Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 października 2012 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego w W.

przeciwko D. K.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

z dnia 28 marca 2012 r. sygn. akt I C 518/11

I  oddala apelację;

II  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Bydgoszczy oddalił powództwo Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego w W. skierowane przeciwko D. K. o zapłatę kwoty 75.679,49 zł. Fundusz dochodził zwrotu od sprawcy szkody wypłaconego odszkodowania na podstawie art. 110 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2002 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. 2003 r. nr 124 poz. 1952).

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

Podniósł zarzut przedawnienia.

Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

W dniu 13 kwietnia 2003 r. pozwany kierując pojazdem mechanicznym naruszył zasady bezpieczeństwa ruchu drogowego i spowodował szkodę komunikacyjną.

W następstwie wypadku śmierć ponieśli dwaj pasażerowie samochodu kierowanego przez pozwanego, natomiast dwaj inni odnieśli obrażenia ciała. Uszkodzony został też motocykl z którym zderzył się pojazd kierowany przez pozwanego. Pozwany został uznany za winnego popełnienia przestępstwa wyrokiem Sądu Rejonowego w Inowrocławiu z dnia 24 stycznia 2006 r. Wyrok uprawomocnił się w dniu 19 lipca 2008 r.

Pozwany nie korzystał z ochrony ubezpieczeniowej, nie zawarł umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów.

Pozwany Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny wypłacił w dniu 28 stycznia 2004 r. P. Z. 25.000 zł tytułem zadośćuczynienia za śmierć syna, 2.095 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu, 3.025 zł tytułem zwrotu kosztów nagrobku oraz 387,25 zł tytułem zwrotu kosztów ubioru.

W dniu 28 stycznia 2004 r. Fundusz wypłacił R. Z. 25.000 zł tytułem zadośćuczynienia za śmierć syna, 2.095 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu, 3.025 zł tytułem zwrotu kosztów nagrobka oraz 387,25 zł tytułem zwrotu kosztów ubioru.

W dniu 9 stycznia 2004 r. Fundusz wypłacił P. G. (1) kwotę 8.500 zł tytułem odszkodowania za uszkodzony motocykl marki K..

W dniu 11 września 2006 r. Fundusz wypłacił na rzecz spółki (...) reprezentującej P. G. (2) kwotę 4.165 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę oraz tytułem zwrotu kosztów leczenia, zakupu leków oraz zwrotu kosztów dojazdu.

W dniu 21 lutego 2007 r. Fundusz wypłacił na rzecz Kancelarii (...) reprezentującej P. G. (2) kwotę 2.000 zł tytułem dopłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę oraz kosztów leczenia i rehabilitacji.

Sąd Okręgowy nie miał wątpliwości, że wypłata przez Fundusz świadczenia rekompensującego szkodę wynikłą ze zdarzenia rodzi po stronie Funduszu prawo dochodzenia zwrotu spełnionych świadczeń od sprawcy szkody i osoby zobowiązanej do zawarcia umowy ubezpieczenia. Sąd uznał jednak, że zasadnym jest podniesiony zarzut przedawnienia. Zdaniem Sądu Okręgowego cytowana ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych wprowadziła trzyletni termin przedawnienia roszczeń Funduszu z tytułu zwrotu wypłaconych świadczeń. Bieg okresu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym Fundusz spełnił świadczenie. Jest to przepis szczególny o którym mowa w art. 118 kc. Zauważył też Sąd, że obecnie straciło aktualność orzecznictwo oparte na przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 2004 r. nie regulujących tej kwestii. Ponieważ Fundusz spełnił pierwsze świadczenie w styczniu 2004 r. a ostatnie w lutym 2007 r. to od tych dat należy liczyć trzyletni bieg okresu przedawnienia, ponieważ obowiązywały już obecne regulacje dotyczące przedawnienia. Skoro powód złożył pozew dopiero w dniu 12 maja 2011 r. powództwo oddalono jako przedawnione.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł powód skarżąc wyrok w całości.

