Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 czerwca 2021 roku

Sąd Okręgowy Warszawa- Praga w Warszawie III Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Konrad Gradek

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Joanna Roszczyk

po rozpoznaniu w dniu 16 czerwca 2021 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa O. G., G. G.

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w G.

o ustalenie i zapłatę

I.  ustala, że umowa kredytu nr (...) z dnia 3 lipca 2008r. roku zawarta przez (...) Bank SA, którego następcą prawnym jest Bank (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w G. z O. G. i G. G. jest nieważna;

II.  umarza postępowanie w zakresie kwoty 24,51 CHF wobec cofnięcia powództwa w tym zakresie,

III.  zasądza od pozwanego Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w G. na rzecz powodów O. G. i G. G. kwotę 77.845,46 (siedemdziesiąt siedem tysięcy osiemset czterdzieści pięć i 46/100) złotych oraz kwotę 18.795,58 (osiemnaście tysięcy siedemset dziewięćdziesiąt pięć i 58/100) franków szwajcarskich wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu niniejszego pozwu do dnia zapłaty;

IV.  kosztami procesu obciąża pozwanego

V.  zasądza od pozwanego Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w G. solidarnie na rzecz powodów O. G. i G. G. kwotę (...) (sześć tysięcy czterysta siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę (...) (pięć tysięcy czterysta siedemnaście ) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt III C 309/20

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 2 marca 2020 r. (data złożenia w placówce pocztowej) powodowie O. G. i G. G. wnieśli o zasądzenie – w przypadku uznania, że umowa kredytu nr (...) z dnia 3 lipca 2008 r. łącząca strony jest nieważna – od pozwanej Bank (...) spółki akcyjnej z siedzibą w G. na rzecz powodów kwot 77.845,46 PLN i 18.820,09 CHF, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia następującego pod dniu doręczenia pozwanej pozwu, do dnia zapłaty.

W punkcie 2 pozwu powodowie wnieśli roszczenie ewentualne w zakresie zasądzenia kwoty 57.530,00 PLN oraz ustalenie, że powodowie nie są związani wyszczególnionymi postanowieniami przedmiotowej umowy.

Ponad powyższe powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanej spółki na ich rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, do dnia zapłaty.

Uzasadniając dochodzone roszczenie powodowie wskazali, że wynika ono z zawartej
z poprzednikiem prawnym pozwanej spółki umowy kredytowej indeksowanej kursem CHF, która w ich ocenie miała zawierać niedozwolone klauzule umowne dotyczące kwestii indeksacji kredytu do CHF.

(pozew k. 3-23).

W odpowiedzi na pozew, złożonej w dniu 14 kwietnia 2020 r., strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Argumentując powyższe stanowisko pozwana spółka zaprzeczyła, by którekolwiek
z postanowień umowy łączącej strony miało charakter klauzuli abuzywnej. Pozwana wskazała, że umowa kredytowa zawarta w formie kredytu indeksowanego kursem do waluty CHF została wybrana przez powodów, powodowie mieli możliwość zapoznania się z dokumentem umowy przed podpisaniem, złożyli stosowne oświadczenie o zapoznaniu się z ryzykiem związanym
z zaciągnięciem zobowiązania w walucie obcej, a także mieli możliwość negocjacji poszczególnych postanowień umownych zawartych we wzorcu przedmiotowej umowy.

(odpowiedź na pozew k. 68-101).

Pismem procesowym z dnia 15 czerwca 2020 r. powodowie cofnęli powództwo wraz ze zrzeczeniem się roszczenia odnośnie kwoty 24,51 CHF dochodzonej w ramach pkt. 1 pozwu.

(pismo k. 252-263).

Pismem procesowym z dnia 12 listopada 2020 r. (data nadania w placówce pocztowej) powodowie rozszerzyli powództwo w ramach roszczenia głównego wnosząc o ustalenie umowy kredytu za nieważną.

(pismo k. 276-280).

Do czasu zakończenia postępowania stanowiska procesowe stron nie uległy zmianie.

