Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 kwietnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Maria Padarewska - Hajn

Sędziowie: SSA Janina Kacprzak (spr.)

SSA Anna Szczepaniak-Cicha

Protokolant: st.sekr.sądowy Patrycja Stasiak

po rozpoznaniu w dniu 4 kwietnia 2014 r. w Łodzi

sprawy T. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w Z.

o podjęcie wypłaty emerytury,

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu

z dnia 20 maja 2013 r., sygn. akt: IV U 703/13;

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

Sygn. akt III AUa 1122/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 20 maja 2013 roku Sąd Okręgowy w Sieradzu zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w Ł. z dnia 12 marca 2013 roku i zobowiązał organ rentowy do podjęcia wypłaty emerytury należnej T. J. za okres od 1 października 2011 roku do 30 czerwca 2012 roku wraz z ustawowymi odsetkami od 23 grudnia 2012 roku.

W uzasadnieniu Sąd Okręgowy stwierdził, że wnioskodawca nabył prawo do świadczenia od 1 października 2009 roku i emerytura była mu wypłacana z uwagi na nieobowiązujący wówczas przepis art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej, dodany przez art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 21 stycznia 2000r. o zmianie ustawy emerytalnej , a uchylony od 8 stycznia 2009r. na podstawie ustawy o emeryturach kapitałowych.

W związku z tym Sąd Okręgowy zważył, ze wnioskodawca jako osoba, która nabyła prawo do emerytury od października 2009 roku mieści się w kategorii osób wymienionych w orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012r.,. w sprawie K 2/12, a mianowicie tych, które nabyły prawo do emerytury po 8 stycznia 2009r. i w konsekwencji, wobec uznania przez Trybunał niekonstytucyjności art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. w związku z art. 103a w stosunku do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 roku, zawieszenie wypłaty świadczenia w okresie od 1 października 2011 roku do 30 czerwca 2012 roku było bezzasadne i wydane w oparciu o przepis sprzeczny z Konstytucją. W okresie tym wnioskodawca miał pełne prawo do otrzymania przyznanego świadczenia.

Powyższe orzeczenie zaskarżył apelacją organ rentowy zarzucając naruszenie prawa materialnego art. 103 a ustawy z dnia 17.12.1998r o emeryturach i rentach z FUS w związku z art. 28 ustawy z dnia 16.12.20lOr o zmianie ustawy o finansach publicznych i niektórych innych ustaw ( Dz.U.Nr257,poz.l726) i art. 6 tej ustawy w świetle wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13.11.2012r w sprawie sygn. akt K 2/12 poprzez nieuzasadnione, zdaniem skarżącego przyjęcie, że treść wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13.11.2012r ( data ogłoszenia w dzienniku ustaw 22.11.2012r) ma także w sprawie wnioskodawcy.

Wskazując na powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania wnioskodawcy.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że prawo do emerytury z art. 29 ustawy emerytalnej wnioskodawca nabył od dnia 8.11.2008r - na podstawie decyzji z dnia 25.11.2008r, a wypłata emerytury była zawieszona z uwagi na kontynuowanie przez wnioskodawcę zatrudnienia ( art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej obowiązujący na datę wydawania decyzji z dnia 25.11,2008r.).W odniesieniu do wnioskodawcy oznacza to, iż nie mieści się on w kręgu osób wskazanych wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13.11.2012r w sprawie sygn. akt K2/12.

Sąd Apelacyjny ustalił, że prawo do emerytury ubezpieczony nabył od (...)roku na mocy decyzji organu rentowego z 25 listopada 2008 roku. Wyłata emerytury został jednak zawieszona z uwagi na kontynuowanie przez ubezpieczonego zatrudnienia.

Na mocy decyzji z 20 października 2009 roku, począwszy od 1 października 2009 roku, organ rentowy ponownie przyznał wnioskodawcy emeryturę i wznowił wypłatę świadczenia. Następnie, decyzją z 14 października 2011roku, organ rentowy wstrzymał z urzędu T. J. emeryturę od dnia (...). z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia na podstawie art. 103a ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Decyzją z 16 lipca 2012 roku organ rentowy podjął wypłatę świadczenia od 1 lipca 2012 roku, po uprzednim wykazaniu przez skarżącego rozwiązania stosunku pracy z dniem 30 czerwca 2012 roku.

