Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Rejonowego dla miasta stołecznego Warszawy w W.

XVI Wydział Gospodarczy z dnia 11 stycznia 2013 r.

Pozwem nadanym do tutejszego Sądu Rejonowego w dniu 20 marca 2012 r. (data stempla pocztowego k. 52) powód K. Z. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) spółki akcyjnej w W. (dalej: (...) S.A.) kwoty 11.468,49 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwot:

- 9.256,62 zł od dnia 29 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty;

- 2.2111,87 zł od dnia 30 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu a w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, iż dochodzi od pozwanego zapłaty kwoty dochodzonej pozwem tytułem zwrotu nienależnego świadczenia. W tym zakresie podkreślił, że w dniu 09 listopada 2007 r. zawarł z pozwanym umowę leasingu operacyjnego nr (...) ((...)), której przedmiotem był samochód osobowy marki A. (...) rok prod. 2007 a po zakończeniu której to umowy leasingu, chcąc wykupić przedmiot leasingu, został zmuszony przez pozwanego do uregulowania wszystkich zobowiązań. Tuż przed zakończeniem okresu obowiązywania umowy leasingu, pozwany – powołując się na orzecznictwo sądowe, obciążył go kwotą podatku od towarów i usług (...) od usługi ubezpieczenia przedmiotu leasingu w wysokości 9.256,62 zł, wynikającą z treści faktury zbiorczej nr (...) dnia 18 listopada 2011 r. Działając pod przymusem związanym z chęcią wykupienia przedmiotu leasingu, dokonał w dniu 28 grudnia 2011 r. zapłaty kwoty 9.256,62 zł, pomimo że obowiązek taki nie wynikał z postanowień umowy. Ponadto pozwany obciążył go odsetkami od nieterminowej wpłaty tzw. wartości końcowej w kwocie 2.211,87 zł, która to kwota została przez powoda uregulowana w dniu 29 grudnia 2011 r. Pomimo skierowanego do (...) S.A. wezwania do zapłaty, pozwany nie zwrócił powodowi nienależnej mu kwoty w łącznej wysokości 11.468,49 zł (pozew k. 2-6).

W złożonej w wykonaniu zarządzenia z dnia 16 maja 2012 r. odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu a w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu swojego stanowiska, pozwany podniósł, że konieczność obciążenia podatkiem (...) należności pozwanego, które wcześniej korzystały ze zwolnienia od podatku (...), powstała w związku z podjętą w dniu 08 listopada 2010 r. przez NSA uchwałą (sygn. akt I FPS 3/10), stosownie do której to uchwały koszty ubezpieczenia przedmiotu leasingu podmiot świadczący usługi leasingowe powinien włączyć do podstawy opodatkowania tych usług. W konsekwencji, wynagrodzenie z tytułu ubezpieczenia przedmiotów leasingu uznane jest przez organa podatkowe za część wynagrodzenia finansującego z tytułu usługi leasingowej podlegającą opodatkowaniu podatkiem (...) według stawki właściwej dla okresowych opłat leasingowych i to niezależnie od tego, jak kwestia ta unormowana będzie w warunkach umowy leasingu. Oznacza to, że powód ma prawo żądać od pozwanego zaległego podatku (...), nienaliczonego przez pozwanego jako finansującego od kosztów ubezpieczenia, którymi został obciążony powód jako korzystający. W związku z powyższym wystosowane przez pozwanego do powoda żądanie zapłaty podatku (...) od zapłaconych już składek ubezpieczeniowych było zasadne i powód miał prawo uzależnić sprzedanie powodowi przedmiotu leasingu od uprzedniej zapłaty przez powoda tej należności (odpowiedź na pozew k. 59-63).

Na rozprawie w dniu 11 stycznia 2013 r., bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku w niniejszej sprawie, zarówno pełnomocnik powoda jak i pełnomocnik pozwanego– pomimo prawidłowego powiadomienia o terminie rozprawy – nie stawili się (protokół rozprawy k. 113).

Na podstawie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie Sąd Rejonowy ustalił, co następuje:

Powód K. Z. prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą (...) (poprzednio (...) Technika (...)) z siedzibą w S. jako korzystający zawarł w dniu 09 listopada 2007 r. z (...) S.A. w W. jako finansującym umowę leasingu operacyjnego nr (...) (...), przedmiotem której to umowy był samochód osobowy marki A. (...) rok produkcji 2007. Na podstawie tej umowy K. Z. zobowiązał się do uiszczania opłat za korzystanie z przedmiotu leasingu w postaci rat leasingowych, akceptując jednocześnie ogólne warunki umowy leasingu (dalej: (...)), stanowiące integralną część umowy leasingu. Umowa leasingu została zawarta na okres do dnia 31 października 2011 r. (zaświadczenie z ewidencji działalności gospodarczej k. 41, odpis z Krajowego Rejestru Sądowego pozwanego k. 42-48, k. 66-72, umowa leasingu operacyjnego nr (...) ((...)) k. 9-11, aneksy do umowy leasingu nr (...) k. 12-16, protokół odbioru pojazdu k. 17, ogólne warunki umowy leasingu operacyjnego k. 18-22).

Stosownie do art. 4 § 1 pkt 1 (...) ustalono, że przez cały okres posiadania przedmiotu leasingu przez korzystającego, finansujący będzie ubezpieczać przedmiot leasingu na swoją rzecz, lecz na koszt korzystającego. Zapłacone zaś składki ubezpieczeniowe korzystający miał zwrócić finansującemu w złotych, na podstawie wystawionej przez finansującego faktury (art. 4 § 1 pkt 1 ogólnych warunków umowy leasingu operacyjnego k. 19). W świetle zaś art. 5 pkt 7 (...) postanowiono, że w przypadku zmiany bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa (w tym zmiany stawki podatku (...)), jeżeli mają one bezpośredni wpływ na wysokość Okresowych Opłat Leasingowych lub Wartości Końcowej, wysokość ich zostanie zmieniona zgodnie z tymi przepisami, o czym finansujący miał powiadomić korzystającego (art. 5 pkt 7 ogólnych warunków umowy leasingu operacyjnego k. 19).