(pismo k. 290-294, 309-317v, skrócony protokół k. 340-340v).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 3 lipca 2008 r. małżonkowie O. G. i G. G. (dalej również: (...)) zawarli z poprzednikiem prawnym powódki, (...) Bank S. A.
z siedzibą w G. (dalej: Bank) umowę kredytu nr (...) indeksowanego kursem CHF (dalej: (...)). Na mocy postanowień Umowy Bank udzielił powodom kredytu w kwocie 195.973,05 PLN. Kredyt przeznaczony był na pokrycie części kosztów budowy domu mieszkalnego oraz na spłatę zobowiązań finansowych Kredytobiorców. Kredyt podlegał spłacie w 360 malejących miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych.

Zgodnie z § 1 ust. 1 zd. 3 Umowy, w dniu wypłaty kwoty kredytu, saldo było wyrażane w walucie, do której indeksowany jest Kredyt według kursu kupna waluty do której indeksowany jest Kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S. A., opisanej szczegółowo w § 17, następnie saldo walutowe przeliczane było dziennie na złote polskie według kursu sprzedaży waluty do której indeksowany jest Kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S. A., opisanej szczegółowo w § 17.

W § 7 ust. 2 zd. 4 Umowy, który regulował kwestię wypłaty kredytu, zawarto postanowienie, zgodnie z którym każdorazowo wypłacona kwota złotych polskich, zostanie przeliczona na walutę do której indeksowany jest Kredyt według kursu kupna waluty Kredytu podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S. A., obowiązującego w dniu dokonania wypłaty przez Bank.

Co do kwestii spłaty kredytu, w § 10 ust 6 zd. 1 zawarto zapis, zgodnie z którym, rozliczenie każdej wpłaty dokonanej przez Kredytobiorcę, będzie następować według kursu sprzedaży waluty do której jest indeksowany Kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S. A., obowiązującego w dniu wpływu środków do Banku.

Tabela kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S. A. została zdefiniowana w § 17 Umowy. Zgodnie z ust. 1, do rozliczania transakcji wypłat i spłat Kredytów stosowane są odpowiednio kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. walut zawartych w ofercie Banku obowiązujące w dniu dokonania transakcji. Kursy kupna zostały określone jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna. Kursy sprzedaży natomiast określono jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone
w tabeli kursów średnich NBP plus marża sprzedaży. W ust. 4 wskazano, że do wyliczenia kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S. A. stosuje się kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w danym dniu roboczym skorygowane o marże (...) Bank S. A.

(dowód: Umowa k. 27-33, sprostowanie Umowy k. 34-35).

Kredyt został wypłacony w następujących datach, kwotach i kursach przeliczenia:

⚫

07.07.2008 r. – 100.000,00 PLN, przeliczenie po kursie 2,0049, co dało 49.877,80 CHF;

⚫

16.09.2008 r. – 89.999,99 PLN, przeliczenie po kursie 2,0631, co dało 43.623,67 CHF.

(dowód: zaświadczenie k. 36).

Powodowie zawarli umowę kredytu jako konsumenci. Przy zawarciu Umowy korzystali z usług pośrednika kredytowego (...) sp. z o.o. Rola pośrednika sprowadzała się do pomocy klientom i uproszczenia procedur związanych z gromadzeniem stosownej dokumentacji. Pośrednik kredytowy sprzedawał produkt Banku i nie miał możliwości negocjacji postanowień Umowy, a jedynie możność negocjacji marży w zamian za wyższą prowizję.

Powódka pracowała wówczas w firmie handlowej i nie posiadała dostatecznej wiedzy związanej z zawarciem umowy kredytowej. Wiele postanowień Umowy było dla niej niejasnych. W związku z powyższym przy zawieraniu Umowy opierała się na decyzjach podejmowanych przez męża. Powód w czasie zawierania Umowy rozpoczynał pracę w firmie pośrednika kredytowego, z którego usług korzystały strony przy zawieraniu Umowy. Umowa była pierwszą umową kredytu, której stroną był powód.

Przedstawiona przez Bank oferta miała dwa warianty: oferta z ubezpieczeniem bez prowizji lub z prowizją bez ubezpieczenia. Klient wybierał jeden lub drugi wariant. Nie było możliwości negocjacji postanowień umownych. Powód weryfikował postanowienia umowy, które uznał za istotne, a więc wysokość kwoty kredytu w złotówkach i terminy. Wówczas nie rozumiał mechanizmu indeksacji.

