Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. 4 decyzjami z dnia
3 kwietnia 2020r. skierowanymi do (...) spółki z o.o., w R., jako płatnika składek stwierdził, że wskazani w decyzjach ubezpieczeni (odwołujący się
w sprawie) są objęci obowiązkiem ubezpieczeń społecznych, jako zleceniobiorcy
u płatnika składek w okresach wymienionych w decyzjach pomiędzy kwietniem 2016r. a październikiem 2018r. W decyzjach określono również podstawy wymiaru składek dla ubezpieczonych.

Sąd Okręgowy w Rybniku wyrokiem z dnia 21 grudnia 2020r. zmienił zaskarżone przez płatnika składek 4 decyzje ubezpieczonych stwierdzając,
że ubezpieczeni: K. B., P. K., L. M. i J. P. nie podlegali ubezpieczeniom społecznym w okresach objętych decyzjami, jako osoby zatrudnione przez skarżącą Spółkę na podstawie umów o dzieło.

Sąd ustalił, że ubezpieczeni, to emerytowani specjaliści - mechanicy maszyn
i elektrycy, którzy zostali zatrudnieni przez płatnika składek w oparciu o zawarte umowy o dzieło na wykonanie określonych prac montażowych i remontowych
przy użyciu własnych narzędzi w miejscu prowadzenia działalności przez Spółkę
lub w miejscach, w których znajdowały się maszyny i urządzenia objęte oznaczonymi pracami.

W szczególności Sąd ustalił, że z K. B. zawarto umowy
o dzieło na okres:

-

od 19 września 2016r. do 21 października 2016r. na malowanie ogrodzenia dla obrabiarki (...) oraz przygotowanie maszyny do transportu. Praca ta polegała na oczyszczeniu antykorozyjnym, zabezpieczeniu, pomalowaniu antykorozyjną farbą. Przygotowanie części maszyny do transportu polegało natomiast na wymontowaniu konkretnych części, ich zabezpieczeniu, zapakowaniu i przygotowaniu ich tak, żeby można je było ponownie złożyć. Praca ta wymagała znajomości mechanizmu tej obrabiarki. K. B. był elektrykiem i potrafił wykonać te czynności;

-

od 2 stycznia 2018r. do 9 lutego 2018r. na czyszczenie i malowanie części obrabiarki (...) oraz przygotowanie do szlifowania;

-

od 3 września 2018r. do 19 października 2018r. na demontowanie wrzecienników i suportów wraz z wymianą łożysk w tokarce (...) oraz zdemontowanie podzespołów i wyczyszczenie tokarki (...). Pierwsza maszyna była demontowana w siedzibie spółki, druga natomiast na miejscu w S..

Z P. K. zawarto umowę o dzieło na okres od 14 marca 2016r.
do 30 kwietnia 2016r. na montaż szafy sterowniczej do tokarki (...). Montaż szafy sterowniczej polegał na zmontowaniu z otrzymanych podzespołów z wykorzystaniem własnej wiedzy, konkretnej szafy oraz sprawdzeniu jej działania. W takiej szafie mieści się cała elektryka i elektronika maszyny.

L. M. zawarł ze spółką umowę o dzieło na okres od 6 lutego 2017r. do 28 kwietnia 2017r. na dopasowanie oraz montaż osłon teleskopowych do łoża
w frezarce bramowej typu 6610. Jest to frezarka starego typu, która była poddawana kapitalnemu remontowi. Osłony frezarki - duże, harmonijkowe jeżdżą na łożu, które trzeba doszlifować, dociąć, żeby kolumna przesuwała się teleskopowo. Prace były wykonywane na miejscu w P..

J. P. zawarł ze spółką umowę o dzieło na okres od 15 maja 2017r. do 16 czerwca 2017r. na wyprowadzenie geometrii stołu do obrabiarki (...)
w firmie (...) w L.. Wykonanie tej pracy wymagało dużego doświadczenia zawodowego. Polegała ona na pomiarze dokładności i powtarzalności proporcjonowania liniowego prostoliniowości, parametrów równoległości, płaskości osi XYZ i wyregulowaniu wszystkich osi, które są w obrabiarce. Taką pracę może wykonać tylko bardzo doświadczona osoba. Maszyna musi spełniać dokładność nawet do dwóch setnych milimetra. Nie ma normy, według której takie prace przy maszynie można wykonać.

Przedstawiając ocenę prawną, Sąd wskazał na precyzyjnie określoną treść umów zawartych z ubezpieczonymi, sposób wykonania pracy, w którym został położony nacisk na rezultat pracy, tj. wykonanie konkretnych prac wymagających specjalistycznej wiedzy technicznej z zakresu budowy i działania poszczególnych urządzeń i maszyn, których umowy dotyczyły.

Sąd podkreślił, że prace wykonywane przez ubezpieczonych miały niepowtarzalny charakter, a prezes skarżącej Spółki wyjaśnił na czym szczegółowo polegała praca poszczególnych ubezpieczonych.

W konkluzji Sąd stwierdził, że zakwestionowane przez organ rentowy umowy odpowiadały charakterowi prawnemu umów o dzieło z art. 627 k.c. i jako takie,
nie stanowiły tytułu ubezpieczeń społecznych.

