Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 23 czerwca 2014 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Bednarek-Moraś

SO Zbigniew Ciechanowicz (spr.)

SO Iwona Siuta

po rozpoznaniu w dniu 23 czerwca 2014 roku w Szczecinie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku R. K. i R. W.

z udziałem J. S. (1), K. O. i J. S. (2)

o zniesienie współwłasności

na skutek zażalenia J. S. (1) na postanowienie Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 1 kwietnia 2014 r. Sygn. akt I Ns 461/09

postanawia :

uchylić zaskarżone postanowienie.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 1 kwietnia 2014 r. Sąd Rejonowy w Gryficach odrzucił zażalenie uczestników J. S. (1) i J. S. (2) z dnia 13.04.2013 r. wskazując, z powołaniem na treść art. 394 § 1 k.p.c, iż zażalenie na powyższe postanowienie nie przysługuje. Sąd Rejonowy podkreślił, iż uczestnicy kwestionują postanowienie z dnia 10 kwietnia 2013 r. wydane w przedmiocie nałożenia na nich zobowiązania celem umożliwienia podjęcia dalszych czynności związanych ze zniesieniem współwłasności, a postanowienie to nie kończy postępowania, więc nie należy też do żadnej z kategorii orzeczeń wymienionych w powołanym przepisie.

Powyższe rozstrzygnięcie zaskarżył uczestnik J. S. (1) wnosząc m.in. o jego uchylenie w całości i „zasądzenie” zmiany postanowienia przez uznanie zasadności zaskarżenia czyli zażalenia z dnia 13 kwietnia 2013 r. na postanowienie Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 10 kwietnia 2013 r.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie okazało się o tyle uzasadnione, że doprowadziło do uchylenia zaskarżonego postanowienia.

Ocena prawidłowości kwestionowanego rozstrzygnięcia (o odrzuceniu zażalenia z 13.04.2014r.) wymaga zbadania charakteru postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 30 listopada 2012 r. będącego źródłem kwestionowanego obowiązku uczestników, albowiem na mocy tegoż orzeczenia w celu uzyskania w budynku mieszkalnym dwóch samodzielnych części budynku, które umożliwią zniesie współwłasności nieruchomości poprzez fizyczny jej podział, Sąd upoważnił uczestnika postępowania K. O.do dokonania szczegółowo wymienionych tam prac adaptacyjnych (pkt I) i nakazał uczestnikom udostępnienie zajmowanych przez nich części budynku mieszkalnego i gospodarczego w okresie do dnia 15 stycznia 2013 r. (pkt II). W treści uzasadnienia tego orzeczenia przytoczono § 4 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia (...)r. w sprawie sposobu i trybu dokonywania podziałów nieruchomości ((...)z treści którego wynika, iż jeżeli przedmiotem podziału jest nieruchomość zabudowana, a proponowany jej podział powoduje także podział budynku, granice projektowanych do wydzielenia działek gruntu powinny przebiegać wzdłuż pionowych płaszczyzn, które tworzone są przez ściany oddzielenia przeciwpożarowego usytuowane na całej wysokości budynku od fundamentu do przekrycia dachu. W budynkach, w których nie ma ścian oddzielenia przeciwpożarowego, granice projektowanych do wydzielenia działek gruntu powinny przebiegać wzdłuż pionowych płaszczyzn, które tworzone są przez ściany usytuowane na całej wysokości budynku od fundamentu do przekrycia dachu, wyraźnie dzielące budynek na dwie odrębnie wykorzystywane części, które mają własne wejścia i są wyposażone w odrębne instalacje.

Z kolei postanowieniem z dnia 10 kwietnia 2013 r. Sąd nakazał uczestnikom udostępnienie K. O. zajmowanej przez nich części budynku mieszkalnego i gospodarczego w okresie do dnia 30 czerwca 2013 r. w celu wykonania prac adaptacyjnych opisanych w pkt 1a), b), c) i d) postanowienia z dnia 30 listopada 2012 r.

