Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 marca 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 1 marca 2023 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa M. S. (1)

przeciwko J. C.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanej J. C. na rzecz powoda M. S. (1) kwotę 140.707,12 zł ( sto czterdzieści tysięcy siedemset siedem 12/100 złotych ) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 22 grudnia 2022 r. do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  odstępuje od obciążenia pozwanej J. C. kosztami procesu poniesionymi przez powoda;

4.  nakazuje pobrać od powoda M. S. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 3.670,54 zł (trzy tysiące sześćset siedemdziesiąt 54/100 złotych);

5.  nakazuje pobrać od J. C. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 3.670,54 zł (trzy tysiące sześćset siedemdziesiąt 54/100 złotych).

Sygn. akt XXV C 2545/19

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 7 października 2019 r. ( data prezentaty – k. 3) powód M. S. (1) wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej J. C. kwoty 140.707,12 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 20 sierpnia 2019 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia. Powód wniósł także o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych ( pozew – k. 3-8; replika na odpowiedź na pozew – k. 121-128).

Pozwana J. C. wnosiła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych ( odpowiedź na pozew – k. 28-32).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód jest spadkobiercą, a pozwana jest siostrą zmarłego w dniu 20 maja 2018 r. S. S. ( akt poświadczenia dziedziczenia – k. 19).

Powód pozostawał z ojcem w poprawnych stosunkach. Rodzina spotykała się podczas świąt i uroczystości rodzinnych. U S. S. rodzina zaobserwowała trudności w posługiwaniu się sztućcami, prowadzeniu rozmowy. S. S. około 2014 r. zaczął miewać omamy wzrokowe i urojenia ( częściowo zeznania świadka M. S. (2) – k. 240-244, zeznania świadka A. R. – k. 256-257).

Stan zdrowia S. S. pogarszał się na 5 lat przed jego śmiercią. S. S. cierpiał na chorobę otępienną z ciałami Lewy’ego wraz z parkinsonizmem. Miewał omamy i przywidzenia. Od 2015 roku intensywną opiekę nad S. S. objęła pozwana. S. S. wymagał opieki w zakresie codziennych czynności, przyjmowania leków oraz zapewnienia bezpieczeństwa (wyłączenie gazu, kontroli przyjmowania leków). Opieka była realizowana przez pozwaną oraz w pewnym zakresie przez sąsiadów (dokumentacja medyczna – k. 138-141, 144-158, 162-187, 190-192 zeznania świadka A. R. – k. 256-257; zeznania świadka Ł. C. – k. 247-250).

Kilka lat przed śmiercią S. S. opiekowała się głównie pozwana, jego siostra. Pozwana była upoważniona przez S. S. do korzystania z jego konta bankowego i karty bankomatowej. Mogła pobierać środki na potrzeby związane z utrzymaniem i leczeniem S. S. ( bezsporne).

S. S. w dniu 4 stycznia 2017 r. udzielił pozwanej pełnomocnictwa bez ograniczeń i do odwołania do swojego rachunku bankowego, w tym do rozporządzania dotychczasowymi i przyszłymi rachunkami terminowych lokat oszczędnościowych prowadzonych w powiązaniu z tym rachunkiem ( pełnomocnictwo – k. 34).

W dniu 20 lutego 2018 r. doszło do zerwania lokaty terminowej i wypłacenia S. S. kwoty 100.707,12 zł. Tego samego dnia powyższa kwota ta w całości została przelana na rachunek bankowy pozwanej ( zestawienie operacji – k. 16v., potwierdzenie przelewu – k. 34).

Stan zdrowia S. S. znacznie pogorszył się 17 marca 2018 r. Pozwana nie mogła nawiązać kontaktu z bratem. Zadzwoniła po syna Ł. C., który wezwał pogotowie. S. S. do końca marca 2018 r. przebywał w szpitalu przy. ul. (...) w W.. Kontakt ze S. S. nadal był ograniczony, spełniał proste polecenia, ale wymagał karmienia, ubierania, toalety (zeznania Ł. C. – k. 247-250).

W dniu 19 marca 2018 r. dokonano zerwania drugiej lokaty terminowej i przekazania na konto S. S. z tego tytułu kwoty 30.145,90 zł. W dniu 20 marca 2018 r. pozwana dokonała kolejnego przelewu na swoje konto na kwotę 40.000 zł. Przelew został zatytułowany „darowizna dla J. C.” ( zestawienie operacji – k. 17, potwierdzenie przelewu – k. 35).