Z kolei, w art. 7 § 4 pkt 2 (...) ustalono, że po zakończeniu umowy leasingu i wywiązaniu się przez korzystającego ze wszystkich wynikających z niej zobowiązań wobec finansującego, korzystający miał prawo do nabycia przedmiotu leasingu za wartość końcową powiększoną o podatek (...) w wysokości określonej obowiązującymi przepisami (art. 7 § 4 pkt 2 ogólnych warunków umowy leasingu operacyjnego k. 19).

W okresie trwania umowy leasingu, koszty ubezpieczenia przedmiotu leasingu były refakturowane przez (...) S.A. w W. na K. Z. ze stawką zwolnioną od podatku (...). K. Z. dokonywał na rzecz (...) S.A. w W. zwrotu kosztów ubezpieczenia przedmiotu leasingu, które ponosiła spółka z tytułu opłacania składek ubezpieczeniowych. Przedmiotowe koszty ubezpieczenia były uiszczane bez podatku od towarów i usług (...) (okoliczność bezsporna).

Pod koniec trwania umowy leasingu K. Z. wystąpił do (...) S.A. w W. z żądaniem wykupu przedmiotu leasingu (okoliczność bezsporna).

Pismem z dnia 11 października 2011 r. (...) S.A. w W. poinformował K. Z. o konieczności uregulowania przez niego podatku od towarów i usług (...) w łącznej kwocie 9.522,49 zł i podpisania aneksu do umowy leasingu nr (...) ((...)) w terminie do dnia 26 października 2011 r. W uzasadnieniu tego stanowiska (...) S.A. w W. podał, że w wyniku wydanej przez Naczelny Sąd Administracyjny uchwały w składzie siedmiu sędziów z dnia 08 listopada 2010 r. w sprawie o sygn. akt I FPS 3/10 działania organów skarbowych zmusiły go do zapłaty odpowiedniej kwoty podatku od towarów i usług ((...)). (...) S.A. w W. poinformował, że w przypadku nieotrzymania podpisanego aneksu w terminie, wezwie leasingobiorcę do zapłaty ww. kwoty podatku od towarów i usług (...), wynikającej ze stosownej korekty stawki tego podatku i w takim przypadku zakończenie umowy nastąpi dopiero po zapłacie ww. zobowiązania, wskazując na odprowadzenie podatku (...) do właściwego Urzędu Skarbowego po przeprowadzonej w (...) S.A. przez pracowników Pierwszego (...) Urzędu Skarbowego w W. kontroli (pismo z dnia 11 października 2011 r. k. 23, aneks (...) do umowy leasingu operacyjnego nr (...) ((...) ) k. 27-28, protokoły kontroli podatkowej wraz załącznikami k. 73-93).

W dniu 18 listopada 2011 r. (...) S.A. w W. wystawił na rzecz K. Z. fakturę zbiorczą nr (...), która uwzględniała kwotę 9.256,62 zł tytułem podatku od towarów i usług (...) od wszystkich składek ubezpieczeniowych (faktura zbiorcza nr (...) k. 24-26, załącznik do zbiorczej faktury korygującej k. 26).

W pismach z dnia 18 listopada 2011 r. i 23 listopada 2011 r. kierowanych do K. Z., (...) S.A. w W. podtrzymał swoje stanowisko, że do czasu podpisania aneksu (...), względnie do czasu uiszczenia należności wynikających z faktur korygujących, nie będzie spełniony warunek umożliwiający przeniesienie własności przedmiotu leasingu (pismo z dnia 18 listopada 2011 r. k. 29, pismo z dnia 23 listopada 2011 r. k. 30).

K. Z. odmówił podpisania przedmiotowego aneksu, podnosząc w piśmie z dnia 24 listopada 2011 r., że opłaty których zapłaty żąda (...) S.A. w W. nie były przewidziane w umowie leasingu. K. Z. odesłał również fakturę korygującą zbiorczą nr (...) (pismo z dnia 24 listopada 2011 r. k. 32-33 wraz z dowodem nadania listu poleconego k. 31, pismo z dnia 05 grudnia 2011 r. k. 34).

Pismem z dnia 16 grudnia 2011 r., w związku z wygaśnięciem umowy leasingu, (...) S.A. w W. wezwał K. Z. do zapłaty kaucji gwarancyjnej w wysokości 131.700,00 zł stanowiącej zabezpieczenie zapłaty wartości końcowej wynikającej z umowy leasingu, a także do zapłaty kwoty 9.256,62 zł tytułem podatku od towarów i usług (...) oraz kwoty 10.677,63 zł tytułem refaktury za polisę ubezpieczeniową w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. (...) S.A. w W. poinformował K. Z., że warunkiem zakończenia umowy leasingu i sprzedaży przedmiotu leasingu jest uregulowanie wszystkich zobowiązań wobec spółki, bowiem dopiero po uregulowaniu wszystkich należności wynikających z umowy i dokonaniu wpłaty wartości końcowej zostanie wystawiona faktura (...). (...) S.A. w W. zastrzegł, że w przypadku upływu terminu do uiszczenia ww. zobowiązań będzie uprawniony żądać od K. Z. zwrotu przedmiotu leasingu w terminie 7 dni od dnia upływu terminu płatności wyznaczonego na wezwaniu a także odsetek za zwłokę we wpłacie kaucji gwarancyjnej stanowiącej równowartość wartości końcowej (wezwanie do zapłaty z dnia 16 grudnia 2011 r. k. 35).

W dniu 28 grudnia 2011 r. K. Z. przelał na rachunek bankowy (...) S.A. w W. kwotę 131.700,09 zł tytułem zapłaty wartości końcowej do umowy leasingu nr (...) ((...) oraz kwotę 9.256,62 zł tytułem zapłaty podatku od towarów i usług (...) wynikającej z faktury zbiorczej KZ nr (...) (polecenia przelewów k. 36 i k. 37).

Po dokonaniu zapłaty ww. kwot, (...) S.A. w W. wezwał K. Z. do zapłaty odsetek od nieterminowej wpłaty wartości końcowej i wystawił notę odsetkową na kwotę 2.211,87 zł (e-mail k. 38, nota odsetkowa k. 39).

