Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód Stowarzyszenie (...) z/s w P.wnosił o uznanie za niedozwolone postanowienia wzorca umownego wykorzystywanego przez pozwaną (...) (...)z/s w B.(dalej Kasa, pozwana). Powód zakwestionował postanowienie § 15 ust. 1 pkt f Regulaminu świadczenia usługi (...)o treści:

„Kasa nie jest zobowiązana do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań wynikających z niniejszego Regulaminu w przypadku zaistnienia okoliczności, za które Kasa odpowiedzialności nie ponosi, w szczególności (…) braku dostępu do usługi (...) spowodowanego koniecznością przeprowadzenia konserwacji lub rozbudowy (…).”.

W uzasadnieniu powód wskazał, że w jego ocenie kwestionowana klauzula:

1.  jest rażąco sprzecza z dobrymi obyczajami i narusza uzasadnione interesy konsumentów,

2.  powinna zostać uznana za niedozwoloną, gdyż całkowicie wyłącza swoją odpowiedzialność za okresy przerw w dostępie. Powód zaznaczył jednocześnie, że nie kwestionuje prawa pozwanej do czasowego zaprzestania świadczenia swoich usług w przypadku np. awarii, czy też na czas konserwacji albo ulepszenia czy rozbudowy systemu, jednakże w takich wypadkach, w ocenie powoda, pozwana nie powinna wówczas pobierać opłat albo powinna je zwracać za okresy kiedy w ogóle nie świadczyła swoich usług.

Powód wniósł również o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania według norm przypisanych.

W odpowiedzi na pozew pozwana zaprzeczając, iż zakwestionowane postanowienie umowne stanowi klauzulę niedozwoloną, wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda kosztów procesu wg norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Jednocześnie podniosła, że powód kwestionując przedmiotowy zapis w uzasadnieniu swego stanowiska w żaden sposób nie wskazał w czym upatruje sprzeczności z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta. Pozwana wskazała, że konserwacja i rozbudowa systemu jest niezbędna do działania systemu bankowości elektronicznej oraz zwiększenia. W ocenie Kasy działania te podejmowane są w interesie użytkowników, bowiem konserwacja umożliwia m.in. sprawdzenie poprawności działania systemu i jego bezpieczeństwa. Tym samym pozwana nadmieniła, iż kwestionowany zapis wprost wskazuje, że użytkownicy będą informowani o planowanych ograniczeniach za pośrednictwem strony internetowej będącej stroną dostępową do usługi. Zdaniem Kasy ograniczenia dostępności są podane do wiadomości użytkowników w sposób właściwy dla korzystania z tej usługi.

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił i zważył co następuje:

Bezspornym jest, iż pozwana w prowadzonej działalności gospodarczej wykorzystywała przytoczone w pozwie postanowienie umowne. Pozwana temu nie zaprzeczyła. Nie zarzuciła też niezgodności cytowanego postanowienia z treścią stosowanego wzorca umownego. W związku z tym, na podstawie art. 230 kpc okoliczność tę należało uznać za przyznaną. Pozwana nie twierdziła również, że kwestionowane postanowienie było przedmiotem indywidualnych uzgodnień z konsumentami.

Pozwana zarzuciła jednak, że kwestionowane w pozwie postanowienie nie stanowi klauzuli abuzywnej w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc.

Z powyższym twierdzeniem strony nie sposób się zgodzić.

W postępowaniu o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone przedmiotem oceny Sądu jest, czy zawarte we wzorcu postanowienia maja charakter niedozwolonych postanowień umownych.

