Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 maja 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 maja 2018r. w Katowicach

sprawy z odwołania (...)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

przy udziale zainteresowanych M. J., P. K., M. K., J. R., T. S. (1), K. S., Z. U. i D. W.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek apelacji odwołującego (...) - E. K.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach

z dnia 23 lutego 2017 r. sygn. akt X U 2568/14

1)  oddala apelację;

2)  zasądza od odwołującego (...) - E. K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. kwotę 5.685 (pięć tysięcy sześćset osiemdziesiąt pięć) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

/-/SSA J.Pietrzak /-/SSA T.Szweda /-/SSA M.Żurecki

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1470/17

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. decyzjami z dnia
15 września 2014r., nr: (...), (...),(...), (...), (...), (...), (...), (...) stwierdził,
iż zainteresowani: M. J., P. K., M. K., J. R., T. S. (1), K. S., Z. U., D. W., jako osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych
o świadczenie usług u płatnika E. K. prowadzącego działalność gospodarczą w okresach wskazanych w decyzji, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu i z tego tytułu ustalił podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.

W uzasadnieniach powyższych decyzji organ rentowy wskazał, iż płatnik składek nie dokonał zgłoszenia w/w zainteresowanych do obowiązkowych ubezpieczeń, jak również nie zadeklarował składek na wskazane ubezpieczenia
z tytułu cywilnoprawnych umów o świadczenie usług nazwanych umowami
o dzieło. Organ rentowy podniósł, iż faktycznie pomiędzy płatnikiem składek,
a zainteresowanymi, doszło do zawarcia cywilnoprawnych umów o świadczenie usług. Umowy te nie przewidywały bowiem wykonania z góry oznaczonego, w sposób jednoznaczny, dzieła i osiągnięcia konkretnego rezultatu wykonania umowy,
co charakteryzuje umowy o dzieło. Umowy obejmowały proste, powtarzalne czynności. Sformułowanie przedmiotu umów sugeruje, iż dotyczą one starannego wykonania określonych czynności, nie zaś osiągnięcia konkretnego rezultatu.

Odwołania od powyższych decyzji wniósł płatnik składek, domagając się ich zmiany. Podniósł, iż zawarte przez płatnika składek z zainteresowanymi umowy,
są umowami o dzieło, każda z umów została zakończona konkretnym i indywidualnie oznaczonym rezultatem, a w konsekwencji, płatnik składek nie był zobligowany dokonać zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych
i wypadkowego oraz zadeklarowania składek z tytułu cywilnoprawnych umów
o świadczenie usług. Wniósł o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania płatnika składek na okoliczność potwierdzenia w sposób jednoznaczny charakteru umów łączących go z wykonawcami (przyjmującymi zamówienie), z zeznań: A. N., M. N., G. K. - kierownika Oddziału (...), T. K. - kierownika Oddziału P., M. W. - kierownika Oddziału Ś.-R. na okoliczność ustalenia charakteru łączącego strony stosunku zobowiązaniowego, sposobu wykonania umów, w tym sposobu wykonania przez strony ich obowiązków, określenia warunków wykonania umowy, przyjętego sposobu odbioru wykonanego przedmiotu umowy, uzależnienia wynagrodzenia od osiągniętego rezultatu. Ponadto, wniósł o zasądzenie od organu rentowego kosztów postępowania, w tym koszów zastępstwa procesowego w/g norm przepisanych, a także przeprowadzenie dowodu z dokumentów załączonych przez płatnika do akt postępowania toczącego się przed organem rentowym.

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy podtrzymał stanowisko zawarte
w zaskarżonych decyzjach, wnosząc jednocześnie o ich oddalenie i zasądzenie
od odwołujących kosztów zastępstwa procesowego. Podniósł dodatkowo,
iż postępowanie sądowe z zakresu ubezpieczeń społecznych skupia się na wadach wynikających z naruszenia prawa materialnego. Całokształt okoliczności faktycznych sprawy przemawia za przyjęciem, że zainteresowani realizowali obowiązki na rzecz płatnika składek na warunkach umów o świadczenie usług, a nie według specyfiki umów o dzieło. Kwalifikacja zawartych umów ma decydujące znaczenie do oceny prawnej na gruncie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, bowiem umowa
o dzieło nie stanowi tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym, natomiast umowa o świadczenie usług, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 s.u.s., rodzi taki obowiązek.

