Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 maja 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Monika Rosłan - Karasińska

Protokolant: sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 kwietnia 2023 r. w Warszawie

sprawy M. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek odwołania M. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 20 grudnia 2018 r. znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 20 grudnia 2018 r. znak: (...) w ten sposób, że przyznaje odwołującemu się M. R. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres 5 lat tj. w okresie od 20 listopada 2018 r. do 20 listopada 2023 r.

Sygn. akt VII U 3721/19

UZASADNIENIE

M. R. w dniu 22 stycznia 2019 r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 20 grudnia 2018 r. znak: (...), wnosząc o jej zmianę. Ubezpieczony wskazał, że jego obecny stan zdrowia uniemożliwia mu podjęcie jakiejkolwiek pracy. Posiada wykształcenie podstawowe. Prace jakie wykonywał dotychczas, są dla niego niemożliwe do prowadzenia z uwagi na ataki padaczki, zaburzenia równowagi, problemy z koordynacją ruchową, otępienie, zaburzenia widzenia, problemy z pamięcią. Przebyty uraz czaszkowo-mózgowy nie pozwala na normalną egzystencję. Ubezpieczony wskazał, że poziom jego wykształcenia, nieznajomość języków obcych, obsługi komputera, wiek, brak jakichkolwiek innych kwalifikacji zawodowych, a zwłaszcza obecne kalectwo, uniemożliwia mu pojęcie zatrudnienia i czyni bezproduktywnym oraz skazanym wyłącznie na siebie, przy okazji czyniąc go ciężarem rodziny.

Odwołujący się dodał, że od dwudziestu jeden lat pobierał świadczenia rentowe i był osobą nieczynną zawodowo, a co za tym idzie jest całkowicie nieświadomy obecnej sytuacji na tynku pracy, jak i obecnych technologii konstrukcji sanitarnych. Obecny stan psychofizyczny oraz wiek, nie pozwala na dostosowanie wiedzy do aktualnych wymogów rynkowych. Poza tym praca montera systemów sanitarnych wymaga sprawności fizycznej. Z uwagi na ataki epilepsji nie jest w stanie podjąć się jakiejkolwiek pracy. W 2014 oraz 2015 roku przebywał w szpitalu po przebytych zmianach niedokrwiennych móżdżku. W ocenie ubezpieczonego, Komisja Lekarska ZUS bardzo pobieżnie i błędnie zinterpretowała dokumentację lekarską, która wskazuje na brak szans na polepszenie jego stanu zdrowia (odwołanie z dnia 22 stycznia 2019 r. – k. 3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wskazał, że komisja lekarska ZUS orzeczeniem z 18 grudnia 2018 r. uznała, że odwołujący się nie jest niezdolny do pracy. W oparciu o powyższe, organ rentowy zaskarżoną decyzją z 20 grudnia 2018 r. odmówił ubezpieczonemu prawa do roszczonego świadczenia (odpowiedź na odwołanie z 13 lutego 2019 r., k. 19 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. R., ur. (...), ma wykształcenie podstawowe. W warsztacie przyuczył się do pracy jako mechanik kierowca i tak pracował 5 lat, następnie 2 lata jako spawacz, ostatnia praca 7 lat jako monter instalacji sanitarnych. Od 1997 r. ubezpieczony był osobą niezdolną do pracy, najpierw całkowicie, następnie częściowo. W lipcu 1997 r. doznał urazu głowy ze wstrząśnieniem mózgu, podejrzeniem złamania kości ciemieniowej. Leczony był zachowawczo. W listopadzie operowany z powodu powiększającego się krwiaka w lewej półkuli mózgu. Ponadto stwierdzono padaczką pourazową. Występowały napady drgawkowe, bóle i zawroty głowy. Orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS został uznany za osobę całkowicie niezdolną do pracy do maja 2020 roku. Następnie w 2000 r. złożył ponownie wniosek o przyznanie renty. Wystąpił dodatkowo zespół psychoorganiczny pourazowy oraz pourazowe zmiany kręgosłupa odcinka piersiowego tj. złamanie wyrostków kolczystych Th4/Th5, dyskopatia szyjna i lędźwiowa oraz zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa. Ubezpieczony został uznany za osobę częściowo niezdolną do pracy od 10 maja 2000 r. na okres 1 roku. Orzeczeniem komisji lekarskiej ZUS z 2001 r. został uznany za osobę częściowo niezdolną do pracy na okres 1 roku. W 2002 r. podobnie na okres 2 lat, w 2004 roku rozpoznano dodatkowo encefalopatię pourazową/padaczkę typu mieszanego i zespół psychoorganiczny u osoby po przebytym ciężkim urazie głowy ze stłuczeniem mózgu w 1997 r. na okres 3 lat. W 2007 r. orzeczono częściową niezdolność do pracy na okres 3 lat, w 2010 roku na okres 3 lat, w 2013 r. na okres 3 lat, w 2015 roku na okres 3 lat. W 2014 i 2015 roku hospitalizowany z powodu zawrotów głowy o charakterze obwodowym. Obecnie mimo leczenia występują napady padaczkowe ok. 2 x w miesiącu zawroty głowy i zaburzenia równowagi (dokumentacja medyczna ubezpieczonego – a.r.).