W kwietniu 2018 r. S. S. został przewieziony do hospicjum w którym zmarł w maju 2018 r. (zeznania Ł. C. – k. 247-250).

S. S. w okresie od 04 stycznia 2017 r. do 20 marca 2018 r. nie dysponował adekwatną zdolnością do świadomego i swobodnego podjęcia decyzji i wyrażenia woli co do rozporządzenia swoim majątkiem (dokumentacja medyczna złożona do akt sprawy; pisemna opinia psychiatryczno-psychologiczna – k. 318-349, pisemna opinia uzupełniająca – k. 424-435, pisemna opinia uzupełniająca – k. 467-476).

W skład majątku S. S. poza spornymi środkami na rachunku bankowym, wchodziły także inne składniki majątkowe, w tym nieruchomości. S. S. nie rozporządził nimi na wypadek śmierci (okoliczność bezsporna).

Pismem z dnia 28 lipca 2019 r. powód wezwał pozwaną do zwrotu nienależnie pobranych środków pieniężnych w wysokości 140.707,12 zł oraz kwoty 3.610,53 zł z konta zmarłego S. S. w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Pismo zostało pozwanej doręczone w dniu 12 sierpnia 2019 r. ( wezwanie do zapłaty – k. 12-13, dowód nadania – k. 14).

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie dowodów z dokumentów, których autentyczności żadna ze stron nie podważała. Sąd uznał je za wiarygodne gdyż w znacznej mierze znajdują one potwierdzenie w okolicznościach bezspornych, a także zeznaniach wszystkich świadków (w zakresie stanu zdrowia S. S.).

Sąd uznał za wiarygodne zeznania przesłuchanych świadków oraz stron w zakresie w którym są one zgodne z okolicznościami bezspornymi lub znajdują potwierdzenie w dowodach z dokumentów. Sąd pominął w całości zeznania świadka M. A. jako nieistotne dla rozstrzygnięcia, a także zeznania pozostałych świadków oraz stron w części wskazującej na relacje powoda z ojcem S. S., kwestiami sprawowania opieki przez powoda nad ojcem. Okoliczności te nie miały znaczenia, gdyż faktem bezspornym przyznanym już w pozwie było to, że zasadniczy ciężar sprawowania opieki nad S. S. od 2015 r. spoczywał na pozwanej. Fakt ten został potwierdzony przez osobę postronną, nie zainteresowaną wynikiem sprawy – świadka A. R. będącą sąsiadką S. S., która także była zaangażowana w tą opiekę. Według Sądu fakt kilkuletniego sprawowania opieki przez pozwaną nad bratem S. S., obiektywnie oceniany mógł być czynnikiem wpływającym na podjęcie przez darczyńcę decyzji o dokonaniu darowizny na rzecz osoby sprawującej nad nim nieodpłatnie przez kilka lat osobistą opiekę. Sąd tego nie kwestionuje i uważa tę okoliczność za wykazaną. Oczywistym jest dla Sądu, że S. S. mógł odczuwać wdzięczność do siostry ze względu na sprawowaną nad nim osobistą opiekę, co mogło stanowić obiektywny czynniki wpływający na podjęcie decyzji o dokonaniu darowizny. Rzecz jednak w tym, że darowizna jako czynność prawna, musi zostać dokonana w określonym (niezakłóconym czynnikami chorobowymi) stanie psychicznym darczyńcy, pozwalającym na świadome i swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli. Z tego względu relacje powoda z ojcem S. S. nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia, gdyż to jakie relacje miał syn z ojcem, mogło być co najwyżej czynnikiem wyłącznie pobocznym a nie głównym. Zwrócić należy przy tym uwagę, że nawet jeżeli były one złe (jak twierdzi pozwana), to S. S. (zakładając, że nie znajdował się on w stanie wyłączającym świadome i swobodne wyrażenie woli) mimo nieporozumień z synem nie sporządził testamentu zmieniającego ustawowy krąg spadkobierców. Nie dokonał także darowizny pozostałych składników majątkowych (przede wszystkim mieszkania), co także wskazuje zważywszy na zasady doświadczenia życiowego i logiki o tym, że nawet przychylając się hipotetycznie do stanowiska pozwanej, relacje z synem nie miały wpływu na podjęcie decyzji o darowiźnie na rzecz pozwanej. Za decydujący czynnik należałoby uznać sam fakt sprawowania kilkuletniej intensywnej opieki przez pozwaną nad S. S..