Powodowie podpisali Umowę w siedzibie pośrednika kredytowego. Powodom został przedstawiony standardowy wzorzec umowny. Klauzule waloryzacyjne zawarte w Umowie stanowiły gotowy produkt oferowany przez Bank. Dokument Umowy został przedstawiony powodom z podpisami pracowników Banku. Powodowie nie mieli możliwości negocjacji postanowień umownych.

Powodowie obdarzali Bank, jako instytucje finansową, zaufaniem. Przyjęli, że Umowa nie zawiera postanowień sprzecznych z prawem.

Powodowie zostali poinformowani, że kurs CHF jest bardzo stabilny i że jest to jedna
z najbardziej stabilnych walut na rynku. Powodom przedstawiono kurs CHF z okresu roku, kiedy to waluta była bardzo stabilna. Ryzyko kursowe zostało przedstawione jako kwestia marginalna. Powodom nie zostały przedstawione zasady według jakich wyliczano kurs, na podstawie którego obliczana była wysokość rat pobieranych przez Bank. Powodom nie została przedstawiona symulacja dotycząca ryzyka walutowego związanego z waloryzacją. Powodowie nie zostali poinformowani na czym polega system waloryzacji CHF do PLN.

Powodom nie zaproponowano kredytu w PLN z uwagi na niską zdolność kredytową. Oferta kredytu indeksowanego do waluty CHF została powodom przedstawiona jako jedyna możliwość zaciągnięcia kredytu z uwagi na ich niską zdolność kredytową.

(dowód: wniosek o udzielenie kredytu k. 159-164, zeznania świadka K. B. (1) – płyta CD z e-protokołem k. 308, zeznania powodów – płyta CD
z e-protokołem k. 289).

Przed podpisaniem Umowy, każdy z powodów w dniu 15 sierpnia 2008 r. złożył oświadczenie, w którym wskazał, że przedstawiona mu została oferta kredytu hipotecznego G. M. Banku w złotych polskich, oraz że wybiera kredyt w walucie obcej, będąc uprzednio poinformowany o ryzykach związanych z zaciągnięciem kredytu hipotecznego w walucie obcej.

(dowód: oświadczenie k. 166-167).

W dniu 3 lipca 2008 r. każdy z powodów oświadczył, że przed podpisaniem Umowy otrzymał Tabelę prowizji i opłat, Ogólne Warunki Ubezpieczeń oraz wzór Umowy, z którego klauzule zostaną przeniesione do Umowy. Ponadto powodowie oświadczyli, iż zostali poinformowani przez przedstawiciela Banku o konieczności zapoznania się z dostarczonymi im powyższymi dokumentami przed podjęciem decyzji o zawarciu Umowy.

(dowód: oświadczenie k. 171).

Sposób kalkulacji kursów publikowanych w Tabeli Banku oraz marży stosowanej na potrzeby kursów kupna/sprzedaży CHF został uregulowany w regulaminie ustalania Kursu kupna/sprzedaży (...) Banku (...) S. A. Uchwałą Zarządu Banku (...)/2003 z dnia 26 marca 2003 r. Przedmiotowa uchwała weszła w życie z dniem 1 kwietnia 2003 r.

(dowód: uchwała z załącznikiem k. 241-242).

Od czasu zwarcia Umowy strony wykonywały jej postanowienia.

(dowód: tabela historii wpłat i spłat kredytu k. 181-184, historia rachunku kredytowego k. 186-226).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów oraz bezspornych twierdzeń stron, w oparciu o następującą ocenę zgromadzonego materiału dowodowego.

Sąd dał wiarę dokumentom prywatnym na okoliczności określone dyspozycjami art. 245 k.p.c. Sąd uznał przedmiotowe dokumenty za wiarygodne mając w tym zakresie na względzie art. 229 k.p.c. i art. 230 k.p.c. Żadna ze stron nie kwestionowała ich prawdziwości
i autentyczności.

