Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 grudnia 2022 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Joanna Składowska

Protokolant : Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 21 grudnia 2022 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa J. C. (1)
przeciwko (...) Spółce z o.o. w W.

przy udziale interwenienta ubocznego A. C. (1)

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze

z dnia 20 grudnia 2021 roku, sygnatura akt I C 2687/18

oddala apelację na koszt powódki.

Sygn. akt I Ca 509/22

UZASADNIENIE

Powódka J. C. (1) w pozwie wniesionym przeciwko (...) sp. z o. o.
w W., wniosła o pozbawienie wykonalności w całości tytułu wykonawczego w postaci ugody sądowej zawartej przed Sądem Rejonowym w Bolesławcu w dniu 9 grudnia 2003 r.
w sprawie o sygn. akt I Ns 104/03 pomiędzy powódką a A. C. (1), zaopatrzonej klauzulą wykonalności na rzecz pozwanej oraz zasądzenie na jej rzecz od strony pozwanej zwrotu kosztów procesu według przepisanych norm.

W piśmie procesowym z 16 października 2018 r. powódka podniosła ponadto zarzut przedawnienia odsetek od kwoty należności głównej 40 000 złotych za okres od 1 lipca
2005 r. do 28 czerwca 2012 r. w wysokości 34 556,16 złotych.

PF-Wierzytelności w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa
i zasądzenie na jej rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym z tytułu zastępstwa procesowego według przepisanych norm.

Pismem z 11 lutego 2019 r. do sprawy przystąpił A. C. (1) w charakterze interwenienta ubocznego po stronie pozwanej.

Zaskarżonym wyrokiem z 20 grudnia 2021 r., wydanym pod sygn. akt I C 2687/18, Sąd Rejonowy w Jeleniej Górze pozbawił częściowo wykonalności tytuł wykonawczy w postaci ugody sądowej zawartej w dniu 9 grudnia 2003 r. przed Sądem Rejonowym w Bolesławcu
w sprawie o sygn. akt I Ns 104/03, zaopatrzonej w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w Bolesławcu z 29 stycznia 2018 r., sygn. akt I Co 1391/17 na rzecz wierzyciela (...) sp. z o. o. w W., to jest w zakresie należności głównej - co do kwoty 12 608,90 złotych wraz z odsetkami ustawowymi naliczonymi od tej kwoty (pkt I), oddalając powództwo w pozostałym zakresie (pkt II), nie obciążając powódki kosztami procesu (pkt III) oraz nakazując stronie pozwanej uiścić na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze 630 złotych z tytułu częściowego zwrotu nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu, od obowiązku uiszczenia której powódka została zwolniona (pkt IV).

Rozstrzygnięcie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze, postanowieniem z 30 września 2002 r. w sprawie
o sygn. akt I C 724/02 o rozwód, zabezpieczył powództwo, zobowiązując A. C. (1) do zaspokajania potrzeb rodziny poprzez łożenie kwoty 1 400 złotych miesięcznie, płatnej do dnia 10-tego każdego miesiąca do rąk J. C. (1) z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki, poczynając od 18 września 2002 r. do czasu zakończenia procesu o rozwód. Zasądzona kwota uwzględniała fakt spłacania przez J. C. (1) kredytu zaciągniętego przez małżonków na zakup mieszkania.

Sąd Rejonowy w Jeleniej Górze, wyrokiem z 14 października 2002 r. w sprawie o sygn. akt III RC 1192/02 zniósł ustawową wspólność majątkową małżeństwa A. C. (1)
i J. C. (1) z dniem 14 października 2002r. Orzeczenie uprawomocniło się 13 listopada 2002 r.

W dniu 9 grudnia 2003 r., w sprawie o podział majątku wspólnego toczącej się przed Sądem Rejonowym w Bolesławcu pod sygn. akt I Ns 104/03 z wniosku A. C. (1)
z udziałem J. C. (1), zawarta została ugoda sądowa, na podstawie której J. C. (1) zobowiązała się zapłacić na rzecz A. C. (1) 40 000 złotych w terminie do dnia 30 czerwca 2005 r. z tytułu spłaty jego udziału w majątku wspólnym.

Sąd Okręgowy w Świdnicy, wyrokiem z 31 stycznia 2005 r. w sprawie o sygn. akt I C 1197/03 rozwiązał małżeństwo A. C. (1) i J. C. (1) poprzez rozwód, a ponadto zasądził od A. C. (1) na rzecz małoletnich dzieci stron alimenty w łącznej wysokości
1 000 złotych miesięcznie. Apelacje stron od powyższego wyroku zostały oddalone wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 9 listopada 2005 r., sygn. akt I ACa 1159/05.

W dniu 21 czerwca 2005 r. powódka wpłaciła kwotę 6 000 złotych z tytułu spłaty całości kredytu mieszkaniowego zaciągniętego przez małżonków w banku (...) S.A.

A. C. (1) od stycznia 2002 r. do sierpnia 2004 r. płacił J. C. (1) 1 400 złotych miesięcznie. W okresie od września 2004 r. do czerwca 2005 r. nie uiścił na rzecz powódki
w całości kwot wynikających z postanowienia Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze z 30 września 2002 r. w sprawie o sygn. akt I C 724/02 (zabezpieczenie potrzeb rodziny), to jest
w łącznej kwocie 9 100 złotych, a zaległe odsetki z tego tytułu łącznie wyniosły 508,90 złotych.