Sąd połączył sprawy o sygn. X U 2569/14, X U 2572/14, X U 2573/14,
X U 2574/14, X U 2575/14, X U 2576/14, X U 2577/14 na podstawie art. 219 k.p.c. celem ich łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia pod sygn. X U 2568/14.

Wyrokiem z dnia 23 lutego 2017r. Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił odwołania i orzekł o kosztach zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy ustalił, że w wyniku kontroli organu rentowego u płatnika składek (...) z siedzibą w Ś., ustalono m.in. że płatnik
składek nie dokonał zgłoszenia zainteresowanych: M. J., P. K., M. K., J. R., T. S. (1),
K. S., Z. U., D. W.
do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego,
jak również nie zadeklarował składek z tytułu zawartych cywilnoprawnych umów
o świadczenie usług, nazwanych przez płatnika „umowami o dzieło”.

(...) E. K. istnieje od 1998r. Siedziba (...) znajduje się w Ś. przy ulicy (...). Odwołujący zajmuje się głównie działalnością w branży budowlanej, tj. sprzedażą hurtową drewna, materiałów budowlanych i wyposażenia sanitarnego. Tam też znajduje się hurtownia
i księgowość odwołującego. Oddziały (...) E. K. znajdują się w P. oraz w W.. Przy Oddziale w P. znajduje się także hurtownia materiałów budowlanych. Stanowisko kierownika Oddziału w P. zajmuje świadek T. K. (syn odwołującego), zatrudniony na podstawie umowy o pracę
na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy, natomiast kierownikiem Oddziału w W. jest syn odwołującego - G. K.. Oddziały zatrudniają także kilkunastu innych pracowników w zakresie działalności marketingowej, magazynowej oraz w zakresie obsługi administracji. Większość materiałów budowlanych u odwołującego sprzedawana jest na drewnianych paletach. Palety są osobno wyceniane, płacą za nie klienci, jeżeli nie oddadzą ich do czasu zapłaty za towar. Umowy z dostawcami zobowiązują odwołującego do oddawania palet w niezmienionym stanie. Jedna paleta kosztuje od 25 zł do 40zł. Palety ważą około 20 kg, natomiast ich rozmiary to 80 cm x 120 cm. Zarówno w siedzibie
u odwołującego, jak i w jego oddziałach, zatrudniano pracowników na podstawie umów o dzieło.

Przedmiotem umów o dzieło była naprawa palet. Naprawiano wszystkie palety, które uległy uszkodzeniu. W momencie przyjmowania towaru od producenta sprawdzano jakość palety. Spisywano protokół rozbieżności, co do niesprawności,
czy uszkodzenia palet.

Ze wszystkimi zainteresowanymi odwołujący zawarł umowy zatytułowane umowami o dzieło. Sposób, w jaki odwołujący zorganizował naprawę palet, był taki sam w przypadku wszystkich zainteresowanych.

Naprawa odbywała się na terenie firmy w pomieszczeniu zamkniętym
lub na zewnątrz. Zainteresowani wykonywali pracę w dowolnych godzinach, były
to godziny otwarcia hurtowni, ich wynagrodzenie było uzależnione od ilości naprawionych palet.

Napraw dokonywano na podstawie pisemnej instrukcji, w której znajdował się opis i rysunek palety. Odwołujący dostarczał materiały niezbędne do naprawy palet - deski i gwoździe, natomiast zainteresowani pracowali przy użyciu własnych narzędzi - młotków i kleszczy.

Czasami ktoś z pracowników odwołującego kontrolował sposób wykonywania pracy. Regułą było, że oceny wykonanej pracy dokonywano okresowo po naprawie kilkudziesięciu palet. Po odbiorze naprawionych palet wystawiano rachunek
i wypłacano zainteresowanym wynagrodzenie.

W oparciu o dokonane ustalenia Sąd Okręgowy uznał, że odwołania
nie zasługują na uwzględnienie.

