Pełny tekst orzeczenia

Przewodniczący:

SSO Grażyna Jaszczuk

Protokolant:

st.sekr.sądowy Agata Polkowska

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II Ka 79/23

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Łukowie z dnia 29 listopada 2022 r., sygn. II K 126/22

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

----

----------------------

-------------------------------------------------------------

--------------

--------------

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

---------

----------------------

--------------------------------------------------------------

--------------

--------------

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

-----------------

------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

-----------------

------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1.

Rażąca niewspółmierność:

- orzeczonej wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności, przy wymiarze której Sąd nie uwzględnił okoliczności łagodzących w postaci występujących u oskarżonego zaburzeń osobowości, co w konsekwencji doprowadziło do orzeczenia wobec oskarżonego rażąco niewspółmiernej kary, która nie spełnia dyrektyw kary określonych w art. 53 kk, a których prawidłowe zastosowanie powinno skutkować orzeczeniem kary w dolnych graniach ustawowego zagrożenia;

- orzeczonego wobec oskarżonego środka karnego w postaci świadczenia pieniężnego w wysokości 15.000 zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, przy wymiarze którego Sąd nie uwzględnił możliwości zarobkowych i majątkowych oskarżonego, co w konsekwencji doprowadziło do orzeczenia wobec oskarżonego środka karnego w postaci świadczenia pieniężnego w kwocie rażąco wygórowanej;

- obraza art. 624 kpk, przez nie zwolnienie oskarżonego od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych w całości, w sytuacji gdy istnieją podstawy do uznania, że uiszczenie ich byłoby dla oskarżonego zbyt uciążliwe z uwagi na jego sytuację majątkową i wysokość osiąganych dochodów.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Sąd Okręgowy poddając zaskarżony wyrok kontroli instancyjnej nie dostrzegł przesłanek racjonalizujących twierdzenie o wymierzeniu J. L. represji karnej rażąco, niewspółmiernie surowej. Rzeczywiście pozostaje ona surowa, aczkolwiek bez wartościującej cechy surowości „rażącej”.

Zarzut rażącej niewspółmierności kary może być uznany za trafny i zasadny wówczas gdy spełnione są łącznie dwa warunki. Pierwszy z nich to istotna, wyraźna "bijąca wręcz po oczach" różnica pomiędzy karą orzeczoną przez Sąd I instancji, a karą jaką należałoby orzec w następstwie prawidłowo zastosowanych dyrektyw wymiaru kary. Drugi z nich to stwierdzenie przez Sąd II instancji naruszenia dyrektyw wymiaru kary, które określa art. 53 kk, co może nastąpić poprzez pominięcie określonych okoliczności w tym wypadku o charakterze łagodzącym lub też gdy wprawdzie tego rodzaju okoliczności formalnie uwzględniono, ale nie nadano im właściwego znaczenia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 9.02.2022 r., sygn. II AKa 232/21, LEX nr 3324690).

Żeby dyskutować o surowości rozstrzygnięcia o karze, przypomnienia wymaga to, w jakich dokładnie granicach Sąd I instancji ferował wyrok. Zgodnie z Kodeksem Karnym sprawca czynu z art. 178a § 4 kk podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Sąd Okręgowy kontrolując rozstrzygnięcie o karze wymierzone podsądnemu w I instancji oceniał zatem dostosowanie przez Sąd a quo stopnia wykorzystania w/w granic kary do skonkretyzowanej sytuacji oskarżonego J. L.. Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (rubryka 4) prawidłowo wymienił okoliczności obciążające i prawidłowo stwierdził brak okoliczności łagodzących. Apelujący próbował przeforsować tezę, że za okoliczność łagodzącą należało przyjąć to, iż u oskarżonego stwierdzono zaburzenia osobowości. Jednakże tego argumentu Sąd Okręgowy nie podzielił. Oskarżony był badany przez lekarzy psychiatrów, którzy w wydanej opinii wskazali, że w dacie czynu oskarżony miał zachowaną zarówno zdolność rozpoznania jego znaczenia, jak również pokierowania swoim postępowaniem. Wniosków tejże opinii sądowo-psychiatrycznej i oparcia na niej wyroku skazującego przez Sąd Rejonowy skarżący nie kwestionował.

