Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 października 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Ewa Staniszewska

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Kaczmarek

po rozpoznaniu w dniu 11 października 2022 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa - N. (...) w P.

przeciwko B. N. i E. W.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 9 lipca 2021 r. sygn. akt XVIII C 406/20

1.  oddala apelacje;

2.  zasądza od pozwanych na rzecz Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej 8.100 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Ewa Staniszewska

Sygn. akt I A Ca 24/22

UZASADNIENIE

W sprawie z powództwa Skarbu Państwa – N. (...) w P. przeciwko B. N. i E. W. o uznanie czynności prawnych za bezskuteczne, Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem z dnia 9 lipca 2021 r. w punkcie I. - uznał za bezskuteczną w stosunku do powoda Skarbu Państwa – N. (...)w P. umowę o dożywocie oraz umowę o ustanowienie prawa użytkowania z dnia 27 listopada 2018 r., zawartą w Kancelarii N. (...) w P., numer repertorium rep. (...) nr (...), mocą której:

a)  H. W. (1) przeniósł na rzecz pozwanej B. N. prawo własności nieruchomości położonej w S., powiat (...), stanowiącej działkę numer (...), dla której Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w P. prowadzi księgę wieczysta nr (...),

b)  pozwana B. N. ustanowiła na rzecz H. W. (1) prawo dożywocia polegające na przyjęciu go jako domownika, dostarczeniu mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, zapewnienia odpowiedniej pomocy i pielęgnowania w chorobie oraz sprawienia mu własnym kosztem pogrzebu odpowiadającego zwyczajom miejscowym,

c)  pozwana B. N. ustanowiła na rzecz E. W. bezpłatne dożywotnie prawo użytkowania polegające na prawie do korzystania z nieruchomości położonej w S., powiat (...), stanowiącej działkę numer (...), dla której Sąd Rejonowy Poznań-Stare Miasto w P. prowadzi księgę wieczysta nr (...),

w celu zaspokojenia przysługujących powodowi w stosunku do H. W. (1) wierzytelności pieniężnych wraz z należnymi odsetkami od zaległości podatkowych, kosztami upomnień i kosztami egzekucji, z tytułu:

1.  podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) za kolejne miesiące od stycznia do grudnia 2018 r., stwierdzonej tytułami wykonawczymi z 8 sierpnia 2019 r. o numerach: (...)

2.  podatku dochodowego w wysokości 19% pobieranego od dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej ( (...)) za:

a)  rok 2013, stwierdzonej tytułem wykonawczym o numerze (...) z 23 lipca 2014 r. oraz (...) z 4 września 2014 r.,

b)  rok 2014, stwierdzonej tytułem wykonawczym o numerze (...) z 13 października 2015 r.,

c)  rok 2015, stwierdzonej tytułem wykonawczym o numerze (...) z 12 września 2016 r.,

d)  rok 2016, stwierdzonej tytułem wykonawczym o numerze (...) z 6 września 2017 r.,

e)  listopad 2017, grudzień 2017 oraz za rok 2017, stwierdzonej tytułami wykonawczymi o numerach (...) z 21 listopada 2018 r. oraz (...) z 26 października 2018 r.,

f)  listopad 2018, grudzień 2018 oraz za rok 2018, stwierdzonej tytułami wykonawczymi o numerach (...) oraz (...) z 20 sierpnia 2019 r.,

3.  podatku od towarów i usług za:

a)  drugi kwartał (miesiące od kwietnia do czerwca) 2014 r., trzeci kwartał (miesiące od lipca do września) 2014 r. oraz czwarty kwartał (miesiące od października do grudnia) 2014 r., stwierdzonej tytułami wykonawczymi o numerach (...)z 22 sierpnia 2014 r., (...) z 10 grudnia 2014 r. oraz (...) z 18 marca 2015 r.,

b)  pierwszy kwartał (miesiące od stycznia do marca) 2015 r. oraz czwarty kwartał (miesiące od października do grudnia) 2015 r., stwierdzonej tytułami wykonawczymi o numerach (...) z 22 maja 2015 r. oraz (...) z 16 lutego 2016 r.;

c)  pierwszy kwartał (miesiące od stycznia do marca) 2016 r. oraz drugi kwartał (miesiące od kwietnia do czerwca) 2016 r., stwierdzonej tytułami wykonawczymi o numerach (...) z 4 lipca 2016 r. oraz (...) z 29 sierpnia 2016 r., których łączna wysokość wynosi 364.721,42 zł, w tym na dzień 16 października 2019 r. wierzytelność główna – 297.780,42 zł oraz odsetki od zaległości podatkowych 66.941 zł.

W punkcie II. – kosztami procesu obciążył pozwane w całości i w związku z tym:

a)  zasądził od pozwanej B. N. na rzecz Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej 10.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

b)  zasądził od pozwanej E. W. na rzecz Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

c)  nakazał ściągnąć od pozwanej B. N. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu 17.500 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu,

d)  nakazał ściągnąć od pozwanej E. W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu 7.000 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy powołał się na następujące fakty i wnioski procesowe.

H. W. (1) jest ojcem pozwanej B. N. i mężem pozwanej E. W.. Od 2011 r. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą P. (...). Ponadto jest wspólnikiem w funkcjonującej od 2019 r. spółce (...) sp. z o. o., którą prowadzi wspólnie ze swoim wnukiem, także udziałowcem w tym podmiocie.

H. W. (1) nabył na własność jako wyłączny spadkobierca po swoich rodzicach nieruchomość położoną w S., przy ul. (...) stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy Poznań-Stare Miasto w P. prowadzi księgę wieczystą o nr (...). Mieszkał tam wraz z małżonką E. W.. Od 2012 r. na nieruchomości mieszkała również pozwana E. N. wraz ze swoją rodziną.

Jednoosobowa działalność gospodarcza H. W. (1) jest zarejestrowana pod adresem jego zamieszkania, tj. w S., przy ul. (...).