Dowody z dokumentów w postaci: tabeli prowizji i opłat bankowych dla kredytu hipotecznego, wniosku kredytowego z dnia 17 października 2013 r. wraz z oświadczeniem
o ryzyku oraz informacji dla klientów G. M. Banku ubiegających się o kredyt hipoteczny oraz (...) Banku S. A. z dnia 23 czerwca 2006 r., decyzji nr (...) komitetu (...) Banku (...) S. A. z dnia 11 grudnia 2009 r., zostały pominięte przez Sąd
w oparciu o art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. Wyszczególnione dokumenty miały zostać przeprowadzone na okoliczności, które nie były istotne dla sprawy. Kluczowym bowiem było to, w jaki sposób Bank wypełnił obowiązki informacyjne wobec powodów, a nie jak wyglądały ogólne regulacje i zalecenia zawarte w przepisach wewnętrznych instytucji finansowej. Co więcej, większość z powyższych dokumentów powstała, już po zawarciu między stronami umowy kredytu, w związku z czym nie mogły być z nich wywodzone okoliczności wiedzy kredytobiorców dotyczące postanowień Umowy w trakcie jej podpisywania.

Na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. Sąd pominął wniosek dowodowy powoda
o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu finansów i rachunkowości na okoliczność wskazaną w pkt. 5 pozwu. Okoliczność mająca być wykazana za pośrednictwem przedmiotowego dowodu nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Z uwagi na uznanie Umowy za nieważną, bezzasadne było ustalanie wysokości rat kredytowych z pominięciem klauzul uznanych za abuzywne, albowiem Sąd nie może zastępować woli obu stron
i kształtować na nowo stosunku prawnego pierwotnie łączącego strony. Powyższa kwestia będzie jeszcze przedmiotem pogłębionej analizy w dalszej części uzasadnienia.

Równocześnie opierając się na tej samej podstawie prawnej i analogicznej argumentacji, Sąd pominął wniosek dowodowy strony pozwanej w przedmiocie przeprowadzenia dowodu
z opinii biegłego z dziedziny bankowości oraz rachunkowości na wykazanie faktów wyszczególnionych w pkt. 6 odpowiedzi na pozew. Podkreślić nadto należy, że kwestie wewnętrznego funkcjonowania i organizacji procesów finansowych Banku pozostawały bez znaczenia dla oceny przedmiotowej sprawy.

Stan faktyczny sprawy został ustalony w oparciu o zeznania świadka K. B., która była pośrednikiem między Kredytobiorcami a Bankiem. Zeznania świadka korespondowały
z ustaleniami poczynionymi na podstawie pozostałego materiału dowodowego. Świadek
w sposób logiczny i wiarygodny przedstawiła swoją role w procesie zawierania umowy kredytowej między stronami. Z zeznań świadka jednoznacznie wynika, że powodowie byli pozbawieni możliwości negocjacji postanowień Umowy, a także – z uwagi na ówczesną praktykę banków – pozbawieni możliwości wzięcia kredytu w walucie PLN.

Sąd pominął, na podstawie art. 235 ² § 1 pkt. 2 k.p.c., wniosek dowodowy strony pozwanej o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka M. C. (1) na okoliczności wyszczególnione w pkt. 4 b odpowiedzi na pozew. M. C. nie uczestniczył w zawieraniu umowy kredytowej, której dotyczy niniejsze postępowanie. Okoliczności jakie miały zostać wywiedzione za pośrednictwem powyższego dowodu dotyczyły wewnętrznego funkcjonowania Banku i nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy.

Sąd uznał, że zaszła potrzeba przesłuchania stron postępowania, wobec istnienia niewyjaśnionych faktów, które były istotne dla rozstrzygnięcia strony, a nie było możliwe ich ustalenie na podstawie zgromadzonych dowodów z dokumentów – zgodnie z art. 299 k.p.c.

Równocześnie zasadnym było ograniczenie dowodu z przesłuchania stron, do przesłuchania powodów na podstawie art. 302 § 1 k.p.c. Powyższe uzasadniało występowanie po stronie pozwanej instytucji finansowej. Przesłuchanie przedstawiciela strony pozwanej byłoby niecelowe i nie wnosiłoby nic istotnego do sprawy. Pozwana spółka zajęła stanowisko w sprawie w składanych pismach procesowych, przedstawiając swoje twierdzenia w sposób wyczerpujący.

