej mają pierwszeństwo przed potrąceniem kwoty do masy upadłości. Natomiast potrącenia dokonywane w trybie art. 139 ust. l pkt. 2 ppkt. a w związku z art. 141a w/w ustawy nie mają charakteru potrąceń egzekucyjnych. (odpowiedź na odwołanie k. 17 – 17 v)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją z dnia 4 lutego 1999 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., przyznał A. W. od dnia 31 stycznia 2001 r. prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Świadczenie przysługuje do dnia 31.03.2023 r. (decyzje k. 10, k. 600 akt ZUS)

Decyzją z dnia 5 kwietnia 2018 r. organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do zasiłku chorobowego za okresy od 24.12.2016 r. do 07.01.2017 r. oraz od 23.01.2017 r. do 31.01.2017 r. z powodu wykonywania pracy zarobkowej i wykorzystywania zwolnień lekarskich w sposób niezgodny z ich celem. Nadto zobowiązał A. W. do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego za ww. okresy w kwocie 1.076,88 zł oraz do zapłaty odsetek w kwocie 88,56 zł. Łączna kwota pozostająca do zwrotu wyniosła 1.165,44 zł. (decyzja k. 45 - 46 akt ZUS)

Od powyższej decyzji ZUS ubezpieczony nie złożył odwołania . (bezsporne)

Postanowieniem z dnia 5 czerwca 2018 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi, XIV Wydział Gospodarczy dla spraw Upadłościowych i Restrukturyzacyjnych w sprawie o sygn. akt XIV GU 101/18 ogłosił upadłość obejmującą likwidację majątku dłużnika A. W. jako osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej i wezwał wierzycieli upadłego do zgłaszania wierzytelności w terminie 1 miesiąca od dnia obwieszczenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. (postanowienie k. 11)

Postanowieniem z dnia 18 lutego 2020 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi, XIV Wydział Gospodarczy dla spraw Upadłościowych i Restrukturyzacyjnych w sprawie o sygn. akt XIV GUp 111/18 ustalił plan spłaty wierzycieli w ten sposób, że upadły A. W. winien dokonywać spłat na rzecz swoich wierzycieli w kwotach po 300 zł miesięcznie, w terminie do dnia 10 –go każdego miesiąca, poczynając od następnego miesiąca po uprawomocnieniu się niniejszego postanowienia, przez okres 36 miesięcy. Postanowiono też, że po wykonaniu przez upadłego planu spłaty - wszystkie pozostałe zobowiązania upadłego powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości nie uregulowane w trybie postępowania upadłościowego, zostaną umorzone - za wyjątkiem nie podlegających umorzeniu zobowiązań, o których mowa w art 491 ²¹ prawa upadłościowego. (postanowienie k. 27 akt ZUS)

Postanowieniem z dnia 19 czerwca 2020 r. Sąd Okręgowy w Łodzi, XIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy w sprawie o sygn. akt XIII Gz 315/20 oddalił zażalenie wierzycieli: (...) - Finanse spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Skarbowego Ł., Banku (...) S.A., G. C., ZUS I Oddział w Ł., na powyższe orzeczenie. (postanowienie k. 25 akt ZUS)

W piśmie z dnia 17.11.2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych poinformował wnioskodawcę, że od grudnia 2021 r. będzie potrącać z jego świadczenia rentowego kwotę 333,44 zł miesięcznie zgodnie z decyzją, która uprawomocniła sią przed ogłoszeniem upadłości konsumenckiej. (pismo ZUS z dnia 17.11.2021 r. k. 57 akt ZUS)

W dniu 18 listopada 2021 r. A. W. złożył do organu rentowego wniosek o odstąpienie od planowanych potrąceń argumentując, że decyzja której mają dotyczyć potrącenia została wydana przed ogłoszeniem w stosunku do niego upadłości konsumenckiej i aby ZUS miał możliwość ją egzekwować należało zgłosić w/w wierzytelność do syndyka na listę wierzytelności, czego ZUS nie dokonał. (wniosek k. 59 akt ZUS)

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie A. W. nie jest zasadne i podlega oddaleniu.