H. W. (1) w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą przebywa przede wszystkim w zakładzie, który znajduje się na (...). Z tej przyczyny rzadko bywa w rodzinnym domu w S.. W związku z jego nieobecnością, wszelka korespondencja kierowana do niego odbierana była przez pozwaną E. W..

Pozwana B. N. utrzymywała się z dochodów z działalności ojca. Pomagała mu w sprawach związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, przede wszystkim w sprawach administracyjnych, w tym przekazując ojcu na (...) korespondencję kierowaną na adres jego zamieszkania.

Z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej pod nazwą P. (...), H. W. (1) miał zaległości w płatności należności publicznoprawnych, które obejmowały:

1.  podatek dochodowy w wysokości 19% pobierany od dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej ( (...)) za:

a)  rok 2013, stwierdzone tytułem wykonawczym o numerze (...) lipca 2014 r. oraz (...) z 4 września 2014 r.,

b)  rok 2014, stwierdzone tytułem wykonawczym o numerze (...) z 13 października 2015 r.,

c)  rok 2015, stwierdzone tytułem wykonawczym o numerze (...) z 12 września 2016 r.,

d)  rok 2016, stwierdzone tytułem wykonawczym o numerze (...) z 6 września 2017 r.,

e)  listopad 2017, grudzień 2017 oraz za rok 2017, stwierdzone tytułami wykonawczymi o numerach (...) z 21 listopada 2018 r. oraz (...) z 26 października 2018 r.,

f)  listopad 2018, grudzień 2018 oraz za rok 2018, stwierdzone tytułami wykonawczymi o numerach (...) oraz (...) z 20 sierpnia 2019 r.;

2.  podatek od towarów i usług za:

a)  drugi kwartał (miesiące od kwietnia do czerwca) 2014 roku, trzeci kwartał (miesiące od lipca do września) 2014 r. oraz czwarty kwartał (miesiące od października do grudnia) 2014 roku, stwierdzone tytułami wykonawczymi o numerach (...) z 22 sierpnia 2014 r., (...) z 10 grudnia 2014 r. oraz (...) z 18 marca 2015 r.,

b)  pierwszy kwartał (miesiące od stycznia do marca) 2015 roku oraz czwarty kwartał (miesiące od października do grudnia) 2015 r., stwierdzone tytułami wykonawczymi o numerach (...) z 22 maja 2015 r. oraz (...) z 16 lutego 2016 r.;

c)  pierwszy kwartał (miesiące od stycznia do marca) 2016 r. oraz drugi kwartał (miesiące od kwietnia do czerwca) 2016 r., stwierdzone tytułami wykonawczymi o numerach (...) z 4 lipca 2016 r. oraz (...) z 29 sierpnia 2016 r., oraz

3.  podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) za kolejne miesiące od stycznia do grudnia 2018 r., stwierdzone tytułami wykonawczymi z 8 sierpnia 2019 r. o numerach: (...)

których łączna wysokość na dzień 16 października 2019 r. wynosiła 364.721,42 zł, w tym wierzytelność główna – 297.780,42 zł oraz odsetki od zaległości podatkowych 66.941 zł.

Od 2014 r. na podstawie ww. tytułów wykonawczych Naczelnik Urzędu Skarbowego (...)prowadził wobec H. W. (1) postępowanie egzekucyjne. W jego toku dokonano szeregu czynności, w tym m.in. 5 grudnia 2017 r. skutecznie zajęto wierzytelności w spółce (...) sp. z o. o.

Na podstawie w/w tytułów, począwszy od 2014 r., powód dokonywał zajęć praw majątkowych H. W. (1), w tym wobec dłużników zajętej wierzytelności będących bankami. Każde z pisemnych zawiadomień o dokonanym zajęciu doręczane było także H. W. (1).

Zawiadomienia o dokonanych zajęciach odbierała przede wszystkim pozwana E. W..

Pismem z 12 grudnia 2017 r.(...) w K. zawiadomił Naczelnika Urzędu Skarbowego (...) o przeszkodzie w realizacji zajęcia – zbiegu egzekucji w odpowiedzi na zawiadomienie o zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego z 12 grudnia 2017 r. W zawiadomieniu tym wskazał, że wierzytelność ta, oprócz Naczelnika Urzędu Skarbowego (...)została zajęta przez następujące organy: Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w (...) M. G., Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w (...) D. D. oraz Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w (...) M. Ś.. Zawiadomienie o przeszkodzie w realizacji zajęcia-zbiegu egzekucji z tego samego dnia do Urzędu Skarbowego (...) skierował także B. S.A. w W..

18 grudnia 2017 r. H. W. (1) wystąpił do Naczelnika Urzędu Skarbowego (...) o rozłożenie na raty zaległości objętych tytułami wykonawczymi, na podstawie których wobec niego prowadzone były czynności egzekucyjne. 22 grudnia 2017 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego (...) wydał decyzję nr (...), (...) rozkładającą należności stwierdzone tymi tytułami wykonawczymi na raty.

W związku z tym organ egzekucyjny postanowieniem z 3 stycznia 2018 r. nr (...) zawiesił postępowanie egzekucyjne prowadzone wobec H. W. (1). Decyzja ta została dłużnikowi skutecznie doręczona 8 stycznia 2018 r.

23 sierpnia 2018 r. Wójt Gminy S. wystawił tytuł wykonawczy obejmujący należności H. W. (1) z tytułu podatku od nieruchomości za okres od 1 lipca 2017r. do 30 czerwca 2018 r.

Pismem z 5 października 2018 r. Dział Egzekucji Administracyjnej i Likwidacji Towarów wystąpił do Pierwszego Referatu Spraw Wierzycielskich Urzędu Skarbowego (...) o podjęcie zawieszonego wobec H. W. (1) postępowania egzekucyjnego z uwagi na niedotrzymanie przez niego układu ratalnego z 22 grudnia 2017 r. W załączeniu przedłożył listę zaległości wraz z odsetkami.