W apelacji od wyroku organ rentowy wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku
i oddalenie odwołań skarżących, zarzucając wyrokowi cyt.:

„1. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że zawarte
i realizowane przez odwołujących umowy były umowami o dzieło w rozumieniu
art. 627 k.c., podczas gdy w rzeczywistości umowy te były umowami o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu;

2.  naruszenie prawa materialnego - tj. art. 6 ust. 1 pkt 4. w zw. z art. 18 ustawy
z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. nr 205
z 2009r., poz. 1585 ze zm.) w zw. z art. 750 k.c. przez ich niezastosowanie
i bezzasadne przyjęcie, że zainteresowany wykonywał umowy o dzieło w związku
z czym nie podlegał ubezpieczeniom społecznym, a osiągnięte z tych umów przychody nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.”

Sąd Apelacyjny uwzględnił apelację i orzekł reformatoryjnie, zgodnie
z żądaniem organu rentowego (art. 386 § 1 k.p.c.).

Stan faktyczny w sprawie przedstawia się tak, jak podał sąd pierwszej instancji, a ustalenia faktyczne nie były kwestionowane przez apelującego.

Spór w rozpoznanej sprawie sprowadzający się do oceny (kwalifikacji) prawnej umów cywilnoprawnych zawartych przez odwołujących się w okresach objętych sporem dotyczy w istocie wyznaczenia granicy między zasadą swobody umów
(art. 353 ¹ k.c.) a zasadą podlegania z mocy ustawy ubezpieczeniom społecznym.

W kontekście objęcia obowiązkiem ubezpieczeń społecznych osób wykonujących zatrudnienie przy kwalifikowaniu więzi prawnych stanowiących tytuł ubezpieczeń społecznych decydującej wagi nie można przypisać treści oświadczeń woli stron, lecz należy oceniać je ściśle w aspekcie przepisów określających istotę danego stosunku prawnego.

W świetle orzecznictwa (w tym przywołanego przez Sąd Okręgowy) granicę między umową o dzieło, a umową zlecenia (świadczenia usług) wyznacza przede wszystkim kryterium oznaczenia weryfikowalnego i jednorazowego rezultatu zdefiniowanego przez zamawiającego w momencie zawiązania umowy w taki sposób, aby z góry było możliwe ustalenie indywidualnych cech dzieła i określenie kryteriów umożliwiających poddanie dzieła sprawdzianowi na istnienie wad fizycznych.

Obowiązek sprecyzowania w umowie cech i parametrów indywidualnych dzieła wynika z treści art. 627 k.c. (oznaczenie dzieła przez kontrahentów).

W sposób oczywisty czynności stanowiące przedmiot umowy o świadczenie usług prowadzą również do określonych skutków - rezultatu, tyle że w przypadku umów zlecenia rezultat nie jest elementem istotnym więzi prawnej określającej czynności z art. 734 § 1 k.c.

Ze względu na samoistność rezultatu w sensie niezależności, autonomiczności dzieła w obrocie, jako jego konstytutywnej właściwości, istotne znaczenie ma ścisłe odtworzenie treści zobowiązania na podstawie treści umowy oraz sposobu jej wykonywania przy uwzględnieniu staranności w działaniu, jako istoty stosunku pracowniczego z art. 734 k.c.

W nawiązaniu do powyższych spostrzeżeń, Sąd Apelacyjny dokonał odmiennej oceny prawnej okoliczności faktycznych.

Sąd nie podzielił stwierdzenia sądu pierwszej instancji, że w treści opisanych wyżej umów (malowanie ogrodzenia dla obrabiarki, demontaż maszyny do transportu, demontaż części tokarki, montaż szafy sterowniczej do tokarki, prace konserwacyjne, naprawcze frezarki, ustawienie geometrii stołu do obrabiarki) zawarto sprecyzowane parametry i określono z góry indywidualne kryteria nadające rezultatowi prac ubezpieczonych cechy niepowtarzalności i samoistności w obrocie - cechy możliwe
do poddania sprawdzianowi według z góry uściślonych kryteriów odróżniających efekt czynności ubezpieczonych od wyniku pracy specjalistów zatrudnionych przez płatnika składek na podstawie stosunku pracy.

Sposób zredagowania (lakonicznych w treści) umów oraz rodzaj powierzonych robót naprawczo-konserwacyjnych wskazuje wyraźnie na przewagę cech staranności działania, nie zaś na dominację samego rezultatu, który nie został dookreślony.

Należy ponadto zauważyć, że ubezpieczeni, jako osoby posiadające odpowiednie zawodowe kwalifikacje, zostali zatrudnieni przez płatnika składek
w okresach spiętrzenia zamówień od kontrahentów, którym to zleceniom nie mogli podołać pracownicy Spółki.

Zatem, zatrudnienie ubezpieczonych w ramach umów cywilno-prawnych miało na celu optymalizację kosztów działalności gospodarczej podmiotu zajmującego się remontem i modernizacją obrabiarek.

W istocie należy uznać, że prace jakie powierzono ubezpieczonym, jako mechanikom, w relacji do czynności zatrudnionych pracowników produkcyjnych,
nie odbiegały tak dalece, by mogły zostać zakwalifikowane jako zatrudnienie pozostające poza obrębem obowiązku ubezpieczeń społecznych zakreślonego przez przepis art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

O kosztach postępowania orzeczono na rzecz strony wygrywającej (reprezentowanej przez radcę prawnego) w wysokości opłat minimalnych za czynności radcowskie w obu instancjach (§ 10 ust. 1 i 2 w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych).

/-/SSA Marek Żurecki