W myśl art. 385 ¹ § 1 kc za takie uznaje się postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interes. Nie dotyczy to jednak postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę i wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. W ocenie Sądu zakwestionowane przez powoda postanowienie nie dotyczy głównych świadczeń stron. Przedmiotem postępowania jest analiza postanowień wzorców umowy, które pozwana przedstawia konsumentowi i o ile nie zostaną one zmienione w drodze wzajemnych uzgodnień stron, stają się obowiązujące w stosunkach między nimi kształtując w ten sposób ich wzajemne prawa i obowiązki. Okoliczność, że konsument ma możliwość dokładnego zapoznania się z treścią postanowień umowy nie przesądza, ze umowa nie ma charakteru wzorca zawierającego postanowienia uznawane za niedozwolone o ile kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszając jego interesy.

Przesłanki sprzeczności z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta muszą być spełnione łącznie. Pojęcie dobrych obyczajów jako klauzula generalna zastępuje stosowane uprzednio pojęcie zasad współżycia społecznego. Istotą pojęcia dobrego obyczaju jest szeroko rozumiany szacunek dla drugiego człowieka. W stosunkach z konsumentami powinien wyrażać się on właściwym informowaniem o wynikających z umowy uprawnieniach, niewykorzystywaniu uprzywilejowanej pozycji profesjonalisty przy zawieraniu umowy i jej realizacji, rzetelnym traktowaniu równorzędnego partnera umowy. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami można więc uznać działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron (M.Śmigiel Wzorce s. 360).

Chodzi więc o działanie potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające In minus od przyjętych standardów postępowania.

Naruszenie interesów konsumenta wynikające z niedozwolonego postanowienia musi być rażące a więc szczególnie doniosłe. Zazwyczaj sprowadza się ono do niekorzystnego (rażąco) ukształtowania sytuacji ekonomicznej konsumenta (por. E. Łętowska, Ustawa s.99, Cz. Żuławska, Komentarz 2001, s. 133).

Klauzula generalna wyrażona w art. 385 ¹ § 1 kc została uzupełniona przez ustawodawcę listą niedozwolonych postanowień umownych zamieszczoną w art. 385 ³ kc. Obejmuje on najczęściej spotykane w praktyce klauzule uznane za sprzeczne z dobrymi obyczajami i zarazem rażąco naruszające interesy konsumenta. Ich wspólną cechą jest nierównomierne rozłożenie praw, obowiązków i ryzyka między stronami prowadzące do zachwiania równowagi kontraktowej. Są to takie klauzule, które jedną ze stron (konsumenta) z góry w oderwaniu od konkretnych okoliczności stawiają w gorszym położeniu. Wyliczenie to ma charakter niepełny, przykładowy i pomocniczy. Funkcja jego polega na tym, że zastosowanie we wzorcu umowy postanowień odpowiadających wskazanym w katalogu znacząco ułatwić ma wykazanie, że spełniają one przesłanki niedozwolonych postanowień umownych objętych klauzulą generalną art. 385 ¹§ 1 kc.

W razie wątpliwości ciężar dowodu, że dane postanowienie nie spełnia przesłanek klauzuli generalnej spoczywa na przedsiębiorcy – art. 385 ¹ § 4 kc. Aby uchylić domniemanie, że klauzula umowna zgodna, z którąś z przykładowych klauzul wymienionych art. 385 ³ kc, jest niedozwolonym postanowieniem umownym należy wykazać, iż została ona uzgodniona indywidualnie lub, że nie kształtuje praw i obowiązków konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszając ich interesy mimo swego „niedozwolonego” brzmienia. Dopiero po wykazaniu tej drugiej okoliczności może dojść do uchylenia domniemania abuzywności.

Oceniając w świetle powyższego kwestionowane postanowienie wzorca stosowanego przez pozwaną stwierdzić należy, iż stanowi ono typową klauzulę abuzywną. Postanowienie tej treści prowadzi do wyłączenia odpowiedzialności pozwanej Kasy w stosunku do konsumenta w sytuacji, gdy przyczyny braku dostępu do usługi (...) leżą po stronie Kasy. Może to prowadzić do sytuacji, w której przedsiębiorca uzależnia odpowiedzialność względem konsumenta od wykonania zobowiązań przez osoby przy których pomocy wykonuje własne zobowiązanie (dostawca prądu, serwis), podczas, gdy obowiązujące przepisy prawa nie przewidują takiej możliwości (art. 471 - 474 kc).