W tym czasie powód dokonywał czynności w ramach prowadzonego postępowania egzekucyjnego poprzez zajęcia wierzytelności H. W. (1) enryka także wobec innych osób prawnych – spółek sektora prywatnego oraz osób fizycznych.

Pismem z 29 października 2018 r. (...) w K. zawiadomił Naczelnika Urzędu Skarbowego (...)o ponownej przeszkodzie w realizacji zajęcia – zbiegu egzekucji w odpowiedzi na zawiadomienie o zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego z 29 października 2018 r. W zawiadomieniu tym wskazał, że wierzytelność ta, oprócz Naczelnika Urzędu Skarbowego (...)została zajęta przez następujące organy: Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w (...) M. G., Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w dla W. J. Z. oraz Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym (...) w P. E. G..

W 2016 r. u H. W. (1) stwierdzono zmiany w postaci guzków w strukturze płuc, ze wskazaniem, że powiększył się guzek podopłucnowy z koniecznością dalszej kontroli. W kolejnym badaniu przeprowadzonym w kwietniu 2017 r. stwierdzono stabilny obraz płuc względem wyniku badań z 12 września 2016 r., ze wskazaniem, że zmiany nie mają niepokojących cech. W badaniu przeprowadzonym w październiku 2018 r. stwierdzono stabilny obraz płuc H. W. (1) ze zmianami w postaci guzków jak w poprzednich badaniach.

27 listopada 2018 r. pozwane zawarły z H. W. (1), w formie aktu notarialnego w kancelarii notarialnej w P. przed notariuszem P. J., umowę o dożywocie oraz umowę o ustanowienie prawa użytkowania. Na jej podstawie H. W. (1) przeniósł na pozwaną B. N. prawo własności nieruchomości położonej w S., stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy (...) w P. prowadzi księgę wieczystą o nr (...), w zamian za co pozwana B. N. ustanowiła na rzecz H. W. (1) na tej nieruchomości prawo dożywocia, polegające na przyjęciu jego jako domownika, dostarczeniu mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, zapewnienia mu odpowiedniej pomocy i pielęgnowania w chorobie oraz sprawienia mu własnym kosztem pogrzebu odpowiadającego zwyczajom miejscowym (§ 3 umowy). W umowie tej pozwana B. N. ustanowiła na rzecz matki – pozwanej E. W. - bezpłatne i dożywotnie prawo użytkowania, polegające na prawie korzystania z ww. nieruchomości (§ 4).

Na podstawie powyższej umowy pozwana B. N. ujawniona została w księdze wieczystej prowadzonej do ww. nieruchomości jako właściciel.

W kolejnych latach powód w toku prowadzonego przeciwko H. W. (1) postępowania egzekucyjnego nadal dokonywał dalszych zajęć wierzytelności. Powód niejednokrotnie jednak zawiadamiany był o przeszkodzie w realizacji zajęcia – zbiegu wierzytelności.

Wierzytelność pieniężna H. W. (1) z tytułu współpracy ze spółką (...) sp. z o. o. z Ł. została zajęta w toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez powoda, o czym dłużnik zajętej wierzytelności został poinformowany zawiadomieniem z 5 grudnia 2017 r.

Natomiast wierzytelność pieniężna H. W. (1) z tytułu współpracy ze spółką P. (...) sp. z o. o. z B. została zajęta w toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez powoda, o czym dłużnik zajętej wierzytelności został poinformowany zawiadomieniem z 10 października 2018 r.

Także wierzytelność pieniężna H. W. (1) z tytułu współpracy ze spółką (...) sp. z o. o. została zajęta w toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez powoda, o czym dłużnik zajętej wierzytelności został poinformowany zawiadomieniem z 28 września 2020 r.

Ww. wierzytelności stanowią kwoty zatrzymane tytułem kaucji gwarancyjnych na zabezpieczenie roszczeń z tytułu nienależytego wykonania kontraktu lub nieusunięcia i nienależytego usunięcia wad i usterek powstałych w przedmiocie umowy. Pismem z 26 czerwca 2019 r. powód poinformowany został przez spółkę P. (...)sp. z o. o. z B., że spółka ta nie może dokonać zajęcia wierzytelności ponieważ na budowie, na której ma zatrzymaną kaucję gwarancyjną z tytułu nienależytego wykonania kontraktu lub nieusunięcia i nienależytego usunięcia wad i usterek, zostały stwierdzone wady. Pomimo wezwania H. W. (1) do ich usunięcia, nie zostały one naprawione, w związku z czym podmiot ten poinformował powoda o konieczności wykonania prac naprawczych we własnym zakresie i zamiarze skompensowania ich kosztu z zatrzymaną kaucją gwarancyjną.

H. W. (1) został wykreślony z 23 czerwca 2020 r. z ewidencji podatników podatku VAT z uwagi na niezłożenie wymaganych deklaracji podatkowych.

Spółka (...) sp. z o.o., w której udziałowcem jest H. W. (1) aktywnie prowadzi swoją działalność gospodarczą generując zyski.

Pozwana E. W. wraz z mężem mieszka w nieruchomości przy ul. (...) w S.. Małżonkowie mają dwójkę dorosłych dzieci: pozwaną B. N. i syna. Pozwana B. N. mieszkała wraz ze swoją rodziną na tej nieruchomości do 2020 r.

Pozwana E. W. prowadzi wraz z H. W. (1) wspólne gospodarstwo domowe. Pozwana pokrywa koszty miesięcznego utrzymania rodziny z emerytury w kwocie 1.300 zł netto miesięcznie. H. W. (1) pobiera emeryturę w wysokości ok. 2.500 zł brutto miesięcznie. Świadczenie to jest wolne od zajęć w toku prowadzonych wobec H. W. (1) postępowań egzekucyjnych. W małżeństwie pozwanej i H. W. (1) istnieje ustrój rozdzielności majątkowej wprowadzony na podstawie zawartej ok. 2013 r. pomiędzy małżonkami umowy.