W dniu 23 października 2018 r. ubezpieczony złożył wniosek o ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W toku postępowania wyjaśniającego, odwołujący został skierowany na badanie lekarskie przez Lekarza Orzecznika ZUS, który orzeczeniem wydanym 20 listopada 2018 r. uznał, że ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy. Komisja Lekarska ZUS stwierdziła, że ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy. Komisja Lekarska uznała, że dysfunkcja stanu neurologicznego stwierdzana badaniem, bezpośrednim, analizą dokumentacji medycznej, upośledza sprawność organizmu w stopniu lekkim. Nie ma podstaw do orzeczenia świadczeń długotrwałej niezdolności do pracy (wniosek z dnia 23 października 2018 r. – k. 172 a.r., orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z 20 listopada 2018 r. – k. 175 a.r., orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z 18 grudnia 2018 r. – k. 176 a.r.).

Decyzją z 20 grudnia 2018 r., znak (...)- (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odmówił ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (decyzja ZUS z dnia 20 grudnia 2018 r. – k. 177 a.r.).

Od ww. decyzji organu rentowego, ubezpieczony złożył odwołanie, a w toku postępowania Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego lekarza specjalisty neurologa celem ustalenia:

- czy odwołujący się w dniu wydania zaskarżonej decyzji był zdolny czy też całkowicie niezdolny do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności po przekwalifikowaniu się, ze szczególnym wskazaniem daty powstania tej niezdolności,

- czy odwołujący się jest zdolny czy też częściowo niezdolny do pracy tj. utrata w znacznym stopniu niezdolności co pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami ze szczególnym wskazaniem daty powstania tej niezdolności (wykonywane zawody: kierowca mechanik, monter instalacji sanitarnych),

- czy jest to niezdolność trwała czy okresowa, a jeżeli okresowa to na jaki okres,

- jeśli nastąpiła zmiana stanu zdrowia ubezpieczonego (poprawa lub pogorszenie) to na czym ona polegała (postanowienie z dnia 9 lipca 2019 r. – k. 50 a.s.).

W opinii z dnia 16 stycznia 2020 r. biegły neurolog P. W. wskazał, że u ubezpieczonego stwierdzono nerwy czaszkowe bez zaburzeń funkcji, kończyny górne i dolne o wyglądzie prawidłowym, bez istotnych klinicznie zaników mięśniowych, siła i napięcie mięśniowe prawidłowe, próba Romberga ujemna, kręgosłup szyjny – objawy Bickelesa ujemne, Kręgosłup L-S – objawy korzeniowe ujemne, odruchy głębokie w kończynach górnych obecne, w kończynach dolnych słabsze odruchy skokowe. Nieznaczne bólowe ograniczenie ruchomości kręgosłupa L-S, PP = 20 cm (opinia z 16 stycznia 2020 r. – k. 74 a.s.).