Pismem z 1 lipca 2005 r., J. C. (1) złożyła A. C. (1) oświadczenie
o potrąceniu wierzytelności w wysokości 40 000 złotych, przysługującej mu wobec niej z tytułu ugody sądowej z 9 grudnia 2003 r. z wierzytelnością w wysokości 26 840,82 złotych, na którą składały się: 11 526,42 złotych z tytułu połowy zapłaconych przez nią rat kredytu w okresie od grudnia 2001 r. do czerwca 2005 r., odsetek od tej kwoty w wysokości 2 705,50 złotych, 9 100 złotych zaległych należności z tytułu postanowienia Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze z 30 września 2002 r. o zabezpieczeniu za okres od września 2004 r. do czerwca 2005 r., zaległe odsetki od tej kwoty w wysokości 508,90 złotych, kwota 3 000 złotych z tytułu spłaty kredytu mieszkaniowego.

Sąd, Rejonowy w B., wyrokiem z 29 stycznia 2008 r., w sprawie o sygn. akt III RC 201/07, zasądził od A. C. (1) na rzecz małoletnich D. C. (1) i A. C. (2) łącznie kwotę 1 500 złotych z tytułu alimentów, począwszy od 15 kwietnia 2007 r. Na skutek apelacji powodów, Sąd Okręgowy we Wrocławiu w sprawie o sygn. akt XIII Ca 363/08, zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że podwyższył miesięczne alimenty na rzecz dzieci do kwoty 2 300 złotych.

Pismem z 26 marca 2009 r., J. C. (1) złożyła A. C. (1) oświadczenie
o potrąceniu wierzytelności w wysokości 18 917,28 złotych (13 159,18 złotych z tytułu należności głównej wynikającej z opisanej wyżej ugody sądowej z 9 grudnia 2003r. wraz
z odsetkami w wysokości 5 758,10 złotych za okres od 1 lipca 2009 r. do 19 marca 2009 r.), przysługującej A. C. (1) wobec niej z wierzytelnością w wysokości 25 008,50 złotych z tytułu zaległych alimentów na rzecz dzieci J. C. (1) i A. C. (1).

W dniu 10 grudnia 2014 r. zawarta została umowa przelewu wierzytelności, na podstawie której A. C. (1) przelał na rzecz (...) sp. z o. o. w W. wierzytelność opisaną powyżej, przysługującą mu wobec J. C. (1) z tytułu ugody sądowej z 9 grudnia 2003 r.

Sąd Rejonowy w Bolesławcu, postanowieniem z 30 grudnia 2014 r., sygn. akt I Co 1181/14, nadał klauzulę wykonalności ugodzie zawartej przez Sądem Rejonowym
w B. w dniu 9 grudnia 2003r. w sprawie I Ns 104/03 na rzecz (...) sp. z o. o.
w W..

W dniu 20 grudnia 2017 r. zawarta została umowa przelewu, na podstawie której (...) sp. z o. o. w W. przelała na rzecz (...) sp. z o. o. w W. wierzytelność opisaną powyżej, przysługującą cedentowi wobec J. C. (1).

Sąd Rejonowy w Bolesławcu, postanowieniem z 29 stycznia 2018 r., sygn. akt I Co 1391/17, nadał klauzulę wykonalności ugodzie zawartej przez Sądem Rejonowym
w B. w dniu 9 grudnia 2003 r. w sprawie I Ns 104/03 na rzecz (...) sp. z o. o. w W., na którą przeszło uprawnienie pierwotnego wierzyciela A. C. (1).

Komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Warszawy-Woli w Warszawie J. B. prowadził postępowanie egzekucyjne z wniosku wierzyciela (...) sp. z o. o.
w W. przeciwko dłużnikowi J. C. (2) pod sygn. Km 353837/15, które na wniosek wierzyciela zostało umorzone postanowieniem z dnia 20 lutego 2018 r.

Komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym w Toruniu M. G. wszczął przeciwko dłużniczce J. C. (1), na podstawie wniosku wierzyciela (...) sp. z o. o. w W., postępowanie egzekucyjne, na podstawie opisanego wyżej tytułu wykonawczego pod sygn. Km 1984/18.

J. C. (1) pozostawała z A. C. (1) w konflikcie, który dotyczył wzajemnych rozliczeń z tytułu zaciągniętego w okresie małżeństwa kredytu na zakup mieszkania oraz w zakresie terminowego uiszczania przez A. C. (1) alimentów na rzecz ich dzieci.

Przeciwko A. C. (1) prowadzone były postępowania egzekucyjne z tytułu należności alimentacyjnych w stosunku do dzieci D. C. (1) i A. C. (2).

Przed Sądem Rejonowym dla Warszawy-Woli w Warszawie pod sygn. akt I C 2177/15, toczyła się sprawa z powództwa J. C. (1) przeciwko (...) sp. z o. o. w W.
o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego. Sąd ten wyrokiem z dnia 23 września
2019 r. pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy w postaci ugody sądowej zawartej przed Sądem Rejonowym w Bolesławcu w dniu 9 grudnia 2003 r. w sprawie o sygn. akt I Ns 104/03 do kwoty 45 961,29 złotych i oddalił powództwo w pozostałej części.