Czyniąc ustalenia faktyczne związane ze stanem psychicznym w jakim znajdował się S. S., Sąd oparł się na opinii psychiatryczno-psychologicznej. W ocenie Sądu brak jest uzasadnionych okoliczności, które mogłyby podważać wnioski z niej płynące. Faktem jest bowiem przyznanym przez samą pozwaną, świadka Ł. C., a także świadka A. R., że darczyńca od 2015 r. znajdował się w złym stanie psychofizycznym, miał problemy z komunikacją ze względu na zdiagnozowaną otępienną chorobę neurodegeneracyjną. Zły stan psychiczny darczyńcy potwierdza bogata i co istotne obiektywna dokumentacja medyczna na której oparli się biegli. W tym stanie rzeczy pisemne zastrzeżenia pozwanej z dnia 5 stycznia 2023 r. do treści opinii uznać należy za polemikę. Stanowią one powielenie argumentacji zawartej w zarzutach pozwanej z 6 września 2022 r. do opinii głównej, na którą biegli odpowiedzieli w pisemnej opinii uzupełniającej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powód domagał się od pozwanej zapłaty kwoty 140.707,12 zł na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Na powyższą sumę złożyły się dwa przelewy, których dokonała pozwana na swoją rzecz z rachunku bankowego S. S.. Pozwana wskazywała, że oba przelewy stanowiły darowiznę od brata na jej rzecz. Zdaniem powoda S. S. w chwili wykonywania przelewów znajdował się w stanie wyłączającym świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli ze względu na chorobę, z którą się zmagał.

Jak już powyżej zaznaczono, materialnoprawną podstawą żądania powoda były przepisy kodeksu cywilnego o bezpodstawnym wzbogaceniu. Zgodnie z treścią art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

W treści ww. zacytowanego przepisu wymienione zostały przesłanki, podmioty i treść roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia. Zrealizowanie się hipotezy art. 405 k.c. powoduje powstanie obowiązku zwrotu wzbogacenia (K. Osajca (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2021, dostęp Legalis). Zobowiązanie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia powstaje zatem w przypadku spełnienia się następujących przesłanek: wystąpienia wzbogacenia po stronie jednego podmiotu, wystąpienia zubożenia po stronie drugiego podmiotu, związku między wzbogaceniem i zubożeniem oraz braku podstawy prawnej wzbogacenia ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2000 r., III CKN 542/98, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2015 r., II CSK 870/14, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2016 r., III CSK 245/15).

Celem roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia jest przywrócenie równowagi zachwianej nieuzasadnionym przejściem wartości z jednego majątku do drugiego ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1988 r., III CRN 83/88). Jak wynika z orzecznictwa, zastosowanie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu jest możliwe wówczas, gdy wystąpiła sytuacja, w której jeden uczestnik obrotu otrzymał korzyść, i jednocześnie korzyść ta, została uzyskana bez podstawy prawnej jakiegokolwiek rodzaju. Ma to miejsce, gdy u jej podstaw nie leży ani czynność prawna, ani przepis ustawy, ani orzeczenie sądu lub decyzja administracyjna ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 1998 r., III CKN 18/98).

Odpowiedzialność z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia obciąża wzbogaconego niezależnie od tego, w wyniku jakiego zdarzenia uzyskał korzyść majątkową. Może ona powstać w wyniku działania wzbogaconego, jak i nawet wbrew jego woli, z jego dobrą lub złą wiarą. Może być także rezultatem czynności zubożonego, osób trzecich, a nawet sił przyrody. Przyczyna wzbogacenia nie ma zatem znaczenia dla powstania roszczenia ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 1998 r., II CKN 58/98, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2002 r., V CKN 641/00, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2005 r., I CK 220/05).

W tym miejscu należy zaznaczyć, że w doktrynie i orzecznictwie nie ma sporu co do tego, że roszczenia związane z instytucją bezpodstawnego wzbogacenia (zarówno dotyczące obowiązku zwrotu korzyści majątkowej jak i uprawnienia do żądania takiego zwrotu) podlegają dziedziczeniu (J. Ciszewski, J. Knabe w: Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. P. Nazaruk, LEX/el. 2021, A. Kawałko w: Kodeks cywilny. Komentarz. Tom VI. Spadki (art. 922-1087), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2019, dostęp LEX). Powód jest następcą prawnym zmarłego S. S., jego jedynym spadkobiercą. Nabywając spadek wszedł zatem w pełnię praw i obowiązków majątkowych swojego ojca. Należy zatem uznać, że ewentualnie przysługujące spadkodawcy roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia przeszły na powoda.