Organ rentowy nie wniósł uwag do powyższej opinii biegłego sądowego neurologa, z kolei odwołujący się wniósł zarzuty do opisanej wyżej opinii biegłego (pismo organu rentowego z 14 lutego 2020 r. – k. 83 a.s., pismo ubezpieczonego z dnia 24 lutego 2020 r. – k. 87-89 a.s.).

Postanowieniem z dnia 23 lipca 2020 r. Sąd na podstawie art. 278 i 279 k.p.c. dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego lekarza specjalisty neurologa z wyłączeniem dr P. W. na okoliczności takie same jak w postanowieniu z dnia 9 lipca 2019 r. (postanowienie z dnia 23 lipca 2020 r. – k. 111 a.s.).

W opinii z dnia 28 września 2020 r. biegła sądowa neurolog B. A. wskazała, że padaczka stwierdzona u ubezpieczonego wymaga dalszej obserwacji pod kontrolą neurologa, systematycznego leczenia, ograniczeń w trybie życia /zakaz spożywania alkoholi/ i pracy typowych, jak dla osób z tą chorobą tj. przeciwwskazania jest praca w charakterze kierowcy, na wysokości, przy urządzaniach elektrycznych i maszynach w ruchu. Biegła wskazała, ze obecnie charakter schorzenia stwierdzonego u ubezpieczonego powoduje niewielkie naruszenie sprawności organizmu, sprowadzając niewielkie obniżenie zdolności do wykonywania pracy, zgodnie z jego kwalifikacjami, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną. Przeprowadzone badania stanu neurologicznego oraz specjalistyczne wyniki badań w ocenie biegłego, podobnie jak Lekarzy Komisji Lekarskiej ZUS i poprzedniego biegłego neurologa, nie dają podstawy uznania długotrwałej niezdolności do pracy. W ocenie biegłego należy rozważyć opinie biegłego z zakresu medycyny pracy (opinia biegłego w zakresie neurologii z dnia 28 września 2021 r. – k. 123-126 a.s.).

Organ rentowy nie wniósł uwag do opinii biegłego sądowego neurologa z dnia 28 września 2020 r., natomiast ubezpieczony wniósł zastrzeżenia do powyższej opinii, wnosząc o wyznaczenie przez Sąd biegłego z zakresu medycyny pracy (pismo organu rentowego z dnia 9 listopada 2020 r. – k. 136 a.s., pismo z dnia 20 listopada 2020 r. – k. 139 a.s.).

Postanowieniem z dnia 21 grudnia 2020 r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego lekarza specjalisty medycyny pracy celem ustalania:

- czy odwołujący się w dniu wydania zaskarżonej decyzji był zdolny czy też całkowicie niezdolny do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności po przekwalifikowaniu się, ze szczególnym wskazaniem daty powstania tej niezdolności,

- czy odwołujący się jest zdolny czy też częściowo niezdolny do pracy tj. utrata w znacznym stopniu niezdolności co pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami ze szczególnym wskazaniem daty powstania tej niezdolności (wykonywane zawody: kierowca mechanik, monter instalacji sanitarnych),

- czy jest to niezdolność trwała czy okresowa, a jeżeli okresowa to na jaki okres,

- jeśli nastąpiła zmiana stanu zdrowia ubezpieczonego (poprawa lub pogorszenie) to na czym ona polegała (postanowienie z dnia 21 grudnia 2020 r. – k. 144 a.s.).