Zarzucił naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 110 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych poprzez przyjęcie, że upłynął termin przedawnienia, który wynosi trzy lata, oraz naruszenie art. 4421 § 2 poprzez jego niezastosowanie i nie przyjęcie, że termin przedawnienia wynosi dwadzieścia lat licząc od daty zdarzenia.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od pozwanego dochodzonej kwoty ewentualnie jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podkreśla, że szkoda wynikła z występku i została ustalona skazującym prawomocnym wyrokiem karnym. Powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, powód twierdzi, że jeżeli kierujący pojazdem mechanicznym spowodował szkodę czynem niedozwolonym będącym przestępstwem, to roszczenie o naprawienie szkody przedawnia się z upływem dziesięciu lat, od dnia popełnienia przestępstwa (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11.02.2003r. sygn. V CKN 1664/00, OSNC 2004/5/75). Obecnie, wobec tego, że roszczenie nie uległo przedawnieniu z uwagi na art. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny (Dz.U.2007/80/538) zastosowanie ma art. 4421 § 2 kc stanowiący, że jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa, bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia.

Skoro szkoda wynikła z występku to przewidziany termin przedawnienia biegnie od chwili zdarzenia wyrządzającego szkodę (13 kwietnia 2003 r.) i roszczenie nie jest przedawnione.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Ustawa z dnia 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz.U. z 1990/59/344 ze zm) stanowiła jedynie, że Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny obowiązany jest wypłacić odszkodowanie lub spełnić świadczenie za szkodę na mieniu i osobie m.in. wtedy gdy posiadacz zidentyfikowanego pojazdu mechanicznego, którego ruchem szkodę wyrządzono nie był ubezpieczony ubezpieczeniem obowiązkowym i że po wypłacie odszkodowania Fundusz dochodzi zwrotu wypłaconych kwot od sprawcy i osoby, która nie dopełniła obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia (art. 55 ust. 1 i 3 w zw. z art. 51 ust. 2 lit. a cytowanej ustawy). Ponieważ ustawa z 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej nie regulowała kwestii przedawnienia roszczeń zwrotnych Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego od sprawcy szkody, gdy posiadacz pojazdu mechanicznego nie dopełnił obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, orzecznictwo Sądu Najwyższego wypełniło tę lukę. Przyjmowano powszechnie (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 1996 r, III CZP 58/06 OSNC 1996, nr 10, poz. 131, wyrok z dnia 11 lutego 2003 r V CKN 1664/00, OSNC 2004/5/75, wyrok z 18 maja 2004 r, Lex nr 174209), że roszczenie Funduszu o zwrot wypłaconego odszkodowania na podstawie art. 51 ust. 2 pkt. 2 ustawy z dnia 28 lipca 1990 o działalności ubezpieczeniowej, przedawnia się w tym samym czasie, co roszczenie poszkodowanego do sprawcy szkody. Podstawą prawną tych roszczeń jest art. 518 § 1 pkt. 1 kc. Oparcie roszczenia zwrotnego Funduszu na podstawie art. 518 § 1 pkt. 1 kc prowadziło do wniosku, że Fundusz spłacający poszkodowanego nabywa zaspokojoną wierzytelność do wysokości dokonanej zapłaty z takim samym ograniczonym terminem przedawnienia, jaki – po odliczeniu okresu, który do tego czasu upłynął – pozostawał poszkodowanemu do dochodzenia odszkodowania od sprawcy szkody, dłużnik-sprawca szkody nie może bowiem być w gorszej sytuacji, niżby był w procesie odszkodowawczym, wszczętym przez poszkodowanego. Z tego względu – zdaniem Sądu Najwyższego – początek biegu przedawnienia roszczenia zwrotnego Funduszu nie może rozpoczynać się z dniem, w którym Fundusz – jako zobowiązany do świadczenia – naprawił szkodę.

