Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 grudnia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 grudnia 2022r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa R. R. (1)

przeciwko P. P.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

1.  uznaje za bezskuteczną umowę darowizny pomiędzy R. P. jako darczyńcą a P. P. jako obdarowanym zawartą 28 marca 2017 r. w formie aktu notarialnego rep. A nr (...) przed notariuszem w W. J. J., której przedmiotem jest spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu nr (...) posadowionego w budynku przy ul. (...) w W., dla którego Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa w Warszawie, VI Wydział Ksiąg Wieczystych, prowadzi księgę wieczystą nr (...) – w stosunku do roszczenia powoda potwierdzonego tytułem wykonawczym w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla z dnia 23 lutego 2018 r. Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie, sygn. akt II Nc 14/18 zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 24 lipca 2018 r., na mocy którego R. P. ma zapłacić powodowi kwotę 250.271,51 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty, kwotę 10.346 zł tytułem kosztów procesu oraz kwotę 126 zł tytułem kosztów postępowania klauzulowego;

2.  ustala, że powód wygrał niniejszy spór w całości, pozostawiając szczegółowe wyliczenie kosztów procesu referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się wyroku.

Sygn. akt XXV C 1505/19

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 24 czerwca 2019 r. (data nadania – k. 15) skierowanym przeciwko pozwanemu P. P., powód R. R. (1) wniósł o uznanie czynności prawnej – umowy darowizny pomiędzy R. P. jako darczyńcą a P. P. jako obdarowanym zawartej 28 marca 2017 r. w formie aktu notarialnego rep. A nr (...) przed notariuszem w W. J. J., której przedmiotem jest spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu nr (...) posadowionego w budynku przy ul. (...) w W., dla którego Sąd Rejonowy dla Warszawy M. w W., VI Wydział Ksiąg Wieczystych, prowadzi księgę wieczystą nr (...) – za bezskuteczną w stosunku do roszczenia powoda potwierdzonego tytułem wykonawczym w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla z dnia 23 lutego 2018 r. Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie, sygn. akt II Nc 14/18 zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 24 lipca 2018 r., na mocy którego R. P. ma zapłacić powodowi kwotę 250.271,51 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty, kwotę 10.346 zł tytułem kosztów procesu oraz kwotę 126 zł tytułem kosztów postępowania klauzulowego. Powód wniósł nadto o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powyższego żądania powód wskazał, że prowadzone przez niego przeciwko R. P. postępowanie egzekucyjne (na podstawie tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla z dnia 23 lutego 2018 r. Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie, sygn. akt II Nc 14/18 zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 24 lipca 2018 r.) okazało się bezskuteczne wobec braku majątku dłużnika. W ocenie powoda, zawarta przez jego dłużnika ze swoim synem P. P. umowa darowizny spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) posadowionego w budynku przy ul. (...) w W., została zawarta wyłącznie w celu uniemożliwienia powodowi skierowania egzekucji w stosunku do tego składnika majątkowego. R. P. miał bowiem świadomość istnienia swojego zobowiązania względem powoda, co do zwrotu udzielonej mu pożyczki. Dochodzone pozwem roszczenie powód wywiódł z art. 527 i nast. k.c. (pozew – k. 3-5verte).

W odpowiedzi na pozew pozwany R. R. (1) wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów sądowych według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany zaprzeczył, aby wskutek zawarcia przedmiotowej umowy darowizny powód został pokrzywdzony, ponieważ w dniu dokonania darowizny wysokość obciążenia hipotecznego ciążącego na spółdzielczym prawie do lokalu przewyższała wartość prawa do lokalu stanowiącego przedmiot darowizny. Wartość spółdzielczego prawa do lokalu w dacie ustanowienia hipoteki na rzecz innego wierzyciela R. P. (w dniu 21 stycznia 2015 r.) wynosiła bowiem 851.900 zł, zaś wysokość ustanowionej hipoteki wynosiła 1.073.600 zł. Tym samym, przedmiotowa umowa darowizny nie została zawarta z pokrzywdzeniem powoda jako wierzyciela, albowiem czynność ta doprowadziła do usunięcia z majątku dłużnika składnika majątkowego, z którego powód i tak nie mógłby zaspokoić swojej wierzytelności, mając na uwadze kolejność zaspokajania wierzycieli wynikającą z art. 1025 k.p.c. i wysokość hipoteki innego wierzyciela dłużnika (odpowiedź na pozew – k. 23-26).

W ustosunkowaniu się do powyższego, powód podtrzymał dotychczasowe stanowisko, ponad które wskazał, że nie wysokość hipoteki zapisanej w księdze wieczystej prowadzonej dla prawa spółdzielczego ma istotne znaczenie, ale aktualny stan zadłużenia wobec wierzyciela uprzywilejowanego tym wpisem. Z przedłożonych przez pozwanego dowodów wynika natomiast, że wartość długu jest niższa niż zabezpieczenie hipoteczne, a ponadto do jego spłaty zobowiązane są dwa podmioty (pismo przygotowawcze powoda – k. 147-147verte).

W toku postępowania, pełnomocnik ustanowiony przez pozwanego w dalszym ciągu wnosił o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany konsekwentnie twierdził, że w dniu zawarcia umowy darowizny, nieruchomość była obciążona hipoteką umowną na kwotę znacznie przewyższającą wartość nieruchomości tj. na kwotę 1.073.600 zł. W przypadku więc wszczęcia postępowania egzekucyjnego z nieruchomości, wierzyciel hipoteczny byłby zaspokojony w pierwszej kolejności w stosunku do innych wierzycieli. Powód nie miałby więc możliwości zaspokojenia swej wierzytelności z przedmiotowej nieruchomości. Z tych względów pozwany zarzucił, że powód nie wykazał, by zawarcie umowy darowizny powiększało niewypłacalność R. P. (załącznik do protokołu rozprawy – k. 162-163verte).

W kolejnym piśmie pozwany podkreślił że przed 2014 r. tj. przed nabyciem przez spółdzielnię mieszkaniową własności gruntu lub jego użytkowania wieczystego, R. P. nie miał możliwości ustanowienia obciążenia nieruchomości poprzez ustanowienie hipoteki na rzecz powoda. Od samego początku R. P. miał także informować powoda, że nie ma możliwości ustanowienia hipoteki na jego rzecz (pismo przygotowawcze pozwanego – k. 177-178verte).

W ocenie powoda, w sprawie istotne jest porównanie wartości nieruchomości do rzeczywistego zadłużenia z tytułu umowy pożyczki, a nie wysokości ustanowionego zabezpieczenia hipotecznego (pismo przygotowawcze powoda – k. 228-228verte).

Powód wniósł ponadto o obciążenie pozwanego kosztami sporządzenia opinii przez biegłego sądowego z uwagi na to, że wprowadził on Sąd w błąd co do potrzeby przeprowadzenia tego dowodu (pismo powoda – k. 235-235verte).

Pozwany twierdził natomiast, że skala zadłużenia R. P. względem wierzyciela hipotecznego jest o wiele większa, niż wskazana w dokumentacji, wierzyciel hipoteczny nabył bowiem prawo do dochodzenia od R. P. także odsetek za opóźnienie. Wysokość hipoteki umownej ujawnionej w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości wynosi 1.073.600 zł, z operatu szacunkowego wynika, że wartość nieruchomości wynosi 903.000 zł, co oznacza, że ewentualna sprzedaż nieruchomości nie zaspokoi zabezpieczenia hipotecznego w części wynoszącej 170.600 zł. Zdaniem pozwanego, w sprawie należy brać pod uwagę wysokość hipoteki ujawnionej w księdze wieczystej, a nie wysokość wierzytelności, którą zabezpiecza (pismo pozwanego – k. 293-297verte).

Stanowisko powoda pozostało niezmienne. W ocenie powoda uzyskałby on zaspokojenie swojego roszczenia w całości gdyby dłużnik nie przeniósł prawa spółdzielczego na swojego syna – dłużnikowi pozostało do spłaty 487.779,49 zł, podczas gdy wartość nieruchomości wynosi 903.000 zł. To oznacza, że dług hipoteczny stanowi jedynie 45% wartości zabezpieczenia (pismo powoda – k. 343-343verte).

Strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska w dalszym toku postępowania.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 18 grudnia 2007 r. pomiędzy R. R. (1) a R. P. zawarta została umowa pożyczki, na podstawie której R. R. (1) udzielił R. P. pożyczki w kwocie 167.000 zł na okres od 18 grudnia 2007 r. do 17 grudnia 2010 r. Pożyczka ta miała zostać spłacona do dnia 17 grudnia 2010 r. Zastrzeżono, że odsetki będą płatne na koniec każdego miesiąca, zaś oprocentowanie pożyczki wynosi wysokość odsetek naliczanych od zaległości podatkowych, jednak nie mniej niż 12% (§ 1 umowy). W § 2 umowy pożyczkobiorca zobowiązał się do zwrotu całej kwoty pożyczki jednorazowo, nie później niż w terminie określonym w § 1. W § 3 umowy wskazano, że zabezpieczeniem pożyczki będzie weksel własny wystawiony do kwoty 250.000 zł wraz z deklaracją wekslową, a dodatkowo pożyczkobiorca wyraził zgodę na zabezpieczenie umowy hipoteką na nieruchomości własnej (umowa pożyczki z 18.12.2007 r. – k. 8-8v; zeznania świadka R. P. – k. 164verte; zeznania powoda – k. 165).

W dniach 1 listopada 2009 r. i 11 sierpnia 2010 r. R. R. (1) kierował do R. P. wezwania do spłaty należności odsetkowych z umowy pożyczki oraz ustanowienia na zabezpieczenie spłaty pożyczki hipoteki na nieruchomości (wezwania do zapłaty wraz z potwierdzeniami nadania korespondencji – k. 168-168verte; zeznania powoda – k. 165).

Na podstawie umowy zwartej między R. P. a Spółdzielnią Mieszkaniową (...) w W. z dnia 31 grudnia 2012 r., R. P. nabył spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu nr (...) posadowionego w budynku przy ul. (...) w W., dla którego Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa w Warszawie, VI Wydział Ksiąg Wieczystych, prowadzi księgę wieczystą nr (...) (wyciąg z księgi wieczystej KW nr (...) – k. 11-12verte).

Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu przy ul. (...) w W. przysługiwało więc R. P. od 31 grudnia 2012 r. (akt notarialny z dnia 21.01.2015 r. za Rep. A (...) – k. 27-45; załączniki do aktu – k. 46-52).

W związku z tym, że w ustalonym w umowie terminie, R. P. nie dokonał spłaty pożyczki, w dniu 28 lutego 2013 r. pomiędzy R. R. (1) a R. P. zawarta została ugoda, w której (§ 1) dłużnik uznał, że według stanu na dzień 31.12.2012 r. jego zadłużenie wobec wierzyciela wynosi 176.734,13 zł, w tym należność główna w całości wymagalna w kwocie 167.000 zł oraz należność odsetkowa w kwocie 9.734,13 zł. Dłużnik zobowiązał się do spłaty zadłużenia w kwocie 9.734,13 zł do dnia 31 marca 2013 r., a w kwocie 167.000 zł do dnia 31 grudnia 2015 r. (§ 2). Na zabezpieczenie spłaty zadłużenia na warunkach ustalonych w umowie, dłużnik wystawił weksel in blanco wraz z deklaracją wekslową (ugoda – k. 7-7verte).

Dłużnik nie wyrażał zgody na zabezpieczenie w postaci hipoteki (zeznania powoda – k. 165).

W dniu 21 stycznia 2015 r. przed notariuszem J. C. za Rep. A (...) pomiędzy spółką (...) sp. z o.o. w W. reprezentowaną przez V. Z., a R. P. (pożyczkobiorcą), została zawarta umowa pożyczki, ustanowienie tytułu egzekucyjnego oraz ustanowienie hipoteki. Na mocy umowy, pożyczkodawca udzielił pożyczkobiorcy pożyczki w kwocie 420.000 zł oprocentowanej odsetkami stałymi wynoszącymi 12% w stosunku rocznym, z terminem spłaty do dnia 15 stycznia 2025 r. Od kwoty pożyczki miała zostać odjęta opłata przygotowawcza (70.980 zł) oraz dodana prowizja w kwocie 126.000 zł. Zabezpieczeniem spłaty pożyczki wraz z odsetkami i prowizją miał być tytuł egzekucyjny ustanowiony na rzecz pożyczkodawcy w § 2 aktu, hipoteka umowna do sumy 873.600 zł ustanowiona na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu objętym księgą wieczystą (...). W umowie wskazano, że całkowita kwota do zapłaty przez pożyczkobiorcę (całkowity koszt pożyczki) czyli kwota pożyczki z oprocentowaniem, prowizją i opłatą przygotowawczą wynosi 1.272.314,38 zł. Pierwsza rata spłaty miała być płatna do 15 lutego 2015 r., kolejne 119 równych rat do 15 dnia każdego miesiąca począwszy od 15 marca 2015 r. do 15 stycznia 2025 r. Pożyczkobiorca mógł wnioskować o wielokrotne przedłużenie terminu płatności danej raty. W akcie, R. P. poddał się egzekucji wprost z tego aktu w trybie art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c. Wartość nieruchomości określono na 851.900 zł. Hipoteka umowna ustanowiona została do sumy 873.600 zł (akt notarialny z dnia 21.01.2015 r. za Rep. A (...) – k. 27-45; załączniki do aktu – k. 46-52).

W dniu 12 maja 2015 r. przed notariuszem J. C. za Rep. A (...) pomiędzy (...) sp. z o.o. w W. a R. P. została zawarta umowa zmieniająca umowę pożyczki (Aneks nr (...) ). Zmianie uległo m.in. oprocentowane odsetkami stałymi wynoszącymi 7,86% w stosunku rocznym. Zgodnie z umową, termin całkowitej spłaty pożyczki wraz z odsetkami i prowizją miał nastąpić do dnia 15 stycznia 2016 r. W dalszym ciągu, zabezpieczeniem spłaty pożyczki był tytuł egzekucyjny w postaci poddania się egzekucji na rzecz pożyczkodawcy oraz hipoteka umowna do sumy 873.600 zł ustanowiona na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu objętym księgą wieczystą (...). Całkowita kwota do zapłaty przez pożyczkobiorcę czyli kwota pożyczki z oprocentowaniem, prowizją i opłatą przygotowawczą wynosiła 581.378,08 zł. Strony uzgodniły, że w przypadku opóźnienia w zapłacie którejkolwiek z rat pożyczkobiorca zobowiązany będzie zapłacić dodatkowo odsetki za opóźnienie w zapłacie, od zadłużenia przeterminowanego, za cały okres opóźnienia w wysokości wskazanej w Tabeli opłat za czynności windykacyjne, która stanowiła załącznik nr 2 do umowy (akt notarialny z dnia 12.05.2015 r. za Rep. A (...) – k. 53-69).

W dniu 2 stycznia 2016 r. przed notariuszem A. P. za Rep. A (...) pomiędzy (...) sp. z o.o. w W., a R. P. została zawarta umowa zmiany umowy pożyczki (Aneks nr (...)). W umowie uzgodniono m.in., że pkt 3 umowy pożyczki otrzyma brzmienie: „pożyczkodawca udziela pożyczkobiorcy pożyczki w kwocie 491.782,32 zł oprocentowanej odsetkami stałymi wynoszącymi 10% w stosunku rocznym”. Termin całkowitej spłaty pożyczki wraz z odsetkami i prowizją miał nastąpić do dnia 15 stycznia 2017 r. Zabezpieczeniem spłaty pożyczki miał być tytuł egzekucyjny ustanowiony na rzecz pożyczkodawcy oraz hipoteka umowna do sumy 1.073.600 zł ustanowiona na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu, objętym księgą wieczysta nr (...). Całkowita kwota do zapłaty przez pożyczkobiorcę czyli kwota pożyczki z oprocentowaniem, prowizją i opłatą przygotowawczą wynosiła 620.645,89 zł (akt notarialny z dnia 22.01.2016 r. za Rep. A (...) – k. 71-84).

W dniu 9 lutego 2017 r. przed notariuszem J. K. za Rep. A (...), pomiędzy (...) sp. z o.o. w W., a R. P. została zawarta umowa w przedmiocie zamiany umowy pożyczki (Aneks (...)). Strony zmieniły umowę pożyczki m.in. w ten sposób, że pożyczkodawca udzielił pożyczkobiorcy pożyczki w kwocie 508.470,38 zł oprocentowanej odsetkami stałymi wynoszącymi 10%. Termin całkowitej spłaty pożyczki wraz z odsetkami i prowizji miał nastąpić do dnia 30 stycznia 2018 r. W akcie wskazano, że całkowita kwota do zapłaty przez pożyczkobiorcę czyli kwota pożyczki z oprocentowaniem i prowizją wynosi 559.317,42 zł. W związku ze zmianą umowy, celem zabezpieczenia zobowiązania do spłaty pożyczki wraz z odsetkami w terminie do dnia 30 stycznia 2018 r., pożyczkobiorca poddał się egzekucji wprost z aktu w trybie art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c. do kwoty najwyższej w wysokości 1.118.634,84 zł (akt notarialny z dnia 9.02.2017 r. za Rep. A (...) – k. 99-108).