W opinii z dnia 5 marca 2022 r. biegła sądowa B. J. rozpoznała u ubezpieczonego padaczkę pourazową, przebyty uraz czaszkowo mózgowy z następowym leczeniem krwiaka podtwardówkowego lewej półkuli mózgu /1997/, zawroty głowy o charakterze mieszanym, nadciśnienie tętnicze, dyskopatia szyjna i lędźwiowa, przewlekła choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa. Biegła wskazała, że w dniu wydania zaskarżonej decyzji ubezpieczony był niezdolny do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do po przekwalifikowaniu się. Daty powstania tej niezdolności przy uwzględnieniu wykształcenia i wykonywanego przez odwołującego się zawodu tj. całkowitej niezdolności do pracy 9 maja 1998 r. Następnie ubezpieczony został przez 18 lat uznany za osobę częściowo niezdolną do pracy od 10 maja 2000 r. Orzeczeniem z dnia 18 grudnia 2018 r. został uznany za osobę zdolną do pracy biorąc pod uwagę wykształcenie i zawody wykonywane tj. kierowca mechanik oraz monter instancji sanitarnych. Na podstawie badania podmiotowego, przedmiotowego, badań dodatkowych, konsultacji specjalistycznych, dostarczonej dokumentacji przez stronę biorąc pod uwagę dwie opinie biegłych specjalistów neurologii, biegła stwierdziła, że M. R. jest osobą częściowo niezdolną do pracy na okres 5 lat, tj. od 20 listopada 2018 r. do 20 listopada 2023 r. z powodu stwierdzonego od 21 lat przewlekłego schorzenia układu nerwowego z obecnym deficytem neurologicznym i psychiatrycznym powodującym niezdolność do pracy, naruszającą sprawność organizmu w stopniu umiarkowanym. Biegła wskazała, że biorąc pod uwagę wszystkie stwierdzone u odwołującego schorzenia z różnych organów występujące łącznie tj. współistniejące należy uznać, że zdolność jego do pracy jest w znacznym stopniu ograniczona. Rokowanie zależy od nasilenia choroby. Z powodu znacznym zmian strukturalnych zmiany mając charakter postępujący w zakresie psychicznym i neurologicznym. Stan powoda nie uległ poprawie w ciągu 21 lat. Biegła nie stwierdziła celowości przekwalifikowania zawodowego ani rehabilitacji leczniczej. Ubezpieczony ma wykształcenie podstawowe. Rodzaj schorzeń opisanych w opiniach biegłych sądowych i ich stopień nasilenia nadal powoduje częściową niezdolność do pracy w zawodzie kierowcy i montera instalacji sanitarnych. W ocenie biegłej w stanie zdrowa ubezpieczonego nie nastąpiło istotne pogorszenie stanu zdrowia odwołującego w stosunku do okresu w który, miał orzeczoną częściową niezdolność do pracy (opinia biegłego sądowego z dnia 5 marca 2022 r. – k. 161-171 a.s.).

Do powyższej opinii organ rentowy wniósł zastrzeżenia, wskazując, że opinia nie zawiera nowych danych medycznych w stosunku do opinii biegłych sądowych neurologów i jednocześnie nie uwzględnia tych opinii i jest rozbieżna w zakresie wniosków orzeczniczych (pismo organu rentowego z 28 kwietnia 2022 r. – k. 180 a.s.).

W opinii uzupełniającej z 31 października 2022 r. biegła wskazała orzeczeniem Komisji Lekarskiej ZUS nr (...) z dnia 18 grudnia 2018 r. ustalono, że ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy na okres 2 lat. Opinia lekarska lekarza orzecznika ZUS z 15 listopada 2015 r. a 20 listopada 2018 r. niczym się nie różni, a powód został uznany za osobę zdolną do pracy, co oznacza, że przez 19 lat był częściowo niezdolny z tego samego powodu, z którego w 2018 roku odzyskał zdolność do pracy. Według biegłej stan zdrowia strony nie uległ poprawie, a wręcz przeciwnie się pogorszył. W 2014 i 2015 roku hospitalizowany z powodu zawrotów głowy o charakterze obwodowym. Obecnie mimo leczenia występują napady padaczkowe ok. 2 x w miesiącu zawroty głowy i zaburzenia równowagi. Biegła wskazała, że nie oceniała badanego tylko i wyłącznie pod kątem opisu stanu podmiotowego ale przedmiotowego, zadań uwzględniając schorzenia jako również dysfunkcje. A zatem stwierdzenie, że opinia nie uwzględnia opinii biegłych neurologów i jest rozbieżna pod kątem orzeczniczym świadczy o całkowitym braku znajomości problematyki medycyny pracy, roli i zadań lekarzy biegłych w tym zakresie, a wręcz jest insynuacją oczekiwań strony co do treści opinii. Biegła podkreśliła, że to sąd decyduje o wyborze biegłych jak również istotności lub braku uzasadnienia opinii. Biegła wskazała, że nie znajduje bezpiecznego stanowiska pracy dla osoby wykonującej prace spawacza /zawód wyuczony/ kierowcy mechanika, montera instalacji sanitarnych biorąc pod uwagę zaburzenia równowagi, padaczkę pourazową występującą 2 x w miesiącu, przebyty uraz czaszkowo mózgowy z następowym leczeniem krwiaka podtwardówkowego lewej półkuli mózgu /1997/ oraz zawroty głowy o charakterze mieszanym. Według biegłej w stanie zdrowia powoda nie nastąpiła istotna poprawa stanu zdrowia odwołującego w stosunku do okresu w którym miał orzeczoną częściową niezdolność do pracy (opinia uzupełniająca z 31 października 2022 r. – k. 195-197 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, jak również w aktach organu rentowego. Zdaniem Sądu dokumenty, w zakresie, w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia, są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Dokumenty te nie były przez strony kwestionowane co do ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stan rzeczy, a zatem należało ocenić je jako wiarygodne.