Na skutek apelacji powódki, Sąd Okręgowy w Warszawie, wyrokiem z dnia 31 sierpnia 2020 r., sygn. akt V Ca 2820/19, zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że w całości pobawił wykonalności powyższy tytuł wykonawczy. Zmieniając wyrok Sąd odwoławczy miał na uwadze fakt zbycia spornej wierzytelności na rzecz kolejnego wierzyciela, co skutkowało koniecznością wyeliminowaniem z obrotu prawnego tytułu wykonawczego przysługującego zbywcy wierzytelności.

Jak zauważył Sąd Rejonowy, powódka opierała swoje żądanie na treści art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., podnosząc zarzut spełnienia świadczenia poprzez potrącenie (art. 498 § 1 i 2 k.c.).

W ocenie Sądu, za skuteczne należało uznać oświadczenie powódki z 1 lipca 2005 r.
o potrąceniu wierzytelności w zakresie kwoty 9 100 złotych, to jest zaległych kwot, które A. C. (1) zobowiązany był uiszczać powódce na podstawie postanowienia Sądu Okręgowego
w J. z dnia 30 września 2002 r. w sprawie o sygn. akt I C 724/02 (zabezpieczenie potrzeb rodziny). Niesporne było, że A. C. (1) nie uiścił tych należności w pełnej wysokości w okresie od września 2004 r. do czerwca 2005 r. Co do tej kwoty spełnione zostały przesłanki z art. 498 § 1 k.c. Podobnie należy potraktować kwotę 508,90 złotych odsetek ustawowych od powstałych zaległości w spłacie wskazanej kwoty zabezpieczenia. Oprócz tego, powódka skutecznie potrąciła kwotę 3 000 złotych z tytułu spłaconego przez nią kredytu na zakup mieszkania, która to umowa zawarta została przez nią i A. C. (1) w czasie panującej między nimi wspólności majątkowej (ustawowej). Powódka tytułem końcowego rozliczenia z tytułu umowy kredytu zapłaciła kwotę 6 000 złotych. Wpłata nastąpiła 21 czerwca 2005 r.

Sąd za nieskuteczne uznał natomiast potrącenie pozostałych kwot wskazanych przez powódkę w oświadczeniu z 1 lipca 2005 r. Jeśli idzie o spłatę rat kredytu, to do dnia 14 października 2002 r. (data sądowego zniesienia ustawowej wspólności majątkowej A. C. (1) i J. C. (1)) były one spłacane z majątku wspólnego, niezależnie od tego, kto faktycznie dokonywał spłat i z którego rachunku bankowego. Wykluczało to możliwość skutecznego potrącenia tychże kwot na zasadzie art. 498 § 1 k.c. Dotyczy to oczywiście również odsetek ustawowych od tych kwot. Jeśli idzie zaś o spłatę rat kredytu od listopada 2002 r. do czerwca 2005 r., to zgodzić należy się z interwenientem ubocznym, że należności te zostały uwzględnione przy ustalaniu wysokości kwoty zabezpieczenia (1 400 złotych), które A. C. (3) obowiązany był łożyć powódce od września 2002 r., przez czas trwania procesu
o rozwód, to jest do 9 listopada 2005 r. Wynika to wprost z uzasadnienia tego postanowienia wskazującego, jakie koszty ponoszone przez J. C. (1) sąd wziął pod uwagę przy ustalaniu wysokości kwoty zabezpieczenia.

Za w całości nieskuteczne należało zdaniem Sądu pierwszej instancji uznać oświadczenie powódki o potrąceniu z 26 marca 2009 r. W sposób wyraźny powódka oświadczyła w tym piśmie, że przedstawia do potrącenia wierzytelności alimentacyjne dzieci, wynikające
z orzeczeń sądów rodzinnych, zasądzających na ich rzecz alimenty od A. C. (1). Nie były to zatem wierzytelności powódki, ale jej dzieci i nie mogły zostać skutecznie potrącone
z wierzytelnością A. C. (1) przysługującą mu wobec powódki. Nie zaszły zatem przesłanki z art. 498 § 1 k.c., a potrącenie w tym zakresie było niedopuszczalne, nawet wówczas, gdyby A. C. (1) wyraził na to zgodę. Nie zachodzi potrzeba wykładni oświadczenia woli powódki zawartego w oświadczeniu z 26 marca 2009 r., bowiem jego treść jest jednoznaczna i dotyczy alimentów zasądzonych na rzecz dzieci, nie zaś takich, które ewentualnie przysługiwałyby jej na zasadzie art. 140 k.r.o., jako roszczenia regresowe. Takiego oświadczenia o potrąceniu, dotyczącego wierzytelności opartych na zasadzie art. 140 k.r.o., powódka nie składała, a przynajmniej nie wynika to z przedłożonych przez nią dowodów.

