Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 czerwca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA– Teresa Mróz (spr.)

Sędzia SA– Ewa Klimowicz - Przygódzka

Sędzia SO (del.) – Magdalena Sajur – Kordula

Protokolant: – sekr. sąd. Mariola Frąckiewicz

po rozpoznaniu w dniu 18 czerwca 2014 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Ltd. (...) z siedzibą w Turcji

przeciwko E. Z.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 25 lipca 2013 r.

sygn. akt XX GC 794/12

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI A Ca 1554/13

UZASADNIENIE

Powódka (...) LTD. (...). z siedzibą w K. (Turcja) wniosła o zasądzenie od pozwanego E. Z. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...) z siedzibą w W. kwoty 38.769,87 USD wraz z ustawowymi odsetkami wskazanymi od poszczególnych kwot oraz kosztów postępowania i zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Dnia 23 sierpnia 2012r. Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Gospodarczy XX Wydział Gospodarczy wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym orzekając zgodnie z żądaniem pozwu.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty wniesionym dnia 5 września 2012r. pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. Pozwany zarzucił powódce brak przedstawienia dokumentów stwierdzających odbiór towaru wysłanego przez powódkę. Wskazał ponadto, iż brak jest zamówień lub umów, na podstawie których powódka mogła dokonać produkcji, wystawić fakturę i obciążyć zobowiązaniami pozwanego, a oprócz tego przedstawione przez powódkę faktury zostały wystawione na inną firmę niż firma pozwanego. Pozwany podniósł także zarzut nieprawidłowego przedstawienia kwoty zobowiązania.

Wyrokiem z dnia 25 lipca 2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od pozwanego na rzecz powódki 38.769,87 USD wraz z odsetkami ustawowymi od kwot: 13.428,55 USD zł od dnia 13 października 2010 r. do dnia zapłaty; 12.714,61 USD zł od dnia 4 września 2010 r. do dnia zapłaty; 12.626,71 USD zł od dnia 25 września 2010 r. do dnia zapłaty oraz zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 10.052 zł tyłem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Orzeczenie powyższe zapadło na podstawie następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych Sądu Okręgowego:

W ramach łączącej strony stałej współpracy gospodarczej pozwany E. Z. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) z siedzibą w W. zamówił u powódki (...) LTD. (...). z siedzibą w K. (Turcja) towary. Zamówiony towar został następnie dostarczony przez powódkę i odebrany przez pozwanego. Za dostarczone i odebrane towary powódka wystawiła i przesłała pozwanemu faktury na łączną kwotę dochodzoną żądaniem pozwu. Wobec braku zapłaty powódka skierowała do pozwanego wezwanie do zapłaty. Przedmiotowa kwota nie została jednak uiszczona.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy uznał, że roszczenie powódki jest uzasadnione i zostało przez nią udowodnione. Sąd pierwszej instancji odwołując się do treści art. 605 i 612 k.c. stwierdził, że na powodzie spoczywał obowiązek wytworzenia rzeczy będących przedmiotem umowy oraz ich dostarczenia, odpowiednikiem tego świadczenia po stronie pozwanego stało się odebranie rzeczy oraz zapłata określonej ceny. W typowej bowiem umowie sprzedaży (dostawy) do obowiązków sprzedawcy (dostawcy), należą wyłącznie świadczenia o charakterze niepieniężnym, tzn. przeniesienie na rzecz kupującego (odbiorcy) własności i posiadania rzeczy, natomiast obowiązek świadczenia pieniężnego, czyli zapłaty ceny, obciąża kupującego (art. 535 k.c., art. 605 k.c.). Sąd wskazał również, że stosownie do art. 535 w zw. z art. 155 § 2 k.c. umowa sprzedaży rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku jest umową zobowiązującą i konsensualną. Wobec tego do potraktowania wymienionej umowy sprzedaży za zawartą wystarczy okoliczność, że strony uzgodniły przedmiotowo istotne jej postanowienia, tj. rodzaj i ilość towaru oraz jego cenę. Samo wydanie rzeczy jest tu więc bez znaczenia.

W ocenie Sądu Okręgowego wskazane obowiązki powódki zostały należycie wykazane.

