Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód Spółdzielnia (...) z siedzibą w R. wniosła o zasądzenie od pozwanego Telewizji (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. 21 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od 13 września 2017 r. do dnia zapłaty oraz 170,47 zł rekompensaty za koszty odzyskiwania należności. W uzasadnieniu wskazał, że pozwany nie zapłacił wynagrodzenia za umówione prace remontowe, a po wykonaniu części prac od umowy odstąpił.

Pozwany zaskarżył wydany w sprawie nakaz zapłaty w części, wnosząc o oddalenie powództwa w zakresie żądania zasądzenia 17 970,68 zł oraz odsetek liczonych od 21 000 zł.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.

23 maja 2017 r. Spółdzielnia (...) złożyła ofertę na wykonanie prac remontowych w celu wyszukania i usunięcia przecieku z tarasu widokowego budynku Telewizji (...) S.A. Oferta opiewała na 21 000,00 zł wynagrodzenia i obejmowała następujące prace:

-

demontaż płyt tarasu,

-

rozebranie obróbek blacharskich na obwodzie attyki,

-

uszczelnienie połączeń na obwodzie attyki,

-

ponowny montaż uprzednio rozebranych elementów z jednoczesnym ich uszczelnieniem.

(oferta k. 23)

Oferta została przyjęta przez Telewizję (...) S.A. i 7 sierpnia 2018 r. strony zawarły umowę o wykonanie prac remontowych nią objętych (§ 1 ust. 1 i 2 umowy).

(umowa k. 24-28 z załącznikiem w postaci zaakceptowanej oferty k. 29)

7 sierpnia 2017 r. powód rozpoczął prace remontowe, które zostały na polecenie pozwanego przerwane tego samego dnia.

(okoliczność bezsporna, nadto: zeznania K. C. k. 164v)

Do momentu przerwania prac powód wykonał:

-

naprawę pokrycia papowego w obrębie wpustu dachowego,

-

udrożnił rurę odpływową kanalizacji deszczowej

-

prace zabezpieczające.

(okoliczność bezsporna, nadto: pismo powoda z 9 sierpnia 2017 r. k. 34, zeznania K. C. k. 165)

9 sierpnia 2017 r. przedstawiciele stron uzgodnili zawieszenie biegu terminu wykonania umowy, powód zobowiązał się do przedłożenia wyceny dotychczas wykonanych prac do 16 sierpnia 2017 r., obie strony zobowiązały się do uzgodnienia zamiennego zakresu prac.

(notatka k. 35 )

16 sierpnia 2017 r. odbyła się wizja lokalna z udziałem stron, w toku której stwierdzono, że strop nie ma wyraźnych śladów przecieku i jest w trakcie wysychania. Strony uzgodniły przesunięcie dla powoda terminu do przedłożenia wyceny dotychczas wykonanych prac do 22 sierpnia 2017 r .

(notatka k. 36)

Pismem datowanym na 12 września 2017 r. Telewizja (...) S.A. oświadczyła o odstąpieniu od umowy z powołaniem się na art. 644 k.c. w zw. z art. 656 k.c. Jednocześnie wezwała powoda do przedstawienia kosztorysu dotychczas wykonanych prac w celu ich rozliczenia.

(oświadczenie k. 37)

W międzyczasie, 18 września 2017 r. pozwany zlecił naprawę tarasu widokowego innemu podmiotowi.

(umowa k. 152-155, protokół odbioru z 24 października 2017 r. k. 156, faktura k. 162)

1 grudnia 2017 r. pozwany ponownie wezwał powoda do przedstawienia kosztorysu dotychczas wykonanych prac w celu ich rozliczenia.

(pismo k. 89-92, zpo k. 94)

Pismem nadanym pocztą 9 kwietnia 2018 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty w terminie 3 dni 22 290,95 zł tytułem wynagrodzenia umownego, odsetek i rekompensaty za koszty odzyskiwania należności.