W dniu 28 marca 2017 r. przed notariuszem J. J. za Rep. A (...) R. P. zawarł ze swoim synem P. P. umowę darowizny, na podstawie której darował synowi spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu nr (...) posadowionego w budynku przy ul. (...) w W., dla którego Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa w Warszawie, VI Wydział Ksiąg Wieczystych, prowadzi księgę wieczystą nr (...) (okoliczność bezsporna, a nadto wyciąg z księgi wieczystej KW nr (...) – k. 11-12verte; zeznania świadka R. P. – k. 164verte-165).

W dacie zawarcia umowy R. P. znał wartość lokalu oraz wysokość zadłużenia hipotecznego (zeznania świadka R. P. – k. 164verte-165).

W dniu 2 lutego 2018 r. przed notariuszem J. K. za Rep. A (...) pomiędzy (...) sp. z o.o. w W., a R. P. działającym w imieniu własnym jako poręczyciel oraz w imieniu i na rzecz spółki pod firmą: Biuro Ochrony (...) sp. z o.o. w W. jako pożyczkobiorcą, została zawarta zmiana umowy (Aneks (...)) oraz umowa poręczenia. Na podstawie umowy, strony zmieniły umowę pożyczki z dnia 21 stycznia 2015 r. sporządzoną za Rep. A (...) w ten sposób, że z chwilą zawarcia przedmiotowej zmiany umowy pożyczki, pożyczkobiorcą staje się spółka pod firmą: Biuro Ochrony (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., zaś R. P. działający w imieniu własnym, jako poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Strony dokonały m.in. zmiany umowy pożyczki w ten sposób, że zmieniono termin spłaty pożyczki: „pożyczkodawca udziela spółce pod firmą Biuro Ochrony (...) sp. z o.o. w W. – pożyczkobiorcy pożyczki w kwocie 468.414,91 zł oprocentowanej odsetkami stałymi wynoszącymi 10% w stosunku rocznym, zaś R. P. działający w imieniu własnym jako poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał”. Termin całkowitej spłaty pożyczki wraz z odsetkami i prowizją miał nastąpić do dnia 31 stycznia 2019 r. Całkowita kwota do zapłaty przez pożyczkobiorcę czyli kwota pożyczki z oprocentowaniem i prowizją wynosiła 515.256,41 zł. Spółce przysługiwało prawo do przedłużenia terminu spłaty pożyczki. Także w tym akcie, R. P. poddał się oraz reprezentowaną spółkę egzekucji wprost z aktu w trybie art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c. do kwoty najwyższej 1.118.634,84 zł (akt notarialny z dnia 2.02.2018 r. Rep. A (...) – k. 109-11126).

R. P. nie spłacił pożyczki udzielonej mu przez R. R. (2). Żadna część kwoty 420.000 zł uzyskanej z pożyczki nie została przekazana R. R. (1). Ostatnia wpłata od R. P. została dokonana w 2014 r. i wynosiła ok. 2.000 zł (zeznania świadka R. P. – k. 165; przesłuchanie powoda R. R. (1) – k. 165).

Wobec braku spłaty zadłużenia przez R. P., R. R. (1) wypełnił wystawiony przez R. P. weksel in blanco na kwotę jego aktualnego zadłużenia i wobec braku dobrowolnego wykupu weksla przez dłużnika, w dniu 18 stycznia 2018 r. wystąpił przeciwko R. P. z powództwem o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla. Postępowanie to toczyło się przez Sądem Okręgowym Warszawa-Praga w Warszawie, pod sygnaturą akt II Nc 14/18. Na podstawie nakazu zapłaty z weksla wydanego przez Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie pod sygn. akt II Nc 14/18 w dniu 23 lutego 2018 r., zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem dnia 24 lipca 2018 r., R. P. zobowiązany został do zapłaty na rzecz R. R. (2) kwoty 250.271,51 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty, kwoty 10.346 zł tytułem kosztów procesu oraz kwoty 126 zł tytułem kosztów postępowania klauzulowego (pozew w sprawie II Nc 14/18 – k. 1-5 dołączonych akt sygn. II Nc 14/18; weksel – k. 8 dołączonych akt sygn. II Nc 14/18; nakaz zapłaty z weksla – k. 43 dołączonych akt sygn. II Nc 14/18; klauzula wykonalności – k. 103; także k. 6 akt niniejszych).

Na podstawie powyższego tytułu wykonawczego, R. R. (2) wszczął przeciwko R. P. postępowanie egzekucyjne, które prowadzone było przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Wyszkowie W. O. pod sygnaturą akt Km (...). W toku postępowania egzekucyjnego nie doszło jednak do zaspokojenia wierzytelności powoda. W dniu 25 kwietnia 2019 r. Komornik wysłuchując strony w trybie art. 827 k.p.c. poinformował, że postępowanie zostanie umorzone, gdyż nie doprowadziło do ustalenia majątku dłużnika, z którego można wyegzekwować całość należności wierzyciela, która na dzień sporządzenia pisma wynosiła 278.230,71 zł. Dłużnik nie posiada nieruchomości, nie posiada pojazdów, na zajętych rachunkach brak jest środków oraz występują zbiegi z Urzędem Skarbowym na kwoty należności ok. 130.000 zł. Ponadto dłużnik oświadczył, że nie posiada majątku, z którego można prowadzić skuteczną egzekucję. Postanowieniem z dnia 7 października 2020 r. postępowanie egzekucyjne prowadzone przeciwko R. P. zostało umorzone na mocy art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c., z powodu bezskuteczności prowadzonej egzekucji (postanowienie z 07.10.2020 r. – k. 160-161; także zajęcie wierzytelności z dnia 31.12.2018 r. – k. 9; wysłuchanie wierzyciela i dłużnika przed zawieszeniem lub umorzeniem postępowania w trybie art. 827 k.p.c. z dnia 25.04.2019 r. – k. 10).

W dniu 30 stycznia 2019 r. przed notariuszem J. K. za Rep. A (...) pomiędzy (...) sp. z o.o. w W., a R. P. działającym w imieniu własnym jako poręczyciel oraz w imieniu i na rzecz spółki pod firmą Biuro Ochrony (...) sp. z o.o. w W. jako pożyczkobiorcą została zawarta zmiana umowy pożyczki (Aneks nr (...)) oraz umowa poręczenia. Na podstawie tej umowy, strony dokonały m.in. następujących zmian w umowie pożyczki: „pożyczkobiorca udziela spółce pod firmą Biuro Ochrony (...) sp. z o.o. w W. – pożyczkobiorcy pożyczki w kwocie 414.438,08 zł, oprocentowanej odsetkami stałymi wynoszącymi 10% w stosunku rocznym, zaś R. P. działający w imieniu własnym jako poręczyciel zobowiązał się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Termin całkowitej spłaty pożyczki wraz z odsetkami i prowizją miał nastąpić do dnia 30 stycznia 2020 r. Całkowita kwota do zapłaty przez pożyczkobiorcę czyli kwota pożyczki z oprocentowaniem i prowizją wynosiła 455.881,89 zł. Zgodnie z oświadczeniem, R. P. poddał się oraz reprezentowaną spółkę egzekucji wprost z aktu, do kwoty 910.000 zł (akt notarialny z dnia 30.01.2019 r. za Rep. A (...) – k. 127-13142).

W dniu 31 stycznia 2020 r. przed notariuszem J. K. za Rep. A (...) pomiędzy spółką (...) sp. z o.o., a R. P. działającym w imieniu własnym (jako poręczyciel) oraz w imieniu i na rzecz spółki pod firmą Biuro Ochrony (...) sp. z o.o. w W., zmianie uległ termin spłaty pożyczki w ten sposób, że „pożyczkodawca udziela spółce pod firmą Biuro Ochrony (...) sp. z o.o. w W. – pożyczkobiorcy pożyczki w kwocie 393.950,36 zł oprocentowanej odsetkami stałymi wynoszącymi 10% w stosunku rocznym, zaś R. P. działający w imieniu własnym jako poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Termin całkowitej spłaty pożyczki wraz z odsetkami i prowizją miał nastąpić do dnia 31 stycznia 2021 r. Całkowita kwota do zapłaty przez pożyczkobiorcę czyli kwota pożyczki z oprocentowaniem i prowizja wynosiła 433.345,39 zł. Najwyższa suma, do jakiej złożono oświadczenie o poddaniu się egzekucji, została określona na 866.000 zł (akt notarialny z dnia 31.01.2020 r. za Rep. A (...) – k. 336-337).