Ustawa z dnia 28 lipca 1990 o działalności ubezpieczeniowej utraciła moc z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (tekst jedn. Dz.U.2010/11/66 ze zm.) co nastąpiło z dniem 1 stycznia 2004 r. W tym samym dniu (1 stycznia 2004 r.) weszła w życie ustawa z dnia 22 maja 2003 r. ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. z 2003/124/1152/ze zm.) regulująca m.in. wszelkie kwestie dotyczące ubezpieczeń obowiązkowych oraz Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego. Podobnie jak ustawa wcześniejsza (z dnia 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej) obecnie obowiązująca ustawa z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych stanowi, że do zadań Funduszu należy m.in. zaspokajanie roszczeń z tytułu ubezpieczeń obowiązkowych na osobie, w mieniu, w mieniu i na osobie, gdy posiadacz zidentyfikowanego pojazdu mechanicznego, którego ruchem szkodę tą wyrządzono, nie był ubezpieczony obowiązkowym ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych (art. 98 ust. 1 pkt. 3 lit.a). Również na gruncie obecnie obowiązujących przepisów Fundusz z chwilą wypłaty odszkodowania w przypadkach określonych w art. 98 ust.1 pkt.3, ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych nabywa prawo regresu do sprawcy szkody i osoby, która nie dopełniła obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego. Osoby te obowiązane są do zwrotu Funduszowi spełnionego świadczenia i poniesionych kosztów (art. 110 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych). Zmianą a właściwie novum jest regulacja zawarta w art. 110 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych. W myśl tego przepisu roszczenia Funduszu wynikające z ust. 1 art. 98 ulegają przedawnieniu na zasadach określonych w kodeksie cywilnym, nie wcześniej jednak niż z upływem 3 lat od dnia spełnienia przez Fundusz świadczenia.

Sąd Okręgowy uznał, że art. 110 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych wprowadził trzyletni termin przedawnienia roszczeń Funduszu z tytułu zwrotu wypłaconych świadczeń, a bieg tego terminu rozpoczyna się od dnia w którym Fundusz spełnił świadczenie. Skarżący natomiast jest zdania, że roszczenia Funduszu o zwrot spełnionego świadczenia i poniesionych kosztów ulegają przedawnieniu na zasadach określonych w kodeksie cywilnym czyli według zasad dotychczas przyjmowanych z tym, że nie mogą one ulec przedawnieniu wcześniej niż z upływem 3 lat od dnia spełnienia przez Fundusz świadczenia.

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu I instancji, że art. 110 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych jest przepisem szczególnym o którym mowa w art. 118 kc określającym ogólne terminy przedawnienia roszczeń. Wbrew stanowisku skarżącego wprowadza on trzyletni termin przedawnienia roszczeń Funduszu z tytułu wypłaconych świadczeń, który rozpoczyna się od dnia w którym Fundusz spełnił świadczenie. Zawarcie w art. 110 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych zastrzeżenia, że roszczenia Funduszu o których mowa w ust. 1 ulegają przedawnieniu na zasadach określonych w kodeksie cywilnym należy tłumaczyć w ten sposób, że do przedawnienia tych roszczeń stosuje się wszelkie zasady dotyczące przedawnienia jak wstrzymanie i zawieszenie biegu przedawnienia, przerwanie biegu przedawnienia ect.

Stanowisko powoda, że roszczenie Funduszu o zwrot spełnionego świadczenia, kierowane do sprawcy szkody przy ustaleniu, że szkoda jest wynikiem przestępstwa przedawnia się jednocześnie na podstawie dwóch przepisów szczególnych tj. na podstawie art. 4421 § 2 kc i na podstawie art. 110 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych tj. w ciągu dwudziestu lat od dnia popełnienia przestępstwa ale nie wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia spełnienia przez Fundusz świadczenia, jest stanowiskiem błędnym, prowadzącym do sytuacji, w której roszczenia zwrotne Funduszu wobec sprawcy szkody przedawniałyby się nawet po upływie dwudziestu lat.

Do wyobrażenia jest bowiem i taka sytuacja w której Fundusz wypłaciłby świadczenie rekompensujące szkodę wynikłą ze zbrodni lub występku, za które odpowiedzialność ponosi kierujący pojazdem, po dziewiętnastu latach od dnia popełnienia przestępstwa (zdarzenia wyrządzającego szkodę). Idąc tropem wywodów skarżącego należałoby konsekwentnie przyjąć, że roszczenie zwrotne Funduszu przedawniałoby się dopiero po upływie dwudziestu dwóch lat od daty zdarzenia wywołującego szkodę. Taka konstrukcja jest nie do przyjęcia.

Art. 118 kc stanowi, że regułą jest przedawnienie dziesięcioletnie i trzyletnie. To ostatnie przewidziane jest tylko dla roszczeń o świadczenia okresowe i roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, a zatem regułą jest przedawnienie dziesięcioletnie. Odstępstwo od terminów ogólnych przewidzianych w art. 118 kc może przewidywać tylko przepis rangi ustawowej. Takim przepisem jest art. 110 ust. 4 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych.

Mając na uwadze powyższe apelację oddalono w oparciu o art. 385 kpc.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą orzeczono stosownie do art. 98 kpc.