Sąd Okręgowy podkreślił, że zgodnie z poglądem panującym w orzecznictwie przedsiębiorca, wnoszący pozew o zapłatę za dostawy towarów, powinien w pozwie podać i opisać okoliczności faktyczne, z których wynika obowiązek zapłacenia ceny przez odbiorcę. Jednocześnie powinien podać wszystkie dowody pozwalające na stwierdzenie istnienia podstaw żądania a przede wszystkim dowody dostarczenia przedmiotu dostawy. Z tą bowiem chwilą, zgodnie z art. 605 k.c., odbiorca jest zobowiązany do odbioru przedmiotu dostawy i zapłacenia ceny. W związku z dostawami częściowymi dowody powinny pozwolić na ich indywidualizację. Zakres tych obowiązków powoda jest niezależny od tego, jakie stanowisko zajmie pozwany a zwłaszcza, którym twierdzeniom będzie zaprzeczał. Na powodzie nie spoczywa jedynie obowiązek wykazania, że zawarł z pozwanym umowę o określonej treści ale również wykazania, że jej postanowienia były faktycznie realizowane, czego dowodem stała się okoliczność dostarczenia przedmiotu dostawy. Roszczenie bowiem istnieje, jeżeli podmiot, który się na nie powołuje wykaże, iż w ramach tego stosunku podjął odpowiednie czynności które są podstawą uprawniająca do domagania się jego zasądzenia. Zdaniem Sądu Okręgowego ocena przedstawionego przez powódkę w niniejszym postępowaniu materiału dowodowego pozwala stwierdzić, że przedmiotowe czynności zostały przez powódkę podjęte. Z pewnością potwierdzająca tą okoliczność stał się fakt wystawienia dokumentów celnych, określających jednoznacznie odbiorcę i eksportera towarów, ich ilość oraz kwoty na jakie wystawiono z tego tytułu faktury.

Pozwany natomiast chcąc uwolnić się z ciążącego na nim zobowiązania powinien wykazać zasadność podnoszonych przez siebie zarzutów.

Wskazane przez pozwanego zarzuty nie znajdują jednak odzwierciedlenia w jakimkolwiek materiale dowodowym, a poparte zostały jedynie gołosłownymi twierdzeniami, które w świetle przedstawionego przez powódkę materiału dowodowego stały się mało wiarygodną podstawą merytorycznej oceny.

Sąd wskazał, że zgodnie z poglądem prezentowanym w orzecznictwie rozkład ciężaru dowodu (art. 6 k.c.) i jego procesowy odpowiednik (art. 232 k.p.c.) nie może być rozumiany w ten sposób, że ciężar dowodu zawsze spoczywa na powodzie. W razie sprostania przez powoda ciążącym na nim obowiązkom dowodowym, na stronie pozwanej spoczywa ciężar udowodnienia ekscepcji i faktów uzasadniających jej zdaniem oddalenie powództwa. Natomiast jeżeli materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie daje podstawy do dokonania odpowiednich ustaleń faktycznych w myśl twierdzeń jednej ze stron, Sąd musi wyciągnąć ujemne konsekwencje z braku udowodnienia faktów przytoczonych na uzasadnienie żądań lub zarzutów. Należy to rozumieć w ten sposób, że strona, która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swych twierdzeń ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu, co do tych okoliczności na niej spoczywał. Przedstawienie natomiast przez stronę dowodu w celu wykazania określonych twierdzeń o faktach sprawy, z których wywodzi ona korzystne dla siebie skutki, nie jest jej prawem czy obowiązkiem procesowym, lecz ciężarem procesowym, wynikającym i zagwarantowanym przepisami prawa, przede wszystkim w jej własnym interesie. To interes strony, jakim jest wygranie procesu, nakazuje jej podjąć wszelkie możliwe czynności procesowe w celu udowodnienia przedstawionych twierdzeń o faktach.