W dniu 29 stycznia 2021 r. przed notariuszem J. K., za Rep. A (...) pomiędzy (...) sp. z. o.o. , a R. P., działającym w imieniu własnym jako poręczyciel oraz w imieniu i na rzecz spółki pod firmą Biuro Ochrony (...) sp. z o.o. w W. została zawarta umowa stanowiąca zmianę umowy pożyczki (Aneks (...)) oraz umowa poręczenia. Zmiana dotyczyła m.in. § 1 pkt 3 umowy, który otrzymał brzmienie: „pożyczkodawca udziela spółce pod firmą Biuro Ochrony (...) sp. z o.o. w W. – pożyczkobiorcy pożyczki w kwocie 474.600 zł oprocentowanej odsetkami stałymi wynoszącymi 7% w stosunku rocznym, zaś R. P. działający w imieniu własnym jako poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał”. Termin całkowitej spłaty pożyczki wraz z odsetkami i prowizją miał nastąpić do dnia 29 stycznia 2022 r. Całkowita kwota do zapłaty przez pożyczkobiorcę czyli kwota pożyczki z oprocentowaniem i prowizja wynosiła 507.822 zł. Najwyższa suma, do jakiej złożono oświadczenie o poddaniu się egzekucji, została określona na 1.000.000 zł. Pożyczkodawca oraz R. P. działający w imieniu własnym oraz w imieniu i na rzecz spółki pod firmą Biuro Ochrony (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. postanowili, że spłata wierzytelności wynikająca z umowy pożyczki w związku ze zmianami umowy dokonanymi Aneksem nr (...), zostanie także zabezpieczona w ten sposób, że poręczyciel w terminie do 30 dni od zawarcia umowy dokona zmian treści hipotek ustanowionych już na rzecz spółki na nieruchomościach objętych księgami wieczystymi o nr (...) tak, aby hipoteki te zabezpieczały także spłatę wierzytelności wynikającą z umowy pożyczki w związku ze zmianami umowy dokonanymi aneksem nr (...), w szczególności aby wierzytelności wynikające z niniejszego aneksu nr (...) zabezpieczone zostały hipoteką umowną łączną do sumy 2.000.000 zł na nieruchomościach objętych księgami wieczystymi o nr (...) (akt notarialny z dnia 29.01.2021 r. za Rep. A (...) – k. 338-341).

W księdze wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa w Warszawie pod nr (...) dla nieruchomości położonej przy ul. (...) stanowiącej lokal mieszkalny o pow. 93,53 m ^{( 2)} jako właściciel wskazany jest P. P., syn R.. Uprzednio własność spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu przysługiwała R. P.. W dziale IV księgi wieczystej na pierwszym miejscu wpisana została hipoteka umowna do kwoty 1.073.600 zł z tytułu pożyczki wraz z odsetkami oraz kosztami postępowania egzekucyjnego, umowa pożyczki, ustanowienie tytułu egzekucyjnego, ustanowienie hipoteki Rep. A (...) z dnia 21 stycznia 2015 r., zmieniona Aneksem nr (...) z dnia 12 maja 2015 r., Rep. A (...) oraz Aneksem nr (...) z dnia 22 stycznia 2016 r., Rep. A (...). Ponadto w rubryce przeznaczonej na wskazanie rodzaju zmiany podano: „zmiana treści pól 4.4.1.2, 4.4.1.3 oraz 4.4.1.8C w następstwie zawarcia umowy zmiany umowy pożyczki w dniu 22.01.2016 r. przed notariuszem A. P. w W. za Rep. A nr (...)”. Zgodnie z wpisem, wierzycielem hipotecznym jest (...) sp. z o.o. w W. (częściowy wydruk informacji odpowiadającej treści księgi wieczystej – k. 11-12verte; 179-182).

Według stanu na dzień 8 marca 2022 r. zadłużenie R. P. wobec (...) sp. z o.o. w W. wynosi 469.868,50 zł z tytułu spłaty kapitału oraz 17.910,99 zł z tytułu odsetek umownych. Z tytułu umowy pożyczki, R. P. spłacił: w dniu 18 lutego 2015 r. kwotę 8.338,94 zł, w dniu 17 kwietnia 2015 r. kwotę 10.025,17 zł, w dniu 19 maja 2015 r. kwotę 10.025,17 zł, w dniu 19 sierpnia 2015 r. kwotę 10.025,17 zł, w dniu 15 września 2015 r. kwotę 10.025,17 zł, w dniu 16 października 2015 r. kwotę 3.825,17 zł, w dniu 10 listopada 2015 r. kwotę 10.025,17 zł, w dniu 9 grudnia 2015 r. kwotę 10.025,17 zł, w dniu 15 kwietnia 2016 r. kwoty 1.000 zł oraz 5.500 zł, w dniu 18 kwietnia 2016 r. kwotę 2.500 zł, w dniu 16 maja 2016 r. kwotę 6.078,69 zł, w dniu 23 maja 2016 r. kwotę 6.000 zł, w dniu 23 czerwca 2016 r. kwotę 12.087,69 zł, w dniu 19 lipca 2016 r. kwotę 12.078,69 zł, w dniu 19 sierpnia 2016 r. kwotę 12.078,69 zł, w dniu 12 września 2016 r. kwotę 12.078,69 zł, w dniu 14 listopada 2016 r. kwotę 12.078,69 zł, w dniu 20 grudnia 2016 r. kwotę 4.778,69 zł, w dniu 21 grudnia 2016 r. kwotę 7.300 zł, w dniu 19 stycznia 2017 r. kwotę 12.078,69 zł, w dniu 24 lutego 2017 r. kwotę 20.280,47 zł, w dniu 27 marca 2017 r. kwotę 10.290,47 zł, w dniu 24 kwietnia 2017 r. kwotę 10.290,47 zł, w dniu 15 maja 2017 r. kwotę 10.290,47 zł, w dniu 12 czerwca 2017 r. kwotę 10.290,47 zł, w dniu 1 sierpnia 2017 r. kwotę 10.290,47 zł, w dniu 30 sierpnia 2017 r. kwotę 10.290,47 zł, w dniu 2 października 2017 r. kwotę 4.500 zł, w dniu 28 grudnia 2017 r. kwotę 10.290,47 zł, w dniu 18 stycznia 2018 r. kwotę 10.290,47 zł, w dniu 27 marca 2018 r. kwotę 10.800 zł, w dniu 30 kwietnia 2018 r. kwotę 5.600 zł, w dniu 30 maja 2018 r. kwotę 10.800 zł, w dniu 6 września 2018 r. kwotę 10.800 zł, w dniu 11 lutego 2019 r. kwotę 8.000 zł, w dniu 21 maja 2019 r. kwotę 9.000 zł, w dniu 28 stycznia 2020 r. kwotę 7.000 zł (informacja dotycząca zobowiązania dłużnika z dnia 9.03.2022 r. – k. 248; potwierdzenia wpłat – k. 249-283).

Pożyczka udzielona przez powoda nie była jedyną pożyczką zaciągniętą przez R. P.. Wobec zajęć kont dokonanych przez ZUS i Urząd Skarbowy, w celu kontynuowania działalności gospodarczej, pożyczał on środki z instytucji parabankowych. Kwota uzyskana z instytucji parabankowej w wysokości 420.000 zł została wydatkowana na wynagrodzenia pracowników, opłaty oraz ZUS. R. P. nie miał zdolności kredytowej do uzyskania pożyczki w banku (zeznania świadka R. P. – k. 164verte-165).

Wartość lokalu nr (...) stanowiącego przedmiot spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, usytuowanego w budynku przy ul. (...) w W. na dzień zawarcia umowy darowizny, tj. 28 marca 2017 r. wynosiła 755.000 zł, zaś obecnie (na datę 5 lipca 2022 r.) jej wartość wynosi 1.066.000 zł (opinia biegłego sądowego rzeczoznawcy majątkowego M. B. – k. 195-213; aktualizacja opinii – k. 353-370).

Podstawę ustaleń faktycznych w rozpoznawanej sprawie stanowiły wskazane powyżej dokumenty znajdujące się w aktach sprawy oraz opinia biegłego sądowego rzeczoznawcy majątkowego, jak również (częściowo) zeznania świadka R. P. oraz zeznania powoda.

Sąd dał wiarę przedstawionym w niniejszej sprawie dowodom w postaci dokumentów W ocenie Sądu brak jest podstaw do podważania zawartości lub autentyczności dokumentów uznanych przez Sąd za wiarygodny materiał dowodowy.

