Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 grudnia 2020 roku

Sąd Okręgowy w Częstochowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Robert Grygiel

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Karina Zbroińska

po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 2020 roku w C. na rozprawie

sprawy W. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania W. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C.

z dnia 18 listopada 2019 roku Nr (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w C. z dnia 18 listopada 2019 roku numer (...) i ustala wysokość emerytury odwołującej W. K. w wysokości 2.024,60 zł
(dwa tysiące dwadzieścia cztery złote sześćdziesiąt groszy);

2.  odrzuca odwołanie w części co do ustalenia wysokości okresowej emerytury kapitałowej;

3.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie.

Sygn. akt IV U 2213/19

UZASADNIENIE

Decyzją z 18 listopada 2019 roku nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. odmówił W. K. prawa do przeliczenia emerytury.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że wysokość kapitału początkowego ubezpieczonej nie uległa zmianie, a do ustalenia wysokości świadczenia przyjęto wszystkie składki zapisane na jej koncie po 1 stycznia 1999 roku.

Od powyższej decyzji odwołała się W. K., zarzucając że organ rentowy bezpodstawnie odliczył pobierane przez nią wcześniej nauczycielskie świadczenia kompensacyjne od kapitału początkowego i wnosząc w związku z tym
o ponowne naliczenie emerytury, bez pomniejszania kapitału emerytalnego
o świadczenia kompensacyjne, tj. z pełną kwotą składek zewidencjonowanych na koncie w momencie zakończenia pracy. Dodatkowo w piśmie procesowym z 14 lipca 2020 roku odwołująca wniosła o przeliczenie okresowej emerytury kapitałowej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie,
wskazując że wysokość emerytury ubezpieczonej została obliczona prawidłowo.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W. K. urodziła się (...). W dniu 19 sierpnia 2016 roku ubezpieczona złożyła wniosek o przyznanie jej prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, po rozpoznaniu którego organ rentowy decyzją
z 6 października 2016 roku nr (...) przyznał jej prawo do żądanego świadczenia, poczynając od 1 września 2016 roku, tj. od następnego dnia po rozwiązaniu stosunku pracy. Do ustalenia wysokości świadczenia przyjęto:

- kwotę kapitału początkowego zewidencjonowanego na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynoszącą 281.889,31 zł;

- kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie – po pomnożeniu wskaźnikiem korygującym – z uwzględnieniem waloryzacji wynoszącą 187.091,04 zł;

- średnie dalsze trwanie życia dla osoby w wieku 60 lat, według tablic średniego trwania życia obowiązujących w dniu zgłoszenia wniosku o świadczenie wynoszące 259,5 miesiąca.

Ustalona w powyższy sposób wysokość świadczenia kompensacyjnego wyniosła 1.807,25 zł.

W dniu 14 sierpnia 2019 roku W. K. złożyła wniosek o przyznanie jej prawa do emerytury, w wyniku rozpoznania którego organ rentowy decyzją
z 5 września 2019 roku nr (...) przyznał jej prawo do żądanego świadczenia, poczynając od 1 sierpnia 2019 roku, tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Do ustalenia wysokości świadczenia przyjęto:

- kwotę składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynoszącą 148.400,29 zł;

- kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego wynoszącą 369.133,88 zł;

- średnie dalsze trwanie życia wynoszące 260 miesięcy.

Ustalona w powyższy sposób wysokość emerytury wyniosła 1.990,52 zł.

Dodatkowo drugą decyzją z 5 września 2019 roku nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. przyznał odwołującej prawo do okresowej emerytury kapitałowej, poczynając od 1 sierpnia 2019 roku,
tj. od dnia nabycia prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Do ustalenia wysokości powyższego świadczenia przyjęto iloraz kwoty środków,
z uwzględnieniem ich waloryzacji, zewidencjonowanych na subkoncie, ustalonych na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przyznano okresową emeryturę kapitałową, tj. 69.958,31 zł i średniego dalszego trwania życia dla osób
w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, tj. 260 miesięcy.

Ustalona w powyższy sposób wysokość okresowej emerytury kapitałowej wyniosła 269,07 zł.