W świetle powyższych faktów Sąd Okręgowy uznał powództwa za uzasadnione. Powództwo okazało się uzasadnione w całości.

Podstawę prawną żądania stanowi art. 527 § 1 k.c., zgodnie z którym, gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

Przesłankami tzw. skargi pauliańskiej są:

1.  istnienie godnego ochrony interesu wierzyciela w postaci wierzytelności,

2.  dokonanie przez dłużnika (ważnej) czynności prawnej z osobą trzecią,

3.  pokrzywdzenie wierzyciela wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika,

4.  dokonanie przez dłużnika czynności ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela,

5.  uzyskanie wskutek tej czynności korzyści majątkowej przez osobę trzecią,

6.  działanie osoby trzeciej w złej wierze.

W sprawie bezspornym było, że została spełniona pierwsza ze wskazanych przesłanek. H. W. (1) jest dłużnikiem powoda z tytułu należności publicznoprawnych stwierdzonych powołanymi wyżej tytułami wykonawczymi.

W sprawie natomiast kwestionowana była możliwość szukania przez powoda ochrony na podstawie art. 527 k.c. z uwagi na charakter tych należności jako publicznoprawnych, obejmujących podatki w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Sąd powołał się na utrwalone już stanowisko orzecznictwa, zgodnie z którym w odniesieniu do sposobu ochrony wierzycieli m.in. w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, nie ma regulacji podobnej do istniejącej w kodeksie cywilnym ochrony wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika. Wyczerpujący charakter wyliczenia sytuacji związanych z odpowiedzialnością podatkową osób trzecich oznacza, że ustawodawca de lege lata nie stworzył organom administracji publicznej podstawy do przeprowadzenia we własnym zakresie postępowania, którego przedmiotem byłoby zastosowanie wprost lub odpowiednio cywilnoprawnej instytucji skargi pauliańskiej, bądź innej o podobnym celu instytucji, unormowanej bezpośrednio we wskazanych ustawach. Nie ma zatem, jak tego wymaga art. 2 § 3 k.p.c., przepisu szczególnego, który uprawniałby Zakład Ubezpieczeń Społecznych do jednostronnego, a więc władczego, zadecydowania, po powołaniu się na przesłanki nominalnie przynależne skardze pauliańskiej, o treści stosunku prawnego łączącego go z osobą trzecią (por. uchwała SN 7 sędziów z 12 marca 2003 r., III CZP 85/02, LEX nr 76145). Powyższe znajduje zastosowanie także w okolicznościach niniejszej sprawy do należności Urzędu Skarbowego (...). Wbrew bowiem stanowisku strony pozwanej, w ustawie Ordynacja podatkowa, brak instytucji o podobnym celu jak skarga pauliańska uregulowana przepisami Kodeksu cywilnego. Przepisami takimi w szczególności nie są wskazane przez stronę pozwaną art. 33, 34, 97, 100 czy 107 i nast. Ordynacji podatkowej, czy art. 154 i nast. ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Narzędzia określone w tych przepisach przewidziane zostały w zupełnie odmiennych sytuacjach i dotyczą zabezpieczenia wykonania zobowiązań podatkowych. Nie statuują one natomiast rozwiązań dla organu administracji w przypadku zamierzonego uszczuplania majątku przez dłużnika.

Za skuteczną ochroną należności publicznoprawnych w drodze skargi pauliańskiej także w późniejszych orzeczeniach wypowiadał się Sąd Najwyższy. W jednym z nich odniósł się dodatkowo do stanowiska Trybunału Konstytucyjnego, który w wyroku z 10 lipca 2000 r. (Sk 12/99, OTK 2000/5/143) wskazał, że choć w doktrynie prawa cywilnego ciągle nie osiągnięto zgodności poglądów co do katalogu i podziału zdarzeń cywilnoprawnych, nigdy nie było wątpliwości co do tego, że akty (decyzje) administracyjne mogą stanowić źródło stosunków cywilnoprawnych. Błędne jest więc wykluczenie możliwość powstania stosunku cywilnoprawnego między podmiotami związanymi stosunkiem administracyjno-prawnym. Także między nimi może ukształtować się więź, w której ich status jest zrównany. Zwrócił też uwagę, że domeną prawa cywilnego jest np. ocena należytego wykonania zobowiązania i określenia skutków jego niewykonania, przy czym przyjmuje się powszechnie, że cywilnoprawna odpowiedzialność za niewykonanie zobowiązania obejmuje także zobowiązania wynikające z aktów administracyjnych, z czynów niedozwolonych i wielu innych zdarzeń. Wskazał, że odmienne stanowisko nie może zostać uwzględnione (por. wyrok SN z 1 czerwca 2011 r., II CSK 513/10, LEX nr 960505). Powyższe stanowisko, Sąd orzekający w niniejszej sprawie podzielił w pełni.

Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe wykazało natomiast, że spełniona została również druga przesłanka skuteczności skargi pauliańskiej w postaci ważnego dokonania przez dłużnika z osobą trzecią czynności prawnej. Jak zostało ustalone, 27 listopada 2018 r. pozwane zawarły z H. W. (1) umowę o dożywocie oraz umowę o ustanowienie prawa użytkowania. Na jej podstawie H. W. (1) przeniósł na pozwaną B. N. prawo własności nieruchomości położonej w S., stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy (...)w P. prowadzi księgę wieczystą o nr (...), w zamian za co pozwana B. N. ustanowiła na rzecz H. W. (1) na tej nieruchomości prawo dożywocia, polegające na przyjęciu jego jako domownika, dostarczeniu mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, zapewnienia mu odpowiedniej pomocy i pielęgnowania w chorobie oraz sprawienia mu własnym kosztem pogrzebu odpowiadającego zwyczajom miejscowym (§ 3 umowy). W umowie tej pozwana B. N. ustanowiła też na rzecz swojej matki – pozwanej E. W. - bezpłatne i dożywotnie prawo użytkowania, polegające na prawie korzystania z ww. nieruchomości (§ 4).