W ustaleniach stanu faktycznego Sąd posiłkował się opinią biegłego sądowego rzeczoznawcy majątkowego M. B.. Opinia biegłego została przyjęta przez Sąd bez zastrzeżeń, gdyż została ona sporządzona zgodnie ze zleceniem Sądu, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności istotnych dla poczynienia niezbędnych ustaleń faktycznych. Poczynione przez biegłą ustalenia wartości lokalu nr (...) stanowiącego przedmiot spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, usytuowanego w budynku przy ul. (...) w W. na dzień zawarcia umowy darowizny, tj. 28 marca 2017 r. i na datę opiniowania jak również późniejszej jej aktualizacji, nie były także kwestionowane przez żadną ze stron postępowania. Sąd uznał opinię biegłej za rzetelną, sporządzoną w oparciu o wiedzę fachową i przy przyjęciu odpowiednich współczynników oraz metod obliczeniowych. Powołana biegła to osoba kompetentna, posiadająca odpowiednie w tym kierunku specjalistyczne wykształcenie i wieloletnie doświadczenie zawodowe. Z tego względu Sąd przyjął opinię za bezstronny i miarodajny dowód w sprawie, a wnioski z niej wynikające Sąd przyjął jako własne.

Sąd jedynie częściowo uznał zeznania świadka R. P. za wiarygodne. Przede wszystkim nie była wiarygodna relacja świadka dotycząca charakteru zawartej z powodem umowy – z przedstawionego do akt sprawy materiału dowodowego w postaci dowodu z dokumentu prywatnego wynikało, że była to umowa pożyczki, nie zaś „inwestycja w firmę” świadka. Nie były wiarygodne również twierdzenia świadka, że nie pamięta jaka to była kwota, ani co do przyczyn „przepisania” mieszkania na syna - świadek twierdził, że kierował nim jego stan zdrowia i chęć zabezpieczenia syna. W sytuacji jednak gdy jak wynikało z twierdzeń samego świadka, zabezpieczenie hipoteczne przewyższało wartość mieszkania, „zabezpieczenie” interesów syna byłoby iluzoryczne – brak spłaty zobowiązania (o których syn R. P. miał nie mieć wiedzy), spowodowałoby z pewnością wszczęcie przez wierzyciela hipotecznego postępowania egzekucyjnego i całość uzyskanych środków zostałaby spożytkowana na spłatę tej wierzytelności. W dacie zawarcia umowy świadek miał wiedzę o ustanowionej hipotece, ale też o wartości mieszkania – jak sam zeznał, powołany został rzeczoznawca i znana mu była wartość mieszkania oraz wysokość obciążenia hipotecznego (ponad 1.000.000 zł). W tej sytuacji, „przepisanie” mieszkania na syna traciłoby sens, skoro zadłużenie przewyższało wartość lokalu (kwestia ta jednak będzie przedmiotem dalszych rozważań). Ostatecznie zeznania świadka były wiarygodnym źródłem dowodowym jedynie w tym zakresie, w jakim znajdowały potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym oraz w jakim świadek opisywał swoją sytuację majątkową.

Co się zaś tyczy zeznań przesłuchanego w sprawie powoda, Sąd ocenił je jako wiarygodne źródło dowodowe, bowiem znajdowało ono potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym. Należy jednak dodać, że w zasadzie zeznania powoda miały posiłkowe znaczenie, bowiem większość okoliczności istotnych dla sprawy wynikała z dowodów z dokumentów.

Jako niewiarygodne Sąd ocenił zeznania pozwanego P. P.. Mając na uwadze okoliczności faktyczne niniejszej sprawy (tj. świadomość R. P. co do jego istniejącego zadłużenia względem R. R. (1) oraz brak spłaty jakiejkolwiek części zadłużenia pomimo zawartej ugody), zeznania pozwanego w zakresie motywów zawarcia umowy darowizny nie były dla Sądu wiarygodne, zwłaszcza, że świadek jak zeznał „coś tam wiedział” o hipotece. Oczywistym jest, że podpisując umowę darowizny, w treści aktu wskazane musiały być obciążenia nieruchomości, ale także jej szacunkowa wartość. Pozwany musiał więc mieć świadomość, że nieruchomość jest zabezpieczeniem hipotecznym zadłużenia spółki jego ojca (R. P. ostatecznie był poręczycielem), a przy tym, że według oświadczenia, wartość lokalu jest niższa, niż zabezpieczenia. W świetle natomiast domniemań z art. 527 § 3 k.c. oraz art. 528 k.c., ostatecznie fakt, czy pozwany wiedział o działaniu ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, nie miała znaczenia.

Brak było podstaw do uwzględnienia wniosku powoda o zmianę postanowienia dowodowego w zakresie opinii biegłej sądowej. Powód wnosił bowiem o wyliczenie, czy na dzień dokonania umowy darowizny można było uzyskać ze sprzedaży nieruchomości cenę wyższą niż wartość zadłużenia, biorąc także pod uwagę wysokość wierzytelności powoda (k. 189). Ustalenia poczynione przez biegłą pozwoliły ustalić wartość nieruchomości, zaś z pozostałego materiału dowodowego wynikało zadłużenie R. P. oraz wysokość wierzytelności powoda. W tym zakresie nie było potrzeby zasięgnięcia wiadomości specjalnych, bowiem ustalenie tych okoliczność wymagało wykonania jedynie prostego działania matematycznego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd wydał wyrok na podstawie art. 15zzs ² ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych .

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

W rozpoznawanej sprawie powód R. R. (1) domagał się uznania czynności prawnej – umowy darowizny zawartej pomiędzy R. P. (dłużnikiem powoda) a P. P. (synem dłużnika) zawartej 28 marca 2017 r. w formie aktu notarialnego rep. A nr (...), której przedmiotem było spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu nr (...) położonego w budynku przy ul. (...) w W., dla którego Sąd Rejonowy dla Warszawy M. w W., VI Wydział Ksiąg Wieczystych, prowadzi księgę wieczystą nr (...) – za bezskuteczną w stosunku do roszczenia powoda potwierdzonego tytułem wykonawczym w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla z dnia 23 lutego 2018 r. Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie, sygn. akt II Nc 14/18 zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 24 lipca 2018 r.

Linia obrony pozwanego P. P. sprowadzała się co do zasady do przytoczenia argumentacji wskazującej na brak spełnienia przesłanek umożliwiających uwzględnienie powództwa z uwagi na ustanowienie na nieruchomości hipoteki zabezpieczającej w wysokości przewyższającej wartość nieruchomości stanowiącej przedmiot darowizny.

Zgodnie z treścią art. 527 § 1 k.c. gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

Z treści wskazanego przepisu wyprowadzić można trzy zasadnicze przesłanki skargi pauliańskiej tj. dokonanie przez dłużnika z osobą trzecią czynności prawnej, na skutek której osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową oraz doszło do pokrzywdzenia wierzycieli, działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli oraz wiedza lub możliwość (przy zachowaniu należytej staranności) dowiedzenia się o tym przez osobę trzecią.

W orzecznictwie dominuje zapatrywanie, że dla uznania czynności prawnej za bezskuteczną wystarczające jest ustalenie, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Oznacza to, że wystarcza świadomość dłużnika, że czynność prawna przez niego dokonana może spowodować dla ogółu wierzycieli niemożność zaspokojenia się. Świadomość ta musi istnieć w chwili dokonania czynności prawnej. Natomiast zamiar pokrzywdzenia wierzyciela i zła wiara dłużnika nie jest konieczna dla objęcia wierzyciela ochroną na podstawie art. 527 k.c. i następnych (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 19 września 2006 r., wydany w sprawie I ACa 1021/05, Sip Lex). Ponadto w orzecznictwie wskazuje się, że do przyjęcia świadomości dłużnika pokrzywdzenia wierzycieli, o którą chodzi w art. 527 § 1 k.c. wystarczy, by dłużnik takie pokrzywdzenie przewidywał w granicach ewentualności (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 10 stycznia 1995r., o sygnaturze akt I ACr 1014/94, Sip Legalis).

Drugą, subiektywną przesłanką wystąpienia ze skargą pauliańską jest to, by osoba trzecia wiedziała (lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć) co do tego, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Ze względu jednak na fakt, iż udowodnienie, że osoba trzecia wiedziała o tym, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli – lub przy dołożeniu należytej staranności mogła się dowiedzieć – w praktyce jest bardzo trudne, ustawodawca w przepisie art. 527 § 3 k.c. ustanowił domniemanie, działające na korzyść wierzyciela występującego ze skargą pauliańską. Dzięki treści art. 527 § 3 k.c. wierzyciel nie musi wykazywać, iż osoba trzecia wiedziała lub przy dołożeniu należytej staranności mogła się dowiedzieć, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli – bowiem okoliczność ta jest objęta domniemaniem prawnym. Wierzyciel natomiast zamiast tej okoliczności musi udowodnić podstawę domniemania w postaci istnienia bliskiego stosunku pomiędzy dłużnikiem, a osobą trzecią w chwili dokonywania czynności prawnej. W piśmiennictwie wskazuje się, że o istnieniu bliskiego stosunku pomiędzy dłużnikiem a osobą trzecią decydują zwykle więzy rodzinne (pokrewieństwo, powinowactwo) oraz małżeństwo, konkubinat. Nadto do takich więzów zaliczyć można więzy przyjaźni, bliskiej znajomości, wdzięczności, zależności, więzy powstające na tle prowadzenia wspólnych interesów.

