Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 maja 2014r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący : SSO Katarzyna Antoniak (spr.)

Sędziowie : SO Jacek Witkowski

SR del. Elżbieta Wojtczuk

Protokolant : st.sekr.sądowy Marzena Mazurek

po rozpoznaniu w dniu 13 maja 2014 r. w Siedlcach

na rozprawie

sprawy z wniosku B. M. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do zasiłku macierzyńskiego

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

od wyroku Sądu Rejonowego w Siedlcach IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 9 grudnia 2013r. sygn. akt IV U 321/13

oddala apelację.

Sygn. akt: IV Ua 11/14

Wyrokiem z 9 grudnia 2013r. Sąd Rejonowy w Siedlcach zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z 12 sierpnia 2013r. w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu B. M. (1) prawo do zasiłku macierzyńskiego ustalonego przepisami Kodeksu pracy jako okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego od 18 czerwca 2013r. do 1 lipca 2013r. i okres urlopu rodzicielskiego od 2 lipca 2013r. do 21 października 2013r.

Rozstrzygnięcie to było wynikiem następujących ustaleń i wniosków Sądu Rejonowego:

Decyzją z 12 sierpnia 2013r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił B. M. (1) prawa do zasiłku macierzyńskiego ustalonego przepisami Kodeksu pracy jako okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego za okres od 18 czerwca 2013r. do 1 lipca 2013r. i urlopu rodzicielskiego za okres od 2 lipca 2013r. do 21 października 2013r. Organ rentowy wskazał, że miałby on prawo do tych świadczeń, gdyby złożył stosowny wniosek o ich przyznanie nie później niż do dnia zakończenia urlopu udzielonego matce dziecka w dotychczasowym wymiarze ,tj. nie później niż do 17 czerwca 2013r. Taki wniosek złożył on natomiast dopiero w dniu 18 czerwca 2013 r.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony domagał się przyznania mu prawa do spornych świadczeń. Podniósł, że stosowny wniosek w tym zakresie był złożony w dniu 17 czerwca 2013r., a nie w dniu 18 czerwca 2013r. jak przyjął organ rentowy. Pracownik organu rentowego w dniu 17 czerwca 2013r. udzielił bowiem informacji, że ojcu dziecka nie przysługuje 2-tygodniowy dodatkowy zasiłek macierzyński, dlatego to matka dziecka złożyła tego dnia wniosek, aby utrzymać ciągłość zasiłku. Na drugi dzień wspomniany pracownik miał zasięgnąć dodatkowej porady prawnej i udzielić ostatecznej odpowiedzi. Tego dnia ustnie potwierdził on prawo ojca dziecka do dodatkowego zasiłku macierzyńskiego, co spowodowało, że matka dziecka zrezygnowała z ubiegania się o zasiłek, a wniosek złożył ojciec dziecka, czyli ubezpieczony, będąc przekonanym, że ciągłość zasiłku zostaje zachowana.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o jego oddalenie podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu (...) urodziła się Z. M. – córka ubezpieczonych B. M. (1) i Z. G.. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wypłacił Z. G. zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia córki za okres od 1 stycznia 2013r. do 20 maja 2013r. oraz zasiłek macierzyński za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego ustalonego przepisami Kodeksu pracy od 21 maja 2013r. do 17 czerwca 2013r. W dniu 17 czerwca 2013r. matka B. M.– M. M. udała się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. w celu złożenia wniosku syna o zasiłek macierzyński. Miała w związku z tym ze sobą stosowny pisemny wniosek B. M. (1), a także z ostrożności również wniosek matki dziecka o dalszy zasiłek, gdyż 17 czerwca 2013r. kończył się poprzednio przyznany zasiłek macierzyński. Tego dnia była obsługiwana przez pracownika (...) Oddział w S. M. P.. Wręczyła jej oba przyniesione przez siebie wnioski zaznaczając, że chce przede wszystkim złożyć wniosek ojca dziecka. Pracownica organu rentowego odmówiła przyjęcia tego wniosku twierdząc, że może przyjąć wyłącznie wniosek pochodzący od matki dziecka i ten drugi zwróciła M. M. (2). Przekazała jej, że na drugi dzień poinformuje ją telefonicznie, czy ojciec dziecka może złożyć wniosek o zasiłek i w razie czego będzie można bez konsekwencji wycofać wniosek matki dziecka i złożyć wniosek ojca. Nazajutrz M. P. faktycznie zadzwoniła do M. M. (2) informując ją o możliwości złożenia wniosku przez ojca dziecka, pod warunkiem wycofania wniosku matki dziecka. M. M. (2) udała się więc 18 czerwca 2013 r. do Oddziału ZUS w S., gdzie złożyła oświadczenie Z. G. o cofnięciu swojego wniosku o zasiłek na rzecz ojca dziecka i ponownie złożyła wniosek B. M. (1) o zasiłek z uaktualnioną datą .