Czynność prawna dłużnika wywołuje stan pokrzywdzenia wierzycieli wówczas, kiedy w jej wyniku dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności – art. 527 § 2 k.c.

Niewypłacalność, o której mowa w art. 527 § 2 k.c., to aktualny (w chwili orzekania) brak możliwości wywiązywania się z zobowiązań finansowych. Oznacza on taki obiektywny stan majątku dłużnika, w którym egzekucja prowadzona zgodnie z przepisami prawa nie może przynieść zaspokojenia wierzytelności pieniężnej od niego przysługującej. Dla skorzystania przez wierzyciela z akcji pauliańskiej wystarczy wykazanie, że niemożliwe okazało się, wobec stanu majątku dłużnika, zaspokojenie wierzytelności tego wierzyciela. Pokrzywdzenie powstaje na skutek takiego stanu majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela. Pokrzywdzenie wierzyciela ocenia się nie według chwili dokonania czynności prawnej dłużnika z osobą trzecią, lecz według chwili wystąpienia wierzyciela ze skargą pauliańską.

Nie budziło wątpliwości Sądu, że zarówno w dacie zaskarżenia czynności, tj. wniesienia powództwa 2 marca 2020 r., jak i na datę zamknięcia rozprawy powód był pokrzywdzony zaskarżoną czynnością. Nieruchomość w S. była ostatnim istotnym składnikiem majątku, z którego mogła być prowadzona skuteczna egzekucja, skoro postępowanie egzekucyjne prowadzone przez powoda z innych składników majątkowych H. W. (1) było w praktyce bezskuteczne. O jego bezskuteczności świadczą przede wszystkim zawiadomienia otrzymywane przez powoda począwszy od 2018 r. od innych instytucji o przeszkodzie w realizacji zajęcia – zbiegu egzekucji. Z treści tych dokumentów wynika, że wierzytelności przysługujące H. W. (1) z innych tytułów są przedmiotem postępowań egzekucyjnych prowadzonych przez wiele odrębnym podmiotów. Dodatkowo, H. W. (1), jako dłużnik nie wywiązał się ostatecznie z postanowień ugody zawartej z powodem, zaprzestając płatności ustalonych rat. W sprawie nie wykazano, by H. W. (1) w okresie późniejszym jako dłużnik podejmował jakiekolwiek działania celem ewentualnej restrukturyzacji zadłużenia.

Mając powyższe na względzie Sąd uznał, że powód wykazał, że czynność została dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela, skoro zarówno w dacie jej zaskarżenia, jak i na datę zamknięcia rozprawy stan niewypłacalności H. W. (1) co najmniej się pogłębił.

W sprawie poza sporem pozostawało, że H. W. (1) dokonując czynności 27 listopada 2018 r., działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.

Kwestionowane w sprawie było natomiast, by ww. umowa dożywocia miała charakter nieodpłatny oraz by pozwane przy dokonywaniu tej czynności działały ze świadomością pokrzywdzenia jakiejkolwiek osoby trzeciej. W toku postępowania pozwane konsekwentnie utrzymywały, że nie miały wiedzy co do okoliczności związanych z prowadzoną przez H. W. (1) działalnością gospodarczą, jak też nie miały możliwości by wiedzę taką uzyskać.

W tym zakresie Sąd wskazał, że podstawy odpowiedzialności pozwanej B. N. reguluje powołany wyżej art. 527 § 1 in fine k.c., a pozwanej E. W. art. 531 § 1 k.c., zgodnie z którym, w wypadku gdy osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią, wierzyciel może wystąpić bezpośrednio przeciwko osobie, na której rzecz rozporządzenie nastąpiło, jeżeli osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną albo jeżeli rozporządzenie było nieodpłatne.

Co do nieodpłatnego charakteru zawartej 27 listopada 2018 r. umowy o dożywocie i umowy o ustanowienie prawa użytkowania, to w orzecznictwie powszechnie przyjęte jest, że czynność prawna obejmująca przeniesienie własności nieruchomości z równoczesnym obciążeniem jej służebnością osobistą (na rzecz zbywającego, dłużnika) ma charakter czynności nieodpłatnej w rozumieniu art. 528 k.c. (wyr. SN z 17.5.2013 r. (I CSK 543/12, Legalis, wyr. SN z 14.11.2012 r., II CSK 206/12, Legalis; wyr. SA w Szczecinie z 8.9.2015 r., I ACa 242/15, Legalis; wyr. SA w Szczecinie z 4.12.2014 r., I ACa 576/14, Legalis; post. SN z 24.4.2019 r., V CSK 483/18, Legalis). Co do czynności powierniczych zob. wyr. SN z 24.9.2015 r. (V CSK 667/14, OSNC 2016, Nr 7–8, poz. 94); post. SN z 30.5.2019 r. (V CSK 543/18, Legalis); wyr. SA w Warszawie z 12.9.2017 r. (VI ACa 755/16, Legalis).

Skoro pozwane uzyskały korzyść majątkową niepłatnie, a zgodnie z art. 528 k.c. jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, nie ma znaczenia dla przesądzenia skuteczności niniejszej skargi pauliańskiej przesłanka działania osoby trzeciej w złej wierze. W takim wypadku wierzyciel zwolniony jest z obowiązku wykazywania złej wiary, o której mowa w art. 527 § 1 k.c. Zatem nawet udowodnienie przez osobę trzecią, że nie wiedziała i – mimo zachowania najwyższej staranności – nie mogła się dowiedzieć o pokrzywdzeniu wierzycieli, nie zwalnia jej z odpowiedzialności wobec wierzyciela. Kwestia ta, niezależnie od stosunku łączącego osobę trzecią z dłużnikiem, jest prawnie obojętna. – Komentarz do art. 528 k.c. T. II red. Pietrzykowski 2021, wyd. 10/Popiołek, Legalis, teza 1.