Odnosząc się do zarzutu pozwanego dotyczącego braku wskazania przez powódkę zamówień lub umów czyli źródła zobowiązania, Sąd wskazał, że przewidziana forma czynności prawnej dla zawarcia umowy dostawy ma jedynie charakter formy dla celów dowodowych i jej głównym celem jest zapewnienie pewności obrotu. W zasadzie więc umowa taka może być zawarta w dowolnej formie, nawet ustnie. Brak stosownego dokumentu nie powoduje bowiem nieważności umowy. Ponadto zgodnie z zasadą wyrażoną w treści art. 353 ¹ k.c. zasadą swobody umów, strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny wedle swojego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Potwierdza to tezę, że sama forma umowy nie stała na przeszkodzie kontynuowania wzajemnej współpracy pomiędzy stronami. Jeżeli natomiast pozwany wysuwa sprzeczną tezę to na nim spoczywa ciężar wykazania tej okoliczności. W ocenie sądu jednak w żadnej mierze okoliczność ta nie została wykazana.

W ocenie Sądu Okręgowego bezzasadny jest zarzut pozwanego braku wykazania okoliczności dostarczenia towaru. Załączone przez powódkę dowody pozwalają stwierdzić, że przedmiotowe towary zostały przez powódkę odebrane. Po pierwsze z dokumentów celnych przedstawionych przez powódkę jednoznacznie wynika fakt wywozu towarów, których bezpośrednim odbiorcą był pozwany. Dokumenty celne są bowiem dowodem potwierdzającym wywóz towarów, a ich obalenie musi się opierać na wiarygodnych przesłankach. Treść powyższych dokumentów jest pewnością zasadniczą przesłanką świadczącą o tym, że zamówienie dostawy zostało przez powódkę zrealizowane a stroną na rzecz której je zrealizowano był pozwany. W ocenie Sądu Okręgowego wskazany dokument celny stanowi istotne potwierdzenie wykonania przez powódkę ciążących na niej zobowiązań z tytułu łączącej strony umowy. Na powódce bowiem spoczywał obowiązek wytworzenia rzeczy oraz ich dostarczenia pozwanemu. Z kolei na pozwanym spoczywał obowiązek odbioru rzeczy. Skoro zatem pozwany twierdzi, że towar nie został mu dostarczony powinien powyższą okoliczność należycie wykazać.

Sąd Okręgowy podniósł, że na podstawie wskazanych dokumentów powódka wystawiła faktury, w których wskazane kwoty składają się na przedmiotowe roszczenie. Zgodnie z poglądem prezentowanym w orzecznictwie faktura jest dokumentem rozliczeniowym umożliwiającym spełnienie świadczenia w przypadku odebrania jej przez stronę pozwaną. Sąd podkreślił również, że samo przyjęcie towaru za oferowaną w fakturze cenę rodzi natychmiastowy obowiązek zapłaty (o ile strony uprzednio nie zawierały umowy odmiennie regulującej warunki zapłaty).

Sąd Okręgowy podniósł, że faktura VAT jest dokumentem, który w praktyce obrotu gospodarczego niemal zawsze dokumentuje dokonanie czynności pomiędzy przedsiębiorcami. Z uwagi na to, że obowiązek jej wystawienia płynie z przepisów o charakterze publicznoprawnym (art. 106 ustawy o VAT), jest bowiem dokumentem, który może funkcjonować zupełnie niezależnie od zawartej między stronami pisemnej umowy. Tak jak każdy dokument prywatny, fakturę należy traktować jako dowód tego, że określona osoba złożyła oświadczenie zawarte w tym dokumencie. Wobec tego nie ma podstaw, aby nadawać fakturze moc dowodową inną niż jakimkolwiek innym dokumentom. Z kolei fakturę bez podpisu dłużnika należy uznać za dokument obejmujący wyłącznie oświadczenie wierzyciela. Dlatego też, chcąc udowodnić zasadność dochodzonego roszczenia wierzyciel musi wykazać zawarcie umowy i spełnienie przez siebie świadczenia. Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy wskazał, że wynikające z łączącej strony umowy obowiązki powoda zostały wykazane.

Ponadto Sąd podkreślił, że ewentualne kwestionowanie faktur przez pozwanego nie zostało wykazane. Wysuwany przez pozwanego zarzut nienależności wskazanych na fakturach kwot oraz ich niezgodności z zamówieniem pozostaje bezzasadny w relacji do okoliczności, że pozwany pomimo to nie podjął żadnych czynności w celu weryfikowania ich treści i ewentualnie zasadności. Kwestia ta, zdaniem sądu pierwszej instancji, nie pozostaje bez znaczenia biorąc pod uwagę, że jako podmiot profesjonalny pozostający w stałych stosunkach gospodarczych powinien należycie działać we własnym interesie i w przypadku niezgodności wystawionych faktur lub kwestionowania ich zasadności mógł je zwrócić powodowi.