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał odwołanie ubezpieczonego za zasadne. Na wstępie zaznaczył, że bezsporne było w sprawie, iż B. M. (1) spełniał przesłanki materialne do uzyskania zasiłku macierzyńskiego z tytułu dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego. W jego sytuacji zasiłek macierzyński ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego przypadłby na okres od 18 czerwca 2013r. do 1 lipca 2013r. i urlopu rodzicielskiego na okres od 2 lipca 2013r. do 21 października 2013r. Zdaniem organu rentowego w przypadku ubezpieczonego zabrakło jednak spełnienia przesłanki formalnej, a mianowicie złożył on wniosek o przyznanie tych świadczeń po przewidzianym na to terminie, bo w dniu 18 czerwca 2013r., podczas gdy powinien był go złożyć najpóźniej w dniu 17 czerwca 2013r., czyli nie później niż do dnia zakończenia urlopu udzielonego matce dziecka w dotychczasowym wymiarze. W myśl art.29 ust.5 ustawy z 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2010r., Nr 77, poz. 512 ze zm.) zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego lub okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Z kolei art.29a ustawy zasiłkowej stanowi, że zasiłek macierzyński przysługuje również ubezpieczonemu – ojcu dziecka przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub okres urlopu rodzicielskiego przysługującego pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko. W myśl art.29 ust.1 ustawy z 28 maja 2013r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013r., poz.675) osoba ubezpieczona niebędąca pracownikiem, korzystająca w dniu wejścia w życie ustawy z dodatkowego urlopu macierzyńskiego ma prawo do części takiego urlopu w wymiarze odpowiadającym różnicy między nowym a udzielonym jej wymiarem urlopu. Części urlopu udziela się bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu w udzielonym wymiarze, na pisemny wniosek takiej osoby, składany nie później niż do dnia zakończenia udzielonego wcześniej urlopu (ust.2). Osobie tej urlopu rodzicielskiego, o którym mowa w art.182 ^1a kp udziela się na pisemny wniosek, składany nie później niż do dnia zakończenia udzielonego wcześniej urlopu (ust.3). Jak stanowi art.182 ^1a §1 kp bezpośrednio po wykorzystaniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze określonym w art. 182 ¹§1 kp osoba ubezpieczona niebędąca pracownikiem ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 26 tygodni - niezależnie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Warunkiem nabycia do prawa do urlopu rodzicielskiego jest więc bezpośrednio wcześniejsze wykorzystanie dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego (art. 182 ^1a i art.183§3 i 5 kp). Sąd pierwszej instancji stwierdził, że skoro udzielony matce dziecka, Z. G. dodatkowy urlop macierzyński kończył się z dniem 17 czerwca 2013r., aby korzystać z uzupełniającego dodatkowego urlopu macierzyńskiego ubezpieczony jako ojciec dziecka musiał złożyć swój wniosek najpóźniej właśnie tego dnia, a następnie żeby skorzystać z urlopu rodzicielskiego musiał złożyć swój wniosek w tym zakresie nie później niż do dnia zakończenia udzielonego mu wcześniej uzupełniającego dodatkowego urlopu. W ocenie Sądu Rejonowego obie przesłanki nabycia prawa do spornych świadczeń zostały przez ubezpieczonego spełnione, a organ rentowy nie może zasłaniać się niezłożeniem przez B. M. (1) stosownego wniosku w terminie do 17 czerwca 2013r., skoro to pracownik ZUS odmówił przyjęcia składanego terminowo wniosku i wprowadził osobę składającą w imieniu ubezpieczonego wniosek w błąd co do przysługujących mu uprawnień i sposobu ich realizacji. Świadek M. M. (2), która składała w imieniu ubezpieczonego wniosek o zasiłek w dniu 17 czerwca 2013r. zeznała, że obsługujący ją pracownik M. P. odmówiła przyjęcia tego wniosku twierdząc, że są wątpliwości, czy ojciec dziecka jest uprawiony do złożenia takiego wniosku, zgadzając się przyjąć wniosek o dalszy zasiłek pochodzący od matki dziecka. Według świadka M. P. zadzwoniła do niej następnego dnia potwierdzając uprawnienie ojca dziecka do zasiłku i zapewniając o możliwości złożenia przez niego stosownego wniosku i wycofania bez żadnych konsekwencji wniosku matki dziecka. Świadek M. M. (2) postąpiła więc według zaleceń M. P.. Okazało się jednak, że organ rentowy wbrew twierdzeniom swojego pracownika przyjął, że wniosek ubezpieczonego został złożony nie w dniu 17 czerwca 2013r., jak w istocie było, ale w dniu 18 czerwca 2013r., co pozwoliło mu odmówić prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego z powołaniem się na przekroczenie ustawowego terminu do złożenia wniosku. Świadek M. M. (2) działając w imieniu ubezpieczonego postępowała w dobrej wierze i niewątpliwie nie doszłoby do cofnięcia przez Z. G. (matkę dziecka) jej wniosku, gdyby wiadomo było, że wniosek ojca dziecka zostanie zakwestionowany z powołaniem się na nieterminowość jego złożenia. Sąd Rejonowy podkreślił, że zeznania świadka M. M. (2) korespondują z zeznaniami świadka M. P., która zasadniczo potwierdziła zeznania tej pierwszej. Zeznania obu świadków są spójne i uzupełniają się wzajemnie tworząc jasną i logiczną całość.