Na mocy art. 146 ust. 3 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. prawo upadłościowe ( Dz. U z 2022 r., poz. 1520) po dniu ogłoszenia upadłości niedopuszczalne jest skierowanie egzekucji do majątku wchodzącego w skład masy upadłości oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu lub zarządzenia zabezpieczenia na majątku upadłego, z wyjątkiem zabezpieczenia roszczeń alimentacyjnych oraz roszczeń o rentę z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci oraz o zamianę uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę.

Stosownie do treści art. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2022 r., poz. 504 z późn. zm.) świadczenia określone w ustawie obejmują:

1)emeryturę;

2)rentę z tytułu niezdolności do pracy, w tym rentę szkoleniową;

3)rentę rodzinną;

4)dodatek pielęgnacyjny;

5)dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej;

6)zasiłek pogrzebowy.

Zgodnie z art. 139 ust. 1 w/w ustawy ze świadczeń pieniężnych określonych w ustawie - po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych - podlegają potrąceniu, z uwzględnieniem art. 141 , następujące należności:

l) świadczenia wypłacane w kwocie zaliczkowej, następnie kwoty świadczenia lub świadczeń podlegające rozliczeniu w trybie określonym w art. 98 ust. 3, a następnie traktowane jak świadczenie wypłacane w kwocie zaliczkowej kwoty zasiłku chorobowego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia oraz świadczenia rehabilitacyjnego, o których mowa w przepisach o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zaliczone na poczet emerytury przyznanej za okres, za który zostały pobrane;

2) kwoty nienależnie pobranych emerytur, rent i innych świadczeń z tytułu:

a)zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego za okres przed dniem wejścia w życie ustawy,

b) ubezpieczeń społecznych, o których mowa w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, wraz z odsetkami za zwłokę w ich spłacie,

c) zaopatrzenia określonego w odrębnych przepisach.

Według art. 141 cytowanego aktu prawnego kwota emerytury i renty wolna od egzekucji i potrąceń, z zastrzeżeniem ust. 2 i 5, wynosi:

1) 500 zł - przy potrącaniu:

a) należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 3, wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi,

b) należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 4;

2) 825 zł - przy potrącaniu należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 5, wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi;

3) 660 zł - przy potrącaniu należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 1-2d i 6-9;

4) 200 zł - przy potrącaniu należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 10.

W myśl art. 141a w/w ustawy obowiązującego od dnia 30.07.2020 r., w razie wystąpienia syndyka z roszczeniem o przekazywanie świadczeń należnych upadłemu od Zakładu do masy upadłości - przekazaniu podlega część świadczenia, pozostała po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych, dokonaniu potrąceń, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt l-2a i 4. ustalona w wysokości nie wyższej niż 25% świadczenia przed odliczeniem miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne, z zachowaniem kwoty, o której mowa w art. 141 ust. 1 pkt 2 i ust. la.

Przekładając powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że jak bezsprzecznie ustalono wnioskodawca od 31 stycznia 2001 r. pobierał świadczenie pieniężne określone w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w postaci renty z tytułu niezdolności do pracy.

Nadto prawomocną decyzją z dnia 5 kwietnia 2018 r. organ rentowy zobowiązał A. W. do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego za okresy od 24.12.2016 r. do 07.01.2017 r. oraz od 23.01.2017 r. do 31.01.2017 r. w kwocie 1.076,88 zł oraz do zapłaty odsetek w kwocie 88,56 zł. Jednocześnie też postanowieniem z dnia 5 czerwca 2018 r. Sąd ogłosił upadłość obejmującą likwidację majątku dłużnika A. W. jako osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej i wezwał wierzycieli upadłego do zgłaszania wierzytelności. Natomiast postanowieniem z dnia 18 lutego 2020 r. Sąd ustalił plan spłaty wierzycieli, w ten sposób, że upadły A. W. winien dokonywać spłat na rzecz swoich wierzycieli w kwotach po 300 zł miesięcznie, w terminie do dnia 10 –go każdego miesiąca, poczynając od następnego miesiąca po uprawomocnieniu się niniejszego postanowienia, przez okres 36 miesięcy. Postanowiono też, że po wykonaniu przez upadłego planu spłaty - wszystkie pozostałe zobowiązania upadłego powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości nie uregulowane w trybie postępowania upadłościowego, zostaną umorzone - za wyjątkiem nie podlegających umorzeniu zobowiązań, o których mowa w art 491 ²¹ prawa upadłościowego.