Podstawę ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie stanowiły także opinie wydane przez biegłych sądowych: neurologów P. W. i B. A. oraz lekarza medycyny pracy B. J.. Zostały one ocenione przez Sąd jako rzetelne, gdyż zostały wydane w oparciu o obiektywne badania ubezpieczonego, przy uwzględnieniu dokumentacji medycznej. Ponadto, treść opinii jest jasna i logiczna, a także wyczerpująco i przekonująco uzasadniona. Z tych też względów opinie te nie budziły wątpliwości i zastrzeżeń. Sąd przyjął zatem opinie biegłych sądowych jako podstawę dokonanych ustaleń, uznając, że brak jest podstaw do ich negowania. Ponadto, treść opinii sporządzonych przez biegłych, z wyjątkiem opinii neurologa P. W., jest jasna i logiczna, a także wyczerpująco i przekonująco uzasadniona. Sąd przyjął zatem opinie biegłych sądowych jako podstawę dokonanych ustaleń, uznając, że brak jest podstaw do ich negowania.

Wniosków wynikających z opinii, którą wydali biegli z zakresu neurologii P. W. i B. A. Sąd nie uwzględnił orzekając w sprawie, aczkolwiek ich nie kwestionował. Wymienieni biegli ocenili stan zdrowia ubezpieczonego uwzględniając wyłącznie te schorzenia, które znajdują się w obrębie ich specjalności. W związku z powyższym opinii biegłych neurologów Sąd nie negował, oceniając je jako prawidłowo sporządzone, aczkolwiek nie stanowiły one podstawy do orzekania o zmianie zaskarżonej decyzji. Postanowieniem z dnia 29 czerwca 2020 r. Sąd pominął na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 3 i 5 k.p.c. wnioski dowodowe odwołującego zawarte w piśmie procesowym z dnia 20 lutego 2020 r. oraz wnioski dowodowe o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków, mając na uwadze, że podstawą do wydania orzeczenia w niniejszej sprawie są opinie biegłych sądowych (postanowienie z dnia 29 czerwca 2020 r. – k. 98 a.s.).

Sąd oparł się przede wszystkim na opinii głównej i opinii uzupełniającej wydanej przez biegłą sądową z zakresu medycyny pracy B. J., która stwierdziła, że ubezpieczony jest osobą częściowo niezdolną do pracy na okres 5 lat. Opinie ww. biegłej z zakresu medycyny pracy zostały ocenione przez Sąd jako rzetelne, ponieważ zostały wydane przy uwzględnieniu całej dokumentacji medycznej i uwzględniały całokształt schorzeń ubezpieczonego i ich wpływ na zdolność do pracy zawodowej. Ponadto, treść opinii jest jasna i logiczna, a także wyczerpująco i przekonująco uzasadniona. Z tych też względów opinie te nie budziły wątpliwości i zastrzeżeń. Sąd przyjął zatem opinie biegłej sądowej z zakresu medycyny pracy jako podstawę dokonanych ustaleń, uznając, że brak jest podstaw do ich negowania. Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy uznał, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy stanowi wystarczającą podstawę do wydania orzeczenia kończącego postępowanie w niniejszej sprawie.