Mając na uwadze treść art. 843 § 3 k.p.c., Sąd Rejonowy nie rozpoznawał podniesionego przez powódkę w toku procesu zarzutu przedawnienia roszczenia w zakresie odsetek, albowiem w sposób oczywisty mogła go powołać już w pozwie (prekluzja zarzutów)

Jeśli idzie o zarzut oparty na zasadzie art. 5 k.c. (który w ocenie sądu może być powołany w każdym czasie, z uwagi na jego szczególny charakter), to był on nieskuteczny, albowiem powołując go powódka wskazywała na sprzeczne z zasadami współżycia społecznego zachowania A. C. (1), bądź osób reprezentujących podmiot, który nabył wierzytelność od pierwotnego wierzyciela. Z kolei w zakres działalności pozwanej spółki wchodzi obrót wierzytelnościami. Ponadto wbrew jej twierdzeniom, wierzytelność będąca przedmiotem cesji nie wygasła i mogła być przedmiotem obrotu.

Mając na uwadze powyższe, Sąd pierwszej instancji stwierdził, że powództwo częściowo zasługiwało na uwzględnienie, albowiem powódka wykazała, że skutecznie potrąciła
z wierzytelnością wynikającą z ugody sądowej z 9 grudnia 2003 r., przysługujące jej w dacie złożenia oświadczenia o potrąceniu wierzytelności opisane powyżej w łącznej kwocie
12 608,90 złotych, co skutkowało ich umorzeniem.

Dalej idące żądanie, jako pozbawione podstaw, podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c.

Na zasadzie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 r. w zw. z art. 100 k.p.c. obciążono stronę pozwaną częściowo kosztami sądowymi - w zakresie opłaty sądowej od pozwu, od uiszczenia której powódka została zwolniona.

Powódka wniosła apelację od wyroku Sądu Rejonowego, zaskarżają orzeczenie w części, tj. w zakresie punktu II. i zarzucając naruszenie:

1. art. 233 § 1 k.p.c., poprzez niedokonanie w sprawie wszechstronnego rozważenia ze­branego materiału dowodowego i w konsekwencji nieprawidłowe ustalenie stanu faktycznego sprawy, przejawiające się, tym, że:

a)  Sąd pierwszej instancji uznał, że kwota 1 400 złotych, którą A. C. (1) zobowiązany był płacić na rzecz powódki tytułem zaspokajania potrzeb rodziny obejmowała również raty kredytu mieszkaniowego, w przypadku gdy z uzasadnienia postanowienia Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze z 30 września 2002 r. jednoznacznie wynika, że kwota kredytu została uwzględniona jedynie jako ponoszony przez J. C. (1) wydatek - celem ustalenia jej usprawiedliwionych, bieżących potrzeb, natomiast nie składała się na kwotę 1 400 złotych, gdyż w przeciwnym razie doszłoby do rażącej dysproporcji pomiędzy środkami, z których miałaby się utrzymać J. C. (1) wraz z dwójką dzieci a tymi, którymi dys­ponował A. C. (1);

b)  Sąd pierwszej instancji przyjął, że skoro powódka wskazała w oświadczeniu
o potrąceniu z 26 marca 2009 r. , że potrąca „alimenty”, to oznacza, że J. C. (1) złożyła A.­wi C. oświadczenie o potrąceniu, w ramach którego dokonała potrącenia przy­sługującej interwenientowi ubocznemu wierzytelności z wierzytelnością z tytułu zale­głych alimentów na rzecz D. C. (1) i A. C. (2), w przypadku gdy po­wódka dokonała potrącenia przysługującej A. C. (1) wierzytelności z wierzytelnością przysługującą powódce z tytułu regresu wynikającego z art. 140 k.r.o., o czym świadczy m. in. korespondencja między powódką a interwenientem ubocznym i ich wza­jemne ustalenia, fakt, że również co do należności powódki z art. 27 k.r.o. używała ona słowa „alimenty”, jak i że D. C. (1) i A. C. (2) nigdy nie dochodzili od A.­tura C. alimentów za sporny okres, gdyż w tamtym okresie ich usprawiedliwione potrzeby były zaspokajane przez J. C. (1);

c)  Sąd pierwszej instancji pominął w ustaleniach fakt, że A. C. (1) zgodził się na potrącenie zaproponowane przez J. C. (1), jak i wpłacił kwotę 6 091,22 złotych, pozostałą mu do zapłaty na skutek wzajemnych rozliczeń, co uzasadnia przyjęcie, że de facto J. C. (1) i A. C. (1) zawarli umowę, również w ocenie A. C. (1) doszło do skutecznego potrącenia jego wierzytelności z wierzytelnością powódki, albowiem inter­wenient uboczny jako prawnik z wykształcenia oraz były sędzia wiedział, że do potrące­nia może dojść tylko w stosunku do wzajemnych wierzytelności, które to pominięcie opisanych okoliczności przełożyło się na niezastosowanie przez Sąd pierwszej instancji art. 65 § 1 k.c. i niedokonanie prawidłowej wykładni oświadczeń woli stron, w przypadku gdy okoliczności sprawy, wykształcenie interwenienta ubocznego oraz prawidłowe dokonanie potrącenia wzajemnych wierzytelności pomimo braku umiejętności w ich odpowiednim nazwaniu, wymagały takiej oceny, która pozwoliłaby na uznanie, że J. C. (1) i A. C. (1) uznali, że potrąceniu podlega wierzytelność powódki wynikająca z art. 140 k.r.o.;

