Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 kwietnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Ewa Naze

Sędziowie: SSA Mirosław Godlewski (spr.)

SSA Iwona Szybka

Protokolant: st.sekr.sądowy Aleksandra Słota

po rozpoznaniu w dniu 3 kwietnia 2014 r. w Łodzi

sprawy A. P. przy udziale (...) w B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddziałowi w Ł.

o ustalenie właściwego prawodawstwa,

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 8 marca 2013 r., sygn. akt: VIII U 2673/12,

uchyla zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przekazuje sprawę do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddziałowi w Ł..

Sygn. akt. III AUa 828/13

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział II w Ł. decyzją z 24 maja 2012 roku stwierdził, że ustawodawstwem właściwym zgodnie z którym ustalany jest obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym dla A. P. w okresie od 1 stycznia 2011 roku, jest ustawodawstwo polskie.

W ocenie organu rentowego, A. P., prowadząca w Polsce pozarolniczą działalność gospodarczą podlega nadal temu ustawodawstwu w zakresie ustalenia podlegania obowiązkowi ubezpieczenia społecznego albowiem nie wykazała, aby zawarta z firmą (...) pracodawcą niemieckim, umowa o pracę wskazująca miejsce jej świadczenia w Czechach i na Słowacji była faktycznie realizowana. Wskazując na powyższe organ jako podstawę prawną wydanej decyzji przywołał, przepisy art. 13 ust. 3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 roku w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz art. 83 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 roku Nr 205 poz. 1585 ze zmianami).

W odwołaniu, A. P. zarzuciła naruszenie przepisów art. 13 ust. 3 w związku z art. 13 ust. 1 lit. b Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego Rady (WE) nr 883/2004 oraz art. 16 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 roku dotyczącego wykonywania Rozporządzenia nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE.L.2009/284/1) poprzez ostateczne rozstrzygnięcie o ustawodawstwie właściwym z zakresu zabezpieczenia społecznego i zaniechanie uprzedniego wydania decyzji ustalającej tymczasowo mające zastosowanie ustawodawstwo. Nadto, obrazę przepisu art. 28 § 1 ustawy z dnia 4 lutego 2011 roku prawo prywatne międzynarodowe w związku z art. 8 Rozporządzenia PE i Rady WE nr 593/2008 z 17 czerwca 2008 roku (Dz.Urz.UEL z 2008 r. nr 177 poz. 6) poprzez dokonanie oceny umowy o pracę zawartej z niemieckim pracodawcą w oparciu o przepisy prawa polskiego.

Wskazując na powyższe wnosiła o zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie, że od 1 października 2011 roku podlega jako pracownik najemny ustawodawstwu niemieckiemu, właściwemu ze względu na siedzibę zatrudniającego pracodawcy.

(...) z siedzibą w B., przyłączył się do odwołania.

Wyrokiem z 8 marca 2013 roku wydanym w sprawie VIII U 2673/12 Sąd Okręgowy w Łodzi zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, iż dla A. P. ustawodawstwem właściwym w zakresie ubezpieczeń społecznych za okres od 1 października 2011 roku jest ustawodawstwo niemieckie i orzekł o kosztach procesu.

Wydając przedmiotowy wyrok sąd pierwszej instancji przyjął za podstawę rozstrzygnięcia następujące ustalenia faktyczne.

A. P., mająca stałe miejsce zamieszkania w Polsce, od 2 stycznia 2005 roku prowadzi na terenie Polski pozarolniczą działalność gospodarczą jako agent ubezpieczeniowy. Z tego tytułu opłacała do września 2011 roku, składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i Fundusz Pracy. Dnia 1 października 2011 roku pomiędzy A. P. a spółką (...) z siedzibą w B. reprezentowaną przez J. G., zawarta została umowa o pracę. Miejscem wykonywania pracy miały być miasta C. i S. Ż. w których to odwołująca się miała pracować jako promotor szkoleń internetowych. Spółka (...) zatrudniała około 800 osób na stanowisku promotora szkoleń internetowych. Zatrudniała także kilkunastu koordynatorów i kierowników grup. Praca promotora polegała na pozyskiwaniu klientów na szkolenie internetowe. A. P. od 1 października 2011 roku świadczyła pracę na rzecz niemieckiego pracodawcy na terenie Czech oraz Słowacji. Poszukując posługujących się językiem polskim klientów, zainteresowanych zakupem szkoleń internetowych prowadzonych przez (...). Do wskazanych miejscowości wyjeżdżała raz w miesiącu albowiem zgodnie z umową miała obowiązek świadczenia pracy przez 4 godziny w miesiącu, dwie godziny na terenie C. i dwie godziny na ternie Ż.. Wykonywanie pracy dokumentowała raportami. Za wykonywaną pracę uzyskiwała dochód w wysokości około 300 złotych miesięcznie to jest około 10 % dochodu uzyskiwanego z prowadzonej działalności gospodarczej.