Niezależnie od powyższego, wierzycielowi przysługuje na podstawie art. 528 k.c. jeszcze dalej idące domniemanie. Zgodnie z treścią tego przepisu, jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Zgodnie z utrwalonym poglądem doktryny, w sytuacji gdy bezpłatne korzyści przypadają osobom bliskim dłużnika, należy zastosować wyłącznie art. 528 k.c. jako przepis dalej idący, z pominięciem art. 527 § 3 i 4 k.c. Jeśli więc na przykład syn dłużnika uzyska od niego korzyść majątkową bezpłatnie, przesłanka podmiotowa po jego stronie jest bez znaczenia (tak: Agnieszka Rzepecka – Gil [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania część ogólna. Komentarz do art. 528 Kodeksu cywilnego, publ. w SIP Lex w 2011r.). Pogląd ten prezentowany jest także w orzecznictwie, gdzie przyjęto, że art. 528 k.c. statuuje surowsze przesłanki uznania czynności za bezskuteczną, niż czyni to art. 527 § 3 k.c. Jeżeli zatem pierwszy z wymienionych przepisów dostatecznie pewnie usprawiedliwia żądanie strony powodowej, to odwoływanie się do drugiego z nich jest bezzasadne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 08 grudnia 2005 r., o sygnaturze akt II CK 309/05, opublikowany w SiP Lex).

W niniejszej sprawie bezspornie dłużnik powoda R. P. zawarł z synem umowę darowizny spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, co oznacza, że w sprawie znajdzie zastosowanie domniemanie z art. 528 k.c. jako domniemanie dalej idące niż to, wynikające z art. 527 § 3 k.c. Wydruk z informacji odpowiadającej treści księgi wieczystej nr (...) potwierdzał, że prawo własności spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu pozwany nabył na podstawie umowy darowizny sporządzonej przed notariuszem J. J. za Rep. A (...).

Wierzytelność, której dotyczy żądanie pozwu, pierwotnie wynikała z umowy pożyczki zawartej pomiędzy powodem, a R. P. w 2007 r., w związku natomiast z tym, że w ustalonym w umowie terminie, R. P. nie dokonał spłaty pożyczki, w dniu 28 lutego 2013 r. pomiędzy R. R. (1) a R. P. zawarta została ugoda. Wobec braku spłaty zadłużenia przez R. P., powód wypełnił wystawiony przez R. P. weksel in blanco na kwotę jego aktualnego zadłużenia i wobec braku dobrowolnego wykupu weksla przez dłużnika, wystąpił z powództwem o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla. Postępowanie to toczyło się przez Sądem Okręgowym Warszawa-Praga w Warszawie, pod sygnaturą akt II Nc 14/18. Nakaz zapłaty został wydany w dniu 23 lutego 2018 r., a następnie został zaopatrzony w klauzulę wykonalności w dniu 24 lipca 2018 r.

Bezsprzecznie w dacie zawarcia umowy darowizny tj. w dniu 28 marca 2017 r. R. P. miał świadomość, że jego zadłużenie wobec R. R. (1) nie zostało spłacone. R. P. przyznał, że wystawił weksel in blanco, nie kwestionował także i tego, że zaprzestał spłacać zadłużenie wobec powoda i żadna część uzyskanej pożyczki w kwocie 420.000 zł nie została przekazana powodowi. R. P. miał więc pełną wiedzę, że posiada zadłużenie u powoda oraz w jakiej wysokości. W związku z tym należało ustalić, czy na skutek zawartej z synem umowy darowizny, R. P. stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem tej czynności.

Przez niewypłacalność na tle art. 527 § 2 k.c. rozumie się aktualny brak możliwości wywiązania się przez dłużnika z zobowiązań finansowych (niekoniecznie ogłoszenie jego upadłości – zob. wyr. SN z 18.9.1998 r., III CKN 612/97, OSN 1999, Nr 3, poz. 56). Stan majątku dłużnika należy rozpatrywać przy uwzględnieniu zasad egzekucji świadczeń pieniężnych; niewypłacalność zachodzi wówczas, gdy egzekucja prowadzona według przepisów k.p.c. nie mogłaby przynieść zaspokojenia wierzytelności, gdyż brak wystarczających do tego składników majątkowych. Stąd wniosek, że stanu niewypłacalności nie uchyla istnienie w majątku dłużnika składników niepodlegających zajęciu oraz obciążonych prawami dającymi innym osobom pierwszeństwo zaspokojenia (zastaw, hipoteka) w takim stopniu, że pozostała wartość danego przedmiotu nie wystarczy na zaspokojenie skarżącego wierzyciela. Przesłanka z art. 527 § 2 k.c. jest spełniona także wówczas, gdy dłużnik był już niewypłacalny w chwili dokonywania zaskarżonej czynności, ale przez jej dokonanie stał się niewypłacalny w wyższym stopniu. Pogłębienie niewypłacalności polega na zwiększeniu istniejącej już dysproporcji pomiędzy wysokością długów pieniężnych dłużnika a wartością jego majątku dostępnego dla egzekwujących wierzycieli (tak: E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 9, Warszawa 2019, Sip Legalis).

Z kolei Sąd Apelacyjny w Warszawie podkreślił, że niewypłacalność, o której mowa w art. 527 § 2 k.c. to aktualny (w chwili orzekania) brak możliwości wywiązywania się ze zobowiązań finansowych. Oznacza on taki obiektywny stan majątku dłużnika, wykazany wszelkimi dostępnymi środkami dowodowymi, w których egzekucja prowadzona zgodnie z przepisami k.p.c. nie może przynieść zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej od dłużnika. Dla skuteczności skargi pauliańskiej nie jest konieczne, by w zamiarze dłużnika leżało pokrzywdzenie wierzycieli ani też by zamiar ten skierowany był przeciwko określonemu wierzycielowi. Wystarcza świadomość dłużnika, że czynność prawna przez niego dokonana może spowodować dla ogółu wierzycieli niemożność zaspokojenia się. Świadomość ta musi istnieć w chwili dokonania czynności prawnej (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 listopada 1997 r., I ACa 737/97, Sip Legalis).

W wyroku z dnia 28 listopada 2001 r., IV CKN 525/00, Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że pokrzywdzenie powstaje na skutek takiego stanu majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela. W tej sytuacji chodzi o rzeczywistą niewypłacalnością dłużnika, ocenianą według chwili wystąpienia przez wierzyciela z akcją pauliańską jak również chwili wyrokowania (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2001 r., V CKN 280/00; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2004 r., II CK 367/03; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2005 r., IV CK 806/04). W przytoczonym powyżej orzecznictwie słusznie akcentuje się wypływający z istoty skargi pauliańskiej rzeczywisty (obiektywny) charakter niewypłacalności dłużnika, który nie jest w stanie zaspokoić wierzyciela nawet w sytuacji gdy ten ostatni wspomagany jest przymusem państwowym realizowanym w toku postępowania egzekucyjnego. Istotne jest więc dla zbadania wystąpienia przesłanki pokrzywdzenia wierzyciela ustalenie, czy w przypadku nie dokonania konkretnej czynności wierzyciel faktycznie zostałby zaspokojony. W uzasadnieniu cytowanego wyroku z dnia 13 października 2006 r. Sąd Najwyższy wyraźnie wskazał, że jeżeli przedmiot zaskarżonej umowy sprzedaży był obciążony hipoteką w chwili zawierania tej umowy, to okoliczność ta nie może pozostać bez znaczenia dla stwierdzenia działania dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli w rozumieniu art. 527 § 1 k.c. W tej sytuacji może pojawić się kwestia, czy doszło do pokrzywdzenia wierzyciela, skoro wierzyciel nie mógłby liczyć na preferencyjne zaspokojenie swojej wierzytelności ze sprzedanej nieruchomości. Przedmiot nielojalnej czynności prawnej dłużnika może tracić dla wierzyciela pauliańskiego swój walor egzekucyjny, jeżeli doszłoby do ustanowienia na nim wcześniej hipoteki tworzącej przywilej egzekucyjny dla wierzyciela hipotecznego (powołane za: wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 28 czerwca 2007 r., sygn. IV CSK 115/07, Sip Legalis).