Przeciwko pozwanym – żonie i córce dłużnika, zamieszkujących z nim, w zakresie przesłanki złej wiary działa również domniemanie z art. 527 § 3 k.c., zgodnie z którym jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Pomimo spoczywającego na pozwanych ciężaru dowodowego w zakresie obalenia tego domniemania, obowiązkowi temu pozwane nie sprostały. W ocenie Sądu, pozwane co najmniej przy zachowaniu odpowiedniej staranności, mogły dowiedzieć się o zadłużeniu H. W. (1) względem powoda, a tym samym nabyć świadomość, że przy umowie z 27 listopada 2018 r., działa on ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Za powyższym przemawia fakt, że każda z pozwanych wiedziała o przychodzącej do dłużnika korespondencji od powoda. W sprawie bezsporne było, że pozwana E. W. regularnie odbierała przesyłki pocztowe adresowane do męża. Z kolei pozwana B. N., co sama zeznała, w razie takiej konieczności korespondencję te przesyłała do H. W. (1), który w tym czasie przebywał na Śląsku. Wobec powtarzalności tej korespondencji oraz jej rangi – w kontekście nadawcy jakim był Naczelnik Urzędu Skarbowego – nie ulega wątpliwości, że u pozwanych – już w świetle zasad doświadczenia życiowego –winna zrodzić się obawa co do kondycji finansowej przedsiębiorstwa prowadzonego przez dłużnika. Tym bardziej, wobec zeznań pozwanej B. N., że pomagała ona ojcu w prowadzeniu firmy i częściowo utrzymywała się z dochodów jakie ona przynosiła.

W aspekcie świadomości pozwanych co do zadłużenia H. W. (1), a tym samym ich świadomości co do tego, że H. W. (1) działał ze świadomością pokrzywdzenia powoda, Sąd miał też na względzie ustaloną w sprawie okoliczność, że około roku 2013/2014 pozwana E. W. i dłużnik H. W. (1) na podstawie umowy wprowadzili w swoim małżeństwie ustrój rozdzielności majątkowej. Z kolei co znaczące, moment jej ustanowienia zbiegł się w czasie z powstaniem pierwszych wymagalnych zaległości H. W. (1) z tytułu należności publicznoprawnych na rzecz powoda. Zgodnie bowiem z przedstawionymi do akt dokumentami – niekwestionowanymi przez pozwane – pierwsze zaległości H. W. (1) z tytułu podatku dochodowego pobieranego od dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej ( (...)) dotyczyły roku 2013. Zasady doświadczenia życiowego wskazują, że małżonkowie decydują się na wprowadzenie ustroju rozdzielności majątkowej, celem uniemożliwienia ewentualnej egzekucji z majątku wspólnego.

W ocenie Sądu, z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Nie sposób bowiem uznać, że pozwana nie miała wiedzy z jakiego powodu istniejący dotychczas w jej małżeństwie ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej w tym właśnie okresie uległ zmianie.

Za niewykazane ostatecznie Sąd uznał stanowisko strony pozwanej, jakoby kwestionowana umowa została zawarta z uwagi na stan zdrowia H. W. (1), obciążonego genetycznie możliwością zachorowania na nowotwór płuc. W ocenie Sądu stanowisko to zostało sformułowane jedynie na potrzeby postępowania w sprawie i nie znajdowało odzwierciedlenia w jej rzeczywistym stanie. Co do tej okoliczności Sąd kierował się przedstawioną do akt sprawy dokumentacją medyczną. Jakkolwiek wynika z niej, że faktycznie H. W. (1) ma zmiany w postaci guzków w strukturze płuc, to jednak zmiany te od 2016 r. nie powiększają się i nie wykazują żadnych niepokojących cech. Nadto wg wyników badań z października 2018 r. obraz płuc jest stabilny. Tym samym, brak jakichkolwiek podstaw do wyprowadzania wniosku, że przyczyn dokonania kwestionowanej czynności akurat w 2018 r. można upatrywać w ówczesnym stanie zdrowia H. W. (1).

Nie mogło też wywołać zamierzonych skutków prawnych wskazanie przez pozwane mienia H. W. (1), z którego w ocenie pozwanych, powód mógł zaspokoić swoją wierzytelność. Możliwość taką przewiduje art. 533 k.c., zgodnie z którym osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, może zwolnić się od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela żądającego uznania czynności za bezskuteczną, jeżeli zaspokoi tego wierzyciela albo wskaże mu wystarczające do jego zaspokojenia mienie dłużnika.

Łączna wartość wskazanych przez pozwane składników majątkowych, stanowiła kwotę 133.779 zł. Z kolei wg stanu na 16 października 2019 r. łączna należność H. W. (1) względem powoda wynosiła 364.721,42 zł, obejmując wierzytelność główną - 297.780,42 zł oraz odsetki od zaległości podatkowych - 66.941 zł. Tym samym, już z tej przyczyny wskazane przez pozwane mienie – z uwagi na jego łączną wartość – nie było wystarczające dla zaspokojenia roszczenia powoda.