Odnośnie do zarzutu pozwanego dotyczącego nieprawidłowego przedstawienia kwoty zobowiązania, Sąd wskazał, że zgodnie z poglądem panującym w orzecznictwie w sytuacji gdy strona domaga się zasądzenia świadczenia w walucie obcej, zasądzenie równowartości takiego świadczenia w złotych polskich, bez zmiany stanowiska strony co do rodzaju waluty w jakiej świadczenie powinno zostać zasądzone, jest orzekaniem, wbrew art. 321 § 1 k.p.c., o świadczeniu którego strona w ogóle nie dochodziła. Od woli strony zależy bowiem w jakiej postaci żąda ona zasądzenia świadczenia na swoją rzecz. Sąd nie ma podstaw, aby samodzielnie zmienić rodzaj żądanego przez stronę świadczenia.

Jako podstawę prawną roszczenia Sąd Okręgowy wskazał art. 605§1 k.c.

O kosztach orzeczono na mocy art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany. Zaskarżając orzeczenie w całości zarzucił Sądowi Okręgowego:

1. błedy w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku (art. 328 § 2 k.p.c.), polegające na tym, że Sąd nieprawidłowo ustalił następujące okoliczności sprawy:

a) fakt stałej współpracy gospodarczej stron, podczas gdy w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym należy uznać, że strony nie pozostają w żadnych stosunkach gospodarczych, jako że okoliczność ta nie została udowodniona przez powoda żadnym środkiem dowodowym, a uwzględnienie przez Sąd tej okoliczności nastąpiło na podstawie gołosłownych twierdzeń strony powodowej, którym pozwany zaprzeczał,

b) fakt, że nie można uznać, że w sprawie zachodzą wyjątkowe okoliczności uwzględniające spóźnione okoliczności i dowody, podczas gdy w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym należy przyjąć, że okoliczność działania przez stronę bez pomocy profesjonalnego pełnomocnika w trakcie sporządzania sprzeciwu uzasadnia brak winy w niezgłoszeniu odpowiednich dowodów w początkowym etapie postępowania, ponadto pozwany nie zgłaszał nowych dowodów, a jedynie chciał doprecyzować zarzuty,

c) okoliczność, że zgłoszone przez pełnomocnika pozwanego wnioski i twierdzenia w piśmie z dnia 11 lipca 2013 r. oraz na rozprawie są spóźnione, podczas gdy w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym należy przyjąć, że stanowią one jedynie sprecyzowanie wniosków i twierdzeń podniesionych w sprzeciwie przez pozwanego działającego samodzielnie jako osoba nieprofesjonalna. Na zasadność tego twierdzenia wskazuje w szczególności okoliczność, że pismo z dnia 11 lipca 2013 roku nie zawiera żadnych załączonych dowodów, a jedynie skonkretyzowane twierdzenia pozwanego,

d) fakt złożenia zamówienia towaru u powódki przez stronę pozwaną, podczas gdy w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym należy uznać, że strona pozwana nie złożyła zamówienia na przedmiotowy towar, ponieważ okoliczność ta nie została udowodniona przez powódkę żadnym środkiem dowodowym, a uwzględnienie przez Sąd tej okoliczności nastąpiło na podstawie gołosłownych twierdzeń strony powodowej, którym pozwany zaprzeczał,

e) okoliczność, że towar został doręczony stronie pozwanej przez powódkę, podczas gdy w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym należy uznać, że towar nigdy nie został dostarczony pozwanemu, okoliczność nie została udowodniona przez stronę powodową, nie zostały załączone do pozwu żadne dowody, które by tę okoliczność potwierdziły, ani list przewozowy CMR, ani morski list przewozowy konosament, pozwany także tej okoliczności nie przyznał, sam zaś fakt wystawienia dokumentów celnych nie jest wystarczającym dowodem pozwalającym stwierdzić, że dostawa towarów nastąpiła, w sytuacji gdy pozwany tej okoliczności zaprzecza,