Zeznania powodów zostały uznane za wiarygodne. Okoliczności związane
z zawarciem umowy kredytu zostały przez nich przedstawione w sposób logiczny i spójny.
W swych zeznaniach powodowie jednoznacznie wyrazili zaufanie jakie posiadali do Banku, jako instytucji finansowej o ugruntowanej pozycji. Z zeznań powodów wynika, że przy zawieraniu Umowy nie dysponowali oni dostatecznym rozeznaniem w zakresie ryzyka kursowego oraz zastosowanych w Umowie klauzul waloryzacyjnych. Z zeznań powodów wynika, że pracownicy Banku nie przekazali im informacji na temat ryzyka związanego
z zaciągnięciem kredytu waloryzowanego do waluty CHF. O woli rzeczywistego opisania okoliczności związanych z podpisaniem przedmiotowej Umowy świadczy fakt, iż powodowie zeznawali na okoliczności dla nich niekorzystne, takie jak zaniedbanie głębszej analizy treści
i warunków zawieranej umowy.

Powodowie jednoznacznie wyrazili zgodę na stwierdzenie nieważności Umowy.
W swoich zeznaniach wykazali, iż wiedzą jakie konsekwencje będą się z tym wiązać.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo podlegało uwzględnieniu.

Zgodnie z 69 ust. 1 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (dalej:
„Pr. bank.”), przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel,
a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Legitymacja czynna i bierna stron postępowania nie budziła wątpliwości i nie była kwestionowana. Okoliczność zawarcia umowy kredytu nr (...) indeksowanego kursem CHF z dnia 3 lipca 2008 r. wynikała ze zgromadzonych w sprawie dowodów
z dokumentów, zeznań świadka, zeznań powodów, a także zgodnych twierdzeń stron. W świetle zgromadzonych dowodów nie budził wątpliwości fakt, że powodowie pozostają dłużnikami pozwanej spółki, z tytułu przedmiotowej umowy, która została zawarta z poprzednikiem prawnym powódki.

Zawarta Umowa była kredytem złotówkowym, zawierającym zapisy dotyczące waloryzacji do CHF. Był to tzw. kredyt indeksowany do waluty franka szwajcarskiego. Kredyt indeksowany polega na tym, że bank udziela kredytobiorcy kredytu w polskich złotych, przy czym jego wysokość jest indeksowana według kursu danej waluty w dniu wypłaty. Indeksacja występuje również w celu określenia rat kredytowych, które są przeliczane w dniu ich płatności, zgodnie z umową na polskie złote stosownie do kursu danej waluty, tj. po kursie sprzedaży kontrahentowi banku. Taki rodzaj umowy kredytowej ma na celu przeliczenie polskich złotych na walutę kredytu, a więc poniekąd też utrzymanie wartości świadczeń w czasie (waloryzacja). Za powstanie tego mechanizmu przeliczeniowego odpowiedzialny jest spread walutowy - różnica pomiędzy kursem sprzedaży, a ceną kupna aktywów.

Powodowie podnosili zarzut zastosowania w umowie niedozwolonych klauzul indeksacyjnych dotyczących przeliczenia kredytu na franki szwajcarskie. W związku
z powyższym, koniecznym było dokonanie oceny, czy łącząca strony umowa zawierała tzw. niedozwolone postanowienia umowne.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Stosownie do art. 385 ¹ § 2 k.c., jeżeli postanowienie umowy zgodne z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Sąd poddał analizie przesłanki wyszczególnione w przywołanym przepisie w kontekście niniejszej sprawy.

Charakter i cel zawartej między stronami umowy kredytowej wskazuje jednoznacznie, że powodowie, zaciągając powyższe zobowiązanie, działali jako konsument w myśl art. 22 ¹ k.c. Natomiast pozwana spółka (a także jej poprzednik prawny), jako instytucja finansowa zajmująca się m.in. udzielaniem pożyczek i kredytów bankowych, jest profesjonalnym uczestnikiem obrotu. Tym samym postanowienia waloryzacyjne były stosowane przez przedsiębiorcę wobec konsumentów.

Odnosząc się do postanowień określających główne świadczenia stron, wskazać należy, że najnowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego uznaje, że postanowienia wyznaczające kursy waluty, które składają się na klauzulę waloryzacyjną zawartą w umowie kredytu stanowią postanowienia określające główne świadczenia stron w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, Lex nr 2642144, wyrok Sądu Najwyszego z dnia 9 maja 2019 r., I CSK 242/18, Lex nr 2690299). Postanowienia określające główne świadczenia stron nie podlegają kontroli pod kątem ich abuzywności, jedynie pod warunkiem, że zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Opiera się to na założeniu, zgodnie z którym postanowienia określające główne świadczenia stron odzwierciedlają rzeczywistą wolę konsumenta, co – jak wykazał materiał dowodowy –
w niniejszej sprawie nie miało miejsca.