Dodatkowo w sprawie wykazanym zostało, że mienie to w zasadniczej części stanowiło wierzytelności przysługujące H. W. (1) wobec jego kontrahentów z tytułu udzielonych przez niego kaucji pieniężnych na zabezpieczenie ewentualnych, przyszłych roszczeń z tytułu zrealizowanych umów. Natomiast każda z tych wierzytelności, zarówno w stosunku do spółki (...) sp. z o. o. z Ł., spółki P. (...)sp. z o. o. z B., jak i spółki (...) sp. z o. o. została już zajęta w toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez powoda. Dodatkowo możliwość wyegzekwowania tych kwot przez powoda jest niepewna. Są to bowiem zatrzymane kwoty tytułem kaucji gwarancyjnych na zabezpieczenie roszczeń z tytułu nienależytego wykonania kontraktu lub nieusunięcia i nienależytego usunięcia wad i usterek powstałych w przedmiocie umowy. Stąd też, kwota zatrzymanych kaucji może ulec zmniejszeniu. Taka sytuacja zaistniała już w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy w przypadku spółki P. (...) sp. z o. o. z B., o czym powód poinformowany został pismem z 26 czerwca 2019 r.

Tym samym, pozwane nie zdołały skutecznie zwolnić się od odpowiedzialności na podstawie art. 533 k.c.

O kosztach procesu Sąd orzekł w pkt II wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

Powyższy wyrok zaskarżyły w całości pozwane zarzucając:

- mającą wpływ na treść orzeczenia obrazę przepisów prawa w postaci art. 527 k.c. w zw. z art. 1 k.c. na skutek błędnej ich interpretacji i niewłaściwego zastosowania,

- brak rozpoznania istoty sprawy,

- mającą wpływ na treść orzeczenia obrazę przepisów prawa w postaci art. 528 k.c. w zw. z art. 916 k.c. i art. 908 k.c. na skutek błędnej ich interpretacji i niewłaściwego zastosowania,

- mający wpływ na treść orzeczenia błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za jego podstawę na skutek uznania, iż pozwane miały świadomość działania z pokrzywdzeniem powoda,

- mającą wpływ na treść orzeczenia obrazę przepisów prawa w postaci art. 233 § 1 k.p.c. na skutek przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów i zastąpienia jej oceną dowolną,

- mającą wpływ na treść orzeczenia obrazę przepisów prawa w postaci art. 5 k.c. na skutek jego niezastosowania.

Stawiając powyższe zarzuty wniosły o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego za obie instancje w wysokości prawem przepisanej.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że Sąd Apelacyjny podzielił i przyjął za własne fakty ustalone przez Sąd I instancji.

Wbrew bowiem zarzutom naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. i sprzeczności ustaleń faktycznych z materiałem dowodowym, Sąd I instancji ocenił dowody bez przekroczenia dopuszczalnej swobody, zgodnie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, a ustalone przez niego fakty znajdują oparcie w tak prawidłowo wszechstronnie rozważonym materiale dowodowym.

Trafnie Sąd I instancji oceniając zeznania pozwanych i św. H. W. (1) uznał je za niewiarygodne w części, w której podali, że pozwane nie miały świadomości zadłużenia H. W. (1), a u podstaw przedmiotowej umowy leżała jedynie obawa o jego zdrowie i życie, ponieważ były sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego.

Odwołać się tylko można do zasadnych argumentów Sądu I instancji, co do chociażby wiedzy pozwanych o licznej korespondencji przez nie odbieranych pochodzących tak od Urzędu Skarbowego, jak i co oczywiste innych organów egzekucyjnych (komorników) w związku z toczącymi się postępowaniami egzekucyjnymi, tym bardziej, że B. N. pomagała ojcu w prowadzeniu firmy i czerpała z niej dochody. Co do braku uzasadnienia dla decyzji o zawarciu przedmiotowej umowy w dniu 27 listopada 2018 r. w stanie zdrowia H. skoro już w 2016 r. stwierdzono, iż guzki w strukturze płuc nie wykazują niepokojących cech i w październiku 2018 r. diagnozę tą potwierdzono. Tym bardziej, że H. W. nadal prowadził działalność gospodarczą na terenie (...). Co do wymownego związku czasowego między zawarciem przez wieloletnich małżonków umowy o rozdzielność majątkową a powstaniem pierwszych zaległości publicznoprawnych, w kolejnych latach jedynie narastających. Stan popadania H. W. (1) w różne zadłużenia, niemożność spłaty przez niego długów i to pomimo toczących się postępowań egzekucyjnych trwał kilka lat i byłoby oczywiście sprzeczne z zasadami logiki oraz doświadczenia życiowego przyjęcie, że przez ten cały czas, wspólnie z nim zamieszkująca żona i początkowo córka (współpracująca w firmie także po wyprowadzce) nie miały wiedzy o jego długach, a co najmniej, że przy dołożeniu staranności nie miały możliwości powzięcia takich informacji. W zestawieniu z tym wszystkimi faktami także w ocenie Sądu Apelacyjnego omawiane zeznania zostały złożone wyłącznie na użytek procesu.

Nie zasługiwał na podzielenie w realiach sprawy zarzut naruszenia art. 527 k.c. w zw. z art. 1 k.c.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela stanowisko Sądu I instancji, który odwołując się do utrwalonego już stanowiska orzecznictwa (ostatnio np. w wyroku SN z dnia 15 czerwca 2022 r. sygn. akt II CSKP 573/22), wspartego stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego (por. wyrok z dnia 18 kwietnia 2018 r. sygn. K 52/16) wskazał na zasadność stosowania art. 527 k.c. w drodze analogii do należności publicznoprawnych, w tym z tytułu podatków. Skarżące w swych wywodach niesłusznie pomijają, że na skutek stosowania w takim przypadku art. 527 k.c. per analogiam, nie powstaje nowy obowiązek o charakterze publicznoprawnym, a dochodzi jedynie do wzmocnienia szans na wykonanie już istniejącego obowiązku, które to szanse wykonania zostały zniweczone na skutek podjętych przez dłużnika czynności cywilnoprawnych. Ocenie w procesie podlega skuteczność zdarzenia cywilnoprawnego. Nie mają racji skarżące gdy podnoszą, że zastosowaniu w sprawie art. 527 k.c. sprzeciwiały się podane przepisy Ordynacji Podatkowej, ponieważ nie odnoszą się one w ogóle do zdarzenia w postaci świadomego wyzbycia się przez dłużnika majątku z pokrzywdzeniem wierzycieli.