Sąd Rejonowy wskazał, że organ rentowy poprzez działanie swojego pracownika i udzielenie przez niego ubezpieczonemu błędnych informacji oraz zasugerowanie podjęcia niekorzystnych dla jego interesów czynności w przedmiocie ubiegania się o prawo do świadczeń, doprowadził do tego, że bez zasiłku pozostała i matka dziecka, i jego ojciec. Tymczasem pracownik organu rentowego powinien znać przepisy prawne, a ubezpieczony ma prawo ufać, że otrzymuje od niego informacje zgodne ze stanem prawnym. Zgodnie z art.9 kpa organ rentowy przy ustalaniu prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego jest zobowiązany do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania oraz czuwania nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa i w tym celu udzielania im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek. Z utrwalonej w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego zasady ochrony zaufania obywatela do prawidłowości działań organów administracji i sądów wynika, że nie powinien być narażony na uszczerbek obywatel działający w przekonaniu, iż odnoszące się doń działania (m.in. informacje) organów państwa są prawidłowe i odpowiadające prawu. Sąd pierwszej instancji podkreślił, że obowiązuje bezwzględny zakaz wykorzystywania przez organy administracji nieznajomości prawa przez obywateli lub przerzucanie skutków nieznajomości prawa przez urzędników na obywateli. Obowiązek informowania stron ciąży na organach administracji zwłaszcza w sprawach, w których okoliczności dają podstawę do wniosku, że strona pierwszy raz zetknęła się z takimi problemami faktycznymi i prawnymi nie mając przygotowania pozwalającego na ich rozeznanie (wyrok NSA z 7 grudnia 1984r., III SA 729/84, ONSA 1984, nr 2, poz.1179). Niekompetencja pracownika organu rentowego, nieznajomość obowiązujących przepisów, a być może i celowe wprowadzenie w błąd, nie może pozbawiać osoby ubezpieczonej prawa do należnego świadczenia z ubezpieczenia społecznego. Sposób procedowania w niniejsze sprawie przez pracownika organu rentowego nie miał nic wspólnego z wzorcem postępowania wskazanym w art.8 kpa, zgodnie z którym organy administracji publicznej prowadzą postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej oraz art.7 kpa, według którego w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności, z urzędu lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli.