Umowa kredytu zawarta między stronami została zawarta przy wykorzystaniu stosowanego w Banku wzorca umowy. Zgodnie z art. 384 § 1 k.c. ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy. Zgodnie z art. 385 ¹ § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Taka sytuacja miała miejsce między stronami postępowania. Wszystkie dokumenty kształtujące treść stosunku prawnego pomiędzy Bankiem a Kredytobiorcą zostały opracowane przez Bank i przedstawione powodom przy podpisywaniu Umowy i zawierały podpisy pracowników Banku. Tym samym powodowie zostali pozbawieni możliwości negocjacji zapisów umownych.

Przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. stanowi o kształtowaniu przez zapisy umowne praw
i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Sąd Najwyższy wskazał, że przez użyte w art. 385 ¹ § 1 k.c. określenie „rażącego naruszenia interesów konsumenta” należy rozumieć nieusprawiedliwioną dysproporcję praw
i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast „działanie wbrew dobrym obyczajom” wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku (wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 13 lipca 2005 r., I CK 832/04). Tym samym przedsiębiorca, formułując zapisy wzorca umowy powinien działać wobec konsumenta lojalnie i uczciwie, dążąc do zapewnienia równowagi kontraktowej.

Zamieszczane w umowach lub w stanowiących integralne części umów regulaminach postanowienia pozwalające bankom na przeliczanie rat indeksowanych oraz denominowanych przy posługiwaniu się tabelą kursową mogą zostać uznane za klauzule abuzywne. Dotyczy to sytuacji, kiedy takie tabele kursowe zostały wprowadzone i są ustalane jednostronnie przez bank, przy jednoczesnym uniemożliwieniu konsumentom wpływu na powyższe.
W szczególności dotyczy to takich sytuacji, gdy z zapisów umowy nie wynika w żaden sposób, jaka tabela stanowi podstawę ustalania kursów i w jaki sposób kursy sprzedaży
i kupna waluty znajdujące się w takich tabelach walut są ustalane.

Orzecznictwo w przedmiocie tzw. klauzul abuzywnych w kredytach waloryzowanych do CHF aktualnie kształtuje się w sposób jednolity. Kluczowym orzeczeniem kształtującym linię orzeczniczą jest wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia
3 października 2019 r., w sprawie C-260/18, w którym podjęto się wykładni art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13. Powyższe znalazło swoje odzwierciedlenie w najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego, czego wyrazem jest wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2019 r., II CSK 483/18. Powyższa linia orzecznicza została w pełni podzielona przez tutejszy Sąd.

Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe pozwoliło na ustalenie, że zawarte w łączącej strony umowie kredytowej postanowienia dotyczące waloryzacji kwoty kredytu do CHF miały charakter niedozwolonych postanowień umownych.