Spór w niniejszej sprawie dotyczył kwalifikacji prawnej umów zawartych pomiędzy odwołującym, a zainteresowanymi.

Sąd Okręgowy przytoczył treść art. 6 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 12 ust. 1 ustawy systemowej oraz art. 627 i art. 734 § 1 w zw. z art. 750 k.c., podnosząc,
iż umowa zawarta pomiędzy odwołującym, a zainteresowanym, w istocie była umową o świadczenie usług, a nie umową o dzieło.

Bezspornie przedmiotem umów z zainteresowanymi było wykonanie prostych, nieskomplikowanych prac wymagających przede wszystkim siły fizycznej. Zainteresowani wykonywali prace polegające na naprawie zniszczonych palet,
na sprzątaniu. Ich praca polegała na przywróceniu palet do stanu używalności, natomiast w przypadku zainteresowanej I. T. - czynności sprzątania
na rzecz odwołującego. Materiałów do sprzątania sklepu, naprawy palet, w tym gwoździ dostarczał zainteresowanym odwołujący. Praca zainteresowanych była więc pozbawiona np. innowacyjnej myśli, czy elementu własnej twórczości, co jest cechą wyróżniającą umowę o dzieło. Czynności wykonywane przez zainteresowanych,
w żadnym razie nie były charakterystyczne dla umowy o dzieło, stanowiły bowiem typowe cykliczne prace, niepowodujące wytworzenia dzieła i niewymagające cech indywidualizacji.

Wykonywanie przez zainteresowanych regularnie, powtarzalnych czynności - usług w zakreślonym umowami przedziale czasowym, nie może być zakwalifikowane jako umowy o dzieło z uwagi na ciągłość czynności i brak ich wyraźnie twórczego charakteru. Były to klasyczne umowy starannego działania. Wymaga zaakcentowania, iż przedmiotem zawartych przez zainteresowanych z płatnikiem umów były prace,
do których zainteresowani nie musieli mieć żadnego przygotowania i kwalifikacji. Tymczasem, to właśnie indywidualne umiejętności i kwalifikacje wykonawcy odgrywają zasadniczą rolę przy zawieraniu umów o dzieło i wyborze konkretnego wykonawcy dzieła. Zawarte przez płatnika z zainteresowanymi umowy nie kładły nacisku na rezultat lecz na staranne działanie mające doprowadzić do określonego (konkretnego) celu. Zainteresowani nie ponosili odpowiedzialności za wady dzieła.
Po zakończeniu prac przez wykonawców zainteresowani i odwołujący
nie podpisywali protokołów z realizacji umów.

Sąd uznał, że w rozpoznawanej sprawie umowy, zawarte formalnie jako umowy o dzieło, były w istocie umowami o świadczenie usług. Charakter wykonywanych czynności wskazują, że czynności te miały charakter powtarzalny. Przesądzając,
że odwołującego łączyły w spornym okresie z zainteresowanymi umowy
o świadczenie usług, decyzje organu rentowego stwierdzające obowiązek podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wpadkowemu
oraz ustalające składki na te ubezpieczenia, są prawidłowe w świetle art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 2, art. 18 ust. 1 i 3 oraz art. 20 ust. 1 ustawy systemowej.

Mając powyższe na uwadze, Sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia odwołań i na mocy powołanych przepisów i art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł, jak w pkt 1 wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego rozstrzygnięto na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tj. Dz. U. z 2013r., poz. 461), zasądzając je od odwołującej spółki na rzecz organu rentowego w kwocie 480 zł z uwagi na fakt rozpoznania w niniejszej sprawie ośmiu odwołań od decyzji organu rentowego (pkt 2 wyroku).