W dniu 29 grudnia 2011 r. K. Z. dokonał na rzecz (...) S.A. w W. zapłaty kwoty 2.211,87 zł (polecenie przelewu k. 40).

Pismem z dnia 16 lutego 2012 r. pełnomocnik K. Z. wystąpił do (...) S.A. w W. o zwrot kwoty 11.468,49 zł tytułem nienależnie wpłaconego świadczenia w terminie 5 dni od daty otrzymania wezwania (wezwanie do zapłaty z dnia 16 lutego 2012 r. wraz z potwierdzeniem nadania listu poleconego k. 49 -51).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie powołanych powyżej dokumentów, co do których strony nie kwestionowały ich autentyczności, ani ich treści, zaś sąd również nie miał wątpliwości, co do ich wartości dowodowej, stąd były one przydatne dla ustalenia stanu faktycznego a Sąd dał im dokumentów pełni wiarę, zwracając jednakże uwagę, że stanowiły one jedynie dokumenty prywatne w rozumieniu art. 245 k.p.c., które nie korzystają z domniemań zawartych w treści art. 244 k.p.c. (domniemania zgodności z prawdą oświadczeń w nich zawartych), jak ma to miejsce w przypadku dokumentów urzędowych a jedynie – poza domniemaniem autentyczności – korzystają z domniemania wyłączającego potrzebę dowodu, że osoba, która dokument podpisała, złożyła zawarte w nim oświadczenie (tak postanowienie Sąd Najwyższego z dnia 15 kwietnia 1982 roku, III CRN 65/82). Materialna moc dowodowa dokumentu prywatnego zależy od jego treści merytorycznej, o czym rozstrzyga sąd zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów (art. 233; też K. Knoppek: Glosa do wyroku SN z 25 września 1985 roku, IV PR 200/85, PiP 1988, nr 5). Strony nie kwestionowały jednak mocy dowodowej złożonych dokumentów prywatnych, a Sąd uznał ich moc dowodową w rozumieniu art. 245 k.p.c., mając na względzie, że strony procesu na tle tak ustalonego stanu faktycznego pozostawały w sporze jedynie co do skutków prawnych zeń wynikających.

W piśmie procesowym datowanym na dzień 09 stycznia 2013 r. pełnomocnik powoda cofnął wniosek o dopuszczenie dowodu z przesłuchania stron (pismo procesowe z dnia 09 stycznia 2013 r. k. 111).

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo K. Z. przeciwko (...) S.A. w W. nie było zasadne i jako takie podlegało oddaleniu.

Na wstępie podkreślenia wymaga okoliczność, że pomimo wejścia w życie ustawy z dnia 16 września 2011 r. (Dz.U. nr 233, poz. 1381) z dniem 03 maja 2012 r., postępowanie w niniejszej sprawie toczyło się wg przepisów dotychczasowych tj. o postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych, jako że przepisy przejściowe ww. ustawy przewidują, że stosuje się ją do postępowań wszczętych po dniu jej wejścia w życie (art. 9 ust. 1 ustawy). Natomiast pozew w niniejszej sprawie został złożony przed dniem wejścia w życie powyższej ustawy i dlatego sprawa niniejsza podlega reżimowi przepisów o postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych, nakreślonemu przez art. 6 pkt 3 ustawy z dnia 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych (Dz.U. nr 33, poz. 175), który wszedł w życie z dniem 01 października 1989 r. a następnie także ustawę z dnia 16 listopada 2006 r. (Dz. U. nr 235, poz. 1699), zmieniającą dotychczasową ustawę z dniem 20 marca 2007 r.

W niniejszej sprawie powód dochodził od pozwanego zwrotu łącznie kwoty 11.468,49 zł, na którą składały się kwoty: 9.256,62 zł tytułem podatku (...) od usługi ubezpieczenia przedmiotu leasingu oraz 2.211,87 zł tytułem odsetek od nieterminowej zapłaty wartości końcowej pojazdu w sytuacji korzystania z opcji wykupu przedmiotu leasingu, stanowiące w jego ocenie świadczenie nienależne, bowiem jak wyjaśnił, zapłacił na rzecz pozwanego tę kwotę w sytuacji gdy nie był w ogóle zobowiązany do spełnienia świadczenia. Podstawę prawną powództwa w niniejszej sprawie stanowił zatem art. 410 i nast. k.c., jako że świadczenie nienależne, jest szczególnym przypadkiem bezpodstawnego wzbogacenia, a w związku z tym, stosuje się do niego przepisy art. 405-409 k.c. Nienależne świadczenie odróżnia się od pozostałych przypadków bezpodstawnego wzbogacenia źródłem powstania, bowiem do zaistnienia tego zobowiązania dochodzi w wyniku spełnienia świadczenia przez zubożonego a nie poprzez jakiekolwiek inne przesunięcia majątkowe, niebędące świadczeniem (jak w pozostałych wypadkach bezpodstawnego wzbogacenia) a obecnie zachodzi brak podstawy prawnej do świadczenia. Brak podstawy prawnej oznacza brak causae świadczenia lub jej wadliwość. Zgodnie z treścią art. 410 § 1 k.c. świadczenie jest nienależne jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany (jak w niniejszej sprawie twierdził powód) lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył (condictio indebiti), albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła ( condictio causa finita) lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty (condtictio ob causam datorum), albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia ( condtictio sine causa). Brak podstawy świadczenia zachodzi, gdy świadczenie zostaje spełnione w zamiarze wykonania zobowiązania, które nie istnieje, ale świadczący musi błędnie mniemać, że takie zobowiązanie istnieje.