Decyzją z 12 marca 2013 roku za Nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł., odmówił uchylenia decyzji z 14 października 2011 roku w części, w jakiej decyzja ta zawieszała prawo T. J. do emerytury za okres od 1 października 2011 roku do 30 czerwca 2012 roku, co oznaczało dla ubezpieczonego odmowę podjęcia wypłaty świadczenia za sporny okres. Organ zaznaczył, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 2012 roku w sprawie sygn. K 2/12 , ogłoszony w publikatorze 22 listopada 2012 roku, nie ma zastosowania do przypadającego przed tą ostatnią datą okresu zawieszenia emerytury na podstawie przepisu art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. o zmianie ustawy o finansach publicznych w zw. z art. 103a ustawy emerytalnej, co miało miejsce w niniejszej sprawie. (dowód: decyzje: k. 27/28, k. 39/40, k. 143, k. 154 i k. 173, świadectwo pracy k. 149 akt ZUS).

Sąd Apelacyjny w Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna i skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku.

Spór w sprawie dotyczy zastosowania wobec skarżącego przepisu art. 103a ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227, z późn. zm ) w związku z art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 roku o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw ( Dz. U. nr 257, poz. 1726 ), na podstawie których z dniem 1 października 2011 roku zawieszono wypłatę emerytury ubezpieczonego.

W istocie Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 13 listopada 2012 roku w sprawie K 2/12 orzekł, że art. 28 cytowanej ustawy z dnia 16 grudnia 2010 roku w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS, dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z 16 grudnia 2010 r., w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Mocą art. 6 ustawy z 16 grudnia 2010 roku, ustawodawca dodał do ustawy o emeryturach i rentach z FUS art. 103a, zgodnie z którym prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury. Zgodnie z regulacją zawartą w art. 28 ustawy z 16 grudnia 2010 roku, nowy art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS należy stosować do emerytur przyznanych przed dniem wejścia w życie tej ustawy, poczynając od dnia 1 października 2011 roku.

Podstawowy problem w rozpatrywanej przez Trybunał Konstytucyjny sprawie dotyczył oceny czy ustawodawca, rozciągając obowiązek rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą - jako warunek realizacji prawa do emerytury - na osoby, które skutecznie nabyły i zrealizowały prawo do emerytury w okresie od 8 stycznia 2009 roku do 31 grudnia 2010 roku, nie naruszył zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. W tym okresie bowiem treścią ryzyka emerytalnego było wyłącznie osiągnięcie wieku emerytalnego (oraz stażu), co oznacza, że realizacja świadczenia następowała niezależnie od dalszego zatrudnienia. Trybunał podkreślił, że zasada ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa związana jest z bezpieczeństwem prawnym jednostki. Przejawia się w takim stanowieniu i stosowaniu prawa przez państwo, by nie stawało się ono „pułapką” dla obywatela i by mógł on układać swoje sprawy w zaufaniu, że nie naraża się na skutki, których nie był w stanie przewidzieć w momencie podejmowania decyzji i działań oraz w przekonaniu, że jego działania będą także później uznawane przez porządek prawny. Trybunał uznał, że rozwiązanie przyjęte przez ustawodawcę w art. 28 ustawy z 16 grudnia 2010 roku spowodowało, że osoby, które skutecznie nabyły i zrealizowały prawo do emerytury w okresie od 8 stycznia 2009 roku do 31 grudnia 2010 roku, zostały objęte nową, mniej korzystną dla nich treścią ryzyka emerytalnego, co naruszyło konstytucyjną zasadę zaufania obywateli do państwa.