d)  Sąd pierwszej instancji wskazał w ramach ustaleń faktycznych w sprawie, że przeciwko A. C. (1) prowadzone były postępowania egzekucyjne z tytułu należności alimenta­cyjnych w stosunku do dzieci D. C. (1) oraz A. C. (2),
w przypadku gdy ustalenie to winno obejmować dwa, istotne w ramach niniejszej sprawy, fakty, a mianowicie po pierwsze to, że nigdy nie prowadzono postępowania egzekucyjnego
w zakresie alimentów należnych D. C. (1) i A. C. (2) za okres od 15 kwietnia 2007 r. do 18 marca 2009 r., co ma znaczenie w kontekście złożonego przez J. C. (1) oświadczenia o potrąceniu w zakresie roszczenia z art. 140 k.r.o., a po drugie, że od 2012 r. prowadzone jest postępowanie egzekucyjne z wniosku D.­ki C. i A. C. (2) przeciwko A. C. (1) z tytułu alimentów, jak i że zaległość na dzień wydawania wyroku w sprawie wynosiła ok. 320 000 złotych, co ma znaczenie w kontekście zasadności roszczenia powódki i zastosowania art. 5 k.c. w ni­niejszej sprawie, albowiem - co zostanie rozszerzone w niżej wymienionym zarzucie - okoliczność ta spowodowała, iż interwenient uboczny, pozwana oraz (...) Sp. z o. o. działały w porozumieniu celem wyegzekwowania od powódki środków pieniężnych z po­minięciem wierzycieli alimentacyjnych A. C. (1);

e)  Sąd pierwszej instancji pominął w ramach poczynionych ustaleń faktycznych tak istotne okolicz­ności jak to, że A. C. (1) nigdy nie dochodził od J. C. (1) spornej wierzytel­ności, nie wykazał jej w ramach postępowania egzekucyjnego z wniosku D. C. (2)­chaj i A. C. (2) w zakresie przysługujących im alimentów, dokonał cesji wierzy­telności za jedynie 10 % jej wartości pomimo ciążącego na nim obowiązku alimentacyj­nego
i znaczących zaległości alimentacyjnych, (...) Sp. z o. o. nigdy nie wzywała J.­ny C. do zapłaty spornej wierzytelności, sprzedała ją za jedynie 5 % wartości w toku postępowania sądowego o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, jak i w toku zawieszonego postępowania egzekucyjnego (na skutek udzielonego J. C. (3)­chaj zabezpieczenia roszczenia), (...) Sp. z o. o. nigdy nie wzywała J. C. (1) do spłaty spornej wierzytelności, kupiła wierzytelność pomimo trwania postępo­wania o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego i pomimo zawieszonego postę­powania egzekucyjnego, nie przystąpiła do trwającego już zawieszonego postępowania egzekucyjnego, lecz złożyła osobny wniosek w tym przedmiocie - w przypadku gdy wzięcie pod uwagę wszystkich wyżej wymienionych okoliczności łącznie świadczy o zor­ganizowanym i wyrachowanym działaniu wszystkich trzech podmiotów, celem nie tylko wyegzekwowania od J. C. (1) należności z pominięciem wierzycieli alimentacyj­nych A. C. (1), ale również uprzykrzenia życia J. C. (1), która musiała wytaczać co raz to nowe postępowania o pozbawienie wykonalności tytułów wykonaw­czych, co z całą pewnością przemawia za uznaniem działań opisywanych podmiotów jako sprzecznych z zasadami współżycia społecznego;

2.  art. 233 § 1 k.p.c., poprzez niedokonanie w sprawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, polegające na pominięciu istotnych faktów i dowodów
w sprawie, a mianowicie okoliczności, że co prawda, jak zostało wskazane w uzasadnieniu zaskarżanego wyroku, do 14 października 2002 r. powódka wraz z interwenientem ubocznym pozostawała we wspólności majątkowej małżeńskiej, to przedstawiony materiał dowodowy
w sprawie - protokół z rozprawy o podział majątku, korespondencja między powódką
a interwenientem ubocznym w zakresie wzajemnych rozliczeń, a także zeznania powódki oraz interwenienta ubocznego, świadczą o tym, iż powódka samodzielnie spłaciła kredyt wraz
z odsetkami, do czego zobowiązani byli oboje, a od grudnia 2001 r. do października 2002 r., tj. od momentu wyprowadzki interwenienta ubocznego od powódki, pozostawali oni w faktycznej separacji gospodarczej i majątkowej, a interwenient uboczny założył osobny rachunek bankowy, do którego powódka nie miała dostępu, co uzasadnia przyjęcie, iż powódka miała prawo żądania od interwenienta ubocznego połowy należności za spłacony przez nią kredyt wraz z odsetkami;

3.  art. 843 § 3 k.p.c., poprzez jego uwzględnienie i w efekcie nierozpoznanie zarzutu przedawnienia odsetek zgłoszonego przez powódkę, pomimo tego, że po pierwsze, potrzeba zgłoszenia takiego zarzutu pojawiła się dopiero na dalszym etapie postępowania, gdyż powódka zgłosiła ten zarzut w ramach ostrożności procesowej, gdyby przedstawione przez nią dowody nie skutkowały pozbawieniem wykonalności tytułu wykonawczego w całości, a po drugie interwenient uboczny działający po stronie pozwanej w piśmie z 2 listopada 2021 r. uznał w części opisywany zarzut przedawnienia odsetek, tj. od 1 lipca 2005 r. do 17 grudnia 2010 r.;