Ustalając stan faktyczny, sąd pierwszej instancji nie odmówił wiarygodności przedłożonym dokumentom, dał też wiarę przeprowadzonym dowodom z zeznań świadków oraz odwołującej.

Złożone odwołanie uznał za zasadne. Wskazując na treść art. 83 ust. 1 pkt. 1 i 2 ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205 poz. 1585 ze zmianami), art. 16 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) z dnia 16 września 2009 roku Nr 987/2009 oraz art. 13 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 roku w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE.L z dnia 30 kwietnia 2004 roku skonstatował, że na instytucji państwa zamieszkania osoby co do której spełnione są przesłanki o których mowa w art. 13 Rozporządzenia 883/2004 oraz w art. 16 Rozporządzenia 987/2009, ma obowiązek, ustalenia na wniosek lub z urzędu właściwe ustawodawstwo tymczasowe. Przy czym, przy uwzględnieniu także treści art. 83 ust. 1 pkt. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, organ winien to uczynić w formie decyzji, nie mającej charakteru decyzji tymczasowej w rozumieniu art. 120 tejże ustawy, decyzji od której służy odwołanie do sądu (art. 83 ust. 2 ustawy). Wskazując na powyższe wywodził dalej, iż ocena organu odnośnie realizacji zawartej umowy o pracę była błędna, co ostatecznie wykazało przeprowadzone przed sądem pierwszej instancji postępowanie dowodowe. Powyższe, w ocenie sądu pierwszej instancji uzasadniało wydanie zaskarżonej decyzji z tym, że winno być ograniczone wyłącznie do ustalenia tymczasowo ustawodawstwa właściwego.

Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył apelacją w całości organ rentowy, zarzucając obrazę przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez ustalenie, że umowa o pracę zawarta z firma (...) była w rzeczywistości realizowana i praca była wykonywana oraz art. 16 rozporządzenia nr 987/2009 i art. 13 rozporządzenia nr 883/2004 poprzez ich zastosowanie w sytuacji, gdy przywołana umowa o pracę nie była wykonywana.