(wezwanie i zpo k. 38-39)

W datowanej na 165 kwietnia 2018 r. odpowiedzi na wezwanie pozwany zadeklarował gotowość zapłaty 3199,79 zł za wykonane częściowo prace, załączając kosztorys na tę kwotę sporządzony na swoje zlecenie przez inspektora nadzoru inwestorskiego. Pozwany podkreślił, że mimo wielokrotnych wezwań nie otrzymał od powoda kosztorysu wykonanych prac w celu ich rozliczenia.

(pismo k. 95-96, kosztorys k. 97-104)

Następnie, 23 kwietnia 2018 r. powód wniósł pozew w niniejszej sprawie.

(koperta k. 43)

Wartość rynkowa wykonanych przez powoda prac remontowych wyniosła 4441 zł, w tym 337,52 zł zysku. Średni rynkowy poziom zysku dla tego rodzaju prac remontowych wynosił w trzecim kwartale 2017 r. 10,7%, a dla całości pierwotnie umówionych prac remontowych wyrażałby się w kwocie 1639,35 zł.

(opinia biegłego k. 185-192, 222-227, 254, 268-269)

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie powołanych dowodów. Okoliczności sprawy w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia były bezsporne pomiędzy stronami, a to w szczególności: zawarcie i treść umowy opartej o złożoną wcześniej ofertę, wykonanie przez powoda części umówionych prac i ich zakres, złożenie przez pozwanego oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Strony nie kwestionowały również faktu wymieniania korespondencji w dalszym czasie i jej treści.

Nie była kwestionowana przez strony również sporządzona w postępowaniu opinia biegłego z zakresu budownictwa. Powód w swoim stanowisku kwestionował wyłącznie jej przydatność dla rozstrzygnięcia. Sąd ocenił opinię wraz z opiniami uzupełniającymi jako prawidłową. Biegła E. K. na podstawie bezpośrednich oględzin oraz niekwestionowanego przedmiaru robót złożonego przez pozwanego określiła zakres wykonanych prac i ich wartość rynkową według stawek aktualnych na trzeci kwartał 2017 r. (stawki te zostały uwzględnione w uzupełniającej opinii biegłej na k. 268-269). Biegła oparła się na danych rynkowych o cenach usług i materiałów budowlanych. Na tej podstawie określiła również rynkowy poziom zysku dla prac tego rodzaju na 10,7% w trzecim kwartale 2017 r. (k. 222-227, 254). Sąd ocenił jej opinię jako należycie uzasadnioną, a przedstawione wnioski jako spójne ze spostrzeżeniami bieglej.

Sąd poczynił ustalenia pozwalające na określenie przeciętnego rynkowego poziomu oszczędności wynikających dla powoda z faktu częściowego zrealizowania umowy. Sąd nie dokonał natomiast ustaleń dotyczących konkretnych oszczędności powoda, w szczególności w związku z dodatkowymi kosztami, na których poniesienie się powoływał (koszty osobowe, koszty dojazdów, koszty przestoju – k. 130). Powód nie sprecyzował ich wysokości ani nie przybliżył okoliczności ich poniesienia na tyle, aby możliwe było ustalenie ich choćby przybliżonej wysokości. Sąd podziela spostrzeżenie powoda, że to na pozwanym spoczywał ciężar wykazania oszczędności wynikających dla przyjmującego zamówienie z faktu odstąpienia od umowy przed ukończeniem prac (art. 644 k.c.). Skoro jednak według powoda poniósł on koszty w szczególny sposób wpływające na ustalenie jego oszczędności, powinien koszty te wyszczególnić, zwłaszcza że na stronach postępowania spoczywa obowiązek dawania wyjaśnień co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą (art. 3 k.p.c.). Zaniechując tego, doprowadził sąd do przekonania, że w okolicznościach sprawy poziom jego oszczędności odpowiadał poziomowi rynkowemu, określonemu przez biegłą.