W niniejszej sprawie bezspornym był fakt zawarcia pomiędzy stronami umowy leasingu nr (...) ((...)), której przedmiotem był samochód osobowy marki „A. (...)” 3,0 (...) rok prod. 2007. Niekwestionowaną okolicznością było również, to że w okresie trwania umowy leasingu refakturowane przez pozwanego koszty ubezpieczeń przedmiotu leasingu były zwracane przez powoda bez opodatkowania podatkiem (...). Wymagającą rozstrzygnięcia w sprawie była natomiast okoliczność, czy powód był zobowiązany do zapłaty i zwrotu pozwanemu jako finansującemu podatku od towarów i usług (...) od ubezpieczenia przedmiotu leasingu za cały okres trwania umowy leasingu oraz odsetek od nieterminowej wpłaty wartkości końcowej. Rozstrzygnięcie bowiem tych kwestii ma decydujące znaczenie dla ustalenia zasadności powództwa w sytuacji niekwestionowania przez powoda wysokości wpłaconych przez niego na rzecz pozwanego kwoty. Powód bowiem nie zaprzeczał, aby kwoty te były naliczone w nieprawidłowy sposób, kwestionując jednak samą zasadę i zajmując stanowisko, że brak było podstaw do obciążenia go przez (...) S.A. z tego tytułu kwotami wskazanymi w pozwie na jakiejkolwiek podstawie faktycznej i prawnej.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do żądania zwrotu kwoty 9.256,62 zł, na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd doszedł do przekonania, że skoro zdaniem organów władzy publicznej (Urzędu Skarbowego) i Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażonego w uchwale składu siedmiu sędziów ubezpieczenie przedmiotu leasingu samochodu osobowego marki „A. (...)” podlegało opodatkowaniu (...) a podatek ten został przez leasingodawcę faktycznie zapłacony, to – w kontekście postanowień umowy leasingu i (...) stanowiących ich integralną cześć – obowiązek jego zapłaty istniał po stronie powoda i nie sposób przyjąć aby jego świadczenie było nienależne.

W tym miejscu wskazać należy, że podstawa opodatkowania stanowi fundament konstrukcji każdego podatku. Ze względu na wysokość zobowiązania podatkowego decydujące znaczenie obok stawki podatkowej ma właśnie podstawa opodatkowania. Zgodnie z treścią art. 29 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2004 r. Nr 54, poz. 535 ze zm.) podstawą opodatkowania jest obrót, z zastrzeżeniem ust. 2-21, art. 30-32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy lub osoby trzeciej. Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku. Na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług, ustalenie podstawy opodatkowania poprzedzać winno zawsze ustalenie, czy dana czynność stanowi na gruncie tego podatku czynność opodatkowaną oraz czy w stosunku do niej powstał obowiązek podatkowy. Ustalać podstawę opodatkowania można jedynie w tych przypadkach, gdy zaistniał przedmiot opodatkowania. Podstawa opodatkowania jest bowiem skonkretyzowanym - co do cech istotnych dla wymiaru podatku - i ujętym wartościowo przedmiotem podatku i stanowi, jako jeden z dwóch czynników (oprócz stawki (...)) element decydujący o wysokości płaconego podatku. A ponieważ od zawsze była przedmiotem wielu kontrowersji, to znajduje to swoje odbicie chociażby w liczbie orzeczeń polskich sądów administracyjnych i Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, dotyczących tej problematyki.

Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy decydujące znaczenie miała uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 08 listopada 2010 r. (sygn. akt I FPS 3/10), w której Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że w świetle art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535, ze zm.) w stanie prawnym obowiązującym w 2006 r. podmiot świadczący usługi leasingu powinien włączyć do podstawy opodatkowania tych usług koszty ubezpieczenia przedmiotu leasingu a na kanwie której to uchwały organy podatkowe naliczyły i obciążyły leasingodawcę podatkiem (...). W uzasadnieniu uchwały Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że istotą opodatkowania podatkiem od towarów i usług jest opodatkowanie działalności gospodarczej. Z tego względu, mając na uwadze autonomiczny charakter regulacji zawartej w ustawie o (...) związanej ściśle z prawem wspólnotowym, przy ustalaniu przedmiotu opodatkowania tą ustawą decydujące znaczenie powinny mieć aspekty ekonomiczne i cel danej czynności prawnej, a nie jej cywilnoprawna forma. Takie założenie pozwala na utrzymanie wspólnego systemu opodatkowania tym podatkiem w krajach Unii Europejskiej, w których obowiązują różne rozwiązania w zakresie prawa cywilnego. Dlatego też przy interpretowaniu pojęcia „całość świadczenia”, w przypadku usług o kompleksowym charakterze takich jak usługa leasingu, której towarzyszy ubezpieczenie przedmiotu leasingu, nie ma podstaw do dzielenia tej czynności z punktu widzenia obowiązku w podatku od towarów i usług na dwie czynności z tego powodu, że mogą być one przedmiotem odrębnych stosunków zobowiązaniowych na gruncie prawa prywatnego. Jak wyjaśnił Naczelny Sąd Administracyjny, ubezpieczenie przedmiotu leasingu, jeśli występuje w ramach danego świadczenia, jest ściśle związane z realizacją umowy leasingu, zabezpieczając interesy obu stron podstawowego świadczenia, które stanowi leasing. Wyodrębnianie go dla celów podatkowych z tego świadczenia stanowiłoby zabieg sztuczny, pozostający w sprzeczności z gospodarczym celem leasingu. Za ujęciem kosztów ubezpieczenia przedmiotu leasingu w pojęciu „kwoty należnej od całości świadczenia należnego od nabywcy” przemawiało także stanowisko Trybunału Sprawiedliwości WE w kwestii opodatkowania świadczeń złożonych, w których obok usług głównych występują świadczenia pomocnicze (M. Wojda w: Dyrektywa (...) 2006/112/WE pod red. J. Martini, Unimex 2009, s. 420 – 424), w szczególności zaprezentowane w sprawach: C – 349/96 ( (...) Ltd), C-41/04 (L. B. and OV Bank), C-111/05 (A. N. and S.). Podstawowym kryterium uznania danego świadczenia za świadczenie pomocnicze w świetle tego orzecznictwa ma jego funkcjonalny (ekonomiczny) związek ze świadczeniem głównym, a nie aspekty prawne. Jak zatem jednoznacznie stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny, charakter takiego świadczenia pomocniczego występującego obok głównego świadczenia leasingu ma ubezpieczenie przedmiotu leasingu, skoro stanowi środek stwarzający dla obu stron świadczenia głównego optymalne warunki do zabezpieczenia ich interesów przy realizacji umowy leasingu, nie jest natomiast celem samym w sobie i bez świadczenia głównego nie ma racji bytu. Wydanie tej uchwały stanowiło podstawę decyzji organów podatkowych o obciążeniu leasingodawcy tymże podatkiem, który został przez (...) S.A. zapłacony. W tym miejscu wskazać należy, że mimo iż orzeczenia NSA są formalnie wiążące dla organu podatkowego tylko w konkretnej sprawie, to jednak każdy wyrok może jednak dostarczyć wielu argumentów w spornych kwestiach, wywierać wpływ na praktykę stosowania prawa podatkowego, wytykać luki w prawie a także wskazywać na potrzeby zmian obowiązującego prawa. Tak też było w niniejszej sprawie, bowiem powołane orzeczenie NSA miało decydujący wpływ na praktykę organów podatkowych, która od dnia 08 listopada 2010 r. uległa diametralnej zmianie i skutkowała żądaniem skierowanym do leasingodawcy - (...) S.A. zapłaty podatku (...) od usługi ubezpieczenia przedmiotu leasingu. W kontekście bowiem wydanej uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego, organy podatkowe zażądały od pozwanej spółki zapłaty podatku (...) od usługi ubezpieczenia, który to podatek został przez (...) S.A. odprowadzony (pismo z dnia 11 października 2011 r. k. 23).