4.  naruszenie art. 5 k.c., poprzez jego niezastosowanie, w przypadku gdy jakkolwiek zarzut ten został sformułowany w stosunku do działania interwenienta ubocznego A. C. (1), to jednak całokształt okoliczności sprawy oraz powiązania między A. C. (1) a pozwaną, nie mogą pozostawać bez znaczenia dla wyniku niniejszego postępowania, gdyż materiał dowodowy zebrany w sprawie jednoznacznie wskazuje, że A. C. (1) jest jedyną osobą po stronie pozwanej tak naprawdę zainteresowaną niniejszym postępowaniem, a także to, że jedynym celem niniejszego postępowania jest wyegzekwowanie środków od J. C. (1) z pominięciem wierzycieli alimentacyjnych A. C. (1), co
z całą pewnością jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i winno być odzwierciedlone również względem pozwanej, która kupując wierzytelność w toku postępowania o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego oraz w czasie zawieszonego postępowania egzekucyjnego, przejęła na siebie konsekwencje wynikające z działań nie tylko (...) Sp. z o. o., ale również A. C. (1);

5.art. 5 k.c. względem samej pozwanej, gdyż okoliczności sprawy, jak i zebrany
w toku postępowania materiał dowodowy świadczą o tym, że brak pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w całości i tym samym uznanie zasadnym dochodzenie roszczeń przez pozwaną stanowi czynienie z przysługującego jej prawa użytku, który jest sprzeczny
z zasadami współżycia społecznego i tym samym nie powinno ko­rzystać z ochrony. Działania pozwanej, co zostanie opisane w dalszej części apelacji, jedno­znacznie wskazują, że nie jest ona niezależnym, zasługującym na ochronę, podmiotem skupu­jącym wierzytelności, a stroną porozumienia z A. C. (1) oraz (...) Sp. z o. o. mają­cą na celu wyegzekwowanie od J. C. (1) nienależnych środków z pominięciem wierzy­cieli alimentacyjnych A. C. (1).

W oparciu o wskazane zarzuty powódka wniosła o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez pozbawienie w całości wykonalności tytułu wykonawczego w postaci ugody sądowej zawartej przed Sądem Rejonowym
w B. w dniu 9 grudnia 2003 r. w sprawie o sygn. akt I Ns 104/03 przez J. C. (1) i A. C. (1) oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych;

2.  zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych;

3.  względnie - na wypadek uznania przez Sąd, iż nie doszło do rozpoznania istoty sprawy w trakcie postępowania pierwszoinstancyjnego albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości - przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji oraz pozostawienie temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach procesu za obie instancje.

Interwenient uboczny A. C. (1) domagał się oddalenia apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Wbrew zarzutom skarżącej, Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne,

w takim zakresie, na jaki zezwalały przeprowadzone dowody, po dokonaniu ich oceny zgodnie z kryteriami wskazanymi w art. 233 k.p.c. Ustalenia te Sąd Okręgowy uznaje za własne.

Skuteczne postawienie zarzutu dokonania błędnych ustaleń, będących konsekwencją niewłaściwej oceny materiału dowodowego wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Wyrażenie przez stronę odmiennego poglądu, co do oceny poszczególnych dowodów jest jej prawem, jednakże możliwość przedstawienia innej wersji stanu faktycznego, nie świadczy jeszcze o nadużyciu swobodnej oceny dowodów. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł wyrażonych w art. 233 § 1 k.p.c. i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne.

Wydaje się zresztą, że powódka nie tyle kwestionuje określone fakty, co dokonaną przez Sąd Rejonowy ich ocenę i wyciągnięte z nich wnioski w kontekście przesłanek decydujących

o skuteczności potrącenia, a w szczególności istnienia wierzytelności, które dawałyby możliwość skorzystania z tej formy wykonania zobowiązania. W rzeczywistości zatem apelacja sprowadza się do podważania prawidłowości zastosowania w sprawie art. 840 k.p.c. w zw.
z art. 498 k.c. Winna być zatem przede wszystkim rozpatrywana w aspekcie zarzutów naruszenia prawa materialnego.

Należy zgodzić się z Sądem Rejonowym, że zarówno uzasadnienie postanowienia
w przedmiocie zabezpieczenia, jak i oświadczenie o potrąceniu z 26 marca 2009 r. są jednoznaczne w swej treści.

W orzeczeniu z 30 września 2002 r. w sprawie o sygn. akt I C 724/02, Sąd Okręgowy
w J. wyraźnie wskazał, że przy ustalaniu kwoty, jaką winien uiszczać na zabezpieczenie potrzeb rodziny A. C. (1) Sąd wziął pod uwagę także to, że J. C. (1) spłaca kredyt wzięty przez małżonków na zakup lokalu. Postanowienie zostało wydane w trybie art. 27 k.r.o., a zatem nie miało na celu określenia obowiązku alimentacyjnego A. C. (1) wobec dzieci, lecz zakresu partycypacji interwenienta ubocznego w całokształcie ponoszonych przez J. C. (1) wydatków. Jeżeli zaś powódka uważała, że wskazana
w orzeczeniu kwota jest nieadekwatna do jej obciążeń finansowych i uzyskiwanych przez małżonków zarobków, mogła skorzystać z prawa wniesienia zażalenia. Wobec uprawomocnienia się postanowienia, kwestionowanie jego prawidłowości nie jest już dopuszczalne. Tym samym zasadne jest przyjęcie, że uiszczając określoną w zabezpieczeniu kwotę, A. C. (1) partycypował w spłacie kredytu.