f) okoliczność, że dokumentacja celna przedłożona przez stronę powodową stanowi istotne potwierdzenie faktu doręczenia towaru pozwanemu oraz wykonania ciążących na powódce obowiązków, podczas gdy w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym należy przyjąć, że dokumentacja ta stanowi wyłącznie dowód faktu wywozu towaru z Turcji,

g) ustalenie, że powódka sprostała ciążącym na niej obowiązkom dowodowym, w sytuacji, gdy w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym sąd powinien uznać, że strona powodowa takowym obowiązkom nie sprostała;

h) ustalenie, że pozwany mógł zwrócić faktury powódce, w sytuacji gdy powódka nie udowodnił okoliczności, że pozwany otrzymał faktury.

Pozwany zarzucił Sądowi Okręgowemu naruszenie przepisów prawa materialnego:

1. art. 605 w zw. z art. 612 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, skutkujące błędnym przyjęciem przez sąd I Instancji, że strony wiązał wskazany w tych przepisach stosunek umowy dostawy, do którego należy odpowiednio stosować przepisy o sprzedaży,

2. art. 612 k.c. w zw. z art. 544 § 1 i 2 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, skutkujące brakiem uwzględnienia przez sąd meriti dyspozycji, która wskazuje, że kupujący obowiązany jest zapłacić cenę dopiero po nadejściu rzeczy na miejsce przeznaczenia,

3. art. 612 k.c. w zw. z art. 554 k.c. odnośnie braku uwzględnienia zarzutu przedawnienia co do faktury z dnia 13.08.2010 r.,

4. art. 606 k.c. który stanowi, że umowa dostawy powinna być stwierdzona pismem;

5. art. 6 k.c. poprzez jego błędną wykładnię, skutkującą nieprawidłowym przyjęciem przez Sąd I instancji, że na pozwanym, a nie powódce ciąży obowiązek wykazania braku zamówień lub umów, czyli źródła zobowiązania, co zostało stwierdzone w następujący sposób: „ W zasadzie umowa taka może być zawarta w dowolnej formie, nawet ustnie (...) Jeżeli natomiast pozwany wysuwa sprzeczną tezę to na nim spoczywa ciężar wykazania tej okoliczności. W ocenie sądu jednak w żadnej mierze okoliczność ta nie została wykazana", jak i w ogóle błędny rozkład ciężaru dowodu pomiędzy stronami, gdyż to powódka nie sprostała ciążącym na niej obowiązkom dowodowym. Mając powyższe na względzie, należy wskazać, iż powódka nie udowodniła także faktu zawarcia ustnej umowy z pozwanym,

6. art. 32 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP poprzez ich niewłaściwe zastosowanie poprzez naruszenie zasady równości stron w postępowaniu przed Sądem skutkujące tym, że Sąd I Instancji dopuścił wszystkie wnioski dowodowe powołane przez stronę powodową, natomiast niezasadnie oddalił wnioski dowodowe powołane na te same oraz podobne okoliczności faktyczne przez stronę pozwaną oraz zwrócił pismo pełnomocnika pozwanego, które precyzowało zarzuty zgłoszone w sprawie przez pozwanego, 7. art. 4 Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR), który stanowi, że dowodem zawarcia umowy przewozu jest list przewozowy.

Ponadto pozwany zarzucił Sądowi Okręgowemu naruszenie przepisów postępowania cywilnego:

1. art. 217 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, skutkujące brakiem uwzględnienia, że wnioski i twierdzenia powołane w piśmie z dnia 11 lipca 2013 r. stanowią jedynie sprecyzowanie zarzutów i stanowiska pozwanego przedstawionego w sprzeciwie, a nie są nowymi wnioskami w sprawie. Od początku w sprzeciwie pozwany zgłaszał najistotniejsze zarzuty w prawie, natomiast powódka w odpowiedzi na sprzeciw nie zgłosiła żadnych wniosków dowodowych, które by te zarzuty obaliły,