Jednocześnie należy kategorycznie podkreślić, że – wbrew stanowisku powoda – obowiązek zapłaty podatku (...) od usługi ubezpieczenia przedmiotu leasingu w tym przypadku samochodu osobowego marki „A. (...)” wynikał wprost z postanowień umowy leasingu operacyjnego nr (...) ((...)). Orzecznictwo sądów administracyjnych (uchwała NSA z dnia 15 października 1998 r. sygn. akt III ZP 8/98, wyrok WSA z dnia 24 marca 2010 r., sygn. akt III SA/Wa 1888/09) sankcjonowało zasadę, z której wynikała możliwość refakturowania usług ubezpieczenia towarzyszących leasingowi. Tak też było w niniejszej sprawie. Możliwe to było, gdy spełnione były łącznie dwa warunki: osobnego zastrzeżenia w umowie leasingu odrębnego rozliczenia kosztów ubezpieczenia samochodu przez leasingodawcę oraz uwzględnienia przez leasingodawcę tej samej stawki podatku od towarów i usług lub zwolnienia od tego podatku, które były określone na fakturze wystawionej przez ubezpieczyciela. Stosowana przez pozwanego (...) S.A. w W. w okresie trwania umowy leasingu praktyka pokazuje, że K. Z. był obciążany przez niego kosztami ubezpieczenia przedmiotu leasingu przy zastosowaniu zwolnienia z wynagrodzenia z podatku (...). Praktyka ta była jednak w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego i organów podatkowych niesłuszna, ponieważ stanowiące integralną część umowy leasingu operacyjnego nr (...) ((...)) ogólne warunki umowy leasingu (k. 19), nie przewidywały takiego zwolnienia. Powyższe zostało uwidocznione w treści art. 4 § 1 pkt 1 ogólnych warunków umowy leasingu nr (...) ((...)) a które to warunki zostały przez obie strony zaakceptowane. W umowie leasingu przewidziano bowiem, że przez cały czas posiadania przedmiotu leasingu przez korzystającego, finansujący będzie ubezpieczał przedmiot leasingu na swoją rzecz, lecz na koszt korzystającego, a ponadto zapłacone składki ubezpieczeniowe korzystający zwróci finansującemu w złotych, na podstawie wystawionej przez finansującego faktury. W ocenie Sądu Rejonowego, postanowienia umowy w tym przedmiocie są jednoznaczne i nie może budzić żadnych wątpliwości, że (...) S.A. w W. jako osoba prawna, na którą nałożony jest obowiązek podatkowy na podstawie ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2004 r. Nr 54, poz. 535 ze zm.) wystawiał na rzecz powoda faktury (...) a skoro ostatecznie organy podatkowe stwierdziły, że zachodziła też konieczność niekwalifikowania usługi ubezpieczenia jako usługi odrębnej od umowy leasingu, obciążonej podatkiem (...) w wysokości 22% (obecnie 23%) podstawy opodatkowania i skoro obciążyły leasingodawcę tymże podatkiem także w odniesieniu do usługi ubezpieczenia, to z mocy art. 4 § 1 pkt 1 (...) zapłacone składki (obejmujące także podatek (...) wobec braku wyraźnego wyłączenia umownego) obciążają korzystającego. Zapis (...) w tym przedmiocie jest bowiem jasny, mowa jest w nim o obowiązku zwrotu składki ubezpieczeniowej bez żadnej wzmianki, że – niezależnie od stanowiska np. organów podatkowych – leasingobiorca będzie korzystał ze zwolnienia z wynagrodzenia z podatku (...). W świetle zaś art. 19 powołanej ustawy o podatku od towarów i usług obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi, z zastrzeżeniem ust. 2-21, art. 14 ust. 6, art. 20 i art. 21 ust. 1. Jeżeli dostawa towaru lub wykonanie usługi powinny być potwierdzone fakturą, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niż w 7 dniu, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi. Jako że nie budzi w niniejszej sprawie wątpliwości obowiązek po stronie pozwanego w postaci wystawienia faktury, to już z chwilą wystawienia faktury (...) powstał obowiązek podatkowy, który został skonkretyzowany później przez organy podatkowe w oparciu o wydaną przez Naczelny Sąd Administracyjny uchwałę. Skoro zaś leasingodawca uiścił naliczony podatek na rzecz właściwego Urzędu Skarbowego, to korzystający – stosownie do art. 4 § 1 pkt 1 (...) ma obowiązek zwrócić go leasingodawcy.