Równocześnie organ rentowy poinformował ubezpieczoną, że jej prawo do okresowej emerytury kapitałowej wygaśnie (...)2024 roku, tj. z dniem poprzedzającym wiek, o którym mowa w art. 7 ust. 2 ustawy o emeryturach kapitałowych, chyba że prawo do tej emerytury wygaśnie wcześniej.

Od żadnej z decyzji z 5 września 2019 roku W. K. nie odwołała się.

W dniu 23 września 2019 roku odwołująca złożyła wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno-rentowego, w wyniku rozpoznania którego organ rentowy decyzją z 18 listopada 2019 roku nr (...) odmówił wnioskodawczyni ponownego ustalenia wartości kapitału początkowego, a następnie decyzją zaskarżoną w niniejszej sprawie odmówił jej prawa do przeliczenia emerytury.

(v. akta rentowe)

Wysokość składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonej wynosiła:

- na dzień 31 stycznia 2000 roku 825,82 zł – w całości składki za 1999 rok;

- na dzień 31 stycznia 2001 roku 2.226,40 zł, w tym składki za 1999 rok 825,82 zł
i składki za 2000 rok 1.400,58 zł. Całość zewidencjonowanych składek winna zostać zwaloryzowana wskaźnikiem waloryzacji za 2000 rok wynoszącym 112,72%;

- na dzień 31 stycznia 2002 roku 4.888,68 zł, w tym składki za 2001 rok 2.379,08 zł
i suma zwaloryzowanych składek 2.509,60 zł. Całość zewidencjonowanych składek winna zostać zwaloryzowana wskaźnikiem waloryzacji za 2001 rok wynoszącym 106,68%;

- na dzień 31 stycznia 2003 roku 7.961,31 zł, w tym składki za 2002 rok 2.746,07 zł
i suma zwaloryzowanych składek 5.215,24 zł. Całość zewidencjonowanych składek winna zostać zwaloryzowana wskaźnikiem waloryzacji za 2002 rok wynoszącym 101,90%;

- na dzień 31 stycznia 2004 roku 11.179,31 zł, w tym składki za 2003 rok 3.066,73 zł
i suma zwaloryzowanych składek 8.112,58 zł. Całość zewidencjonowanych składek winna zostać zwaloryzowana wskaźnikiem waloryzacji za 2003 rok wynoszącym 102,00%;

- na dzień 31 stycznia 2005 roku 14.702,56 zł, w tym składki za 2004 rok 3.299,67 zł

i suma zwaloryzowanych składek 11.402,89 zł. Całość zewidencjonowanych składek winna zostać zwaloryzowana wskaźnikiem waloryzacji za 2004 rok wynoszącym 103,63%;

- na dzień 31 stycznia 2006 roku 18.085,16 zł, w tym składki za 2005 rok 2.848,89 zł
i suma zwaloryzowanych składek 15.236,27 zł. Całość zewidencjonowanych składek winna zostać zwaloryzowana wskaźnikiem waloryzacji za 2005 rok wynoszącym 105,55%;

- na dzień 31 stycznia 2007 roku 21.995,94 zł, w tym składki za 2006 rok 2.907,06 zł

i suma zwaloryzowanych składek 19.088,88 zł. Całość zewidencjonowanych składek winna zostać zwaloryzowana wskaźnikiem waloryzacji za 2006 rok wynoszącym 106,90%;

- na dzień 31 stycznia 2008 roku 27.690,91 zł, w tym składki za 2007 rok 4.177,25 zł

i suma zwaloryzowanych składek 23.513,66 zł. Całość zewidencjonowanych składek winna zostać zwaloryzowana wskaźnikiem waloryzacji za 2007 rok wynoszącym 112,85%;

- na dzień 31 stycznia 2009 roku 35.662,70 zł w tym składki za 2008 rok 4.413,51 zł

i suma zwaloryzowanych składek 31.249,19 zł. Całość zewidencjonowanych składek winna zostać zwaloryzowana wskaźnikiem waloryzacji za 2008 rok wynoszącym 116,26%;

- na dzień 31 stycznia 2010 roku 46.271,37 zł, w tym składki za 2009 rok 4.809,91 zł

i suma zwaloryzowanych składek 41.461,46 zł. Całość zewidencjonowanych składek winna zostać zwaloryzowana wskaźnikiem waloryzacji za 2009 rok wynoszącym 107,22%;