W oświadczeniu o potrąceniu z 26 marca 2009 r. zaś, J. C. (1) wyraźnie wskazała, że potrąca nie własną wierzytelność z tytułu pokrytych kosztów utrzymania dzieci, lecz wierzytelność w wysokości 25 008,50 złotych z tytułu zaległych alimentów na rzecz dzieci J. C. (1) i A. C. (1), nawiązując do orzeczenia, w którym alimenty na rzecz małoletnich zostały zasądzone. Oświadczenie zawiera wprost stwierdzenie „Ty zalegasz
z tytułu alimentów na dzieci”. Dalej powódka wskazuje kwoty i terminy płatności wynikające
z orzeczenia Sądu Okręgowego we Wrocławiu i podnosi, że „…tobie do zapłaty pozostają zaległe alimenty na rzecz dzieci za okres…”.

Oczywiście prawdą jest, że powódce mogły przysługiwać względem A. C. (1) roszczenia na podstawie art. 140 k.r.o., bowiem to z rodziców, które świadczyło alimenty na rzecz dziecka w zakresie przekraczającym obowiązek ustawowy, zachowuje roszczenie o zwrot na podstawie tego przepisu, chociażby dziecko mogło bez nadmiernych trudności uzyskać tę część świadczeń alimentacyjnych od drugiego z rodziców. Było to jednak własne roszczenie powódki, które nie musiało odpowiadać wysokością alimentom zasądzonym na rzecz dzieci. Innymi słowy, wyrok zasądzający alimenty, a także podwyższający je na zasadzie art. 138 k.r.o., ze względu na swój charakter nie przesądza o zasadzie i wysokości opartego na przepisie art. 140 k.r.o. powództwa o zwrot dostarczonych środków utrzymania lub wychowania dziecka. Przedmiotem roszczenia regresowego jest zapłata świadczenia, które uiścił wierzyciel regresowy. W sytuacji określonej w art. 140 k.r.o. stosunek prawny powstaje
z chwilą spełnienia świadczenia alimentacyjnego zamiast osoby zobowiązanej i oczywiście nie ma charakteru ciągłego.

Bez znaczenia dla oceny skuteczności potrącenia jest brak zakwestionowania tej skuteczności przez interwenienta bezpośrednio po złożeniu oświadczenia. Nie ma także wpływu na tę ocenę okoliczność, że egzekucja alimentów za wskazany w oświadczeniu okres nie została przeprowadzona. Powódka podnosząc tę kwestię popada zaś w sprzeczność, skoro z jednej strony twierdzi, że potrącała własną wierzytelność, a z drugiej, że z powodu potrącenia nie egzekwowała wierzytelności przysługujących dzieciom. Warto też zauważyć, że działając
w imieniu małoletnich powódka mogła przeprowadzić skuteczną egzekucję alimentów, kierując ją po prostu do przysługującej A. C. (1) wobec niej wierzytelności.

Nie może też być mowy o rozliczeniu spłat rat kredytu w okresie istnienia między powódką i interwenientem ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej. Zgodnie bowiem
z art. 31 k.r.o., jeśli w małżeństwie panuje wspólność majątkowa małżeńska nie zmieniona żadną umową małżeńską, wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej małżonków są wspólne, niezależnie od tego na czyj rachunek bankowych wpływają. Jeżeli zatem raty kredytu spłacane były z zarobków powódki, oznaczało to, że pokrywano je z majątku wspólnego, nie zaś osobistego powódki. Jeśli zaś powódka uważała, że okresie faktycznej separacji ustrój wspólności nie powinien między ówczesnym małżonkami funkcjonować i były ku temu podstawy prawne, winna wystąpić do sądu o ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną (art. 52 § 3 k.r.o.). Tymczasem wyrok Sądu, jaki zapadł określał datę powstania rozdzielności na 14 października 2002 r.

Jeżeli chodzi o zarzut przedawnienia roszczenia w zakresie odsetek podniesiony nie
w pozwie, lecz w toku procesu, należy przypomnieć, że art. 843 § 3 k.p.c. wyraźnie stanowi, że w pozwie powód powinien przytoczyć wszystkie zarzuty, jakie w tym czasie mógł zgłosić, pod rygorem utraty prawa korzystania z nich w dalszym postępowaniu. Z przytoczonego sformułowania przepisu wynika, że nałożony obowiązek wyczerpującego wskazania w pozwie zarzutów ma charakter bezwzględny. Uchybienie temu obowiązkowi powoduje pozbawienie prawa zgłaszania ich w dalszym toku postępowania. Po stronie zaś sądu rozpoznającego sprawę rodzi obowiązek pominięcia spóźnionych zarzutów jako sprekludowanych. Powołanie nowych zarzutów w ramach powołanej w pozwie podstawy powództwa jest więc dopuszczalne jedynie wówczas, jeżeli powód nie mógł się na nie powołać w chwili wniesienia pozwu. Powódka zarzutu potrącenia zaś w pozwie nie zgłosiła, mimo istnienia takiej możliwości, skoro dotyczył on okresu wcześniejszego. Słusznie zatem został on przez Sąd pierwszej instancji pominięty.