Wskazując na powyższe apelant wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja jest zasadna o tyle, że skutkuje koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającej go decyzji organu rentowego i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania wprost organowi rentowemu. Ma rację apelująca, argumentując wniesioną apelację, że w sprawie nie została rozpoznana jej istota. W okolicznościach faktycznych przedmiotowej sprawy, poza sporem pozostaje, że A. P. wystąpiła z wnioskiem o ustalenie dla niej ustawodawstwa właściwego, wskazując, iż mieszkając i prowadząc w Polsce pozarolniczą działalność gospodarczą zawarła z pracodawcą niemieckim umowę o pracę, która będzie wykonywana w Czechach i na Słowacji. Organ rentowy rozpoznając złożony wniosek, mimo przywołania w treści decyzji przepisu art. 13 ust. 3 Rozporządzenia nr 883/2004, całkowicie pominął tryb procedowania przewidziany w Rozporządzeniu nr 987/2009 przechodząc wprost do merytorycznej oceny wniosku poprzez ocenę ważności przywołanej umowy o pracę. W konsekwencji wydana decyzja, wskazująca jako właściwe ustawodawstwo polskie opiera się o stwierdzenie, że nie ma podstaw do stosowania regulacji z art. 13 ust. 3 Rozporządzenia nr 883/2004 skoro umowa o pracę na którą się powołuje ubezpieczona nie jest realizowana, tym samym nie ma podstaw do zmiany w zakresie istniejącego modelu podlegania ubezpieczeniom społecznym wynikającym z ustawodawstwa polskiego jako właściwego z racji prowadzenia działalności. Ten sam kierunek rozumowania w praktyce zaprezentował sąd pierwszej instancji otwierając postępowanie dowodowe nakierowane na ważność zawartej umowy o pracę i czyniąc ustalenia, że wskazywana umowa jest realizowana co zwalcza apelant poprzez zarzut oparty o treść art. 233 § 1 k.p.c. Zarzut, jak trafnie podnosił w toku rozprawy apelacyjnej pełnomocnik ubezpieczonej i zainteresowanego, który przybrał postać jedynie polemiczną. Mimo powyższego, zaskarżony wyrok nie może się ostać. Z uwagi bowiem na szczególną regulację dotyczącą ustalenia ustawodawstwa właściwego, regulację zawartą w rozporządzeniach nr 883/2004 oraz nr 987/2009 tak organ rentowy jak i sąd rozpoznający odwołanie, nie byli uprawnieni do dokonywania ocen w przedmiocie stosunku pracy na który powoływała się ubezpieczona we wniosku o ustalenie ustawodawstwa właściwego. Nie oznacza to jednakże, tego, że w tego typu sprawach organ rentowy pozbawiony jest prawa do dokonywania jakichkolwiek ocen będąc zmuszonym do przyjęcia przedłożonych twierdzeń i dokumentów w formie, jaką one przybiorą. Organ krajowy nie tylko ma prawo, ale także obowiązek analizować zgłoszony stan pod kątem zgodności z prawem i stanem faktycznym podnoszonych twierdzeń, także (czego w niniejszej sprawie zabrakło tak na etapie przed organem jak i w postępowaniu sądowym) w aspekcie ewentualnego podjęcia działań nakierowanych na wycofanie potwierdzenia ubezpieczenia społecznego, jeżeli takie zostało wydane przez władze innego państwa w sytuacji, gdy w ocenie organu krajowego nie było do tego podstaw. Tyle tylko, że wskazane ewentualne wątpliwości nie mogą być oceniane władzo w formie decyzji organu krajowego i następczo sądu krajowego, lecz mogą stanowić uzasadnienie wystąpienia do organu właściwego państwa, stosownie do trybu przewidzianego w § 16 przy uwzględnieniu także § 5 rozporządzenia nr 987/2009. Zaniechanie tam wskazanego trybu i przejście do władczych rozstrzygnięć nakierowanych na przesądzenie nieważności przywoływanego stosunku pracy u pracodawcy innego państwa oraz ostatecznego ustalenia właściwego ustawodawstwa nie może być akceptowane i traktowane jako wydanie decyzji z art. 16 ust. 2 rozporządzenia nr 987/2009. W związku z czym, nie ma możliwości podania takiej decyzji, treść której przecież wyznacza granice kognicji kontroli sądowej, kontroli co do legalności i merytorycznej poprawności, w ramach postępowania przed krajowym sądem ubezpieczeń społecznych. Sąd ten bowiem, tak jak i organ krajowy nie ma jurysdykcji w zakresie decydowania o ważności przywoływanego stosunku pracy i z racji granic kontroli wyznaczonych treścią decyzji organu rentowego, a nadto nie może wydawać orzeczeń za organ rentowy. To ostatnie jest szczególnie wyraźnie widoczne w przedmiotowej sprawie, w której z wydaniem decyzji co do ustalenia tymczasowo ustawodawstwa właściwego konieczne jest dokonanie przez organ określonych aktów staranności z którymi wiąże się otwarcie wskazanych w rozporządzeniu terminów z upływem, których powstają określone prawa dla stron. W tym stanie rzeczy, tym bardziej nie ma podstaw, aby to sąd, rozpoznając odwołanie od decyzji wydanej z całkowitym pominięciem procedury przewidzianej w rozporządzeniu nr 987/2009, decyzji dotyczącej ustalenia ostatecznego właściwego ustawodawstwa, zmieniając wskazaną decyzję orzekał w istocie po raz pierwszy w sprawie tymczasowego ustalania ustawodawstwa właściwego także pomijając przewidziany w rozporządzeniu tryb procedowania, wyłączając również możliwości podejmowania przez właściwe organy decyzji w sprawie, także w ramach przewidzianego porozumienia. (patrz także - SN wyrok z 6 czerwca 2013 roku II UK 333/12 – legalis).

Mając powyższe na uwadze, nie mając na etapie postępowania przed sądem drugiej instancji jakichkolwiek możliwości sanowania nieprawidłowości, jakie wystąpiły na etapie postępowania przed organem rentowym, skutkujących pozostawieniem poza rozpoznaniem materialnoprawnej podstawy rozstrzygnięcia, należało na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w związku z art. 477/14a/ k.p.c. orzec jak w sentencji wyroku.

Przewodniczący Sędziowie