Na przeszkodzie dokonanych przez Sąd powyższych ustaleń i wniosków, nie stoi wydany w dniu 17 stycznia 2013 r. przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości w L. (dalej: (...)) wyrok w sprawie C-224/11, skoro na gruncie niniejszej sprawy podatek od usługi ubezpieczenia został już wcześniej naliczony i pobrany przez właściwy organ podatkowy. Nie kwestionując tego, że skutkiem orzeczenia prejudycjalnego jest to, że sąd krajowy musi zastosować normy prawa uwzględniającej wykładnię Trybunału oraz wiążę sąd w danej sprawie, to (...) ogranicza jednak czasie skutki dokonanej przez siebie wykładni. Naczelny Sąd Administracyjny w postępowaniu z powództwa (...) sp. z o.o. przeciwko Dyrektorowi Izby Skarbowej w W. zwrócił się do (...) z pytaniem, czy usługę ubezpieczenia przedmiotu leasingu oraz usługę leasingu należy traktować jako odrębne, czy jako jedną kompleksową usługę złożoną leasingu. Dodatkowo zapytał, czy w przypadku uznania ich za usługi odrębne, usługa ubezpieczenia przedmiotu leasingu korzysta ze zwolnienia, gdy to leasingodawca ubezpiecza ten przedmiot, obciążając kosztami tego ubezpieczenia leasingobiorcę. (...) stwierdził, że świadczenie usługi leasingu oraz refakturowanie kosztów usługi ubezpieczeniowej przedmiotu leasingu należy uznać za dwa oddzielne świadczenia. Przyznał przy tym, że usługi ubezpieczenia przedmiotu leasingu można by uznać za pomocnicze względem leasingu, które należałoby wtedy opodatkować podstawową stawką (...) właściwą dla świadczenia głównego (tj. leasingu). Niemniej, w ocenie Sądu, zdecydowanie więcej argumentów przemawia za uznaniem ich za usługi odrębne. Przede wszystkim, to nie leasingodawca świadczy usługę ubezpieczeniową leasingobiorcy a pośredniczy jedynie w uzyskaniu przez leasingobiorcę ochrony ubezpieczeniowej dla przedmiotu leasingu i następnie refakturuje na niego to świadczenie. Usługa ubezpieczenia świadczona jest przez profesjonalny podmiot ubezpieczeniowy: ubezpieczyciela, a więc osobę trzecią. A zatem obie usługi (leasingu i ubezpieczenia) świadczone są przez różne podmioty (leasingodawcę i towarzystwo ubezpieczeniowe). Odnosząc się do drugiego pytania (...) stwierdził, że polskie prawo nie warunkuje ważności zawartej umowy leasingu od jednoczesnego ubezpieczenia przedmiotu leasingu. Na leasingodawcy nie spoczywa zatem obowiązek zapewnienia leasingobiorcy ochrony ubezpieczeniowej leasingowanego przedmiotu. A zatem chociaż usługa ubezpieczenia towarzyszy korzystaniu z przedmiotu leasingu, to nie jest ona obowiązkową częścią składową umowy leasingu. Zatem co do możliwości zwolnienia z (...) usługi ubezpieczenia refakturowanej na leasingobiorcę, (...) udzielił odpowiedzi, że art. 135 ust.1 lit.a) dyrektywy (...) należy interpretować w ten sposób, że refakturowanie leasingobiorcy kosztów usługi ubezpieczenia przedmiotu leasingu zawartej pomiędzy leasingodawcą a zakładem ubezpieczeń stanowi transakcję ubezpieczeniową, która powinna być zwolniona z podatku (...). Na gruncie niniejszej sprawy nie zmienia to jednak faktu, że podatek został naliczony, odprowadzony przez leasingodawcę a jako element usługi ubezpieczenia obciążał także korzystającego a pozwany nie musiał liczyć się z obowiązkiem jego zwrotu. Z mocy bowiem art. 409 k.c. obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Jednocześnie pozwany wykazał, aby nie był już bezpodstawnie wzbogacony (art. 409 k.c.), skoro ciężar dowodu zużycia lub utraty korzyści na zasadach ogólnych (art. 6 k.c.) obciążał bezpodstawnie wzbogaconego (tak K. Pietrzykowski: Komentarz do kodeksu cywilnego pod red. K. Pietrzykowskiego, tom 1, Warszawa 2005, s. 1067). Art. 409 k.c. odnosi się bowiem do sytuacji działań podejmowanych ze strony bezpodstawnie wzbogaconego z własnej inicjatywy a nie w sytuacji – jak w niniejszej sprawie – gdy chodzi o przymusową egzekucję świadczeń dokonywaną przez organ przymusu – w tym wypadku organ podatkowy. W sytuacji zaś spełnienia świadczenia przez leasingodawcę na skutek stosowanego wezwania ze strony pracowników urzędu skarbowego, nie sposób mówić o powinności liczenia się leasingodawcy z obowiązkiem zwrotu świadczenia na rzecz korzystającego. Powyższy wyrok (...) może stanowić natomiast podstawę dla pozwanego do wznowienie negatywnie zakończonych postępowań dotyczących doliczania (...) do ubezpieczenia leasingu lub wystąpienia z wnioskiem o nadpłatę, w zakresie w jakim dobrowolnie (z uwagi na negatywne podejście resortu finansów) odprowadzali (...) z tego tytułu, nie mniej jednak, na chwilę obecną brak jest podstaw do przyjęcia, aby świadczenie w tym zakresie po stronie powoda było nienależne, skoro pozwany podatku tego dla siebie nie zatrzymał.

Powyższe ustalenia prowadzą do jednoznacznego wniosku, że – stosownie do zapisów umowy i wobec stanowiska organów podatkowych – powód był jednak zobowiązany do zapłaty podatku (...) od usługi ubezpieczenia przedmiotu leasingu a skoro tak, to niezasadnym jest twierdzenie, iż świadczenie podlega zwrotowi, także wobec okoliczności, że (...) S.A. nie jest już w tym zakresie wzbogacony.