Organ rentowy w złożonych pismach procesowych nie podzielił stanowiska wyrażonego w opiniach biegłej sądowej z zakresu medycyny pracy. W związku z tym organ rentowy wniósł o powołanie innego biegłego sądowego z zakresu medycyny pracy. W ocenie Sądu podniesione zarzuty nie były uzasadnione i nie dawały podstaw do powołania w sprawie innego biegłego w/w specjalności. Opinie powołanego biegłego dokładnie diagnozują stan zdrowia odwołującego, a zgłoszone zastrzeżenia przez ZUS stanowiły polemikę z nią. Organ rentowy również nie wykazał w sposób dostateczny, dlaczego wydane opinie miałaby być wykonane w sposób nieprawidłowy. Opinie biegłego sądowego korelują bowiem z dokumentacją medyczną przedstawioną w niniejszej sprawie. Dlatego też zastrzeżenia zgłoszone przez organ rentowy nie zasługiwały na uwzględnienie, a jego wnioski o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego sądowego z zakresu medycyny pracy podlegały pominięciu na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 3 i 5 k.p.c. (postanowienie z dnia 20 maja 2022 r. – k. 184 a.s., postanowienie z dnia 23 stycznia 2023 r. – k. 214 a.s.).

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie M. R. zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie, sąd badał prawo M. R. do świadczenia rentowego, o które się ubiegał, w oparciu o przepisy ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2021 r., poz. 291 ze zm.), zwanej dalej ustawą emerytalną. Przepis art. 57 ust. 1 tej ustawy wskazuje, że renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki: jest niezdolny do pracy, ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy, niezdolność do pracy powstała w okresach składkowych wymienionych w ustawie, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

W treści wskazanej wyżej regulacji zostały określone warunki konieczne do powstania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Warunki te muszą być spełnione łącznie. Niezdolność do pracy jest kategorią ubezpieczenia społecznego łączącą się z całkowitą lub częściową utratą zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu bez rokowania jej odzyskania po przekwalifikowaniu (art. 12 ustawy). Przy ocenie stopnia i trwałości tej niezdolności oraz rokowania, co do jej odzyskania uwzględnia się zarówno stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, jak i możliwość wykonywania pracy dotychczasowej lub podjęcia innej oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne ubezpieczonego (art. 13 ust. 1 ustawy) (por. wyrok Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 28 stycznia 2004 r., II UK 222/03). Prawo do świadczenia rentowego z tytułu niezdolności do pracy przysługuje zatem w wypadku wypełnienia wszystkich przesłanek z art. 57 pkt.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.

Przepis art. 12 ustawy emerytalnej rozróżnia dwa stopnie niezdolności do pracy - całkowitą i częściową. Zgodnie z ust. 3 ww. przepisu, częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Z kolei całkowita niezdolność do pracy polega na utracie zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 grudnia 2000 roku, sygn. akt II UKN 134/00 i z dnia 7 września 1979 roku, sygn. akt II URN 111/79). Dokonując analizy pojęcia „całkowita niezdolność do pracy" należy brać pod uwagę zarówno kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do jakiejkolwiek pracy), jak i ekonomiczne (całkowita utrata zdolności do zarobkowania wykonywaniem jakiejkolwiek pracy). Osobą całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej jest więc osoba, która spełniła obydwa te kryteria, czyli jest dotknięta upośledzeniem zarówno biologicznym, jak i ekonomicznym (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2004 roku, sygn. akt I UK 28/04). W orzecznictwie przyjmuje się również (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2003 roku, sygn. akt II UK 11/03 oraz z dnia 5 lipca 2005 roku, sygn. akt I UK 222/04), że decydującą dla stwierdzenia niezdolności do pracy jest utrata możliwości wykonywania pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu przy braku rokowania odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Gdy więc biologiczny stan kalectwa lub choroba, nie powodują naruszenia sprawności organizmu w stopniu mającym wpływ na zdolność do pracy dotychczas wykonywanej lub innej mieszczącej się w ramach posiadanych lub możliwych do uzyskania kwalifikacji, to stanowią o braku prawa do tego świadczenia. Prawa tego nie można w szczególności wywodzić z przewidzianych w art. 13 ustawy emerytalnej przesłanek, a więc: stopnia naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwości wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowości przekwalifikowania zawodowego, przy wzięciu pod uwagę rodzaju i charakteru dotychczas wykonywanej pracy, poziomu wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych, bowiem odnoszą się one tylko do ustalania stopnia lub trwałości niezdolności do pracy. Są więc bez znaczenia, jeżeli aspekt biologiczny (medyczny) wskazuje na zachowanie zdolności do pracy. Obiektywna możliwość podjęcia dotychczasowego lub innego zatrudnienia, zgodnie z poziomem kwalifikacji, wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych może być brana pod uwagę tylko wówczas, gdy ubiegający się o rentę jest niezdolny do pracy z medycznego punktu widzenia, gdyż oba te aspekty muszą występować łącznie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999r., sygn. akt II UKN 675/98). O niezdolności do pracy nie decyduje więc niemożność podjęcia innej pracy warunkowana wiekiem, poziomem wykształcenia i predyspozycjami psychofizycznymi, lecz koniunkcja niezdolności do pracy z niezdolnością do przekwalifikowania się do innego zawodu.