Zarówno postanowienie z dnia 30 listopada 2012 r., jak i postanowienie z dnia 10 kwietnia 2013 r. zostało przez uczestnika J. S. (1) zaskarżone. Przy czym rozstrzygnięcie kwestii dopuszczalności tych odwołań oraz charakteru jaki należy nadać pismom tytułowanym „zażalenie” okazuje się niezbędna celem rozstrzygnięcia rozpoznawanego w niniejszej sprawie zażalenia.

Należy tu podkreślić, że wnioskodawcy wnosili o zniesienie współwłasności nieruchomości poprzez jej podział fizyczny na dwie nieruchomości. Podział miał więc dotyczyć budynku mieszkalnego, zabudowań gospodarczych (usytuowanych na przeciwległych granicach działki), wspólnej stodoły oraz podwórza.

Zwrócić należy tu uwagę na to, iż podobny stan faktyczny jak zaistniały w niniejszej sprawie był przedmiotem zgoła odmiennej, w zakresie sposobu procedowania, oceny Sądu Najwyższego wyrażonej w uzasadnieniu postanowienie z dnia (...)r. wydanego w sprawie o sygn. akt (...)

Sąd Najwyższy w sprawie o dział spadku, w skład którego wchodziła nieruchomość zabudowana uznał, że podział budynku położonego na tej nieruchomości jest dopuszczalny, gdy budynek może być podzielony biegnącą od granicy gruntu w górę płaszczyzną (ścianą) pionową już istniejącą lub wykonaną i postanowieniem wstępnym uznał żądanie podziału budynku mieszkalnego za usprawiedliwione w zasadzie oraz upoważnił wnioskodawcę do wykonania - tymczasowo na jego koszt - prac adaptacyjnych polegających na zamurowaniu otworu drzwiowego i wykonaniu pionowej ściany trwałej murowanej na strychu, po uzyskaniu zezwoleń wymaganych prawem budowlanym. Przedmiotem zainteresowania Sądu Najwyższego była kwestia, czy dopuszczalne było wydanie na podstawie art. 318 § 1 k.p.c. postanowienia wstępnego i czy mogło ono dotyczyć określenia sposobu podziału wchodzącej w skład masy spadkowej nieruchomości. Analiza uzasadnienia wskazuje, że na tak postawione pytanie udzielono odpowiedzi przeczącej.

Sąd Najwyższy podzielił pogląd dopuszczający wydanie postanowienia wstępnego w postępowaniu nieprocesowym w sprawach o jakich jest mowa w art. 567, 618 i 685 k.p.c., a także w innych lub w tych samych sprawach, lecz w innej sytuacji, w której zachodziła możliwość i celowość orzeczenia wstępnego „co do samej zasady” opisanej w art. 318 § 1 k.p.c. Dodał jednakże, iż jest to możliwe w warunkach, jakie odpowiadają wyrokowi wstępnemu, tj. jeżeli przedmiotem postępowania jest zasądzenie świadczenia lub ustalenie, a dochodzone świadczenie jest sporne tak co do zasady, jak i co do wysokości, co nie miało miejsca w analizowanej sprawie, gdyż nie był w niej spełniony warunek wydania postanowienia wstępnego na podstawie art. 318 § 1 k.p.c. w postaci sporności wysokości żądania osoby wszczynającej postępowanie.

W ocenie Sądu Najwyższego nie było również podstaw prawnych do odpowiedniego zastosowania w sprawie przepisu art. 11 ust. 2 ustawy o własności lokali, gdyż ten w sposób samodzielny i dotyczący jedynie materii opisanej tą ustawą reguluje przesłanki wydania przewidzianego w nim postanowienia wstępnego oraz jego treść (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia (...) (...)w tym i przewiduje upoważnienie zainteresowanego uczestnika do dokonania w trakcie postępowania robót adaptacyjnych oraz dopuszczająca ustanowienie określonych nakazów i zakazów usuwających przeszkody stawiane w ich wykonaniu przez innych uczestników.