2. art. 6 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie, skutkujące tym, że Sąd I instancji nie uwzględnił faktu, że sąd powinien przeciwdziałać przewlekaniu postępowania i dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie nastąpiło na pierwszym posiedzeniu, jeżeli jest to możliwe bez szkody dla wyjaśnienia sprawy, podczas gdy w niniejszym postępowaniu brak uwzględnienia sprecyzowanych wniosków pozwanego, zgłoszonych także ustnie na rozprawie w dniu 16 lipca 2013 r. przez pełnomocnika pozwanego spowodowało istotną szkodę dla wyjaśnienia racji pozwanego, co miało wpływ na wynik postępowania, a ponadto w wezwaniu na rozprawę pozwany E. Z. został wezwany do stawienia się osobiście celem przesłuchania, które nie nastąpiło,

3. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie, skutkujące tym, że Sąd I instancji nie dokonał wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego w sprawie, pominięcie w ustaleniu okoliczności faktycznych sprawy podniesionych w piśmie pozwanego z dnia 11 lipca 2013 r. oraz sprecyzowanych zarzutów podniesionych na rozprawie w dniu 16 lipca 2013 r. przez pełnomocnika pozwanego, a dowody przedłożone w sprawie zostały ocenione przez Sąd I Instancji w sposób dowolny a nie swobodny,

4. art. 232 k.p.c. poprzez błędną wykładnię, skutkującą tym, że Sąd I instancji nieprawidłowo przyjął, że to na pozwanym, a nie powódce ciąży obowiązek wykazania braku zamówień lub umów, czyli źródła zobowiązania,

5. art. 232 k.p.c. w zw. z art. 606 k.c. poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie , że zastrzeżona dla celów dowodowych forma pisemna umowy jest bez znaczenia i uznanie, że „w zasadzie umowa taka może być zawarta nawet ustnie". Brak rozważenia przez Sąd jak to należy odnieść do zastrzeżonej dla celów dowodowych (ad probationem) formy pisemnej,

6. art. 230 k.p.c. w zw. z art. 231 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie, skutkujące tym, że Sąd I instancji bezpodstawnie przyjął domniemanie faktyczne pozostawania stron w stosunkach gospodarczych oraz faktu zawarcia umowy dostawy, podczas gdy okoliczności te nie zostały w żaden sposób wykazane przez stronę powodową, a ustalenia takiego nie można poczynić z innych faktów sprawy, fakty nie zostały przyznane przez stronę pozwaną, a wręcz wyraźnie okoliczność tę zakwestionował pełnomocnik pozwanego na rozprawie w dniu 16 lipca 2013 r. oraz pozwany w zarzutach w złożonym sprzeciwie,

7. art. 217 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie skutkujące ustaleniem na podstawie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów, że nastąpiła dostawa towarów pozwanemu, gdy okoliczność ta w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym nie została udowodniona przez stronę pozwaną, na której spoczywał ciężar dowodu, a strona pozwana tej okoliczności nie przyznała, a wręcz wyraźnie okoliczność tę zakwestionował pełnomocnik pozwanego na rozprawie w dniu 16 lipca 2013 r. oraz pozwany podniesionym zarzucie nieprzedstawienia dokumentów stwierdzających odbiór towaru wysłanego przez powoda",

8. art. 217 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 230 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę materiału dowodowego w sprawie w szczególności dokumentów faktur: nr (...), z których wynikało, że płatność 80% powinna nastąpić po 60 dniach od daty konosamentu, a konosament w niniejszej sprawie nie został przedstawiony ani strona powodowa nie udowodniła faktu, że pozwany konosament otrzymał lub że konosament został w ogóle wystawiony, a pozwany tej okoliczności nie przyznał, co więcej, okoliczność tę zakwestionował,

9. art. 217 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 230 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę materiału dowodowego w sprawie w szczególności dokumentów faktur poprzez nie uwzględnienie okoliczności, że dokumenty te zostały wystawione na zupełnie inną nazwę niż nazwa pod którą działa podmiot E. Z. P.H. (...), co powinno skutkować oddaleniem powództwa z uwagi na brak legitymacji procesowej biernej pozwanego,