W doktrynie zgodny jest pogląd, iż przesłanka niewypłacalności dłużnika musi istnieć w chwili zamknięcia rozprawy z powództwa wierzyciela pauliańskiego. Także stan pokrzywdzenia wierzyciela należy oceniać nie według chwili dokonania czynności prawnej dłużnika z osobą trzecią, lecz według chwili rozstrzygnięcia postępowania ze skargi pauliańskiej (wyr. SN z 22.3.2001 r., V CKN 280/00, Legalis; wyr. SN z 23.7.2003 r., II CKN 299/01, Legalis; wyr. SN z 16.3.2006 r., III CSK 8/06, Legalis; wyr. SN z 6.10.2011 r., V CSK 493/10, Legalis; wyr. SN z 5.7.2013 r., IV CSK 738/12, Legalis; wyr. SN z 3.4.2019 r., II CSK 274/18, Legalis; post. SN z 4.6.2019 r., V CSK 577/18, Legalis; B. Burian, w: J. Gołaczyński, P. Machnikowski (red.), Współczesne problemy prawa prywatnego, s. 54; K. Mularski, Skarga pauliańska, s. 13). Wynika to z celu omawianego przepisu, jakim nie jest samo unicestwienie skutków zaskarżonej czynności prawnej wobec wierzyciela, lecz umożliwienie mu przeprowadzenia efektywnej egzekucji. Dlatego istotne jest nie to, czy w chwili dokonywania zaskarżonej czynności prawnej była ona krzywdząca dla wierzyciela, doprowadzając do niewypłacalności lub zmniejszenia wypłacalności dłużnika, lecz to, czy taki skutek występuje obecnie, gdy wierzyciel zaskarżył do sądu tę czynność. Nie można bowiem wykluczyć sytuacji, w których czynność prawna w chwili jej dokonywania wprawdzie powodowała niewypłacalność dłużnika, lecz następnie dłużnik uzyskał majątek, z którego można prowadzić egzekucję. Skoro dłużnik przestał być niewypłacalny, to zarówno cel, jak i zasadnicza przesłanka art. 527 k.c. odpadły, przez co powództwo pauliańskie powinno zostać oddalone (wyr. SN z 23.7.2003 r., II CKN 299/01, Legalis; T. Szanciło, Istota, s. 14) (tak: K. Osajda (red. serii), W. Borysiak (red. tomu), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 30, Warszawa 2022, Sip Legalis).

Przechodząc na grunt sprawy, wskazać należy, że w toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego pod sygnaturą akt Km (...) nie doszło do zaspokojenia wierzytelności powoda. W dniu 25 kwietnia 2019 r. Komornik wysłuchując strony w trybie art. 827 k.p.c. poinformował, że postępowanie zostanie umorzone, gdyż nie doprowadziło do ustalenia majątku dłużnika, z którego można wyegzekwować całość należności wierzyciela, która na dzień sporządzenia pisma wynosiła 278.230,71 zł. Dłużnik nie posiada nieruchomości, nie posiada pojazdów, na zajętych rachunkach brak jest środków oraz występują zbiegi z Urzędem Skarbowym na kwoty należności ok. 130.000 zł. Ponadto dłużnik oświadczył, że nie posiada majątku, z którego można prowadzić skuteczną egzekucję. W konsekwencji, postanowieniem z dnia 7 października 2020 r. postępowanie egzekucyjne prowadzone przeciwko dłużnikowi zostało umorzone na mocy art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c., z powodu bezskuteczności prowadzonej egzekucji.

W toku przeprowadzonego dowodu z zeznań świadka R. P. również nie ustalono, by posiadał on majątek, który pozwalałaby na zaspokojenie wierzytelności powoda w kwocie 278.230,71 zł. Sam fakt, że świadek deklarował wolę spłacenia powoda, nie potwierdzał w żaden sposób faktu, iż była to rzeczywista deklaracja skoro przez lata (ostatnia wpłata miała miejsce w 2014 r.) nie uiszczał na rzecz powoda żadnych kwot, a przeprowadzone przez Komornika w 2020 r. postępowanie egzekucyjnego nie doprowadziło do ustalenia jakiegokolwiek majątku dłużnika, z którego możliwa byłaby egzekucja. Co więcej z zeznań świadka wynikało, że od wielu lat ma problemy w finansowaniu prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, nie ma zdolności kredytowej do uzyskania kredytów w banku, w związku z czym musiał posiłkować się środkami pozyskanymi z instytucji parabankowych. Faktem powszechnie znanym jest, że koszt uzyskania kredytu czy pożyczki w tego typu instytucjach oraz późniejszej obsługi zadłużenia, jest o wiele wyższy, niż w banku, a to z kolei jedynie pogłębia stan zadłużenia. R. P. posiadał ponadto zadłużenia w ZUS i Urzędzie Skarbowym, które pochłaniały wypracowany dochód firmy, w konsekwencji czego środki na wynagrodzenia pracowników czy opłaty pochodziły z kolejnych pożyczek. W ocenie Sądu nie ulegało wątpliwości, iż R. P. nie ma aktualnie żadnej możliwości spłacenia powoda. Należało więc rozważyć, czy gdyby nie zawarta z synem umowa darowizny, powód miałby realną szansę uzyskania zaspokojenia swojej wierzytelności, czy też z uwagi na zabezpieczenie hipoteczne, szansa taka nie istniała.

Sąd co do zasady zgadza się ze stanowiskiem judykatury, że przesłanka pokrzywdzenia wierzyciela nie zachodzi, gdy do zaspokojenia wierzyciela występującego ze skargą pauliańską nie doszłoby nawet wtedy, gdyby nieruchomość pozostała w majątku dłużnika, z uwagi na zakres jej obciążenia hipotekami o wartości przewyższającej wartość nieruchomości oraz przewidzianą w art. 1025 k.p.c. kolejność zaspokajania wierzycieli. W ocenie Sądu jednakże, teza ta zachowuje swoją aktualność w sytuacji, gdy nieruchomość obciążona jest tyloma hipotekami lub hipoteką w takiej wysokości, że po jej sprzedaży uzyskana kwota nie pokrywa wysokości zobowiązania hipotecznego. Inną natomiast jest sytuacja, gdy hipoteka została ustanowiona w wygórowanej wysokości w stosunku do realnej wysokości zadłużenia.

Zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U.2022.1728 t.j.) w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka).

Cechą hipoteki jest jej akcesoryjność. Wyraża ona związek jaki występuje między zabezpieczeniem i wierzytelnością. Zależność ta ma charakter jednokierunkowy. To wierzytelność jako prawo główne rozstrzyga o losie prawa zależnego – hipoteki. Wpływa ona na powstanie, zakres, treść, na wykonywanie i realizację hipoteki (powołane za: K. Osajda (red. serii), W. Borysiak (red. tomu), Ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2022, Sip Legalis).

Z powyższego jasno wynika, że to wierzytelność rozstrzyga o losie hipoteki, nie odwrotnie. Innymi słowy – nie ma znaczenia, jaką wartość ma wpisane w księdze wieczystej zabezpieczenie hipoteczne, ważne jest to, jaką wysokość ma dług. Oczywistym jest, że wierzyciel hipoteczny posiadający zabezpieczenie hipoteczne na kwotę np. 2.000.000 zł, nie będzie mógł egzekwować takiej sumy, jeśli realne zadłużenie dłużnika wynosi jedynie np. 500.000 zł. W takiej sytuacji, kwota, jaką wierzyciel mógłby uzyskać w toku postępowania egzekucyjnego, będzie odpowiadała wysokości rzeczywistego długu, oczywiście z ewentualnymi odsetkami czy kosztami. Nie ma zatem znaczenia to, że jak wynika z wydruku księgi wieczystej wysokość hipoteki umownej wpisanej na rzecz (...) sp. z o.o. w dziale IV księgi wynosi 1.073.600 zł, jeżeli rzeczywiste zadłużenie R. P. według stanu na marzec 2022 r. wynosi 469.868,50 zł tytułem kapitału oraz 17.910,99 zł tytułem odsetek umownych (k. 248). Jest to więc maksymalna kwota (oczywiście plus dalsze odsetki czy koszty), którą wskazana spółka mogłaby egzekwować od R. P..

