Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 28 lutego 2023 r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Magdalena Łukaszewicz

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Judyta Masłowska

po rozpoznaniu w dniu 16 lutego 2023 roku na rozprawie

sprawy z wniosku A. N. (1)

z udziałem M. N. i N. N. (1)

o dział spadku i podział majątku wspólnego

p o s t a n a w i a:

I.  Dokonać podziału majątku wspólnego A. N. (1) i K. N. - w skład którego wchodzi prawo własności lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku mieszkalnym nr (...) przy ulicy (...) w O., dla którego Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...), o wartości 177 820 zł - oraz działu spadku po K. N. zmarłej 09.05.2014r. w P. i po A. N. (2) zmarłym 25.06.2020r. w O., w ten sposób, że prawo własności opisanego wyżej lokalu przyznać wnioskodawcy A. N. (1) w udziale 27/32 części i uczestniczce N. N. (1) w udziale 5/32 części.

II.  Zasądzić od wnioskodawcy A. N. (1) na rzecz uczestnika M. N. kwotę 18 793,48 zł (osiemnaście tysięcy siedemset dziewięćdziesiąt trzy złote 48/100) tytułem spłaty i rozliczenia ciężarów, płatną w terminie sześciu miesięcy od daty uprawomocnienia się niniejszego postanowienia z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku zwłoki w płatności.

III.  Przyznać adwokatowi A. Z. wynagrodzenie w kwocie 4 428 zł (cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem złotych), w tym kwotę 828 zł tytułem podatku VAT, za pełnienie funkcji kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu uczestnika M. N., które do kwoty 1 000 zł wypłacić z zaliczki zapisanej pod poz. 500080401237 sum depozytowych, zaś do kwoty 3 428 zł z sum budżetowych Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piszu.

IV.  Orzeka, iż wnioskodawca i uczestnicy postępowania ponoszą pozostałe koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

UZASADNIENIE

A. N. (1) wniósł o dokonanie podziału majątku wspólnego wnioskodawcy i K. N., w skład którego wchodzi prawo własności lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku mieszkalnym nr (...) przy ulicy (...) w O., dla którego Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...), o wartości 140 000 złotych, oraz działu spadku po K. N. zmarłej w dniu 9 maja 2014 roku, w skład którego wchodzi udział w wysokości ½ części w opisanym wyżej majątku wspólnym, w ten sposób, że przedmiotowy lokal przyznać na współwłasność wnioskodawcy i małoletniej uczestniczce postępowania N. N. (1), zgodnie z ich udziałami, i zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika postępowania M. N. spłatę stosowną do przysługującego mu udziału.

W uzasadnieniu wniosku wnioskodawca wskazał, że zgodnie z prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Piszu z dnia 9 lutego 2022 roku wydanym w sprawie I Ns 5/22, spadek po K. N. na podstawie ustawy nabyli: mąż A. N. (1) w ¼ części, córka N. N. (1) w ¼ części, syn M. N. w ¼ części i syn A. N. (2) w ¼ części. Ten ostatni zmarł 25 czerwca 2020 roku, a spadek po nim, zgodnie z ww. postanowieniem, nabył ojciec A. N. (1) w 2/4 części, siostra N. N. (1) w ¼ części i brat M. N. w ¼ części. W skład spadku po ww. wchodzi udział w sprawie własności opisanego wyżej lokalu mieszkalnego.

W piśmie procesowym z dnia 27 czerwca 2022 roku wnioskodawca wniósł ponadto o rozliczenie w niniejszym postępowaniu poniesionych przez wnioskodawcę z jego majątku osobistego kosztów utrzymania przedmiotowego lokalu mieszkalnego, w postaci opłat za czynsz i fundusz remontowy, za okres od stycznia 2015 roku do grudnia 2022 roku, w łącznej wysokości 57 541,77 złotych. Wnioskodawca podniósł, że zaraz po śmierci spadkodawczyni, razem z córką wyprowadził się z tego lokalu i od tego momentu lokal ten zamieszkiwany jest wyłącznie przez uczestnika M. N., który jednak nie ponosił i nie ponosi ww. kosztów utrzymania lokalu.

Postanowieniem z dnia 29 września 2022 roku Sąd, na wniosek pełnomocnika wnioskodawcy, ustanowił dla nieznanego z miejsca pobytu uczestnika postępowania M. N. kuratora w osobie adwokata, na którego Okręgowa Rada Adwokacka w B. wyznaczyła adwokat A. Z..