Na kanwie niniejszej sprawy S. S., zgodnie z twierdzeniami pozwanej, uczynił na jej rzecz dwie darowizny w kwotach 100.707,12 zł i 40.000 zł. W ten sposób pozwana doświadczyła przysporzenia majątkowego, a więc wzbogacenia w rozumieniu przepisu art. 405 k.c. Jednocześnie majątek S. S. odziedziczony przez powoda uległ pomniejszeniu o przedmiot darowizny, co wiąże się z jego zubożeniem. Podstawą prawną powyższych przesunięć majątkowych miały być, według pozwanej, ustne umowy darowizny. Wyłącznie istnienie ważnej podstawy prawnej spornych przysporzeń majątkowych po stronie pozwanej, mogło niweczyć roszczenia powoda oparte na przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku (art. 888 § 1 k.c.). Oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione (art. 889 § 1 k.c.), chyba, że ze względu na przedmiot darowizny wymagają zachowania szczególnej formy dla oświadczeń obu stron (art., 889 § 2 k.c.).

Tego rodzaju czynność prawna jest dokonywana wyłącznie po to, by nastąpiło przysporzenie majątkowe na rzecz innej osoby bez żadnego ekwiwalentu (causa donandi). W umowie darowizny „causa przysporzenia” jest nie tylko przesłanką ważności czynności prawnej, ale musi być objęta treścią czynności prawnej, gdyż inaczej czynność nie dochodzi do skutku. Jest to więc czynność kauzalna materialnie (zależność przysporzenia od causa) i formalnie (ujawnienie causa w treści czynności prawnej). Nieodpłatność dokonywanego przesunięcia majątkowego stanowi podstawowy element darowizny, decydujący o jej bycie prawnym. Oznacza to, że aby umowa darowizny doszła do skutku, strony muszą być zgodne co do tego, że podstawa prawna świadczenia ma charakter causa donandi. Świadczenie darczyńcy musi być subiektywnie i obiektywnie bezpłatne, tj. niezależne od uzyskania ekwiwalentu od obdarowanego i uczynione w wykonaniu zamiaru przysporzenia obdarowanemu korzyści kosztem własnego majątku. Przyczyna prawna (causa donandi) jest bowiem stypizowana i identyczna dla wszystkich wchodzących w grę przypadków. Tylko zatem tak pojmowany motyw typowy darczyńcy, w którym ujawnia się zamiar nieodpłatnego przysporzenia korzyści majątkowej, w konkretnych relacjach umownych ma prawną relewancję. Motywy indywidualne dokonywanego przysporzenia bywają natomiast mocno zróżnicowane: czysto altruistyczne, wynikające z powinności natury moralnej czy wreszcie uzasadnione określonymi racjami gospodarczymi. Mogą one stanowić wskazówki interpretacyjne, racjonalizujące, wyjaśniające w pewnych sytuacjach przyczyny którymi kierował się darczyńca, przy tej czynności prawnej.

Wobec zarzutów stawianych przez powoda należało w toku procesu zbadać czy umowy te były ważnymi czynnościami prawnymi. Zdaniem powoda jego ojciec S. S. w chwili, gdy dokonano przelewów znajdował się w stanie wyłączającym świadome i swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli, co stanowi wadę oświadczenia woli pociągającą za sobą bezwzględną nieważność czynności prawnej w postaci umów darowizny.

Według art. 82 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych. W przytoczonym przepisie tylko przykładowo wymienione zostały przyczyny wyłączające świadomość i swobodę. Jako przyczyny nieważności złożonego oświadczenia woli wskazano natomiast stan wyłączający świadomość oraz stan wyłączający swobodę podejmowania decyzji i wyrażania woli. W doktrynie brak jest jednolitości poglądów, czy brak świadomości i swobody, o którym mowa w art. 82 k.c., musi być zupełny. Stanowisko, że brak świadomości i swobody musi być zupełny wynika z założenia, że art. 82 k.c. wiąże przewidziane w nim skutki tylko z całkowitym wyłączeniem, dlatego o żadnym stopniowaniu tego stanu nie może być mowy. Część autorów prezentuje jednak odmienny pogląd, zgodnie z którym stan wyłączający świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli nie może być pojmowany w znaczeniu całkowitego braku świadomości. Za przyjęciem drugiego stanowiska, opowiedział się Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 7 lutego 2006 r. w sprawie, IV CSK 7/05, w którym stwierdził, że stan wyłączający świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli nie może być rozumiany dosłownie, wobec czego nie musi oznaczać całkowitego zniesienia świadomości i ustania czynności mózgu. Wystarczy istnienie takiego stanu, który oznacza brak rozeznania, niemożność rozumienia posunięć własnych i posunięć innych osób oraz niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania. Stan taki musi przy tym wynikać z przyczyny wewnętrznej, a więc ze stanu, w jakim znajduje się osoba składająca oświadczenie woli, a nie z okoliczności zewnętrznych, w jakich osoba ta się znalazła