Z kolei, brak było podstaw do uwzględnienia stanowiska powoda odnoszącego się do zwrotu zapłaconych odsetek od nieterminowej wpłaty wartości końcowej (mail z dnia 29 grudnia 2011 r. k. 38) w określonej w nocie odsetkowej z dnia 29 grudnia 2011 r. na kwotę 2.211,87 zł (nota odsetkowa k. 39). Stosownie bowiem do treści art. 481 § 1 k.c., w razie gdy dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Skoro zaś termin zapłaty tej kwoty upłynął w dniu 31 października 2011 r. a obliczona przez powoda kwota wartości końcowej została uiszczona przez powoda dopiero w dniu 28 grudnia 2011 r. (k. 39), to wierzyciel mógł naliczyć odsetki od nieterminowej zapłaty z mocy art. 481 § 1 k.c., niezależnie od postanowień umowy leasingu łączącej strony procesu. Termin zaś uiszczenia wartości końcowej (w niniejszej sprawie określonej na kwotę 107.073,24 zł) został określony w umowie na dzień zakończenia umowy leasingu (art. 7 § 4 pkt 6 (...) 32) tj na dzień 31 października 2011 r. (art. 1 § 1 aneksu do umowy leasingu nr (...) k. 12) a powód K. Z. miał tego pełną świadomość deklarując wolę nabycia przedmiotu leasingu za wartość końcową pojazdu powiększoną o podatek (...) zgodnie z art. 7 § 4 pkt 2 (...) (k. 20) i mimo to dokonał zapłaty wartości końcowej dopiero w dniu 28 grudnia 2011 r.

Ponadto, należy zwrócić uwagę, że powód podnosił, iż działając pod przymusem ze strony pozwanego w obawie przed utratą możliwości realizacji opcji wykupu przedmiotu leasingu, spełnił ostatecznie świadczenie. Przepisy prawa przewidują również sytuację, w których mimo spełnienia ogólnych przesłanek zwrotu nienależnego świadczenia z art. 410 § 2 k.c., co w niniejszej sprawie jak ustalono nie miało miejsca, wyłączone jest roszczenie o dokonanie tego zwrotu. Artykuł 411 k.c. wymienia sytuacje w których nie można żądać zwrotu świadczenia. Powołany przepis między innymi stanowi, że nie można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli spełniający świadczenie wiedział, iż nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej. Przepis art. 411 pkt 1 k.c. in principio przewiduje wyjątek od zasady zwrotu nienależnego świadczenia, jednocześnie przewidując (w art. 411 pkt 1 k.c. in fine) trzy odstępstwa od tego wyjątku (czyli powrót do zasady obowiązku zwrotu nienależnego świadczenia). Ustawodawca przewidział m.in. że nie można żądać zwrotu nienależnego świadczenia, jeżeli spełniający świadczenie wiedział, iż nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło w celu uniknięcia przymusu. Spełniający świadczenie może więc żądać zwrotu świadczenia także wówczas, gdy świadczył w celu uniknięcia przymusu. Spełnienie świadczenia „w celu uniknięcia przymusu” rozumieć należy szeroko, jako świadczenie spełnione pod naciskiem okoliczności (Z. R., Zobowiązania..., Wydawnictwo C.H. B., s. 224). Świadczenie w celu uniknięcia przymusu to nie tylko świadczenie wymuszone przez accipiensa, ale, jak trafnie wskazał SN, przez przymus wskazany w art. 411 pkt 1 in fine k.c., należy rozumieć każdą sytuację, w której świadczenie nie jest spełniane dobrowolnie. Takie rozumienie przymusu jest szersze od pojęcia braku swobody (art. 82 k.c.) oraz groźby (art. 87 k.c.) (wyrok SN z 13 czerwca 2007 r., II PK 356/06, OSNP 2008, nr 15-16, poz. 217). Pojęcie „w celu uniknięcia przymusu” obejmuje wszystkie przypadki grożącego przymusu albo przymusowego położenia; będą to wszystkie sytuacje, gdy ktoś świadczy w celu ochrony własnych praw podmiotowych, które nie zawsze muszą być bezpośrednio związane z samym świadczeniem. W orzecznictwie i doktrynie prezentowany jest również pogląd co do wąskiego rozumienia pojęcia „przymusu” - twierdzi się bowiem, że art. 411 pkt 1 k.c. nie ma na względzie uniknięcia przymusowego położenia (art. 388 k.c.), lecz jedynie uniknięcie przymusu (orzeczenie SN z dnia 17 stycznia 1958 r., I CR 560/57, OSN 1958, nr 3, poz. 82; K. Pietrzykowski (w:) Kodeks..., s. 880; M. Nesterowicz (w:) Kodeks..., s. 373). Pod wpływem wskazanego wyżej orzeczenia SN z dnia 17 stycznia 1958 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi przyjął, że nie jest świadczeniem „w celu uniknięcia przymusu” w rozumieniu art. 411 pkt 1 k.c. świadczenie nienależnej kwoty za przewóz opakowań zwrotnych w celu niedopuszczenia do niewykonania tego przewozu, a przez to uniknięcia grożących kar umownych nałożonych przez sprzedawcę za opóźnienie w zwrocie opakowań. W przepisie tym chodzi o świadczenie w celu uniknięcia przymusu, a nie w celu uniknięcia przymusowego położenia, w tym niekorzystnej sytuacji ekonomicznej (wyrok SA w Łodzi z dnia 27 stycznia 1991 r., I ACr 70/91, OSP 1992, z. 1, poz. 9). Również w orzecznictwie przyjmuje się, że pojęcie przymusu, o jakim mowa w art. 411 pkt 1 k.c., nie może być interpretowane w sposób zawężający. Przymus to nie tylko zagrożenie egzekucją świadczenia, ale także stworzenie takich sytuacji, w których spełniający świadczenie, by uniknąć niekorzystnych i często nieodwracalnych skutków, zmuszony jest spełnić świadczenie, mimo świadomości, że świadczy nienależnie (wyrok SN z dnia 09 listopada 2005 r., II CK 177/05, LEX nr 346049). Zdaniem Sądu Rejonowego, okoliczności sprawy przemawiają za tym, że nie było przejawów stosowanego ze strony pozwanego przymusu i wymuszania na powodzie zapłaty żądanej kwoty w zamian za wykup przedmiotu leasingu, skoro K. Z. zaakceptował postanowienia ogólnych warunków umowy leasingu operacyjnego a zgodnie z treścią art. 7 § 4 pkt 2 warunkiem koniecznym do powstania po stronie korzystającego uprawnienia do nabycia przedmiotu leasingu po zakończeniu okresu leasingu jest wywiązanie się korzystającego ze wszystkich zobowiązań wobec finansującego wynikających z umowy leasingu. Powód miał świadomość, tego że wykupienie przedmiotu leasingu uzależnione jest od uregulowania przez niego wszystkich zobowiązań, a brak zapłaty będzie pociągał niemożność wykupienia na własność leasingowanego auta. Skoro zatem przy spełnianiu świadczenia nie było ze strony powoda celu uniknięcia przymusu, a powód jako spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, to nie może domagać się zwrotu świadczenia. Art. 411 pkt 1 k.c. zakłada, że skoro ktoś wiedząc, że nie jest zobowiązany, świadczenie spełnia, powinien skutki tego ponieść (wyrok SN z dnia 25 lipca 2000 r., II CKN 294/00, LEX nr 533859), niemniej jednak „wiedza” w rozumieniu art. 411 pkt 1 k.c. jest to całkowita świadomość tego, iż świadczenie się nie należy i że spełniający je może bez ujemnych dla siebie konsekwencji prawnych go nie wykonać, a mimo to je spełnia (wyrok SA w Poznaniu z dnia 29 września 2010 r., I ACa 686/10, Lex nr 756706). W konsekwencji spełnione przez powoda świadczenie, a więc zarówno zapłata podatku (...) w wysokości 9.256,62 zł i odsetki od nieterminowej wpłaty tzw. wartości końcowej w kwocie 2.211,87 zł, było spełnione dobrowolnie, a zatem wyłączona jest możliwość zwrotu świadczenia stosownie do treści art. 411 pkt 1 k.c.