Dodać należy, że dowód z opinii biegłego został w sprawie dopuszczony z urzędu na podstawie art. 232 k.p.c. Sąd miał na uwadze, że zakres oszczędności wynikający z odstąpienia od umowy był sporny. Pozwany przedstawił na tę okoliczność dokument prywatny w postaci kosztorysu, jednakże jego zakres był ograniczony, zaś w sytuacji sporu co do okoliczności wymagającej wiedzy specjalnej, sąd nie mógł oprzeć na tym dokumencie ustaleń faktycznych (art. 278 § 1 k.p.c.). Rozstrzygnięcie sprawy wymagało dopuszczenia dowodu z opinii biegłego, a wniosek w tym zakresie nie został sformułowany przez strony w postępowaniu. Biorąc pod uwagę, że zaniechanie przeprowadzenia tego dowodu, prowadziłoby do wydania wyroku godzącego w poczucie sprawiedliwości, sąd postanowił dopuścić go z urzędu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 stycznia 2010 r., I CSK 199/09).

Zeznania świadka K. C. potwierdzały bezsporny zakres prac wykonanych przez powoda oraz przebieg wykonywania prac remontowych. Dowód ten był spójny z twierdzeniami stron, a sąd uznał go za wiarygodny. Zeznania S. M. nie zawierały treści istotnych z punktu widzenia rozstrzygnięcia, niemniej jednak były one również wiarygodne.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje.

Powództwo – w zakresie zaskarżonym sprzeciwem od nakazu zapłaty – podlegało uwzględnieniu w części.

Strony łączyła umowa mająca charakter umowy o wykonanie remontu budynku (art. 658 k.c. w zw. z art. 647 k.c. i nast.). Powód zobowiązał się do wykonania określonych prac remontowych w obrębie tarasu widokowego budynku Telewizji (...) S.A., a pozwany zobowiązał się do zapłaty wynagrodzenia. Wynagrodzenie należne powodowi za roboty remontowe strony ustaliły na 21 000 zł.

W okolicznościach sprawy pozwany przed ukończeniem prac odstąpił od umowy na podstawie art. 644 k.c. W tym miejscu należy zauważyć, że prawo do odstąpienia od umowy na tej podstawie przysługuje zamawiającemu (inwestorowi prac remontowych) w związku z odesłaniem z art. 656 § 1 k.c., co nie budzi żadnych wątpliwości w orzecznictwie. Z prawa do odstąpienia zamawiający może skorzystać w każdym czasie. Ta podstawa odstąpienia jest przy tym niezależna od podstaw odstąpienia wyszczególnionych w § 10 umowy, który w swojej treści nie wyłączał ani nie ograniczał możliwości skorzystania z ustawowych podstaw odstąpienia od umowy. Sąd ocenił w konsekwencji, że oświadczenie pozwanego datowane na 12 września 2017 r. o odstąpieniu od umowy wywarło skutek prawny.

Sąd ustalił, że powód nie wykonał całości umówionych prac remontowych. Umówione przez strony prace zostały wyszczególnione w umowie (a konkretnie w załączniku, do którego umowa w tym zakresie odsyłała - § 1 ust. 2 umowy), a zakres zrealizowanych faktycznie prac był węższy. Nie można zgodzić się z powodem co do tego, że powód poprzez usunięcie przecieku z tarasu widokowego, zrealizował w całości swoje świadczenie umowne. Po pierwsze, sąd nie dokonał ustalenia, aby zaciek został usunięty w wyniku działań powoda, gdyż okoliczność ta była sporna, w szczególności pozwany wykazał, że po odstąpieniu od umowy z powodem we wrześniu 2017 r. zawarł umowę z innym podmiotem w przedmiocie usunięcia przecieku. Po drugie, umówione świadczenie strony powodowej zostało określone poprzez wyszczególnienie prac podlegających realizacji, a nie poprzez realizację celu polegającego na „usunięciu przecieku z tarasu widokowego”. W sytuacji zatem, w której powód wykonał jedynie częściowo prace wyszczególnione w umowie, pozwanemu służyło prawo do odstąpienia od niej na podstawie art. 644 k.c.