Z kolei wyjaśnienie częściowej niezdolności do pracy i treści pojęcia „pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji” wymaga uwzględnienia zarówno kwalifikacji formalnych (czyli zakresu i rodzaju przygotowania zawodowego udokumentowanego świadectwami, dyplomami, zaświadczeniami), jak i kwalifikacji rzeczywistych (czyli wiedzy i umiejętności faktycznych, wynikających ze zdobytego doświadczenia zawodowego) (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2006 roku, sygn. akt I UK 103/06). Dopiero zatem zmiana zawodu w ramach posiadanych kwalifikacji i brak rokowań odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu dają podstawę do przyznania renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2009 roku, sygn. akt II UK 106/09, z dnia 8 maja 2008 roku, sygn. akt I UK 356/07, z dnia 11 stycznia 2007 roku, sygn. akt II UK 156/06 i z dnia 25 listopada 1998 roku, sygn. akt II UKN 326/98).

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia z dnia 7 lutego 2006r. (sygn. akt I PK 153/05) częściowej niezdolności do pracy, polegającej na utracie w znacznym stopniu zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji, nie wyklucza możliwość podjęcia przez ubezpieczonego pracy niżej kwalifikowanej. Ubezpieczony, który jest częściowo niezdolny do pracy może być jednocześnie z samej definicji zdolny do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami w nieznacznym stopniu. Tak samo, gdy ubezpieczony wykonuje pracę, która nie jest zgodna z posiadanymi kwalifikacjami, a już na pewno gdy jest pracą poniżej poziomu posiadanych kwalifikacji. Aktualny jest pogląd o konieczności ujmowania łącznie aspektu medycznego i ekonomicznego niezdolności do pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 10 czerwca 1999r., sygn. akt II UKN 675/98).