Dodać przy tym należy, iż powyższy pogląd nie stanowi w orzecznictwie Sądu Najwyższego poglądu odosobnionego, gdyż już w postanowieniu z dnia (...)uznano, iż w sprawie o zniesienie współwłasności, podobnym do analizowanego staniu faktycznego, nie jest dopuszczalne wydanie postanowienia wstępnego, określającego sposób zniesienia współwłasności.

W uzasadnieniu tego ostatniego orzeczenia Sąd Najwyższy podkreślił, iż do zamknięcia rozprawy stronie służy uprawnienie do składania stosownych wniosków i kształtowania postępowania w zakresie ustaleń mających służyć rozstrzygnięciu w sprawie, a stosownie do treści art. 316 § 1 k.p.c. sąd wydaje orzeczenie, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. To właśnie ten stan rzeczy z chwili zamknięcia rozprawy przesądza o wyniku sprawy, w tym wypadku o wyborze sposobu zniesienia współwłasności, z zachowaniem reguł z art. 211 i 212 k.c. Wydanie w rozważanym przypadku postanowienia wstępnego w istocie podważa sens dalszego postępowania, którego celem byłoby wydanie postanowienia końcowego.

Skupiając się jednak wyłącznie nad kwestią istotną ze względu na zakres zaskarżenia w niniejszej sprawie należy przyjąć, za Sądem Rejonowym „wstępny” charakter postanowienia z dnia 30 listopada 2012 r., podobnie jak i postanowienia z dnia 10 kwietnia 2013 r. jako zmieniającego merytoryczne rozstrzygnięcie z 30 listopada 2012 r. w pkt II.

W tych okolicznościach zdaniem Sądu Odwoławczego zarówno od postanowienia z dnia 30 listopada 2012 r. jak i postanowienia z dnia 10 kwietnia 2013 r. przysługuje odwołanie w postaci apelacji i jako taki środek odwoławczy potraktować należy wywiedzione przez J. S. (1) „zażalenie” z dnia 8 grudnia 2012 r. oraz z 15 kwietnia 2013 r.

W tym miejscu podkreślić należy, iż „zażalenie” z dnia 8 grudnia 2012 r. nie zostało dotychczas rozstrzygnięte, co czyni postanowienie z 30 listopada 2012 r. nadal nieprawomocnym. Warto bowiem zauważyć, co umknęło uwadze Sądowi I instancji, iż postanowienie z dnia 10 grudnia 2012 r. odrzucające zażalenie na postanowienie z dnia 30 listopada 2012 r. - już nawet abstrahując w kontekście powyższych wywodów od jego prawidłowości – zostało postanowieniem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 16 maja 2013 r., Sygn. akt II Cz 212/13 uznane za nieistniejące.

Skoro zatem postanowienie z dnia 10 kwietnia 2013 r. jest orzeczeniem merytorycznym odnoszącym się do kwestii zawartych w orzeczeniach „wstępnych” - nieprawidłowym było odrzucenie przez Sąd I instancji „zażalenia” jako niedopuszczalnego.

Warto bowiem wskazać, iż orzeczenie Sądu Rejonowego z 30 listopada 2012 r. oraz z 10 kwietnia 2013 r. jako rozstrzygające o sposobie zniesienia współwłasności nieruchomości, nadto upoważniające do dokonania prac adaptacyjnych przez wnioskodawcę, przy jaskrawym przecież sprzeciwie uczestników, ewidentnie wywiera wpływ na prawo własności tych ostatnich. Stąd też niedopuszczalny jawi się prezentowany przez Sąd Rejonowy pogląd o niezaskarżalności ww. orzeczeń. Skoro postanowienie Sądu już obecnie zakreśla zasadę i sposób zniesienia części przedmiotów będących we współwłasności - to strony zawsze winny mieć możliwość zainicjowania kontroli instancyjnej orzeczenia.

Nadto w świetle powyższych wywodów Sąd Rejonowy winien rozważyć potrzebę zawieszenia postępowania, w szczególności, iż Sąd ten podejmuje szereg czynności innych niż wskazane art. 179 § 3 k.p.c.

W świetle powyższego postanowienie o odrzuceniu zażalenia jako błędne na mocy art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. należało uchylić.

(...)

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

(...)