Mając na uwadze całokształt powyższych okoliczności Sąd Rejonowy stwierdził, że wniosek ubezpieczonego o przyznanie mu prawa do spornych świadczeń był złożony we właściwym terminie i spełnił on wszystkie przesłanki do jego nabycia. Dlatego na podstawie art.477 ¹⁴§2 kpc Sąd orzekł jak w sentencji orzeczenia.

Od powyższego wyroku apelację złożył Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. zaskarżając go w całości i zarzucając mu naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy ,tj. art.233§1 kpc poprzez:

-

wyprowadzenie na podstawie materiału dowodowego wniosków z nich niewynikających poprzez uznanie, że zeznania świadka M. M. (2) korespondują z zeznaniami świadka M. P., są spójne i uzupełniają się wzajemnie,

-

przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów poprzez uznanie za wiarygodne zeznań świadka M. M. (2) w zakresie uzyskania błędnej informacji od pracownika (...) Oddział w S., co skutkowało następnie wydaniem przez organ rentowy decyzji odmawiającej przyznania świadczenia ubezpieczonemu pomimo tego, że jak wskazuje dowód z zeznań świadka M. P., świadek ten nie potwierdził tych faktów,

-

brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego i dokonanie jego oceny z pominięciem istotnej części tego materiału ,tj. z zeznań świadka M. P., z których wynika, że nie potwierdza ona, czy M. M. (2) przyszła z dwoma wnioskami i czy odmówiła przyjęcia wniosku ojca dziecka, a także nie potwierdziła, że dzwoniła następnego dnia do M. M. (2) i poinformowała ją, że ojciec dziecka może złożyć wniosek, a w konsekwencji błędne ustalenie, że na skutek informacji uzyskanych w (...) Oddział w S. M. M. (2) złożyła wniosek o świadczenie po upływie wymaganego terminu.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne i ocenę prawną dokonane przez Sąd pierwszej instancji i przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Wbrew twierdzeniom apelującego Sąd pierwszej instacji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i nie dopuścił się zarzucanych mu naruszeń prawa procesowego ,tj. art.233§1 kpc w zakresie ustaleń faktycznych. W ocenie Sądu prawidłowe było ustalenie, że ubezpieczony działając przez M. M. (2) w przewidzianym przepisami terminie ,tj. w dniu 17 czerwca 2013r. złożył w organie rentowym wniosek o przyznanie świadczenia w postaci zasiłku macierzyńskiego za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego i okres urlopu rodzicielskiego. Wniosek ten nie znalazł się wprawdzie w aktach organu rentowego, ale przyczyną tego było nieprawidłowe działanie pracownika organu rentowego, który bezpodstawnie odmówił przyjęcia tego wniosku. W przekonaniu Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy zasadnie dał wiarę zeznaniom świadka M. M. (2), gdyż zeznania te są spójne i logiczne. Należy zauważyć, że aktach organu rentowego znajduje się wniosek matki dziecka Z. G. o przyznanie zasiłku macierzyńskiego na okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Wniosek ten wpłynął do organu rentowego w dniu 17 czerwca 2013r. i - jak wynika z zeznań M. M. (2) – został złożony osobiście przez wymienionego świadka działającego w imieniu rodziców małoletniej Z. M.. Fakt wpływu wniosku matki dziecka do