Sąd nie podziela stanowiska pozwanego, który wskazywał na wyższą wysokość zadłużenia R. P., z uwagi choćby na odsetki za opóźnienie. Sąd zobowiązując spółkę do przedstawienia informacji na temat zadłużenia R. P., zobowiązał ją do przedstawienia dokumentacji księgowej obrazującej wysokość zadłużenia względem spółki. Nie jest więc tak, że spółka została zobowiązana do wskazania jedynie zadłużenia z tytułu kapitału czy odsetek umownych i Sąd tego zakresu w żaden sposób nie ograniczył. Skoro w odpowiedzi na to zobowiązanie, spółka udzieliła informacji, z której wynika, że na całość zadłużenia R. P. składają się wyłącznie te dwie pozycje, brak jest podstaw by domniemywać, iż spółka ma wobec R. P. jeszcze dalsze roszczenie np. o odsetki za opóźnienie. Przedstawiony przez spółkę dokument został zatytułowany „informacja dotycząca zobowiązania dłużnika”, a w jego treści zawarto stwierdzenie: „pozostało do spłaty”. W żadnym fragmencie pisma nie wskazano np. plus odsetki za opóźnienie, odsetki karne czy jakiekolwiek inne zobowiązania typu prowizje, opłaty przygotowawcze itd. Skoro dokument wskazuje tylko te dwie pozycje, w ocenie Sądu obrazuje to aktualną na marzec 2022 r. skalę zadłużenia R. P. wobec spółki (...) sp. z o.o. i to ta wartość miała znaczenie (487.779,49 zł), a nie suma zabezpieczenia hipotecznego wpisana w dziale IV księgi wieczystej (1.073.600 zł).

Kolejną kwestią, na którą należało zwrócić uwagę był fakt, iż R. P., wskutek kolejnych aneksów do umowy zawartej z (...) sp. z o.o. w W., był jedynie poręczycielem, zaś pożyczkobiorcą był podmiot działający pod firmą Biuro Ochrony (...) sp. z o.o. w W.. Jak wskazano m.in. w ostatnim z aneksów, pożyczkobiorcą stała się spółka Biuro Ochrony (...) sp. z o.o. w W., zaś R. P. działający w umieniu własnym jako poręczyciel zobowiązał się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał.

Artykuł 876 § 1 k.c. stanowi, że przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał.

W myśl natomiast art. 879 § 1 k.c. o zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika.

Aby zwiększyć pewność, że wierzyciel otrzyma świadczenie, może on np. rozszerzyć krąg podmiotów, które względem niego będą zobligowane wykonać zobowiązanie. Może zatem zawrzeć umowę główną z kilkoma podmiotami i uczynić ich zobowiązanie solidarnym. Może jednak również skorzystać z instytucji poręczenia i zawrzeć odrębną umowę z osobą "spoza" stosunku prawnego głównego – poręczycielem, który w tej umowie zobowiązuje się względem wierzyciela do wykonania zobowiązania na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Dzięki temu wierzyciel pierwotnego zobowiązania zwiększa swoje szanse na otrzymanie świadczenia, gdyby okazało się, że dłużnik go nie spełnił. Poręczenie należy do zabezpieczeń osobistych. Poręczyciel zaciąga względem wierzyciela własne zobowiązanie (J. Górecki, w: Osajda, Komentarz KC, t. IIIB, 2017, art. 876, Nt 5), odpowiada za dług majątkiem osobistym na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Wykonanie zobowiązania przez poręczyciela powoduje wygaśnięcie zobowiązania między wierzycielem a dłużnikiem głównym. Konieczną przesłanką aktualizacji obowiązku wykonania zobowiązania przez poręczyciela jest niewykonanie lub nienależyte wykonanie tegoż zobowiązania przez dłużnika. Przyczyna niewykonania jest nieistotna. Może ona wynikać przykładowo zarówno z niechęci dłużnika, kwestionowania istnienia zobowiązania, jak i z jego faktycznej niewypłacalności (tak: M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom III. Komentarz. Art. 627–1088. Wyd. 2, Warszawa 2019, Sip Legalis).

Dłużnikiem wobec spółki (...) sp. z o.o. w W. jest więc spółka Biuro Ochrony (...) sp. z o.o. w W., zaś R. P. jest jedynie poręczycielem, a zatem spółka (...) sp. z o.o. może wszcząć egzekucję wobec poręczyciela dopiero, gdyby egzekucja skierowana do spółki okazała się bezskuteczna. Konieczną bowiem przesłanką aktualizacji obowiązku wykonania zobowiązania przez poręczyciela jest niewykonanie lub nienależyte wykonanie tegoż zobowiązania przez dłużnika.

Na marginesie, w ocenie Sądu z ustaleń poczynionych w sprawie wynika, że ewentualna egzekucja z majątku spółki, z dużą dozą prawdopodobieństwa byłaby nieskuteczna (zadłużenie wobec ZUS, zadłużenie wobec Urzędu Skarbowego, pożyczki, brak środków na wypłatę wynagrodzeń). Nawet jednak, gdyby hipotetycznie założyć, że R. P. nie jest poręczycielem, lecz dłużnikiem, wskutek zawarcia umowy darowizny z synem stał się niewypłacalny i doszło do pokrzywdzenia powoda – gdyby umowa nie została zawarta, powód zaspokoiłby swoją wierzytelność.

Ponownie przypomnieć należy, że przesłanka niewypłacalności dłużnika musi istnieć w chwili zamknięcia rozprawy, także stan pokrzywdzenia wierzyciela należy oceniać nie według chwili dokonania czynności prawnej dłużnika z osobą trzecią, lecz według chwili rozstrzygnięcia postępowania.

Z ustaleń biegłej sądowej wynika, że według stanu na dzień 5 lipca 2022 r. wartość spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu będącego przedmiotem darowizny wynosi 1.066.000 zł, podczas gdy stan zadłużenia R. P. (pomijając na tym etapie fakt, że był jedynie poręczycielem), wynosi 487.779,49 zł. Nawet gdyby nie była to wysokość ostatecznego zadłużenia R. P., jakiego mogła dochodzić spółka, wierzytelność powoda jak wynika z pisma Komornika Sądowego, według stanu na dzień 25 kwietnia 2019 r. wynosiła 278.230,71 zł. Nawet gdyby po zaokrągleniu przyjąć, że wierzytelność powoda odpowiada sumie 300.000 zł, a wartość lokalu kształtuje się na poziomie kwoty 1.066.000 zł, pozostaje różnica w wysokości 766.000 zł, która znacząco przewyższa aktualne zadłużenie zabezpieczone hipotecznie, które korzystałoby z pierwszeństwa zaspokojenia (art. 1025 k.p.c.), w wysokości 487.779,49 zł. Co już wyżej podkreślono, niewypłacalność dłużnika musi istnieć w chwili zamknięcia rozprawy – i ten warunek został w sprawie spełniony, stan pokrzywdzenia wierzyciela również należy rozpatrywać w chwili rozstrzygnięcia postępowania.

W związku z powyższym, w ocenie Sądu, powództwo zasługiwało w całości na uwzględnienie, wobec spełnienia wszystkich przesłanek, o jakich mowa w art. 527 § 1 k.c.:

1) dokonanie przez dłużnika ważnej czynności prawnej – w tym wypadku było to zawarcie umowy darowizny spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu zawartej pomiędzy R. P., a pozwanym w sprawie

2) pokrzywdzenie wierzyciela – wskutek zawarcia umowy darowizny, R. P. wyzbył się jedynego składnika majątkowego, z którego powód mógłby zaspokoić swoje roszczenie

3) uzyskanie przez osobę trzecią korzyści majątkowej – uzyskanie prawa spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu przez pozwanego wskutek darowizny

4) świadomość dłużnika pokrzywdzenia wierzyciela w chwili dokonywania czynności – R. P. miał pełną wiedzę na temat swojego zadłużenia wobec powoda oraz świadomość własnej sytuacji majątkowej, która uniemożliwiała mu zaspokojenia wierzytelności powoda (w toku postępowania egzekucyjnego dłużnik wyjaśnił, że nie posiada żadnego majątku)

5) świadomość osoby trzeciej o pokrzywdzeniu wierzyciela lub możliwość uzyskania takiej świadomości przy zachowaniu przez nią należytej staranności – w tym wypadku możliwe było zastosowanie domniemania z art. 528 k.c., ale także pobocznie należy wskazać, że możliwe byłoby również zastosowanie domniemania z art. 527 § 3 k.c.

W konsekwencji podjętego w sprawie rozstrzygnięcia, orzeczenie o kosztach procesu oparto o treść art. 98 § 1 k.p.c. statuującego zasadę odpowiedzialności za jego wynik. To na stronie pozwanej, jako stronie przegrywającej spór w niniejszej sprawie, spoczywa ciężar uiszczenia kosztów procesu poniesionych przez powoda. Wyliczenie kosztów procesu Sąd pozostawił referendarzowi sądowemu na podstawie art. 108 § 1 k.p.c.

Mając na uwadze całokształt poczynionych powyżej rozważań, orzeczono jak w sentencji wyroku.