- na dzień 31 stycznia 2011 roku 55.640,45 zł w tym składki za 2010 rok 6.028,29 zł

i suma zwaloryzowanych składek 49.612,16 zł. Całość zewidencjonowanych składek winna zostać zwaloryzowana wskaźnikiem waloryzacji za 2010 rok wynoszącym 103,98%;

- na dzień 31 stycznia 2012 roku 64.701,00 zł, w tym składki za 2011 rok 6.846,06 zł
i suma zwaloryzowanych składek 57.854,94 zł. Całość zewidencjonowanych składek winna zostać zwaloryzowana wskaźnikiem waloryzacji za 2011 rok wynoszącym 105,18%;

- na dzień 31 stycznia 2013 roku 74.780,02 zł, w tym składki za 2012 rok 6.727,51 zł
i suma zwaloryzowanych składek 68.052,51 zł. Całość zewidencjonowanych składek winna zostać zwaloryzowana wskaźnikiem waloryzacji za 2012 rok wynoszącym 104,68%;

- na dzień 31 stycznia 2014 roku 83.591,09 zł, w tym składki za 2013 rok 5.311,36 zł

i suma zwaloryzowanych składek 78.279,73 zł. Całość zewidencjonowanych składek winna zostać zwaloryzowana wskaźnikiem waloryzacji za 2013 rok wynoszącym 104,54%;

- na dzień 31 stycznia 2015 roku 93.460,14 zł, w tym składki za 2014 rok 6.074,01 zł

i suma zwaloryzowanych składek 87.386,13 zł. Całość zewidencjonowanych składek winna zostać zwaloryzowana wskaźnikiem waloryzacji za 2014 rok wynoszącym 102,06%;

- na dzień 31 stycznia 2016 roku 101.601,02 zł, w tym składki za 2015 rok 6.215,61 zł i suma zwaloryzowanych składek 95.385,41 zł. Całość zewidencjonowanych składek winna zostać zwaloryzowana wskaźnikiem waloryzacji za 2015 rok wynoszącym 105,37%;

- na dzień 31 stycznia 2017 roku 111.295,50 zł, w tym składki za 2016 rok 4.238,50 zł i suma zwaloryzowanych składek 107.057,00 zł. Całość zewidencjonowanych składek winna zostać zwaloryzowana wskaźnikiem waloryzacji za 2016 rok wynoszącym 106,37%;

- na dzień 31 stycznia 2018 roku 118.385,02 zł, w tym składki za 2017 rok 98,11 zł
i suma zwaloryzowanych składek 118.385,02 zł. Całość zewidencjonowanych składek winna zostać zwaloryzowana wskaźnikiem waloryzacji za 2017 rok wynoszącym 108,68%;

- na dzień 31 stycznia 2019 roku 128.767,47 – wyłącznie suma zwaloryzowanych składek. Całość zewidencjonowanych składek winna zostać zwaloryzowana wskaźnikiem waloryzacji za 2018 rok wynoszącym 109,20%;

- na dzień 30 kwietnia 2019 roku 140.614,08 zł – wyłącznie suma zwaloryzowanych składek. Całość zewidencjonowanych składek winna zostać zwaloryzowana wskaźnikiem waloryzacji za I. kwartał 2013 roku wynoszącym 111,84%.

Na dzień ustalania wysokości przysługującej ubezpieczonej emerytury powszechnej, tj. na 1 sierpnia 2019 roku, całość składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na jej koncie wynosi 157.262,78 zł, a wartość zwaloryzowanego kapitału początkowego 369.133,94 zł. Przy uwzględnieniu średniego dalszego trwania życia odwołującej, według stanu na datę złożenia przez nią wniosku o prawo do emerytury powszechnej wynoszącego 260 miesięcy, wysokość emerytury na dzień nabycia prawa do tego świadczenia wynosiła 2.024,60 zł. (v. akta organu rentowego oraz opinia biegłej sądowej z zakresu rachunkowości Z. W. k. 43-51)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie W. K. częściowo zasługuje na uwzględnienie, albowiem organ rentowy błędnie ustalił kwotę zwaloryzowanych składek zewidencjonowanych na jej koncie.

Zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2020 roku, poz. 53 ze zm.) – dalej ustawa emerytalna, podstawę obliczenia emerytury,
o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne,
z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie,
o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Waloryzację składek przeprowadza się corocznie, od dnia 1 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji za rok 2000, z uwzględnieniem art. 25a. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji stan konta nie może ulec obniżeniu (ust. 3).

Waloryzacji podlega kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana waloryzacja, powiększona
o kwoty z tytułu przeprowadzonych waloryzacji (ust. 4).

Waloryzacja składek polega na pomnożeniu zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składek przez wskaźnik waloryzacji (ust. 5).

W myśl art. 25a ust. 1 ustawy emerytalnej, przy ustalaniu wysokości emerytury kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację, o której mowa w art. 25, jest waloryzowana kwartalnie.

W przypadku ustalania wysokości emerytury:

1)  w pierwszym kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za trzeci kwartał poprzedniego roku;

2)  w drugim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku;

3)  w trzecim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za pierwszy kwartał danego roku;

4)  w czwartym kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za drugi kwartał danego roku.

Waloryzacji kwartalnej podlega kwota składek zewidencjonowanych na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który przeprowadzana jest waloryzacja, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji kwartalnych
(ust. 3).

Zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5
i art. 183.

Jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego, do ustalenia wysokości emerytury zgodnie z ust. 1 stosuje się tablice trwania życia obowiązujące w dniu, w którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny, o którym mowa w art. 24 ust. 1a i 1b oraz
w art. 27 ust. 2 i 3 (ust. 6).

Publikowane w kolejnych obwieszczeniach Ministra Pracy i Polityki Społecznej wskaźniki waloryzacji składek emerytalnych wynosiły:

za 2000 rok 112,72% (M.P.2006.42.453);

za 2001 rok 106,68% (M.P.2006.42.453);

za 2002 rok 101,90% (M.P.2006.42.453);

za 2003 rok 102,00% (M.P.2006.42.453);

za 2004 rok 103,63% (M.P.2006.42.453);

za 2005 rok 105,55% (M.P.2006.42.453);

za 2006 rok 106,90% (M.P.2007.39.453);

za 2007 rok 112,85% (M.P.2008.44.388);

za 2008 rok 116,26% (M.P.2009.32.469);

za 2009 rok 107,22% (M.P.2010.37.520);

za 2010 rok 103,98% (M.P.2011.35.418);

za 2011 rok 105,18% (M.P.2012.297);

za 2012 rok 104,68% (M.P.2013.425);

za 2013 rok 104,54% (M.P.2014.334);

za 2014 rok 102,06% (M.P.2015.442);

za 2015 rok 105,37% (M.P.2016.456);

za 2016 rok 106,37% (M.P.2017.444);

za 2017 rok 108,68% (M.P.2018.493);

za 2018 rok 109,20% (M.P.2019.584);

za I. kwartał 2019 roku 111,84% (M.P.2019.584).

Nigdy nie został opublikowany wskaźnik waloryzacji składek emerytalnych za 1999 rok.

W pierwszej kolejności zwraca uwagę literalna treść kolejnych obwieszczeń Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wskaźników waloryzacji składek emerytalnych, w których każdorazowo wskazywany jest wskaźnik waloryzacji składek za dany rok (lub kwartał) a nie wskaźnik waloryzacji tych składek w danym roku kalendarzowym lub kwartale. Tym samym oczywiste jest, że przykładowo składki emerytalne za 2000 rok, których waloryzacja niespornie dokonywana jest w czerwcu 2001 roku, według stanu na dzień 31 stycznia 2001 roku, są waloryzowane wskaźnikiem waloryzacji składek za 2000 rok, wynoszącym 112,72%. Jednocześnie z uwagi na brak wskaźnika waloryzacji składek za 1999 rok, przy niespornym objęciu składek za ten rok reformą emerytalną, a tym samym koniecznością ich zwaloryzowania, muszą być one waloryzowane po raz pierwszy w czerwcu 2001 roku, wskaźnikiem waloryzacji składek za 2000 rok, albowiem innego, który mógłby być do nich zastosowany, po prostu nie ma.