10. art. 217 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 328 k.p.c. poprzez ich niewłaściwą wykładnię i nieodpowiednie zastosowanie skutkujące ustaleniem na podstawie dokumentów dwóch spośród trzech faktur o numerach: (...) okoliczności, że za dostarczone i odebrane towary powódka wystawiła i przesłała pozwanemu faktury na łączną kwotę dochodzoną żądaniem pozwu, w sytuacji, gdy same dokumenty faktur i to jeszcze nie wszystkie spośród załączonych do pozwu powinny pozwolić jedynie na ustalenie okoliczności, że takie dokumenty zostały wystawione. Nie wskazują one z całą pewnością i nie potwierdzają okoliczności, że towary zostały dostarczone i odebrane. Nie zostało wskazane, kto te towary odebrał,

11. art. 217 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 328 k.p.c. poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie skutkujące wskazaniem przez sąd meriti, że stan faktyczny w sprawie został ustalony na podstawie twierdzeń stron zawartych w pismach, podczas gdy twierdzenia w pismach nie są dowodami w sprawie, a ponadto twierdzenia te nie są spójne ani tożsame, lecz stoją ze sobą w opozycji, na co wskazuje sąd pisząc w dalszej części uzasadnienia, że „pozwany z kolei kwestionując przedmiotowe żądanie twierdził, (...) vide: k. 3 uzasadnienia),

12. art. 217 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 328 k.p.c. poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie skutkujące wystąpieniem sprzeczności logicznej w uzasadnieniu sądu, a mianowicie w uzasadnieniu sąd wskazuje, że „na powodzie nie spoczywał jedynie obowiązek wykazania, że zawarł z pozwanym umowę o określonej treści, ale również wykazania, że jej postanowienia były faktycznie realizowane", po czym wskazuje jako dowód fakt wystawienia dokumentów celnych, które mają potwierdzić niejako okoliczność zawarcia pomiędzy stronami umowy „o określonej treści",

13. art. 217 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 328 k.p.c. poprzez przytaczanie w uzasadnieniu orzecznictwa dotyczącego rozkładu ciężaru dowodu (art. 6 k.c.), które odnosi się do sytuacji sprostania przez powoda ciążącym na nim obowiązkom dowodowym, zaś w stanie faktycznym niniejszej sprawy powódka tym obowiązkom nie sprostała, a zatem na stronie pozwanej nie spoczywał ciężar udowodnienia ekscepcji i faktów uzasadniających jej zdaniem oddalenie powództwa. Nawet analizując to pod kątem przedstawienia dokumentów, które by potwierdziły fakt dostawy, to powódka mając takie dokumenty powinna je załączyć do pozwu, czego nie uczyniła. Skoro dokumentów takich nie było, to jakie dokumenty na tę okoliczność miałby przedstawić pozwany. Taka analiza i wykładnia przepisu art. 6 k.c. prowadziłaby bowiem do absurdu, a mimo tego sąd wskazał: „skoro zatem pozwany twierdził, że towar nie został mu dostarczony powinien powyższą okoliczność należycie wykazać”,

14. art. 217 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 328 k.p.c. poprzez występujące w dokonanej przez sąd ocenie sprzeczności logiczne, z uwagi na fakt, że z jednej strony sąd uznaje, że faktura bez podpisu dłużnika jest jedynie dokumentem obejmującym oświadczenie wierzyciela i dlatego też sąd wskazuje, że to wierzyciel musi wykazać zawarcie umowy i spełnienie przez siebie świadczenia, a pomimo, że powódka w niniejszej sprawie tego nie uczyniła, jej powództwo zostało uwzględnione,

15. art. 316 § 1 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie, skutkujące tym, że Sąd I Instancji nie uwzględnił wszystkich okoliczności istniejących w chwili zamknięcia rozprawy, w szczególności nie uwzględnił twierdzeń i wniosków strony pozwanej podniesionych na rozprawie przez profesjonalnego pełnomocnika pozwanego, jak również w ogóle nie uwzględnił w sprawie zarzutów, które w sprzeciwie zgłaszał pozwany.

W konkluzji apelacji pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez oddalenie powództwa, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego jest zasadna i zasługuje na uwzględnienie o ile zmierza do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

W pierwszym rzędzie należy odnieść się do okoliczności, które legły u podstaw rozstrzygnięcia Sądu Apelacyjnego.