Kurator co do zasady przychylił się do wniosku. Zakwestionował podaną we wniosku wartość lokalu mieszkalnego, uznając ją za zaniżoną i wnosząc o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości celem ustalenia wartości ww. nieruchomości. Wniósł o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika spłaty płatnej w terminie trzech miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia podziałowego. Nadto wniósł o oddalenie wniosku o rozliczenie nakładów, podnosząc, iż są to opłaty zmienne, zależne od zużycia, a nie zostało udowodnione, że uczestnik zamieszkiwał w przedmiotowym lokalu.

Sąd ustalił, co następuje:

A. i K. małżonkowie N. w czasie trwania związku małżeńskiego nabyli prawo własności lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku mieszkalnym nr (...) przy ulicy (...) w O., dla którego Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...).

Małżonków łączył ustrój ustawowej wspólności majątkowej.

K. N. zmarła 9 maja 2014 roku w P., a przed śmiercią stale zamieszkiwała z mężem i trojgiem dzieci w ww. lokalu mieszkalnym.

Sąd Rejonowy w Piszu prawomocnym postanowieniem z dnia 9 lutego 2022 roku wydanym w sprawie I Ns 5/22 stwierdził, że spadek po K. N. na podstawie ustawy nabyli: mąż A. N. (1) w ¼ części, córka N. N. (1) w ¼ części, syn M. N. w ¼ części i syn A. N. (2) w ¼ części.

A. N. (2) zmarł 25 czerwca 2020 roku w O., a spadek po nim, zgodnie z ww. postanowieniem, nabył ojciec A. N. (1) w 2/4 części, siostra N. N. (1) w ¼ części i brat M. N. w ¼ części.

Zaraz po śmierci spadkodawczyni, A. N. (1) i małoletnia N. N. (2) wyprowadzili się z ww. lokalu mieszkalnego, który od tego momentu zajmowany był wyłącznie przez M. N..

W okresie od stycznia 2015 roku do grudnia 2022 roku A. N. (1) poniósł z majątku osobistego koszty utrzymania ww. lokalu mieszkalnego (czynsz i fundusz remontowy) w łącznej wysokości 57 541,77 złotych.

(dowód: wydruk księgi wieczystej k. 8-18; umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu i umowa sprzedaży k. 19-21; odpis prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku k. 7; kartoteka finansowa i kartoteki księgowe k. 32-49)

Wartość opisanego wyżej lokalu mieszkalnego – według stanu na dzień otwarcia spadku i według cen aktualnych – wynosi 177 820 złotych.

(okoliczności bezsporne, dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości k. 102-128)

Sad zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 31 § 1 k.r.o. majątkiem wspólnym małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Przepis art. 43 § 1 k.r.o. zawiera domniemanie, iż oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.

Zgodnie z art. 46 k.r.o. od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku w sprawach nie unormowanych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i dziale spadku. Podobne odesłanie w kwestiach proceduralnych do przepisów o dziale spadku zawiera przepis art. 567 § 3 k.p.c.

Skład i wartość majątku wspólnego oraz spadku ulegającego podziałowi ustala sąd (art. 684 k.p.c.).

Zasadą jest, iż podział majątku wspólnego i dział spadku obejmuje składniki należące do danego majątku w dacie ustania wspólności/otwarcia spadku oraz istniejące w chwili dokonywania podziału.

Przepisy regulujące postępowanie o dział spadku (art. 680-689 k.p.c.), jak i przepisy normujące podział majątku wspólnego (art. 566-567 k.p.c.), nie określają wprost sposobów podziału. Odsyłają do uregulowań dotyczących zniesienia współwłasności (art. 688 k.p.c.).

W myśl art. 622 § 2 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c., gdy wszyscy współwłaściciele złożą zgodny wniosek co do sposobu zniesienia współwłasności, sąd wydaje postanowienie odpowiadające treści wniosku, jeżeli projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych.

Rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego (art. 212 § 2 k.c.).

W niniejszej sprawie bezspornie ustalono, że w skład majątku wspólnego spadkodawczyni i wnioskodawcy wchodziło prawo własności lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku mieszkalnym nr (...) przy ulicy (...) w O., dla którego Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...), oraz, że udział wynoszący ½ części w ww. prawie własności w całości wyczerpuje majątek spadkowy po K. N..

Wnioskodawca i kurator dla nieznanego z miejsca pobytu uczestnika postępowania zgodnie wnieśli o przyznanie przedmiotowej nieruchomości na współwłasność wnioskodawcy i małoletniej uczestniczce postępowania N. N. (1), zgodnie z ich udziałami, i zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika postępowania M. N. spłatę stosowną do przysługującego mu udziału.