Co również warto zauważyć, w przypadku waloryzacji składek za 1999 rok ustawodawca nie wprowadził konstrukcji analogicznej jak w przypadku kapitału początkowego, gdzie z braku wskaźnika waloryzacji za 1999 rok, w przepisie art. 173 ust. 4 ustawy emerytalnej wprost wskazał, że pierwszej waloryzacji kapitału początkowego dokonuje się od dnia 1 czerwca 2000 roku przez pomnożenie tego kapitału wskaźnikiem wzrostu przeciętnego wynagrodzenia z 1999 roku, pomniejszonego o naliczone i potrącone od ubezpieczonego składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe, w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia za 1998 rok. Przeciwnie, w przepisie art. 25 ust. 3 i 9 wskazano, że pierwszej waloryzacji dokonuje się za 2000 rok (nie w 2000 roku), przy zastosowaniu wskaźnika równego wskaźnikowi wzrostu przeciętnego wynagrodzenia za 2000 rok w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia za 1999 rok (co oczywiste aby ustalić powyższy wskaźnik konieczne są dane z całego roku 2000 – siłą rzeczy dostępne dopiero w roku 2001!). Jednocześnie jak już wyżej wskazano, żaden przepis ustawy emerytalnej nie wyłącza spod waloryzacji składek za 1999 rok, a tym samym oczywiste jest, że muszą one zostać zwaloryzowane równocześnie ze składkami za rok 2000.

W świetle powyższego całkowicie błędna jest praktyka organu rentowego, który dokonuje przesunięcia wskaźników waloryzacji składek emerytalnych o jeden rok wstecz, tj. wskaźnik waloryzacji składek za 2000 rok stosuje do waloryzacji składek za 1999 rok, wskaźnik waloryzacji składek za 2001 rok stosuje do waloryzacji składek za 2000 rok itd. i w istocie na końcu waloryzacji każdorazowo „brakuje” mu jednego rocznego wskaźnika waloryzacji, przez co składki za ostatnie pełne lata waloryzuje przy użyciu wskaźników kwartalnych (w skrajnych przypadkach waloryzuje w ten sposób nawet do 7 kwartałów, co stoi w sprzeczności z regulacją rocznej waloryzacji jako podstawowej).

Obszerne wyjaśnienie mechanizmu waloryzacji składek przedstawił Sąd Najwyższy w postanowieniu z 6 października 2015 roku, III UZP 9/15 (LEX
nr 1923849), w którym wyjaśnił, że w świetle treści art. 25 ust. 3 ustawy emerytalnej, składki podlegają w pierwszym rzędzie waloryzacji rocznej, od dnia 1 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji za 2000 rok, natomiast waloryzacja kwartalna, uregulowana w art. 25a ustawy, stanowi jej uzupełnienie. Zgodnie z art. 25 ust. 4 ustawy, mechanizm waloryzacji ma charakter narastający i oznacza dodawanie kwoty wynikającej z poprzedniej waloryzacji i kwoty składek za dany rok oraz podwyższenie tak uzyskanej sumy wskaźnikiem waloryzacji (pomnożenie jej przez wskaźnik waloryzacji). Wskaźnik waloryzacji jest równy wskaźnikowi wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do poprzedniego roku powiększonemu o wzrost realny sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do roku poprzedniego. Roczna waloryzacja polega na tym, że w czerwcu danego roku waloryzuje się składki należne do końca poprzedniego roku kalendarzowego, a podlegające zaewidencjonowaniu na koncie ubezpieczonego do dnia 31 stycznia roku, w którym przeprowadzana jest waloryzacja (roku waloryzacji). Waloryzację roczną składek przeprowadza się w dniu 1 czerwca z tego względu, że wskaźnik owej waloryzacji za poprzedni rok ogłaszany jest do dnia 25 maja kolejnego roku. Waloryzacja składek przeprowadzana w danym roku oznacza więc podwyższenie (zwaloryzowanie) kwoty składek należnych do końca poprzedniego roku, a wpłaconych do dnia 31 stycznia roku waloryzacji. Wyznaczenie daty 31 stycznia, jako dnia ustalenia stanu konta podlegającego rocznej waloryzacji, jest uzasadnione tym, że zgodnie z art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U z 2018 roku, poz. 1778 ze zm.), wpłaty składek za dany miesiąc należy dokonać do określonego dnia następnego miesiąca, zatem wpłata składki za grudzień danego roku następuje w styczniu kolejnego roku. W wyniku ostatniej rocznej waloryzacji przeprowadzonej przed przyznaniem danemu ubezpieczonemu prawa do emerytury, podwyższeniu wskaźnikiem waloryzacyjnym podlegają zatem składki należne do końca roku kalendarzowego poprzedzającego rok, w którym przeprowadzana jest ta waloryzacja. Natomiast składki należne za okres po zakończeniu tegoż roku obrachunkowego, które nie zostaną objęte kolejną roczną waloryzacją (gdyż ta nastąpi już po przyznaniu i obliczeniu wysokości świadczenia) podlegają waloryzacji kwartalnej, o jakiej mowa w art. 25a ustawy o emeryturach
i rentach z FUS. W trybie tego przepisu waloryzowana jest kwota składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który przeprowadzana jest waloryzacja, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji kwartalnych. Zatem, podobnie jak
w przypadku waloryzacji rocznych, także i w tym przypadku mechanizm waloryzacji ma narastający charakter i oznacza dodawanie kwoty wynikającej z poprzedniej waloryzacji i kwoty składek za dany kwartał oraz podwyższanie tak uzyskanej sumy wskaźnikiem waloryzacji. Natomiast wskaźnik waloryzacji jest wynikiem algorytmu podobnego do stosowanego przy waloryzacji rocznej, z tą różnicą, że chodzi
o stosunek cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w kwartale, z który przeprowadzana jest waloryzacja do poprzedniego kwartału, powiększony o wzrost realny sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w kwartale, za który przeprowadzana jest waloryzacja w stosunku do kwartału poprzedniego. Zastosowanie powyższych zasad oznacza, że podstawę obliczenia emerytury będzie zawsze stanowić suma składek po ostatniej waloryzacji rocznej powiększona
o poddane waloryzacji kwartalnej składki należne za dalszy okres do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc początkujący wypłatę.