Nie stanowią one przepisów szczególnych do zdarzenia objętego dyspozycją w art. 527 k.c.

Nie ulega wątpliwości, że niezależnie od charakteru wierzytelności chronionej art. 527 k.c., dla zastosowania tego przepisu niezbędne jest spełnienie przesłanek w nim przewidzianych.

Całkowicie oderwane od stanowiska Sądu I instancji są twierdzenia apelujących jakoby Sąd uchybił powinności zbadania istnienia tych przesłanek i przez to nie rozpoznał istoty sprawy. W sposób oczywisty przeczy im treść uzasadnienia zaskarżonego wyroku, w którym wyczerpująco omówiona została kwestia spełnienia się każdej z przesłanek zastosowania w sprawie tego przepisu. Przy czym, w toku postępowania strony nie kwestionowały zasadności wystawionych przez powoda tytułów egzekucyjny tak co do zasady , jak i wysokości. W tym zakresie poza dowolnymi twierdzeniami pozwanych co do braku wiedzy o zobowiązaniach H. W. (1), apelujące nie przedstawiły żadnych rzeczowych argumentów.

Oczywiście chybionym jest argument, że o uprzywilejowanej pozycji powoda w procesie dowodzi też fakt jego ustawowego zwolnienia od kosztów sądowych. Skarb Państwa na podstawie art. 94 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach w sprawach cywilnych jest zwolniony od kosztów sądowych we wszystkich sprawach cywilnych i ma to uzasadnienie w zasadach utrzymania funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości.

Nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 528 k.c. w zw. z art. 916 k.c. i art. 908 k.c. Jak już wielokrotnie wskazano w orzecznictwie, jeżeli przeniesienie prawa własności nieruchomości nastąpiło w zamian za ustanowienie dożywocia, to z punktu widzenia instytucji skargi pauliańskiej nie można „rozszczepiać” tych czynności i traktować ich jako dwóch niezależnych od siebie czynności w postaci umowy darowizny i umowy o dożywocie (por. np. postanowienie SN z dnia 24 kwietnia 2019 r., sygn. akt VCSK 483 czy wyrok SN z dnia 4 marca 2022 r., sygn. akt II CSKP 57/22). Ocena podstawy prawnej przeniesienia własności nie może być w tym przypadku przeprowadzona w oderwaniu od obciążenia nieruchomości prawem dożywocia ze wszystkimi z tego wynikającymi skutkami dla nabywców nieruchomości (art. 910 k.c.) . Taka czynność prawna z punktu widzenia instytucji skargi pauliańskiej prowadzi bowiem do pokrzywdzenia wierzyciela nie tylko z powodu wyzbycia się przez dłużnika składnika majątku, z którego mógłby uzyskać on zaspokojenie, ale także z racji obciążenia nieruchomości dożywociem na rzecz dłużnika i, jak w tym przypadku, jego małżonki.

Jest rzeczą oczywistą, powszechnie znaną, że obciążenie nieruchomości dożywociem wpływa ujemnie na jej wartość rynkową, a nawet samą możliwość jej sprzedaży. Przy czym nie można przyjąć , że pozwana E. W. nie uzyskała korzyści majątkowej, skoro z chwilą umowy uzyskała prawo do bezpłatnego dożywotniego prawa korzystania z nieruchomości, nie oferując w zamian żadnego świadczenia wzajemnego. W jej przypadku przysporzenie było niewątpliwie pod tytułem darmym.

Rozporządzenia zawarte w przedmiotowej umowie nie mogą być traktowane odrębnie z takim skutkiem, że doszło niejako do „zespolenia” roli dłużnika i osoby trzeciej (małżonka) i nie ma znaczenia to, czy oboje małżonkowie byli darczyńcami, czy tylko jedno z nich (por. wyrok SN z dnia 4 marca 2022 r. sygn. akt II CSKP 57/22).

W świetle przesłanek z art. 527 k.c., nade wszystko jego § 2 k.c. istotne jest to, czy na wskutek przedmiotowej czynności dłużnik stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem tej czynności. W sprawie wręcz bezsporne było, że dłużnik poza nieruchomością nie posiada majątku, z którego powód mógłby się zaspokoić w równym stopniu. Nie uzyskał też w wyniku umowy przysporzenia majątkowego, z którego powód mógłby się zaspokoić w równym stopniu bo nie sposób za takie uznać obciążające obdarowaną córkę koszty jego bieżącego utrzymania, nie podlegające egzekucji. Już z tej przyczyny za bezprzedmiotowe w realiach sprawy należy uznać wywody co do odpłatnego charakteru umowy dożywocia.

Nie zasługiwał na podzielenie zarzut naruszenia art. 5 k.c., ponieważ nie znajduje w żadnej zasadzie współżycia społecznego uzasadnienie dla szczególnej ochrony dłużnika i pozostałych stron umowy przed słusznymi prawami wierzyciela, postępowanie polegające na wyprowadzeniu z majątku jedynego wartościowego składnika przy jednoczesnym zapewnieniu sobie przez dłużnika i jego małżonkę dożywotniego z niego korzystania, a przez obdarowaną na zachowaniu majątku „po rodzicach”. Tym bardziej tylko gdy się uwzględni postawę powoda, który gotów był na ustępstwa i zawarł umowę o rozłożenie spłaty należności na raty. Tymczasem na dzień orzekania przez Sąd Apelacyjny zobowiązanie nie uległo umniejszeniu w żadnym stopniu.

Z przyczyn wyżej przedstawionych sąd Apelacyjny uznał zarzuty apelacji za bezzasadne i podzielił w pełni wnioski prawne Sądu I instancji.

W konsekwencji na podstawie art. 385 k.p.c. apelację oddalił i na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. orzekł o kosztach postępowania apelacyjnego.

Ewa Staniszewska