W apelacji od przedstawionego wyroku E. K. zarzucił Sądowi pierwszej instancji:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

- art. 627 k.c. polegające na jego błędnej wykładni skutkującej uznaniem,
iż umowy z zainteresowanymi nie noszą cech umowy o dzieło, a są umowami starannego działania, bowiem za umowę o dzieło można uznać
jedynie takie umowy, które noszą cechy „innowacyjnej myśli”, czy „element własnej twórczości”, a zatem wyłącznie te, których wytwór jest
utworem w rozumieniu ustawy z dnia 4 lutego 1994r. o prawie
autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 1994r., nr 24, poz. 83
z późn. zm.);

- art. 65 § 2 k.c., poprzez jego niezastosowanie i zaniechanie przeprowadzenia wykładni oświadczeń woli złożonych w ramach zawartych z zainteresowanym umów, co skutkowało uznaniem, iż nie był on zobowiązany do osiągnięcia konkretnego indywidualnie określonego rezultatu prac, że rezultat ten nie był weryfikowalny na istnienie wad oraz że wynagrodzenie należne za wykonanie dzieła zostało ustalone zgodnie z dyspozycją normy określonej w art. 628
§ 1 k.c.;

- art. 734 § 1 k.c. w zw. z art. 750 k.c., poprzez niewłaściwe zastosowanie wskutek nieuzasadnionego przyjęcia, że skarżącego i zainteresowanych łączyły umowy o świadczenie usług, bowiem zainteresowany zobowiązany był jedynie do starannego działania, a nie do naprawy określonej w umowach ilości palet oraz uznania, iż zainteresowany dokonywał „prostych, nieskomplikowanych prac wymagających przede wszystkim siły fizycznej” i wykonywał „regularnie powtarzalne czynności”, pomimo, iż dokładna analiza zgromadzonego materiału dowodowego winna prowadzić do wniosku, że zainteresowany miał osiągnąć określony rezultat w określonym czasie, a tym samym, że strony łączyła umowa o dzieło;

- art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 2 oraz art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy
z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 66 ust. 1 pkt 1e, art. 74 ust. 1, art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2004r.
o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, poprzez niewłaściwe zastosowanie w związku z błędnym przyjęciem,
że umowy zawarte pomiędzy skarżącym, a zainteresowanymi, w ramach których byli zobowiązani do naprawy określonej ilości palet, były umowami
o świadczenie usług, skutkujące uznaniem, iż umowy zawarte
z zainteresowanymi rodzą skutek określony w dyspozycji tych norm
w postaci objęcia zainteresowanych obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi, które to uchybienia miały zasadniczy wpływ na treść zaskarżonego wyroku;

2. rażącą obrazę przepisów prawa procesowego, a mianowicie:

-

art. 233 § 1 k.p.c., polegające na wybiórczej i jednostronnej ocenie materiału dowodowego i przekroczeniu zasady swobodnej oceny dowodów,
a w następstwie błędne uznanie, iż zainteresowany nie odpowiadał za wady naprawionych palet i otrzymywał pełne umówione wynagrodzenie nawet
w przypadku wadliwego wykonania dzieła, zupełne pominięcie dowodów
z zeznań świadków i dokumentów przedstawionych przez skarżącego w toku postępowania oraz zeznań skarżącego, co skutkowało brakiem wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności sprawy, całkowicie dowolną oceną zgromadzonego materiału przejawiającą się w całkowicie bezkrytycznym przyjęciu ustaleń organu rentowego i przypisaniu im rozstrzygającego znaczenia wyłącznie
w oparciu o subiektywny wybór i analizę dowodów przeprowadzonych
w sprawie, podczas, gdy przepis art. 233 § 1 k.p.c. wymaga, aby ocena uznania danej okoliczności za udowodnioną była oparta na całokształcie materiału dowodowego, który należało poddać ocenie, wybiórcze potraktowanie zeznań zainteresowanych, świadków i odwołującego;

-

art. 233 § 2 k.p.c., poprzez pominięcie wskazania, które dowody pominął, którym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, a także pominięcie omówienia przyczyn, dla których odmówił wiarygodności i mocy dowodowej,

co miało istotny wpływ na wynik sprawy;

3. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku,
mający wpływ na jego treść, polegający na uchybieniach w zakresie
zasad logicznego rozumowania w ocenie zebranego materiału
dowodowego.