Przedmiotowe zapisy nie zostały uzgodnione indywidualnie z Kredytobiorcami, a przy zawieraniu Umowy posłużono się wzorcem umownym. Powodowie nie mieli możliwości negocjowania z Bankiem warunków umowy, ani rzeczywistego wpływu na treść postanowień umownych. Postanowienia te tworzyły też prawa i obowiązki Kredytobiorców w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszały ich interesy. Dokumenty przedstawione powodom przy podpisywaniu Umowy nie wyjaśniały w sposób jednoznaczny w jaki sposób ustalono kursy walut w tabeli Banku. Powyższe nie wynika z treści Umowy, czy aneksów.
O powyższym powodowie nie zostali poinformowani przez pracowników Banku. Poprzednik prawny pozwanej zachował się w sposób nielojalny oraz nieuczciwy w stosunku do Kredytobiorców, zapewniając sobie możliwość dowolnego ustalania kursu kupna oraz kursu sprzedaży waluty obcej na potrzeby przeliczenia kwoty zobowiązania powodów oraz następnie przeliczania wysokości poszczególnych rat. Kurs ten odnoszony był bowiem wyłącznie do tabel kursów walut obowiązujących w Banku w określonym dniu, bez doprecyzowania
w oparciu o jakie kryteria Bank ten kurs wylicza. Sytuacja taka doprowadziła do naruszenia równowagi kontraktowej. W oparciu o zastosowane postanowienia umowne, Bank mógł dobrowolnie kształtować wysokość kursów waluty obcej, w sposób arbitralny decydując tym samym zarówno o wysokości zobowiązania Kredytobiorców. Tym samym zastosowane postanowienia umowne umożliwiały Bankowi na uzyskanie korzyści finansowych, które jednocześnie stanowiły dla strony powodowej dodatkowe obciążenia finansowe. Wobec braku oparcia zasad ustalania wysokości kursów wymiany o obiektywne i przejrzyste kryteria oszacowanie wysokości zobowiązania powodów nie było i nie jest możliwe. Kursy wykorzystywane przez Bank nie były kursami średnimi, lecz kursami kupna i sprzedaży, a więc z zasady zawierały wynagrodzenie (tzw. spread) – marżę Banku za dokonanie transakcji kupna lub sprzedaży, której wysokość jest zależna tylko i wyłącznie od jego woli.

Powodowie, jako kredytobiorcy – konsumenci – nie zasad ustalania kursów walut stanowiących podstawę dokonywanych przez Bank przeliczeń. Nie zostały im wyjaśnione
w jakikolwiek sposób zasady określenia kursów walut, mających istotne znaczenia dla wykonania przez Kredytobiorców umowy, a więc stanowiących podstawę do obliczenia należnego im od Banku świadczenia przeliczonego na walutę obcą oraz przypadających od nich na rzecz kredytodawcy spłat. Nie podano jakichkolwiek obiektywnych kryteriów służących do jego ustalenia. Sytuacja, w której konsumenci pozbawieni są możliwości weryfikacji zasad, jakimi kieruje się bank przy ustaleniu wysokości należnego kredytobiorcom świadczenia oraz określeniu kwot poszczególnych rat spłaty, wyrażonych w walucie obcej w odniesieniu do należnych od konsumentów kwot, w sposób istotny wpływa na ich interesy. Prowadzi to do postawienia konsumentów w nierównej sytuacji i skutkuje naruszeniem zasady ekwiwalentności świadczeń. Powoduje to złamanie zasady równorzędności stron, poprzez nadanie jednej z nich – będącej podmiotem profesjonalnym – większych uprawnień, co do możliwości samodzielnego ustalania kursów waluty. Równocześnie zastosowane przez Bank rozwiązania spowodowały, że w istocie nie ponosił on żadnych umownych ograniczeń w tym zakresie. Poddanie tak istotnych dla kontrahentów Banku kwestii, wpływających na wysokość należnych od niego świadczeń, jedynie woli przedsiębiorcy prowadzi do rażącego naruszenia interesów konsumenta.

Zastosowane w przedmiotowej umowie klauzule przeliczenia kredytu – udzielonego
w PLN na CHF przy jego uruchamianiu – wyrażone w § 1 ust. 1 zd. 3, § 7 ust. 2 zd. 4 i § 17 Umowy oraz przeliczenia na PLN rat kredytu wyrażanych w harmonogramie w CHF przy ich spłacie – wyrażonych w § 10 ust. 6 zd. 1 i § 17 Umowy, stanowią wyraz oczywistego naruszenia praw konsumenta i są sprzeczne z dobrymi obyczajami. O takim charakterze klauzul zastosowanych w Umowie wielokrotnie wypowiadało się orzecznictwo.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14 oraz wyroku z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, wywiódł, że mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta. Klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną banku w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną. Jeszcze silniej zaakcentowano to w wyroku II CSK 483/18, gdzie wskazano, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie stwierdzano już, że mechanizm ustalania kursów waluty, który pozostawia bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami
i rażąco narusza interesy konsumenta, a klauzula która nie zawiera jednoznacznej treści, a przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną banku jest klauzulą niedozwoloną w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c.