Warto natomiast zauważyć, że prawa powódki nie zostaną w żaden sposób naruszone, bowiem zgodnie z art. 804 § 2 k.p.c., jeżeli z treści tytułu wykonawczego wynika, że termin przedawnienia dochodzonego roszczenia upłynął, a wierzyciel nie przedłożył dokumentu, o którym mowa w art. 797 § 1 ¹ , organ egzekucyjny odmawia wszczęcia egzekucji. Zgodnie zaś z art. 825 pkt 1 ¹ k.p.c., organ egzekucyjny umorzy postępowanie
w całości lub części na wniosek, gdy zażąda tego dłużnik, jeżeli przed dniem złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji roszczenie objęte tytułem wykonawczym uległo przedawnieniu,
a wierzyciel nie wykaże, że nastąpiło zdarzenie, wskutek którego bieg terminu przedawnienia został przerwany. Jeżeli zatem pozwany będzie domagał się wyegzekwowania odsetek
w części przedawnionej, powódka będzie mogła skorzystać ze wskazanego uprawnienia.

Nie może być mowy również o naruszeniu art. 5 k.c., bowiem przepis też służy do obrony przed roszczeniem, nie może zaś stanowić podstawy uzasadniającej roszczenie, ani też podstawy orzeczenia sądowego uwzględniającego żądanie. Za pomocą konstrukcji zakazu nadużycia prawa podmiotowego nie można uzasadniać powstania prawa podmiotowego
w stosunku do drugiej strony (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 31 sierpnia 2021 r.,
I CSK 192/21, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2001 r., V CKN 465/00). Co do zasady zatem przepis art. 5 k.c. nie może stanowić odpowiedniej, skutecznej podstawy pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2002 r., II CKW 943/00 nie publ.). Za sytuację absolutnie wyjątkową Sąd Najwyższy uznał taką, że po powstaniu tytułu egzekucyjnego mogłoby nastąpić zdarzenie, w wyniku którego należność nie mogłaby być egzekwowana, ponieważ w przeciwnym razie byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia. Wbrew stanowisku skarżącej, należało przyjąć, iż wskazana sytuacja, uzasadniająca zastosowanie art. 5 k.c. w przedmiotowej sprawie nie wystąpiła. Powódka zarzuca interwenientowi i pozwanej spółce (...), mającą na celu wyegzekwowanie wierzytelności z pominięciem wierzycieli alimentacyjnych podnosząc także, że A. C. (1) nie próbował jej przez wiele lat wyegzekwować, nie ujawniał jej istnienia
w toku prowadzonych postępowań i zbył za ułamek wartości. Jak słusznie wskazał Sąd Rejonowy, wierzytelność nie wygasła w całości i mogła być przedmiotem cesji. Zarzuty zachowania sprzecznego z zasadami współżycia społecznego dotyczą w zasadzie A. C. (1). Wierzyciel zaś nie ma obowiązku występowania z wnioskiem egzekucyjnym, gdy dłużnik nie płaci należności w terminie. Skuteczność podjęcia określonych działań ogranicza jedynie termin przedawnienia. Jak już podniesiono, nie było żadnych przeszkód, aby skierować do wierzytelności egzekucję należności alimentacyjnych, wystarczył stosowny wniosek ze strony powódki, jako przedstawicielki ustawowej małoletnich dzieci. Następnie, po zbyciu istniała możliwość skorzystania z instytucji skargi paulińskiej, jeżeli zadaniem skarżącej wystąpiło pokrzywdzenie wierzycieli alimentacyjnych. Handel wierzytelnościami stanowi przedmiot legalnej działalności gospodarczej. Regułą jest nabywanie wierzytelności za ułamek wartości, skoro cesjonariusz ma osiągnąć zysk, a przyczyną zbycia jest trudność w uzyskaniu zaspokojenia, zatem transakcja wiąże się z ryzykiem. Zainteresowanie A. C. (1) wynikiem postępowań i jego zaangażowanie jest zaś uzasadnione odpowiedzialnością przed nabywcami za istnienie wierzytelności.

Podsumowując rozważania, należy zauważyć, że to powódka popełniła błąd, dokonując częściowo nieskutecznego potrącenia z uwagi na to, że przedstawiła do potrącenia także wierzytelności, które bądź to nie istniały, bądź to przysługiwały innym osobom. Słuszne interesy dzieci powódki i interwenienta mogły być zaś z łatwością zaspokojone poprzez skierowanie do wierzytelności przysługującej A. C. (1) egzekucji, wystarczył stosowny wniosek kierowany do Komornika. Skutki zaś wskazanych błędów powódka usiłuje przerzucić na nabywcę wierzytelności, którym jest osoba prawna, nie będąca stroną konfliktu byłych małżonków.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy - na zasadzie art. 385 k.p.c. - oddalił apelację jako bezzasadną.