Przedmiotowe rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego nie znajduje jednak zastosowania do skarżącego zważywszy, że miał ona prawo do emerytury ustalone decyzją organu rentowego od (...)roku, a więc przed 8 stycznia 2009 roku, tj. w stanie prawnym, w którym obowiązywał przepis art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, będący w swej treści odpowiednikiem aktualnie obowiązującego art. 103a ustawy emerytalnej. Przepis ten stanowił, że prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał ją bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Z powyższego wynika, że w reżimie prawnym, w którym T. J. nabył prawo do świadczenia emerytalnego, nie było możliwości, podobnie jak obecnie, pobierania tego świadczenia bez rozwiązania stosunku pracy z ostatnim pracodawcą, na rzecz którego ubezpieczona wykonywała zatrudnienie po wydaniu decyzji ustalającej prawo do emerytury. Dlatego też wypłata emerytury skarżącego została zawieszona.

Wskazać należy, że Trybunał Konstytucyjny wypowiedział się także w kwestii zgodności z Konstytucją przepisu art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, obowiązującego od dnia 1 lipca 2000 roku do 7 stycznia 2009 roku, na podstawie którego zawieszono apelującej wypłatę emerytury w 2008 roku. W wyroku z dnia 7 lutego 2006 roku, SK 45/04, (OTK-A 2006, Nr 2, poz. 15) Trybunał uznał, że przepis ten jest zgodny z Konstytucją, nie narusza zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, zasady niedziałania prawa wstecz, zasady ochrony praw nabytych, czy obowiązku wprowadzania zmian do systemu prawnego z zachowaniem odpowiedniego vacatio legis. Trybunał uznał tym samym, że ustawodawca ma prawo uzależnić podjęcie wypłaty emerytury od uprzedniego rozwiązania stosunku pracy, a rozwiązanie to nie narusza zasady równości. W uzasadnieniu wskazał, że do ustawodawcy należy precyzyjne określenie kryteriów nabycia i korzystania z prawa do emerytury. Ma on przy tym szeroki zakres swobody pod warunkiem poszanowania istoty konstytucyjnego prawa do zabezpieczenia społecznego. Konstytucja nie zawiera nakazu zagwarantowania świadczeń emerytalnych osobom kontynuującym działalność zawodową. Emerytura jest w założeniu świadczeniem, które zastępuje, a nie uzupełnia wynagrodzenie ze stosunku pracy i do jej istoty należy zapewnienie środków utrzymania w razie zaprzestania pracy, w związku z osiągnięciem określonego wieku. W tym kontekście rozwiązanie stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą stanowi cechę istotną, uzasadniającą efektywne korzystanie z prawa do świadczeń emerytalnych. Osoby, które postanowiły nie rozwiązywać stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą, nie mają wspólnej cechy istotnej z punktu widzenia realizacji prawa do emerytury.

Nadto w wyroku z dnia 11 marca 2004 roku, w sprawie sygn. akt (...) UK 276/03 (LEX nr 985593), Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że cel nowelizacji art. 103 ust 2a jest oczywisty, zmierza do wymuszenia na pracodawcy świadomej decyzji co do ponownego zatrudnienia osoby z ustalonym prawem do emerytury. Ustawodawca ma prawo wprowadzać, czy też modyfikować zasady zawieszalności świadczeń emerytalno-rentowych, mając na uwadze aspekty społeczno-ekonomiczne, w tym aktualne tendencje na rynku pracy, co w żadnym stopniu nie narusza zasady demokratycznego państwa prawa urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej wyrażonej w art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto Sąd Najwyższy stwierdził, iż regulacja ta nie narusza zasady ochrony praw nabytych potwierdzonej art. 67 ust. 1 Konstytucji RP, albowiem nie pozbawia ona osób zainteresowanych prawa do emerytury, lecz oddziela nabycie prawa do emerytury w wyniku ziszczenia się ryzyka ubezpieczeniowego (dożycie odpowiedniego wieku) od zawieszenia świadczenia w razie kontynuacji zatrudnienia bez rozwiązania stosunku pracy. W przypadku istnienia przyczyny zawieszenia świadczenia - kontynuowanie zatrudnienia, konsekwencją zawieszenia prawa do świadczenia jest wstrzymanie jego wypłaty, jednak ustanie tej przyczyny powoduje wznowienie wypłaty świadczenia od miesiąca ustania. Zmodyfikowana zasada zawieszalności świadczeń nie łamie zasady lex retro non agit, gdyż nie odbiera ubezpieczonemu nabytych praw do świadczeń emerytalnych, lecz zmienia, od daty określonej w art. 3 ustawy z dnia 20 stycznia 2000 roku, dotychczasowe zasady ich zawieszania, wyrażające się warunkowym wstrzymaniem ich wypłaty, co jest dopuszczalne i możliwe w zaistniałych wówczas okolicznościach społeczno-ekonomicznych. Regulacja zawarta w art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej, która objęła osoby pobierające emeryturę, nie naruszała więc praw nabytych. Nie pozbawiała ona bowiem ubezpieczonych prawa do emerytury. Z kontynuowaniem zatrudnienia bez rozwiązania stosunku pracy łączyła konsekwencje w postaci zawieszenia prawa do świadczenia i w efekcie wstrzymania jego wypłaty (art. 134 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej). Ustanie przyczyny zawieszenia prawa do emerytury (rozwiązanie stosunku pracy) powodowało wznowienie wypłaty świadczenia (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 lipca 2003r., (...) UK 363/02, LEX nr 985610).