Jednakże trzeba jeszcze zauważyć, że w definicji niezdolności do pracy z art. 12 ust. 1 ustawy emerytalnej chodzi o koniunkcję niezdolności do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu i sytuacji, w której nie ma rokowań co do odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Celowość przekwalifikowania zawodowego według art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej nie odnosi się jednak do jakiegokolwiek stanowiska pracy, ale do takiego, które uwzględnia rodzaj i charakter dotychczasowej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne ubezpieczonego. Istnieniu częściowej niezdolności do pracy nie przeczy też wykonywanie pracy zgodnej z kwalifikacjami, choć w rozmiarze odpowiadającym tej nieznacznej zdolności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2010 r., sygn. akt I UK 22/10). Ocena niezdolności do pracy w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających stąd ograniczeń możliwości wykonywania zatrudnienia wymaga wiadomości specjalnych. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dotyczących prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, do dokonywania ustaleń w zakresie oceny stopnia zaawansowania chorób oraz ich wpływu na stan czynnościowy organizmu, uprawnione są osoby posiadające fachową wiedzę medyczną, a zatem okoliczności tych można dowodzić tylko przez dowód z opinii biegłych sądowych, zgodnie z treścią art. 278 k.p.c. Opinia biegłego ma na celu ułatwienie Sądowi należytej oceny zebranego materiału dowodowego wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. Dlatego opinie sądowo-lekarskie sporządzone w sprawie przez lekarzy specjalistów, mają zasadniczy walor dowodowy dla oceny schorzeń wnioskodawcy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 11 lutego 2016 roku, sygn. akt III AUa 1609/15).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpatrywanej sprawy Sąd Okręgowy ocenił, że zaskarżona decyzja organu rentowego odmawiająca ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy jest nieprawidłowa, gdyż nie odpowiada rzeczywistemu stanowi rzeczy. Sąd, orzekając w sprawie, uwzględnił opinię główną i uzupełniającą wydaną przez biegłą sądową z zakresu medycyny pracy dr n. med. B. J.. Na podstawie badania podmiotowego, przedmiotowego, badań dodatkowych, konsultacji specjalistycznych, dostarczonej dokumentacji przez powoda biorąc pod uwagę dwie opinie biegłych specjalistów neurologii, biegła stwierdziła, że powód jest osobą częściowo niezdolną do pracy na okres 5 lat, tj. od 20 listopada 2018 r. do 20 listopada 2023 r. z powodu stwierdzonego od 21 lat przewlekłego schorzenia układu nerwowego z obecnym deficytem neurologicznym i psychiatrycznym powodującym niezdolność do pracy, naruszającą sprawność organizmu w stopniu umiarkowanym. Biegła wskazała, że biorąc pod uwagę wszystkie stwierdzone u odwołującego schorzenia z różnych organów występujące łącznie tj. współistniejące należy uznać, że zdolność jego do pracy jest w znacznym stopniu ograniczona. Rokowanie zależy od nasilenia choroby. Z powodu znacznych zmian strukturalnych zmiany mają charakter postępujący w zakresie psychicznym i neurologicznym. Stan powoda nie uległ poprawie w ciągu 21 lat. Biegła nie stwierdziła celowości przekwalifikowania zawodowego ani rehabilitacji leczniczej. Ubezpieczony ma wykształcenie podstawowe. Rodzaj schorzeń opisanych w opiniach biegłych sądowych i ich stopień nasilenia nadal powoduje częściową niezdolność do pracy w zawodzie kierowcy i montera instalacji sanitarnych.

W tym miejscu podkreślić należy, że podstawowym dowodem w sprawach o rentę jest dowód z opinii biegłego sądowego. W takim wypadku Sąd nie może poczynić ustaleń sprzecznych z opinią biegłego, jeśli jest ona prawidłowa i jeżeli odmienne ustalenia nie mają oparcia w pozostałym materiale dowodowym. Ponadto w wyroku z dnia 3 września 2009 r. (II UK 30/09) Sąd Najwyższy stwierdził, że gdy sprawa wymaga wiadomości specjalnych, to Sąd nie może rozstrzygać wbrew opinii biegłych sądowych. Oceny powyższej w niczym nie mogło zmienić przekonanie ubezpieczonego o złym stanie jej zdrowia. Zgodnie bowiem z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego, subiektywne przekonanie strony o stopniu niezdolności do pracy ze względu na stan zdrowia nie może mieć decydującego znaczenia dla ustalenia prawa do świadczenia rentowego, albowiem miarodajny jest obiektywnie istniejący stan zdrowia, stwierdzony w toku postępowania, do której to oceny uprawnieni są biegli sądowi lekarze o specjalności odpowiadającej schorzeniom osoby badanej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 1968 r., III PRN 66/68).

W tej sytuacji, Sąd Okręgowy, na podstawie wszechstronnej analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. uwzględnił odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 20 grudnia 2018 r., znak (...)- (...), orzekając co do istoty zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że M. R. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres 5 lat tj. w okresie od 20 listopada 2018 r. do 20 listopada 2023 r. o czym orzeczono w sentencji wyroku.