Na marginesie powyższych rozważań należy zauważyć, że wbrew stanowisku prezentowanemu przez powoda, iż roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia wymagalne jest od chwili spełnienia nienależnego świadczenia a tym samym od daty następującej po dacie zapłaty kwot dochodzonych pozwem. Zdaniem Sądu należy bowiem zwrócić uwagę na okoliczność, że przepisy regulujące instytucję bezpodstawnego wzbogacenia, a więc i nienależnego świadczenia (art. 410 § 1 k.c.), nie określają terminu, w jakim nastąpić ma wykonanie obowiązku zwrotu nienależnego świadczenia. Nie można też wyznaczyć tego terminu, odwołując się do natury zobowiązania, z którego świadczenie wynika. W tym stanie rzeczy – jak już podkreślono wyżej – za uzasadniony uznać należy pogląd, że zobowiązanie do zwrotu nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1976 r., III CRN 289/76, nie publ. oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 06 marca 1991 r., III CZP 2/91, OSNCP 1991, nr 7, poz. 93). Odmiennie od zagadnienia wymagalności roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia potraktować trzeba kwestię oznaczenia terminu jego spełnienia. Opóźnienie – zgodnie z art. 476 k.c. – ukształtowane zostało jako stan obiektywny, polegający na tym, że dłużnik nie spełnia świadczenia w odpowiednim terminie. Takie zatem okoliczności, jak wiedza wierzyciela o tym, że świadczenie jemu się należy, czy – z drugiej strony – zła wiara dłużnika wynikająca z konieczności liczenia się z obowiązkiem świadczenia, same przez się nie prowadzą do określenia terminu świadczenia i w związku z tym do wywołania stanu opóźnienia. Wymagalność roszczenia z tytułu nienależnego świadczenia może przypadać na różne momenty. Skoro od początku świadczenie nie należałoby się pozwanemu, to wymagalność roszczenia o jego zwrot przypadałaby na moment spełnienia nienależnego świadczenia, jednakże nie można utożsamiać wymagalności roszczenia z terminem spełnienia świadczenia. A zatem, zobowiązanie do zwrotu nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy i termin spełnienia takiego świadczenia musi być wyznaczony zgodnie z art. 455 k.c., a więc niezwłocznie po wezwaniu skierowanym przez zubożonego (tak SN w uzasadnieniu wyroku z dnia 02 marca 2001 r., V CKN 769/00). Terminu „niezwłocznie” nie można utożsamiać z terminem natychmiastowym. Brak jest też podstaw do uznania, że w typowych sytuacjach, gdy z okoliczności nic innego nie wynika, należy przyjmować, że spełnienie świadczenia oznacza spełnienie w terminie 14 dni od wezwania (taki termin wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 maja 1991 r., II CR 623/90, (...), wkładka 1991, nr 10-11, poz. 50). W literaturze prawniczej trafnie podkreśla się, że termin „niezwłocznie” oznacza termin realny. Zwraca się uwagę, że o zakresie pojęcia „niezwłocznego świadczenia” powinny decydować każdorazowo okoliczności konkretnego przypadku, analizowane zgodnie z ogólnymi regułami art. 354 i art. 355 k.c. Dopiero w ten sposób sprecyzowany termin stanowi podstawę formułowania zarzutu opóźnienia dłużnika i daje wierzycielowi roszczenie o zapłatę odsetek na podstawie art. 481 § 1 k.c. W konsekwencji – w ocenie Sądu – powód mógł żądać od pozwanego zapłaty odsetek za opóźnienie dopiero od dnia następującego po dniu, w którym już upłynąłby wyznaczony przez niego termin do zwrotu świadczenia nienależnego.

Mając na uwadze powyższe, Sąd oddalił powództwo w całości jako niezasadne.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie drugim wyroku na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Na poniesione przez pozwanego koszty procesu składają się koszty zastępstwa procesowego oraz opłata skarbowa od dokumentu pełnomocnictwa. Zgodnie bowiem z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2002 r. Nr 163, poz. 1349 ze zm.) minimalna stawka wynagrodzenia radcy prawnego przy wartości przedmiotu sporu przekraczającej 10.000,00 zł, a nie przekraczającej 50.000,00 zł wynosi 2.400,00 zł. Do kosztów celowego dochodzenia praw i celowej obrony zalicza się również opłatę skarbową w kwocie 17,00 zł uiszczoną od dokumentu pełnomocnictwa, co zostało potwierdzone przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 12 marca 2003 r., III CZP 2/03, OSNC 2003/12/161. Łącznie pozwany poniósł niezbędne koszty procesu (w rozumieniu art. 98 k.p.c.) w wysokości 2.417,00 zł i taką kwotę z tego tytułu powód obowiązany jest jej zwrócić.

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

Zarządzenie:

- odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powoda.