Wskazując na powyższe zarzuty, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku, poprzez uwzględnienie odwołania i uznanie, iż zainteresowani, jako strona umowy o dzieło zawartej z płatnikiem, nie podlegali obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu oraz wypadkowemu; względnie o uchylenie wyroku
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie od organu na rzecz płatnika kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Organ rentowy wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Sąd Apelacyjny w całości podzielił ustalenia oraz stanowisko zawarte
w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, a to wobec trafności ustaleń oraz oceny dokonanych przez Sąd I instancji, zawartych w obszernym i precyzyjnym pisemnym uzasadnieniu.

Punktem wyjścia do rozważań dotyczących charakteru spornych umów jest stwierdzenie, iż zgodnie z treścią przepisu art. 627 k.c., przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia, natomiast, na mocy przepisu art. 734 § 1 k.c., przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie, przy czym, do pokrewnych do zlecenia umów o świadczenie usług (art. 750 k.c.) stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu. Dokonując porównania wskazanych regulacji prawnych, zauważyć trzeba, iż obie umowy mogą być zaliczone
do umów, których przedmiotem jest świadczenia pracy, jednakże różnią się w zakresie podstawowych elementów konstytutywnych, stanowiących o istocie umowy.

W rozpoznawanej sprawie, Sąd pierwszej instancji stwierdził, że umowy cywilnoprawne łączące zainteresowanych z płatnikiem nie były umowami o dzieło, tylko umowami starannego działania, tj. umowami o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy dotyczące zlecenia i jako takie, winny stanowić tytuł do objęcia zainteresowanych ubezpieczeniem zdrowotnym.

Sąd odwoławczy, realizując obowiązek ponownego, merytorycznego rozpoznania sprawy, jest uprawniony do dokonywania własnych ustaleń faktycznych, w oparciu o materiał dowodowy zebrany w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, bez konieczności ponawiania przeprowadzonych dowodów (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2017r., I UK 212/16). Zatem, analizując zgromadzony
w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji materiał dowodowy, wskazać należy, iż treść oraz sposób realizacji stosunku prawnego łączącego E. K. z zainteresowanymi w okresie objętym sporem wynika w sposób jednoznaczny z jasnych i spójnych zeznań świadków M. W. (k. 35) oraz A. N. (k. 35). W związku z powyższym, nie ulega wątpliwości,
iż przedmiotem analizowanych umów była naprawa drewnianych palet. Sposób wykonania tego zobowiązania wskazuje, iż mieliśmy od czynienia z umowami starannego działania. Zleceniobiorcy wykonywali swoje zadanie (naprawiali palety), dokładając staranności ogólnie wymaganej w stosunkach tego rodzaju (art. 355 ¹ k.c.). Efekty ich pracy oceniane były okresowo. W tej sytuacji, poszukiwanie autonomicznych podstaw parametrów dzieła w rozumieniu Kodeksu cywilnego, skazane jest na niepowodzenie, gdyż przedmiotem umów były powtarzające się czynności, a nie ich rezultat (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2012r., II UK 308/2011).

Odnosząc się do poczynionych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń faktycznych, stwierdzić należy, iż Sąd Okręgowy uznał trafnie, w oparciu
o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, że w okresie objętym sporem odwołującego się i zainteresowanych łączyły umowy o świadczenie usług. Zatem,
Sąd ten nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny dowodów, a także ocena dowodów dokonana przez ten Sąd nie pozostawała w sprzeczności z zebranym w sprawie materiałem dowodowym. Ponadto należy zauważyć, iż ostateczną decyzją NFZ,
na podstawie art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e i art. 69 ust. 1 ustawy zdrowotnej w związku
z art. 6 ust. 1 pkt 4 i art. 13 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zainteresowani objęci zostali ubezpieczeniem zdrowotnym z tytułu wykonywania czynności polegających na naprawianiu palet, będących w rzeczywistości realizacją umowy o świadczenie usług.

Reasumując, Sąd odwoławczy uznał, że apelacja jest bezzasadna i na mocy
art. 385 k.p.c. orzekł, jak w punkcie 1 sentencji.

O kosztach procesu w postępowaniu apelacyjnym Sąd ten rozstrzygnął
na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z § 2 pkt 2, 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2015r., poz. 1804).

/-/SSA J.Pietrzak /-/SSA T.Szweda /-/SSA M.Żurecki

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JR