Jako jeden z przykładów prawidłowej waloryzacji składek Sąd Najwyższy wskazał sposób ustalenia wysokości emerytury w trzecim kwartale 2014 roku, podając że wówczas podstawę obliczenia świadczenia stanowi suma:

1.  kwoty składek ustalonej po ostatniej rocznej waloryzacji przeprowadzonej
1 czerwca 2014 roku (tj. kwoty zwaloryzowanych składek należnych do końca 2013 roku);

2.  kwoty składek należnych za 2014 rok poddanych waloryzacji kwartalnej
w myśl art. 25a ust.1 pkt 3 ustawy, obejmująca stan konta po pierwszym kwartale 2014 roku (kwota składek zaewidencjonowanych do końca kwietnia tego roku) zwaloryzowany wskaźnikiem waloryzacji za pierwszy kwartał 2014 roku;

3.  nominalnej kwoty składek należnych za okres po zakończeniu pierwszego kwartału 2014 roku do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc wypłaty emerytury, które w świetle art. 25a ust. 1 pkt 3 ustawy nie podlegają waloryzacji kwartalnej, gdyż ta kończy się wraz z pierwszym kwartałem 2014 roku.

Sąd Okręgowy w całej rozciągłości podziela przedstawiony powyżej pogląd Sądu Najwyższego, przyjmując go za własny, jak również zaprezentowany przez Sąd Najwyższy sposób wyliczenia świadczenia emerytalnego, do którego prawo ubezpieczony nabył prawo w III kwartale roku kalendarzowego.

W zakresie matematycznego wyliczenia wartości składek zewidencjonowanych na koncie odwołującej Sąd Okręgowy oparł się na opinii biegłej sądowej z zakresu rachunkowości Z. W., uznając ją za rzetelną
i miarodajną dla rozstrzygnięcia sprawy, albowiem została ona wydana w oparciu
o posiadaną przez biegłą wiedzę i umiejętności specjalne z zakresu rachunkowości oraz znajduje pełne oparcie w obowiązujących w spornym okresie przepisach prawa oraz w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Powyższa opinia nie była przy tym kwestionowana przez strony pod względem rachunkowym, zaś uznawanie przez organ rentowy (co wywieść należy z treści decyzji i sposobu waloryzowania składek), że błędne jest przesunięcie przez biegłą wskaźnika waloryzacji składek za 2000 na składki za cały 2000 rok i w konsekwencji podobnego przesunięcia wskaźników waloryzacji za kolejne lata, są oczywiście bezzasadne
i wynikają z błędnego stosowania tychże wskaźników przez organ rentowy, niezgodnego z przedstawionymi powyżej zasadami.