Z uwagi na powyższe, mając ponadto na uwadze fakt, że przedmiotowa nieruchomość nie jest obecnie zamieszkiwana przez żadnego ze współwłaścicieli, a koszty jej utrzymania od daty śmierci spadkodawczyni ponoszone są wyłącznie przez wnioskodawcę, któremu przysługuje największy udział w prawie własności, Sąd dokonał podziału majątku wspólnego A. N. (1) i K. N., w którym przypadające im udziały były równe, oraz działu spadku po K. N., w ten sposób, że nieruchomość tą przyznał wnioskodawcy w udziale 27/32 części i uczestniczce N. N. (1) w udziale 5/32 części. W ocenie Sądu taki podział nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych.

Wartość przedmiotowej nieruchomości – według stanu na dzień otwarcia spadku i według cen aktualnych – wobec braku zgodnego stanowiska zainteresowanych w tym zakresie Sąd ustalił w oparciu opinię powołanego w niniejszej sprawie biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości, na kwotę 177 820 złotych.

Sąd w pełni podzielił opinię biegłego. Jest ona jasna i pełna, wyjaśnia wszystkie istotne okoliczności, uzasadnia przedstawione w niej wnioski i dokonane wyliczenia, a równocześnie jest poparta wiedzą i doświadczeniem zawodowym biegłego. Ponadto nie była ona kwestionowana przez zainteresowanych.

Wobec powyższego, stosownie do treści art. 212 § 2 k.c. zaszła konieczność zasądzenia spłaty na rzecz żądającego tej spłaty uczestnika postępowania – M. N..

Odnosząc się do roszczenia wnioskodawcy o rozliczenie w niniejszym postępowaniu poniesionych przez niego wydatków na utrzymanie lokalu, w pierwszej kolejności wskazać należy, iż zgodnie z art. 618 § 1 k.p.c. w sprawach o podział majątku wspólnego i dział spadku sąd rozstrzyga także wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy. Roszczenia o których mowa w tym przepisie, to przede wszystkim roszczenia związane z korzystaniem z rzeczy wspólnej, pobieraniem z niej pożytków i przychodów oraz dokonanych nakładów.

W myśl art. 207 k.c. pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną.

Z powyższego wynika, że każdy ze spadkobierców jest zobowiązany do ponoszenia opłat związanych z utrzymaniem wspólnej nieruchomości.

Pojęcie wydatków użyte w art. 207 k.c. jest w orzecznictwie rozumiane szeroko. Przyjmuje się, że w pojęciu tym mieszczą się także nakłady, nie tylko konieczne, lecz także inwestycyjne, prowadzące do zwiększenia wartości rzeczy wspólnej. Wydatkiem w rozumieniu tego unormowania jest nie tylko wydatek zmierzający do zachowania wspólnego prawa, lecz także wydatek poniesiony na normalną eksploatację rzeczy. Z kolei ciężarami w rozumieniu art. 207 k.c. są m.in. podatki i inne świadczenia o charakterze publicznoprawnym obciążające współwłaścicieli nieruchomości będącej przedmiotem współwłasności. Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, iż uczestnik powinien ponosić koszty utrzymania lokalu w części odpowiadającej wielkości jego udziału, niezależnie od tego, czy w tym lokalu zamieszkiwał.

Sąd dał wiarę twierdzeniom wnioskodawcy, że uczestnik nigdy nie partycypował w kosztach utrzymania lokalu, nie opłacał czynszu ani funduszu remontowego, które to wydatki od stycznia 2015 roku ponoszone są wyłącznie przez wnioskodawcę. Powyższe potwierdzają załączone do akt sprawy kartoteki: finansowa i kontowe, z których wynika ponadto, że opłaty za czynsz i fundusz remontowy od stycznia 2015 roku do grudnia 2022 roku wyniosły łącznie 57 541,77 złotych.

Wobec ustalonej przez biegłego wartości nieruchomości (177 820 zł), wartość majątku spadkowego wynosi 88 910 zł (177 820 zł : 2). Zważywszy na przypadający uczestnikowi udział w majątku spadkowym (5/32 części), spłata na jego rzecz wyniosłaby 22 227,50 złotych (88 910 zł x 5 : 32), a pomniejszona o rozliczone wydatki na utrzymanie nieruchomości (57 541,77 zł x 5 : 32 = 8 990,90 zł), spłata wyniosła 18 793,48 złote (22 227,50 zł - 8 990,90 zł).

Stosownie do treści art. 212 § 3 k.c. zasądzając spłatę Sąd wskazał termin jej uiszczenia i wysokość odsetek należnych w przypadku zwłoki w płatności. W ocenie Sądu okres 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, to czas odpowiedni, który pozwoli wnioskodawcy zgromadzić środki niezbędne do uiszczenia zasądzonej od niego kwoty.