Rozważania zawarte w powyższych judykatach odnoszą się do istoty regulacji mającej zastosowanie w rozpatrywanym przypadku. Zawieszenie prawa do emerytury w związku z pozostawaniem w dotychczasowym zatrudnieniu jest funkcjonalnie uzasadnione i ma podstawę w art. 67 ust. 1 Konstytucji RP, który wiąże z osiągnięciem wieku emerytalnego powstanie prawa do zabezpieczenia społecznego. Innymi słowy, wobec skarżącego nie ma zastania zasada ochrony praw nabytych, bowiem prawo do emerytury wnioskodawca nabył w reżimie prawnym ukształtowanym przez treść art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej w brzmieniu uniemożliwiającym pobieranie świadczenia emerytalnego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy. Z tego względu nie dotyczy go wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 roku, odnoszący się do innej kategorii ubezpieczonych, a mianowicie tych, którzy działając w zaufaniu do państwa i stanowionego przez nie prawa, decyzję co do przejścia na emeryturę podjęli w czasie, gdy nie było wymogu przerwania zatrudnienia (od 8 stycznia 2009 roku do 31 grudnia 2010 roku). Jak wywiódł Trybunał w motywach wyroku - gdyby ci ubezpieczeni wiedzieli, że nastąpi niekorzystna zmiana stanu prawnego, uzależniająca realizację prawa od uprzedniego rozwiązania stosunku pracy, to ich decyzja, czy przejść na emeryturę, mogłaby być inna (teza 7.2.).

Tylko osoby, które w okresie od 8 stycznia 2009 roku do 31 grudnia 2010 roku nabyły i zrealizowały prawo do emerytury bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywały zatrudnienie bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, mają prawo do dalszej wypłaty emerytury od dnia 1 października 2011 roku bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Oznacza to, że art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury w dniu jego wejścia w życie i później, tj. po 1 stycznia 2011 roku, jak też do osób, które nabyły prawo do emerytury w okresie obowiązywania art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach, a więc przepisu uniemożliwiającego realizację prawa do emerytury do czasu rozwiązania stosunku pracy. W stosunku do tej ostatniej grupy ubezpieczonych ustawodawca nie wprowadził „nowej” treści ryzyka emerytalnego, skoro wymóg rozwiązania stosunku pracy był dla nich „starym” ryzykiem, obowiązującym w momencie podejmowania decyzji o wystąpieniu o emeryturę. Do tej właśnie kategorii ubezpieczonych należy skarżący.

Reasumując, ponowne rozpoznanie sprawy doprowadziło do wykazania, że Sąd Okręgowy w Sieradzu, dokonał błędnych rozważań w zakresie zastosowania do wnioskodawcy wyroku Trybunał Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 roku przyjmując – za pewne omyłko- inną datę nabycia przez wnioskodawcę prawa do świadczenia, niż wynikało to z prawidłowo ustalonego stanu faktycznego sprawy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny uznając apelację organu rentowego za uzasadnioną orzekł stosownie do treści art. 386 § 1 k.p.c.