organu rentowego w dniu 17 czerwca 2013r. wiarygodnym czyni twierdzenie powyższego świadka, że w tym właśnie dniu świadek stawił się w siedzibie organu rentowego, aby złożyć stosowny wniosek. Fakt ten świadczy również o tym, że rodzice dziecka mieli świadomość, że wniosek o przyznanie zasiłku macierzyńskiego na dalszy okres – okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego należy złożyć – pod rygorem odmowy świadczenia - najpóźniej właśnie tego dnia. Dlatego fakt, że dzień później (w dniu 18 czerwca 2013r.) matka dziecka wycofała powyższy wniosek wskazując, że z zasiłku będzie korzystał ojciec dziecka, który równocześnie w tym samym dniu złożył wniosek o przyznanie spornego świadczenia, nie mógł być przypadkowy. Nie sposób bowiem uznać, aby rodzice dziecka w ciągu jednego dnia zmienili plany co do tego, które z nich przez najbliższe miesiące będzie opiekować się córką. Okoliczności takie z pewnością ustala się odpowiednio wcześniej. Ponadto, skoro - jak wskazano – rodzice dziecka mieli świadomość terminu, do którego należy złożyć wniosek o zasiłek macierzyński, to nielogiczne byłoby ustalenie, że działali na własną niekorzyść, a tak należałoby ocenić wycofanie wniosku przez matkę i złożenie już po terminie wniosku przez ojca dziecka. Sąd Rejonowy słusznie uznał, że takie działanie rodziców dziecka było konsekwencją niewłaściwego postępowania pracownika organu rentowego, który pierwotnie odmówił przyjęcia wniosku ojca dziecka, a następnie po upewnieniu się, że ojciec dziecka może korzystać z zasiłku macierzyńskiego skontaktował się z ubezpieczonym i poinstruował go, że może taki wniosek złożyć, pod warunkiem wycofania wniosku przez matkę dziecka. Działając stosownie do pouczenia pracownika organu rentowego, rodzice dziecka dokonali swoistej zamiany wniosków, tyle że organ rentowy potraktował wniosek ojca jako złożony po terminie. W ocenie Sądu Okręgowego relacja świadka M. M. (2) o takim przebiegu zdarzeń jest w pełni wiarygodna i wbrew twierdzeniom apelującego znajduje potwierdzenie w zeznaniach świadka M. P. ,tj. pracownika organu rentowego obsługującego w dniu 17 czerwca 2013r. pełnomocnika ubezpieczonego. Wprawdzie świadek M. P. nie potwierdziła – wskazując na niepamięć – że w dniu 17 czerwca 2013r. obsługiwała M. M. (2) oraz że odmówiła przyjęcia wniosku ojca dziecka i że następnego dnia kontaktowała się telefonicznie ze stroną udzielając informacji, że wniosek taki może być złożony, niemniej przyznała, iż miała miejsce praktyka telefonowania do klienta ze stosowną informacją, po tym jak przy pierwszym spotkaniu nie była pewna przysługujących stronie praw do świadczenia, a także że miały miejsce sytuacje odmowy przyjęcia wniosku o zasiłek macierzyński jednego z rodziców, jeżeli równocześnie z wnioskiem takim występował drugi rodzic. W ocenie Sądu Okręgowego potwierdzenie przez świadka tego rodzaju praktyki organu rentowego stanowi dodatkowy argument za uznaniem wiarygodności zeznań świadka M. M. (2). Kończąc wskazać należy, że fakt, iż M. M. (2) jest osobą bliską ubezpieczonemu nie przesądza automatycznie o braku wiarygodności jej zeznań.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art.385 kpc apelację organu rentowego oddalił.