Zgodnie bowiem z art. 471 kc dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Zakres tej odpowiedzialność można rozszerzyć albo ograniczyć, z tym że nieważne jest zastrzeżenie, iż dłużnik nie będzie odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną wierzycielowi umyślnie (art. 473 kc). Dodatkowo, dłużnik odpowiedzialny jest jak za własne działanie lub zaniechanie za działania i zaniechania osób, przy pomocy których zobowiązanie wykonuje (art. 474 kc). Przyjmuje się, że i tę odpowiedzialność można rozszerzyć bądź ograniczyć, jednakże bez możliwości wyłączenia odpowiedzialności za szkodę wyrządzaną umyślnie przez te osoby. Jednocześnie zakwestionowane postanowienie ogranicza obowiązek przedsiębiorcy w postaci zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie nie spełnione w całości lub w części. Należy w tym miejscu wskazać, że przedmiotowy zapis sprzeczny jest z zasadą ekwiwalentności świadczeń wynikającą z prawa cywilnego (art. 487 § 2 kc) i prowadzi do bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej, która otrzymuje ekwiwalent za całość świadczenia, mimo że wskutek wystąpienia przerw w dostępie do usługi bankowości elektronicznej odpada przyczyna świadczenia opłaty (za tę usługę). Konsument ma prawo oczekiwać zwrotu tego, co nie otrzymał ( usługa (...)), a stanowiło jego ekwiwalent świadczenia.

Zdaniem Sądu, nawet jeśli uwzględnić specyfikę świadczonej usługi, zwłaszcza fakt, że ma ona charakter ciągły i wynikającą z tego faktu konieczność okresowego wstrzymania dostarczania sygnału dla przeprowadzenia określonych czynności technicznych (napraw, remontów, konserwacji, rozbudowy sieci lub jej modernizacji itp.) brak jest uzasadnienia, aby pozwana pobierała wynagrodzenie za czas, kiedy użytkownik nie może korzystać z usługi.

Zatem w wyniku stosowania wskazanego w pozwie postanowienia dochodzi do przeniesienia na konsumentów ujemnych skutków wszelkich opóźnień Kasy w wykonywaniu należących do niej czynności wynikłych z awarii należących do pozwanej systemów komputerowych lub działań pretorów sieci telekomunikacyjnych świadczących usługi na rzecz Kasy. Oznacza to, że to konsument ponosi ryzyko oraz negatywne skutki nieprawidłowego działania swego kontrahenta czyli pozwanej.

W ocenie Sądu kwestionowane postanowienie wyłącza odpowiedzialność pozwanej względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Odzwierciedla więc cechy niedozwolonego postanowienia umownego wymienionego w art. 385 ³ pkt 2 kc co uzasadnia domniemanie o jego niedozwolonym charakterze.

Mając na uwadze okoliczności sprawy Sąd uznał, ze kwestionowane postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Stanowi więc niedozwolone postanowienie umowne w świetle przepisu art. 385 ¹ § 1 kc. Tym samym uznając, że spełnione zostały przesłanki klauzuli abuzywnej, Sąd na podstawie art. 479 ⁴² § 1 kpc zakazał pozwanej wykorzystywania w obrocie z konsumentami kwestionowanego postanowienia.

O obciążeniu pozwanej opłatą stałą od pozwu orzeczono na podstawie art. 26 ust. 1 pkt 6 w zw. z art. 113 ust 1 ustawy z dn. 28.07.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.nr 176, poz. 1398).

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono stosowanie do wyniku sporu na podstawie art. 98 i 99 kpc. Publikację prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt pozwanej zarządzono na zasadzie art. 479 ⁴⁴ kpc.

SSO Witold Rękosiewicz