Na analogiczną wadliwość sposobu waloryzacji składek emerytalnych Sąd Okręgowy w Częstochowie wskazywał w sprawie IV U 1457/17, w której doszło do zmiany zaskarżonej decyzji i ustalenia wysokości świadczenia w oparciu o przedstawiony powyżej sposób waloryzacji. Apelacja organu rentowego od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Apelacjyjnego w Katowicach w sprawie III AUa 509/19. Prowadzi to do wniosku że organ rentowy najprawdopodobniej systemowo stosuje wadliwy sposób waloryzacji składek a wyliczenia w niniejszej sprawie jak i w sprawie wyżej wskazanej prowadzą do wniosku, że wiąże się to z obniżeniem wysokości wypłacanych świadczeń.

Nie zasługiwało natomiast na uwzględnienie żądanie W. K. obliczenia wysokości należnej jej emerytury bez odliczania od kapitału emerytalnego wcześniej pobranych przez nią nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych, albowiem organ rentowy nigdy takiego odliczenia nie dokonał. W tym zakresie doszło zapewne do pewnego niezrozumienia, spowodowanego innymi zasadami ustalania podstawy emerytury na potrzeby nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego
i podstawy wymiaru emerytury na potrzeby emerytury właściwej.

W myśl art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej, podstawę obliczenia emerytury,
o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne,
z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie,

o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Zgodnie z kolei z art. 5 ust. 1 ustawy z 22 maja 2009 roku o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (tekst jednolity Dz. U. z 2018 roku, poz. 128 ze zm.), świadczenie (nauczycielskie świadczenie kompensacyjne) stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury, ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat, ustalone według obowiązujących w dniu zgłoszenia wniosku o przyznanie świadczenia tablic średniego trwania życia, o których mowa w art. 26 ustawy o emeryturach i rentach
z FUS.

Jeżeli uprawniony jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury, składki na ubezpieczenie emerytalne, zewidencjonowane na jego koncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, zwanym dalej „Zakładem”, zwiększa się przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22, stanowiącym stosunek pełnej wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne do wysokości zewidencjonowanej na koncie ubezpieczonego w Zakładzie (ust. 2).

Kwota świadczenia nie może być niższa niż kwota najniższej emerytury, o której mowa w art. 85 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (ust. 3).

Z zestawienia przywołanych powyżej przepisów jasno zatem wynika, że
w przypadku nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego podstawa emerytury ustalona na podstawie art. 25 ustawy emerytalnej jest dodatkowo zwiększana poprzez przemnożenie jej wskaźnikiem korygującym. Tego rodzaju zwiększenia podstawy emerytury nie przewiduje natomiast ustawa emerytalna w przypadku „zwykłej” emerytury. W konsekwencji choć na potrzeby ustalenia wysokości nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego organ rentowy przyjął kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie – po pomnożeniu wskaźnikiem korygującym – z uwzględnieniem waloryzacji wynoszącą 187.091,04 zł, natomiast na potrzeby ustalenia wysokości emerytury przyjął kwotę składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynoszącą 148.400,29 zł, a więc faktycznie znacznie niższą, to nie wynika to z potrącenia kwot wcześniej pobranych nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych.

W zakresie roszczenia W. K. o ponowne obliczenie wysokości emerytury kapitałowej odwołanie podlega odrzuceniu.

Zgodnie z art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c., sąd odrzuci pozew jeżeli droga sądowa jest niedopuszczalna.

W myśl art. Zgodnie z art. 476 § 2 k.p.c., przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozumie się sprawy, w których wniesiono odwołanie od decyzji organów rentowych, dotyczących:

1)ubezpieczeń społecznych;

2)emerytur i rent;

4)innych świadczeń w sprawach należących do właściwości Zakładu Ubezpieczeń Społecznych;

5)świadczeń odszkodowawczych przysługujących w razie wypadku lub choroby pozostających w związku ze służbą wojskową albo służbą w Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, Biurze Ochrony Rządu, Służbie Więziennej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego oraz Centralnym Biurze Antykorupcyjnym.

Przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozumie się także sprawy wszczęte na skutek niewydania przez organ rentowy decyzji we właściwym terminie, a także sprawy, w których wniesiono odwołanie od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, sprawy o roszczenia ze stosunków prawnych między członkami otwartych funduszy emerytalnych a tymi funduszami lub ich organami oraz sprawy ze stosunków między emerytami lub osobami uposażonymi w rozumieniu przepisów o emeryturach kapitałowych
a Zakładem Ubezpieczeń Społecznych (§ 3).

Z powyższego przepisu jasno wynika, że warunkiem rozpoznania sprawy przez sąd powszechny jest uprzednie wydanie decyzji przez właściwy organ, ewentualnie wniesienie przez ubezpieczonego skargi na brak wydania decyzji.

Jednocześnie należy wskazać, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot sporu, a co za tym idzie przedmiot rozstrzygnięcia w sprawie, wyznaczany jest niejako w dwojaki sposób. Po pierwsze wyznacza go treść decyzji organu rentowego, od której wniesiono odwołanie, a po drugie treść odwołania uprawnionej osoby, tj. zakres w jakim żąda ona zmiany zaskarżonej decyzji (orzeczenia). Powyższy pogląd jest powszechnie akceptowany w doktrynie oraz orzecznictwie i wielokrotnie był wyrażany tak przez Sąd Najwyższy jak i sądy powszechne. Przykładowo w wyroku z 1 września 2010 roku, III UK 15/10 (LEX
nr 667499) Sąd Najwyższy wprost wskazał, że zakres rozpoznania i orzeczenia (przedmiot sporu) w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznaczony jest w pierwszej kolejności przedmiotem decyzji organu rentowego zaskarżonej do sądu ubezpieczeń społecznych, a w drugim rzędzie przedmiotem postępowania sądowego determinowanego zakresem odwołania od tejże decyzji. Podobnie Sąd Apelacyjny
w Lublinie w wyroku z 25 lutego 2014 roku, III AUa 821/13 (LEX nr 1438090) wskazał, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych zakres i przedmiot rozpoznania sądowego wyznacza przedmiot decyzji organu rentowego i żądanie zgłoszone w odwołaniu wniesionym do sądu. Analogiczne stanowisko odnaleźć można również w wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 1 października 2014 roku, III AUa 369/13 (LEX nr 1378596), w którym wskazano, że przeniesienie sprawy na drogę sądową przez wniesienie odwołania od decyzji ZUS ogranicza się do okoliczności uwzględnionych w decyzji, a między stronami spornych; poza tymi okolicznościami spór sądowy nie może zaistnieć. Przed sądem wnioskodawca może żądać jedynie korekty stanowiska zajętego przez organ rentowy i wykazywać swoją rację, odnosząc się do przedmiotu sporu objętego zaskarżoną decyzją, natomiast nie może żądać czegoś, o czym organ rentowy nie decydował. Zakres rozpoznania
i orzeczenia (przedmiot sporu) w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznaczony jest w pierwszej kolejności przedmiotem decyzji organu rentowego zaskarżonej do sądu ubezpieczeń społecznych, a w drugim rzędzie przedmiotem postępowania sądowego determinowanego zakresem odwołania od tejże decyzji. Zgodnie z systemem orzekania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych,
w postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji (art. 477 ^{( 14)} § 2 i art. 477 ^{( 14a)} k.p.c.) w granicach jej treści i przedmiotu.

Zaskarżona w niniejszej sprawie decyzja organu rentowego z 18 listopada 2019 roku w żadnym zakresie nie dotyczyła przysługującej ubezpieczonej okresowej emerytury kapitałowej, która została jej przyznana odrębną decyzją z 5 września 2019 roku. Co za tym idzie, w tym zakresie W. K. odwołała się od rozstrzygnięcia, które nie znajdowało się w zaskarżonej decyzji, a tym samym niedopuszczalne jest orzekanie w tym przedmiocie w niniejszym postępowaniu.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. oraz przepisów powołanych w treści niniejszego uzasadnienia zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego i orzekł jak w punkcie 1. wyroku.

O odrzuceniu odwołania w zakresie roszczenia ubezpieczonej o przeliczenie wysokości okresowej emerytury kapitałowej orzeczono na mocy art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. natomiast o oddaleniu odwołania w pozostałym zakresie orzeczono na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.