Wyrazem aktualnej filozofii karania jest systematyka obecnie obowiązującego Kodeksu Karnego, a jej jądro w największym skrócie ująć można następująco: traktuj karę jako środek ostateczny (ultima ratio) i bacz, aby jej dolegliwość nie przekraczała stopnia winy, a po surowszy środek represji karnej sięgaj tylko wtedy, gdy za pomocą łagodniejszego nie da się osiągnąć w stosunku do sprawcy przestępstwa zapobiegawczych i wychowawczych celów kary bądź zadośćuczynić należycie potrzebom w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 23.08.2022 r., sygn. II AKa 366/21, LEX nr 3446772).

Jak wynika z Karty Karnej dotyczącej oskarżonego, dotychczas stosowane wobec niego kary nie przyniosły rezultatu i nie wdrożyły go w przestrzeganie porządku prawnego. Jego przestępcze czyny pozostają nader zbliżone do siebie rodzajowo, prawidłowym był zatem wniosek Sądu Rejonowego, iż pozytywna prognoza kryminologiczna nie zachodzi i Sąd ten w pełni uprawniony był do sięgnięcia po karę najsurowszą rodzajowo, powyżej dolnej granicy zagrożenia ustawowego czynu przypisanego podsądnemu.

Okoliczności przesądzające o sprawstwie, a należące do znamion określonego przestępstwa, mogą być przyjmowane jako okoliczności obciążające tylko wtedy, gdy podlegają stopniowaniu lub nagromadzeniu. W sprawie niniejszej oskarżony kilkukrotnie przekroczył stan uznawany przez ustawodawcę za nietrzeźwość (0,5 promila alkoholu we krwi lub 0,25 mg/l w wydychanym powietrzu) – I próba wynosiła 1,17 mg/l, zaś II próba – 1,19 mg/l. Dodatkowo owo stężenie alkoholu u oskarżonego rosło, a nie malało, co wskazywało na to, że zdecydował się wsiąść do samochodu jako kierowca, krótko po tym, gdy skończył spożywanie alkoholu. Powodem zatrzymania oskarżonego rzeczywiście była rutynowa kontrola funkcjonariuszy Policji, aczkolwiek z ich zeznań wynikało, że oskarżony nie utrzymywał prostego toru jazdy, jechał tzw. wężykiem. Stwarzał zatem realne, a nie abstrakcyjne zagrożenie na drodze. Oskarżony podał zresztą, że w tym samym dniu w ciągu ostatnich 24 godzin, spożywał alkohol w postaci wódki w ilości 1 litra około godziny 5 rano (protokół, k. 2 verte akt sprawy). Zatrzymano go przed godz. 11, przy czym w dniu zdarzenia w ogóle nie powinno być go na drodze publicznej, albowiem miał zatrzymane prawo jazdy. Pouczony o swoich prawach i obowiązkach, po wręczeniu wezwania na przesłuchanie na dzień następny oskarżony wulgarnie oświadczył, że nic go to nie interesuje, a cytatu z tej wypowiedzi Sąd Okręgowy w niniejszym uzasadnieniu nie przytoczy, w dbałości o język pism sądowych, odsyłając do akt sprawy (k. 6 verte).

Orzeczona kara musi uwzględniać sposób działania sprawcy, stopień winy oraz stopień społecznej szkodliwości czynu, jego właściwości i warunki osobiste, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa, jak też zachowanie po jego dokonaniu, aby można było uznać ją za sprawiedliwą oraz karę, która spełni stawiane przed nią cele wychowawcze oraz zapobiegawcze. W ocenie Sądu Okręgowego, rozstrzygniecie o karze zasadniczej powyższe wektory jak najbardziej uwzględniło. Dodatkowo, wymiar kary pozbawienia wolności (1 rok) orzeczonej w I instancji nie wyklucza złożenia przez oskarżonego wniosku o odbycie tejże kary w systemie dozoru elektronicznego (art. 43la kkw).

W przekonaniu Sądu Okręgowego, współmierne były także orzeczone w I instancji środki karne: dożywotni zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych oraz świadczenie pieniężne na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w wysokości 15.000 złotych. Dyrektywy wymiaru kary stosowane są do środków karnych odpowiednio na mocy art. 56 kk, a zatem powyższe rozważania odnoszą się także do orzeczonych w I instancji środków karnych i nie ma potrzeby ich ponownego przytaczania. Co do dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów Sąd I instancji nie miał zresztą luzu decyzyjnego. Zastosowanie przepisu art. 42 § 4 kk było obligatoryjne.