Bezwzględna nieważność oświadczenia oznacza, że z mocy prawa ( ex lege) nie wywołuje ono skutków od chwili złożenia. Jednocześnie na brak skutków oświadczenia woli powołać może się każda osoba, która ma w tym interes prawny (K. Osajda (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2021, dostęp Legalis). Powód może zatem skutecznie podnosić kwestię omawianej wady oświadczenia woli swojego ojca celem dochodzenia swoich roszczeń.

Co szczególnie istotne, miarodajna dla oceny przesłanek zaistnienia wady oświadczenia woli jest chwila złożenia tego oświadczenia. Wobec powyższego każdorazowo dla oceny czy oświadczenie woli obarczone jest omawianą wadą konieczne jest ustalenie stanu psychicznego oświadczającego w chwili uzewnętrznienia przez niego kwestionowanego oświadczenia woli.

W toku postępowania Sąd w oparciu o złożoną do akt dokumentację medyczną S. S. powziął wątpliwości co do jego stanu psychicznego w dniach 20 lutego 2018 r. i 20 marca 2018 r., kiedy to miało dość do darowania pozwanej łącznie 140.707,12 zł. Nie było bowiem sporne, że S. S. przez wiele lat chorował na chorobę otępienną z ciałami Lewy’ego, co wiązało się z omamami i przywidzeniami. Także z relacji świadków i samych stron wynika, że na kilka miesięcy przed śmiercią kontakt z ojcem powoda był utrudniony. Z tej też przyczyny Sąd na wniosek powoda dopuścił dowód z opinii łącznej biegłego psychiatry i biegłego psychologa celem ustalenia czy stan zdrowia S. S. pozwalał mu na świadome i swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli co do rozporządzenia swoim majątkiem w ww. zakresie. Biegli w sposób jednoznaczny i niebudzący wątpliwości, opierając się na dokumentacji medycznej stwierdzili, że kliniczny stan zdrowia darczyńcy stale się pogarszał, a w chwili dokonywania darowizn z punktu widzenia klinicznego (ze względu na zdiagnozowane deficyty) nie pozwalał darczyńcy na świadome i swobodne decyzje i wyrażenie woli co do rozporządzenia swoim majątkiem w okresie od 04 stycznia 2017 r. do 20 marca 2018 r.

Sąd podziela powyższą ocenę, gdyż znajduje ona potwierdzenie w dokumentacji medycznej oraz wynika z wiedzy specjalnej samych biegłych sądowych. Powtórzenia wymaga, że wystąpienie stanu wyłączającego możliwość podjęcia świadomej i swobodnej decyzji, nie jest równoznaczne z całkowitą utratą świadomości przez podmiot czynności prawnej, rozumianej jako umiejętność komunikowania się z otoczeniem. Taka osoba może komunikować swoje potrzeby, wyrażać opinię a nawet wydawać pewne dyspozycje, nawet stanowcze. Istotą jest to, że świadomość i swoboda podmiotu prawa cywilnego posiadającego pełną zdolność do czynności prawnych jest zakłócona ze względu na czynniki chorobotwórcze, które wpływają na sposób postrzegania i odbiór rzeczywistości. Nawet jeżeli S. S. wyrażał w 2017 roku swoje opinie co do możliwości skierowania do domu opieki, odmowy przeniesienia własności nieruchomości na rzecz syna, czy też co do rozdysponowania wierzytelności pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym, to odpowiednie oświadczenia lub decyzje, były składane w stanie wyłączającym świadome i swobodne wyrażenie woli. Charakter schorzeń z którymi zmagał się od przełomu 2014/2015 roku S. S. (ze względów klinicznych, tego jak choroba dająca określone symptomy zanotowane w dokumentacji medycznej wpływa na procesy poznawcze każdego człowieka) zakłócały jego procesy myślowe oddziałujące na sposób postrzegania i odbioru rzeczywistości. Uczestnicy odbioru cywilnoprawnego aby skutecznie nawiązać stosunek prawny, zwłaszcza rozporządzajaco-zobowiązujący, muszą posiadać dostateczne rozeznanie, odbierać rzeczywistość oraz przetwarzać informacje w niezakłócony sposób. Tylko wtedy mogą w sposób świadomy i swobodny (niezakłócony) złożyć oświadczenie woli. Sąd nie neguje tego, że S. S. w ustalonych okolicznościach faktycznych mógł odczuwać wdzięczność do siostry (pozwanej) za sprawowanie nad nim osobistej opieki. W przypadku darowizn dokonywanych przez darczyńców na rzecz opiekunów jest to bardzo częsta motywacja. Rzecz jednak w tym, że decyzja o darowiźnie musi być podjęta przez w pełni świadomego darczyńcę, którego procesy poznawcze oraz myślowe nie są zakłócone. W niniejszym postępowaniu stan zdrowia S. S. nie pozwalał na to i z tego właśnie względu sporne darowizny Sąd uznał za nieważne.