Konsekwencją odstąpienia od umowy na wskazanej podstawie jest obowiązek zapłaty wynagrodzenia z zastrzeżeniem, że zamawiający może od niego odliczyć to, co wykonawca remontu oszczędził z powodu jego niewykonania w całości (art. 644 zd. 2 k.c.).

Zakres oszczędności powoda w związku z niewykonaniem umowy w całości sąd ustalił po przeprowadzeniu postępowania dowodowego na podstawie opinii biegłego. Należy zaznaczyć, że użyty w przepisie termin „oszczędności” nie obejmuje w ocenie sądu swoim zakresem zakładanego przez wykonawcę zysku z realizacji umowy. Pod pojęciem oszczędności należy rozumieć koszty osobowe, sprzętowe i materiałowe, które wykonawca poniósłby w razie ukończenia prac, lecz których poniesienia uniknął w wyniku odstąpienia od umowy przez zamawiającego. Natomiast przewidywany zysk z realizacji umowy należy się wykonawcy w całości, gdyż nie stanowi on kosztu zaoszczędzonego w wyniku rozwiązania umowy wskutek odstąpienia.

Sąd ustalił, że zakładany po stronie powoda zysk z realizacji umowy wyniósł 1639,35 zł. Poniesiony przez powoda koszt zrealizowanych prac remontowych (koszty osobowe, sprzętowe i materiałowe) wyniósł 4103,48 zł (4441 zł – 337,52 zł zakładanego zysku z tej części prac). Należna powodowi jest suma kosztów zrealizowanych prac (4103,48 zł) oraz zysku z całości umówionych prac (1639,35 zł), tj. 5742,83 zł. Innymi słowy, powód w wyniku odstąpienia pozwanego od umowy zaoszczędził 15 257,17 zł (21 000 zł - 5742,83 zł).

Sąd zasądził w rezultacie na rzecz powoda 2543,04 zł, uwzględniając częściową prawomocność nakazu zapłaty zasądzającego na rzecz powoda 3199,79 zł z tego tytułu.

Odnośnie do wymagalności świadczenia o zapłatę wynagrodzenia, aktualizuje się ona wraz ze złożeniem przez zamawiającego oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Od daty wymagalności świadczenia przysługuje zaś co do zasady prawo żądania odsetek z opóźnienie. W okolicznościach niniejszej sprawy sąd ocenił jednak, że żądanie zasądzenia takich odsetek zasługuje na częściowe oddalenie w związku z naruszeniem przez powoda zasad współżycia społecznego (art. 5 k.c.). W związku z częściowym wykonaniem prac remontowych i ewidentnym poczynieniem przez powoda oszczędności w związku z nieukończeniem prac, wysokość wynagrodzenia po ich odliczeniu podlegała określeniu przez powoda. Pozwany nie miał żadnych narzędzi do określenia skali oszczędności powoda, gdyż wszelkimi danymi do tego potrzebnymi dysponował wyłącznie powód, stanowiły one zresztą tajemnicę jego przedsiębiorstwa. Powód jednak konsekwentnie przed wytoczeniem powództwa odmawiał pozwanemu określenia skali swoich oszczędności. Zostały one skonkretyzowane dopiero w postępowaniu sądowym, a pozwany mógł określić zakres swojego obowiązku dopiero wraz z wydaniem przez sąd wyroku. Na powodzie jako wierzycielu spoczywał obowiązek współdziałania z pozwanym przy wykonaniu jego zobowiązania w sposób respektujący zasady współżycia społecznego (art. 353 § 1 i 2 k.c.). Sąd ocenił, że brak współpracy w zakresie określenia należnego powodowi wynagrodzenia stanowił naruszenie zasad współżycia społecznego w ramach łączącego strony stosunku prawnego. Z tej przyczyny sąd oddalił żądanie zasądzenia odsetek za opóźnienie obejmujące okres do daty uprawomocnienia się wyroku. Od tej daty zaś powód ma prawo naliczać odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, albowiem świadczenia powoda wynikały z umowy stanowiącej transakcję handlową w rozumieniu art. 4 pkt 1 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 118), tj. odpłatne świadczenie usługi w związku z wykonywaną przez strony działalnością gospodarczą.