Zatem nie ulega wątpliwości, że decyzja organu rentowego w przedmiocie zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego uprawomocniła się jeszcze przed datą wydania prawomocnych postanowień w postępowaniu upadłościowym.

W tym stanie rzeczy w ocenie Sądu organ rentowy był obowiązany do przekazania świadczeń należnych upadłemu od Zakładu do masy upadłości, nie w całości, gdyż przekazaniu podlegałaby jedynie część świadczenia, z wyjątkiem jednak kwot nienależnie pobranego świadczenia.

Uwypuklić w tym miejscu trzeba, że przed ustaleniem części świadczenia podlegającej przekazaniu do masy upadłości, z pierwszeństwa zaspokojenia z kwoty świadczenia korzystają kwoty nienależnie pobranych emerytur, rent i innych świadczeń wynikających m.in. z ubezpieczeń społecznych, o których mowa w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych wraz z odsetkami za zwłokę w ich spłacaniu. Potrącenia dokonywane w trybie art. 139 ust., 1 pkt 2 ppkt. a w związku z 141 a ustawy emerytalnej, tj. potrącenia kwoty nienależnie pobranych emerytur, rent i innych świadczeń, nie mają bowiem charakteru potrąceń egzekucyjnych. Ich egzekwowanie nie następuje w toku postępowania egzekucyjnego - brak jest tytułów wykonawczych oraz organu egzekucyjnego.

Zakład był zatem uprawniony do dokonania potrąceń ze świadczenia pieniężnego ubezpieczonego w postaci renty, kwot nienależnie pobranego świadczenia z tytułu zasiłków chorobowych z ubezpieczeń społecznych, o których mowa w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, w wysokości nie wyższej, niż 25% świadczenia przed odliczeniem miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne. Przy czym sama wysokość kwoty potrąceń ze świadczenia wnioskodawcy nie była przez stronę odwołującą kwestionowana a podważano jedynie jej zasadność. Wobec także wyliczeń matematycznych w tym zakresie, ubezpieczony nie zgłosił żadnych zarzutów.

Zdaniem Sądu postępowanie organu rentowego znajduje swoje oparcie w jasnej treści obowiązującego od dnia 30.07.2020 r. art. 141a ustawy emerytalnej i nie narusza podstawowych zasady prawidłowej wykładni przepisów prawa.

Należy odwołać się do interpretacji omawianego przepisu zgodnej z jej literalnym brzmieniem. Nie ulega bowiem wątpliwości, że zasadnicze znaczenie ma wykładnia językowa (gramatyczna). Żadna inna wykładnia nie może wypaczać rozumienia tekstu skoro tym językiem posługuje się społeczeństwo na terenie, którego prawo funkcjonuje.

Przypomnieć wypada za Sądem Najwyższym (uzasadnienie wyroku dnia 20 września 2017 r. I UK 341/16), że w judykaturze i doktrynie prezentowane jest jednolite stanowisko odnośnie do reguł pierwszeństwa wykładni językowej. Jeżeli językowe znaczenie tekstu jest jasne, wówczas - zgodnie z zasadą clara non sunt interpretanda - nie ma potrzeby sięgania po inne, pozajęzykowe metody wykładni. W takim wypadku wykładnia pozajęzykowa może jedynie dodatkowo potwierdzać, a więc wzmacniać, wyniki wykładni językowej wykładnią systemową czy funkcjonalną.

Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie wielokrotnie wyjaśniał, że przepisy regulujące system zabezpieczenia społecznego ze względu na swoją istotę i konstrukcję podlegają wykładni ścisłej. Nie powinno się więc stosować do nich wykładni celowościowej, funkcjonalnej lub aksjologicznej w opozycji do wykładni językowej, jeżeli ta ostatnia prowadzi do jednoznacznych rezultatów interpretacyjnych.

IInterpretacja przyjęta przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wynika wprost z jasnych uregulowań zawartych w art. 141 a ustawy emerytalnej dających jednoznaczne pierwszeństwo nieegzekucyjnym potrąceniom nienależnych świadczeń, przed potrąceniami kwot do masy upadłości.

W obowiązującym zaś modelu racjonalnego prawodawcy żaden przepis ( w tym także omawiany art. 141 a) nie może zostać uznany za zbędny.

Mając na uwadze wymienione okoliczności Sąd Okręgowy w Łodzi, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., odwołanie wnioskodawcy jako niezasadne oddalił.