Ze względu na zawiły stan faktyczny oraz prawny, Sąd uznał, że pozwana znalazła się w opóźnieniu w zwrocie powodowi objętych sporem wierzytelności pieniężnych od 8 dnia po doręczeniu jej pełnomocnikowi procesowemu odpisu uzupełniającej opinii psychiatryczno-psychologicznej, w której biegli sądowi ostatecznie i stanowczo stwierdzili, że S. S. dokonując spornych darowizn znajdował się w stanie wyłączającym świadome i swobodne wyrażenie woli. Odpis rzeczonej opinii został doręczony pełnomocnikowi pozwanej w dniu 8 grudnia 2022 r. O odsetkach ustawowych za opóźnienie orzeczono zatem na podstawie art. 455 k.c. w zw. z art. 481 k.c. od dnia 16 grudnia 2022 r. do dnia zapłaty. Pozwana dysponując opinią biegłych sądowych oraz wsparciem profesjonalnego pełnomocnika procesowego, mogła ocenić zasadność powództwa o zapłatę. Stan zawieszenia i niepewności mogący towarzyszyć pozwanej ze względu na złożoność podstawy faktycznej i prawnej roszczenia, zakończył się.

Dalej idące roszczenie odsetkowe, Sąd uznał w realiach niniejszej sprawy za nadużycie prawa podmiotowego (art. 5 k.c.). Pozwana przez kilka lat zajmowała się bowiem chorym spadkodawcą powoda, poświęcając czas i energię mimo, że nie spoczywał na niej w tym zakresie żaden obowiązek alimentacyjny. Ocena natomiast ważności darowizn wymagała sięgnięcia do wiedzy specjalnej z zakresu psychiatrii i psychologii, a także wykładni prawa, która bez wątpienia jest skomplikowana dla przeciętnego człowieka i być może nie do końca zrozumiała. Dlatego Sąd uznał, że obciążanie pozwanej odsetkami ustawowymi za opóźnienie od wcześniejszego niż przyjęty w wyroku momentu, godziłoby w elementarne poczucie sprawiedliwości.

Z uwagi na opisany wyżej skomplikowany charakter sprawy oraz względy słuszności, Sąd uznał także, iż zachodzą przesłanki do zastosowania art. 102 k.p.c. i mimo, że powód wygrał proces niemal w całości, nie obciążył pozwanej kosztami procesu poniesionymi przez powoda.

O kosztach sądowych poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa – Sąd Okręgowy w Warszawie orzeczono na podstawie art. 113 u.k.s.c. w zw. z art. 102 k.p.c. Sąd uznał, że z powyższych względów słusznościowych, zasadnym jest obciążenie stron tymi kosztami w równych częściach.

Na koszty sądowe poniesione przez Skarb Państwa w łącznej kwocie 7.341,08 zł złożyły się następujące pozycje: wynagrodzenie za nadesłaną dokumentację medyczną – 13,78 zł (postanowienie z 4 września 2020 r. – k. 206), 9,30 zł (postanowienie z 14 września 2021 r. – k. 283); wynagrodzenie wypłacone biegłym sądowym – 2.279,10 zł, 2.237,90 zł (postanowienie z 28 marca 2022 r. – k. 353), 1.682,05 zł, 1.118,95 zł (postanowienie z 25 sierpnia 2022 r. – k. 440).

W związku z powyższym Sąd nakazał pobrać od powoda oraz pozwanej kwoty po 3.670,54 zł (7.341,08 x ½).

Z wyłożonych względów rozstrzygnięto jak w sentencji wyroku.