Zastosowane przez Bank zapisy waloryzacyjne, które prowadziły do samodzielnego ustalania kursu przez bank i podawania w tabeli kursowej banku na dany dzień – co
w przeszłości było powszechnie stosowane przez banki – zostały uznane za abuzywne przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów – m.in. w wyroku (...) z dnia 14 grudnia 2010 r., sygn. akt XVII AmC 426/09. Postanowienia tożsame z tymi zawartymi w Umowie łączącej strony zostały wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych prowadzonego przez Prezesa UOKiK pod nr (...) i (...).

Co do zasady wynikającej z art. 385 ¹ § 1 k.c. in principio postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go. Zgodnie z jednolitym orzecznictwem (...) (np. wyrok z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18 D.) abuzywne zapisy należy wykreślić z umowy nie naruszając pozostałych jej postanowień.

W przedmiotowej sprawie dokonanie prostego wykreślenia abuzywnych klauzul spowoduje, że umowa stanie się niewykonalna w całości. Nadal bowiem pozostaną w niej zapisy mówiące o jej indeksowaniu do waluty franka szwajcarskiego. Jednakże nie sposób będzie określić sposobu w jaki należy przeliczyć kwotę udzielonego kredytu do CHF,
a w dalszej kolejności jaka będzie wysokość poszczególnych rat, a także – jak przeliczyć wysokość poszczególnych rat wyrażonych w CHF na walutę polską. Nie jest w takim przypadku zasadne zastosowanie przez Sąd, niejako „z urzędu” średniego kursu NBP w miejsce przytoczonych klauzul abuzywnych, albowiem godziłoby to w interes strony powodowej, jako konsumentów. Co więcej zakaz zastępowania niedozwolonych postanowień innymi regulacjami prawa krajowego podkreślany jest w orzecznictwie (...), na gruncie art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG.

Za nieważnością umowy kredytu indeksowanego z uwagi na abuzywność klauzul
o przeliczeniach walutowych opowiedział się wyraźnie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 grudnia 2019 r., sygn. akt V CSK 382/18 wskazując, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością.

Eliminacja z treści umowy postanowień dotyczących głównych świadczeń stron związanych z określeniem wysokości rat kapitałowo-odsetkowych oraz wysokości niespłaconej części kredytu prowadziłoby do wniosku, że istotne przedmiotowo postanowienia kredytu nie zostały określone w umowie łączącej strony. Powoduje to niemożność wykonania świadczenia określoną w art. 387 § 1 k.c. Zgodnie zaś z tym przepisem umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna, o czym orzeczono w pkt. I wyroku.

Wobec cofnięcia przez powoda pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia w zakresie kwoty 24,51 CHF, Sąd na podstawie art. 203 k.p.c. w zw. z art. 355 § 1 k.p.c. umorzył postępowanie w tym zakresie, co znalazło odzwierciedlenie w pkt. II wyroku. Sąd uznał cofnięcie za dopuszczalne wobec braku podstaw z art. 203 § 4 k.p.c.

Stwierdzenie nieważności umowy przedmiotowego kredytu powoduje, że każda ze stron umowy ma roszczenie o zwrot spełnionego świadczenia – pozwany Bank o zwrot kwoty przekazanego kredytu, a powodowi kredytobiorcy o zwrot świadczeń spełnionych na rzecz Banku (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3 kwietnia 2020 r. w sprawie sygn. akt VI ACa 202/17). Rozliczenie następuje wówczas na podstawie art. 410 § 2 k.c.

Na podstawie umownych klauzul waloryzacyjnych doszło do sytuacji, w której powodowie wpłacili na rzecz pozwanej kwotę 77.845,45 PLN oraz kwotę 18.795,58 CHF. Tym samym, mając na uwadze przytoczone rozważania, Sąd uznał za zasadne zasądzenie powyższej kwoty od strony pozwanej na rzecz powodów, co znalazło swój wyraz w pkt. III wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł w trybie art. 108 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c.
w zw. z art. 99 k.p.c. Rozstrzygnięcie w zakresie kosztów procesu wynika z zasady odpowiedzialności za wynik sprawy. Koszty procesu poniesione przez stronę powodową wyniosły 6.417,00 zł i obejmowały: koszty zastępstwa procesowego w kwocie 5.400,00 zł, których wysokości ustalono na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł oraz opłatę od pozwu w wysokości 1.000,00 zł.