Z tych samych przyczyn sąd oddalił żądanie zasądzenia rekompensaty za koszty odzyskiwania należności oparte na treści art. 10 ust. 1. Mimo wymagalności świadczenia co do zasady, jako naruszające zasady współżycia społecznego należy ocenić żądanie powoda, który jednocześnie nie umożliwił pozwanemu określenia zakresu ciążącego na nim obowiązku zapłaty wynagrodzenia.

Sąd orzekł o zwrocie kosztów procesu na rzecz pozwanego w całości na podstawie art. 103 § 1 k.p.c. W ocenie sądu powód oczywiście bezzasadnie odmówił poddania się mediacji (k. 121). Sąd miał na uwadze, że określenie należnego powodowi wynagrodzenia uzależnione było tylko od jego dobrej woli, albowiem dysponował on w przeciwieństwie do pozwanego wszelkimi danymi pozwalającymi na jego określenie. Postawa pozwanego zarówno w toku postępowania jak i przed jego wszczęciem wskazuje zaś na to, że uznawał on co do zasady swój obowiązek zapłaty wynagrodzenia, słusznie nie godząc się na zapłatę całości umówionego wynagrodzenia. Czterokrotnie przed wytoczeniem powództwa pozwany zwracał się do powoda o przedstawienie kosztorysu wykonanych prac w celu ich rozliczenia (9 sierpnia 2017 r., 16 sierpnia 2017 r., 12 września 2017 r., 1 grudnia 2017 r.), a w odpowiedzi na ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty sporządził taki kosztorys samodzielnie i wyraził gotowość dobrowolnej zapłaty wynikającej z niego kwoty wynagrodzenia. Powód nie ustosunkował się do tej propozycji merytorycznie, natomiast wytoczył powództwo. Również w toku postępowania pozwany dał wyraz swojej gotowości zaspokojenia słusznych roszczeń powoda, zaskarżając wydany nakaz zapłaty jedynie w części przewyższającej wartość zrealizowanych prac ustaloną na podstawie sporządzonego na własne zlecenie kosztorysu prac. Postawa pozwanego wskazuje, że po jego stronie istniała rzeczywista wola polubownego rozwiązania sporu, do czego mogła doprowadzić mediacja w sprawie. Zważyć przy tym należy, że powództwo zostało uwzględnione w ok. 28%, zatem słusznie pozwany nie godził się na zaspokojenie roszczeń powoda w całości. W tych okolicznościach, odmowa poddania się mediacji przez powoda była oczywiście bezzasadna i należało włożyć na niego obowiązek zwrotu kosztów procesu w całości. Spór stanowiący przedmiot niniejszej sprawy mógł być bowiem z powodzeniem rozwiązany bez udziału sądu, natomiast nie doszło do tego z uwagi na oczywiście niewłaściwe postępowanie powoda.

Na koszty procesu poniesione przez pozwanego złożyły się opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika wykonującego zawód radcy prawnego w stawce 3600 zł (§ 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Na podstawie art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2021 r. poz. 2257) sąd nakazał pobrać od powoda kwotę tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa wydatków postępowania związanych ze stawiennictwem świadka (82,31 zł) oraz wynagrodzeniem biegłego (1603,78 zł, 712,58 zł, 232,79 zł, 129,56 zł). Obciążenie powoda w całości tymi kosztami wynikało z odpowiedniego zastosowania zasad dotyczących zwrotu kosztów procesu (art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).

Zarządzenie: (...)