Powódka powoływała się w toku postępowania na łączące strony stałe stosunki handlowe polegające na tym, że pozwany zamawiał u powódki tekstylia, powódka je dostarczała, a pozwany odbierał. Na powyższe okoliczności powódka nie przedłożyła jednak jakiejkolwiek umowy, z której wynikałby zakres łączących strony stosunków, jak również, czy strony tej umowy dokonały wyboru prawa, jakie będzie miało zastosowanie w przypadku powstania sporu na tle realizacji umowy. W sprawie nie zostały przeprowadzone również dowody na okoliczność czy i wyboru jakiego prawa dokonały strony.

Z przedłożonych przez powódkę faktur datowanych na 2010 r. wynika, że łącząca strony umowa zawarta została przed 2011 r. Podkreślić należy, że w dniu 15 maja 2011 r. weszła w życie nowa ustawa prawo prywatne międzynarodowe. Stosownie do artykułu 80 tej ustawy utraciła moc ustawa z dnia 12 listopada 1965 r. prawo prywatne międzynarodowe.

Strony niniejszego postępowania mają siedzibę (powódka) i miejsce zamieszkania (pozwany) w różnych państwach. Przepisy prawa prywatnego międzynarodowego określają, jakiemu prawu materialnemu podlegają stosunki między podmiotami, których siedziby lub miejsca zamieszkania znajdują się w różnych państwach. Skoro stosunek zobowiązaniowy, z którym wiąże się dochodzone przez powódkę roszczenie powstał przed wejściem w życie nowej ustawy prawo prywatne międzynarodowe, do stosunku tego zastosowanie znajdą przepisy ustawy z dnia 12 listopada 1965 r., która w art. 27 stanowiła, że jeżeli strony nie mają siedziby albo miejsca zamieszkania w tym samym państwie i nie dokonały wyboru prawa, do zobowiązań z umowy sprzedaży rzeczy ruchomych lub umowy dostawy stosuje się prawo państwa, w którym w chwili zawarcia umowy ma siedzibę albo miejsce zamieszkania sprzedawca lub dostawca.

Wobec powyższego abstrahując od oceny łączącego strony stosunku zobowiązaniowego czy to jako umowy sprzedaży, czy też jako umowy dostawy, w pierwszej kolejności Sąd winien ustalić, jakiemu prawu materialnemu stosunek ten podlega.

W orzecznictwie podkreśla się, że stosunek zobowiązaniowy z elementem obcym, a zwłaszcza skutki jego niewykonania, muszą zawsze podlegać ocenie konkretnego prawa merytorycznego, bądź to wskazanego w następstwie wyboru dokonanego przez strony, bądź określonego przez właściwy łącznik normy kolizyjno-prawnej i to niezależnie od stopnia wyczerpującego uregulowania przez strony w umowie łączącego je stosunku prawnego (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 lutego 1999 r., I CKN 1032/97).

Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 4 czerwca 2013 r. w sprawie VI A Ca 845/10 stwierdził, że oświadczenia stron, gdyby miało dojść do umowy w zakresie wyboru prawa, winny w sposób nie budzący wątpliwości wskazywać na wolę stron zmierzającą do wyboru określonego statusu kontraktowego. Nie wystarczy jedynie przytaczanie przepisów prawa danego kraju, czy opartej na nich argumentacji prawnej.

W niniejszej sprawie dokonanie wyboru przez strony prawa, któremu będzie podlegał stosunek zobowiązaniowy nie wynika ani z umowy wobec jej nieprzedstawienia, ani też z innych dowodów. Fakt, że sprawa wytoczona została przed sąd właściwy ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego nie oznacza, przy takim jak w przedmiotowej sprawie układzie podmiotowym, automatycznego stosowania polskiego prawa materialnego.

Wobec tego, że sąd ma obowiązek czuwania nad właściwym stosowaniem prawa materialnego, wydanie przez Sąd Okręgowy zaskarżonego wyroku, w ocenie Sądu Apelacyjnego, bez rozpoznania istoty sprawy. Dopiero bowiem po ustaleniu właściwego prawa materialnego możliwe będzie dokonanie przez Sąd Okręgowy ponownej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego z uwzględnieniem właściwego rozkładu ciężaru dowodu.

Mając powyższe okoliczności na uwadze, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. orzekła jak w sentencji wyroku. O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto stosownie do art. 108 § 2 k.p.c.