Ratio legis świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomoc Postpenitencjarnej jest in concreto potrzeba kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa, zwiększenie dolegliwości całości represji karnej oraz pomoc tym osobom, które cierpią skutek przestępstw popełnianych przez nietrzeźwych kierowców. Zła sytuacja materialna sprawcy nie może każdorazowo determinować orzeczenia w/w środka karnego w najniższej możliwej granicy, albowiem de facto oznaczałoby, że wszystkie pozostałe dyrektywy nie mają znaczenia, a do tego doprowadziłoby w istocie podzielenie zasadności zarzutu obrońcy przez Sąd Okręgowy w części dotyczącej w/w świadczenia pieniężnego. Jak już wskazano, w świetle art. 56 kk zasady i dyrektywy sądowego wymiaru kary stosowane powinny być również w odniesieniu do środków karnych, a skoro tak to jest oczywistym, iż muszą łączyć się z konkretnym sprawcą, konkretnego przestępstwa.

Sąd Okręgowy nie stwierdził również w zaskarżonym wyroku obrazy przepisu art. 624 kpk. Przepis ten, regulujący zasady zwalniania od zapłaty kosztów sądowych, decyzję w tym zakresie pozostawia uznaniu Sądu. Koszty postępowania pierwszoinstancyjnego w sprawie niniejszej (ponad 2 tys. złotych) wywołane były przestępczym zachowaniem oskarżonego. W postępowaniu wykonawczym będzie możliwe ich rozłożenie na raty, o ile oskarżony złoży tego rodzaju wniosek i dopiero, gdy nie będzie możliwości ich skutecznej egzekucji komorniczej, zostaną one umorzone. Zasadą jest ponoszenie przez podsądnego kosztów postępowania w sytuacji wydania wyroku skazującego, a stosunkowo młody wiek oskarżonego (ur. (...)) pozwalał na przyjęcie, iż poddany resocjalizacji może zmienić swoje życie, a jego stan zdrowia może ulec poprawie w sytuacji, gdy oskarżony będzie o niego dbać. W przekonaniu Sądu Okręgowego prowadzenie przez oskarżonego trybu życia, który po raz kolejny doprowadził go na salę sądową, wymaga zdecydowanych kroków i w całokształcie dolegliwości wymagających ze skazaniem, musi skutkować u J. L. kategorycznym przekonaniem o nieopłacalności łamania prawa pod każdym względem.

Wniosek

- o wymierzenie oskarżonemu kary w dolnej granicy ustawowego zagrożenia, przewidzianego za przypisane mu przestępstwo;

- o obniżenie wymiaru zasądzonego w pkt III świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej;

- o zwolnienie w całości oskarżonego J. L. od ponoszenia kosztów sądowych za I instancję;

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Bezzasadność wszystkich podpunktów zarzutu obrońcy determinowała bezzasadność wniosków.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

W zaskarżonej części, tj. co do kary i środka karnego oraz obowiązku poniesienia przez oskarżonego kosztów postępowania za I instancję, wyrok Sądu Rejonowego w Łukowie utrzymano w mocy.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Bezzasadność wniesionej apelacji i brak okoliczności podlegających uwzględnieniu z urzędu.

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

--------------------------------------------------------------------------------------------

Zwięźle o powodach zmiany

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

----------------------------------------------------------------------------------

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

4.1.

----------------------------------------------------------------------------------

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

---------------------

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

6.  Koszty Procesu

P unkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

II.

Wysokość wynagrodzenia dla obrońcy oskarżonego została ustalona na podstawie przepisów § 17 ust. 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2019 roku, poz. 18) przy uwzględnieniu, że wydane orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 grudnia 2022 roku, SK 78/21 odnosi się do kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu przygotowawczym i przed Sądem I instancji.

III.

Na podstawie art. 634 kpk w zw. z art. 624 § 1 kpk oraz art. 17 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (tekst jedn. Dz. U. z 1983 r., Nr 49, poz. 223 z późn. zm.), zwolniono oskarżonego od opłaty i wydatków za postępowanie odwoławcze, mając na uwadze jego sytuację materialną oraz dolegliwość finansowych skutków wyroku wydanego w I instancji.

7.  PODPIS

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Obrońca

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Rozstrzygnięcie o karze zasadniczej i środku karnym

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana