Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 czerwca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 czerwca 2013 r. w S.

sprawy M. K. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o ustalenie obowiązku ubezpieczenia społecznego

na skutek odwołania M. K. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 16 listopada 2012 roku nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, iż w okresie od 1 sierpnia 2012 roku M. K. (1) w zakresie ubezpieczeń społecznych nie podlegał ustawodawstwu polskiemu.

UZASADNIENIE

Decyzją z 16 listopada 2012 roku, nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. stwierdził, że w okresie od 1 sierpnia 2012 roku M. K. (1) podlegał w zakresie ubezpieczeń społecznych ustawodawstwu polskiemu. Jako podstawę prawną decyzji organ rentowy wskazał przepis art. 83 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 13 ust. 3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz art. 2 pkt b Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr (...) z dnia 22 maja 2012 roku zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz rozporządzenie (WE) nr 987/2009 dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podniósł m.in., że odmowa przedstawienia przez M. K. (1) niezbędnych dokumentów uniemożliwiała organowi rentowemu dokonanie pełnej analizy stanu faktycznego sprawy oraz oceny charakteru pracy najemnej świadczonej przez ubezpieczonego poza granicami kraju, w szczególności w odniesieniu do kwestii pracy marginalnej. Tym samym – jak stwierdził organ rentowy - brak było możliwości uznania słowackiego ustawodawstwa za właściwe w stosunku do M. K. oraz zastosowania art. 13 ust. 3 rozporządzenia podstawowego nr 883/2004. Słusznym jest natomiast przyjęcie, że do odwołującego jako osoby faktycznie prowadzącej działalność gospodarczą na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, podlegającej obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym na mocy art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych powinno mieć zastosowanie polskie ustawodawstwo.

M. K. (1) złożył odwołanie od powyższej decyzji, zaskarżając ją w całości oraz zarzucając organowi rentowemu:

I. naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez:

1. błędną wykładnię art. 3 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego poprzez przyjęcie, iż był zobowiązany, oprócz informacji i załączonej do niej umowy o pracę, przedstawić także dokumenty i dowody na wykonywanie przezeń pracy na terenie Słowacji, udokumentować przychody z umowy o pracę i z działalności gospodarczej, a także ujawnić czas pracy na terenie Słowacji i czas poświęcony na prowadzenie działalności w Polsce i w konsekwencji przyjęcie, że to na nim spoczywał ciężar udowodnienia, że przedłożona przezeń umowa o pracę jest rzeczywiście wykonywana, podczas gdy obowiązek taki na nim nie ciążył; ewentualnie to organ rentowy – kwestionujący ważność umowy – zobowiązany był udowodnić, że wbrew przedłożonej umowie praca nie była świadczona;

2. niewłaściwe zastosowanie art. 11 ust. 2 lit. 1 rozporządzenia podstawowego poprzez jego zastosowanie, choć nie miał on zastosowania w niniejszej sprawie, ponieważ odwołujący wykonuje nie tylko pracę na własny rachunek w Polsce, ale także pracę najemną na Słowacji, w związku z czym zastosowanie do niego miał wyłącznie art. 13 ust. 3 rozporządzenia podstawowego;

3. niewłaściwe zastosowanie art. 11 ust. 1 rozporządzenia podstawowego poprzez jego niezastosowanie i doprowadzenie w rezultacie do sytuacji, w której – wbrew przepisom rozporządzenia – odwołujący podlega w tym samym czasie ustawodawstwu dwóch różnych państw członkowskich;

4. rażące naruszenie art. 89 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez próbę przeprowadzenia niedopuszczalnej kontroli odwołującego, podczas gdy działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. noszące znamiona kontroli wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych przez płatników składek nie zostały poprzedzone spełnieniem nałożonych nań obowiązków w zakresie doręczenia upoważnienia do przeprowadzenia takiej kontroli oraz zaniechanie przeprowadzenia tejże kontroli u pracodawcy ubezpieczonego;

5. rażące naruszenie art. 10a ust. 2 i 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej poprzez nieuwzględnienie treści decyzji nr (...) Oddziału w G. z dnia 29 października 2012 roku przy wydawaniu zaskarżonej decyzji, podczas gdy decyzja ta wiąże Zakład Ubezpieczeń Społecznych;

II. naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy:

1. art. 16 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego poprzez zaniechanie niezwłocznego określenia ustawodawstwa właściwego zgodnie z informacją przekazaną przez ubezpieczonego, a zamiast tego wszczęcie postępowania wyjaśniającego,

2. art. 16 ust. 4 rozporządzenia wykonawczego poprzez zaniechanie zwrócenia się do instytucji właściwej na Słowacji w celu wyjaśnienia wątpliwości, czy powód rzeczywiście wykonywał pracę na terytorium tego państwa,

3. art. 2 pkt. 2 rozporządzenia wykonawczego poprzez zaniechanie zwrócenia się do instytucji słowackiej w celu uzyskania wszystkich danych niezbędnych dla ustanowienia i określenia praw i obowiązków powoda,

4. art. 5 rozporządzenia wykonawczego poprzez podważenie ważności umowy o pracę, na podstawie której został wydany przez instytucję innego państwa członkowskiego dokument potwierdzający zgłoszenie powoda do ubezpieczenia społecznego w tym innym państwie członkowskim,

5. art. 61 § 2 kodeksu postępowania administracyjnego poprzez zaniechanie zawiadomienia pracodawcy powoda o toczącym się postępowaniu, podczas gdy ze względu na charakter czynności podejmowanych przez (...) Oddział w S. zachodziła konieczność występowania przez niego w postępowaniu w charakterze strony.

Mając na uwadze powyższe M. K. wniósł o:

1. zmianę zaskarżonej decyzji poprzez stwierdzenie, że od 1 sierpnia 2012 roku podlega ustawodawstwu słowackiemu w zakresie ubezpieczeniu społecznemu,

ewentualnie

2. uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i przekazanie sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania w całości i zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu organ rentowy podniósł m.in., że płatnik składek jako osoba prowadząca działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt. 5 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. Artykuł 13 rozporządzenia podstawowego ustanawia zasadę, że w przypadku wykonywania pracy na terytorium dwóch lub więcej Państw Członkowskich, osoba podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym Państwie Członkowskim. W niniejszej sprawie ubezpieczony ma miejsce zamieszkania na terytorium Polski w miejscowości Ł., zaś z okoliczności danej sprawy, a zwłaszcza z faktu osobistego odbioru korespondencji w miejscu zamieszkania oraz prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie robót remontowo-budowlanych na terytorium Ł. i okolic wynika, że nie wykonuje znacznej części pracy w innym Państwie Członkowskim. Ubezpieczony nie przedłożył żadnych dowodów z których wynikałoby, że wykonuje swoją pracę w znacznej części w innym Państwie Członkowskim. Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał zatem, że podlega on ustawodawstwu polskiemu.

Z ostrożności procesowej organ rentowy podniósł natomiast, że decyzja wydana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. z dnia 29 października 2012 roku nr 341 w sprawie uznania stanowiska ubezpieczonego za prawidłowe, nie ma znaczenia dla niniejszej sprawy. Z uzasadnienia tej decyzji wynika, że ZUS jest związany wydaną interpretacją wyłącznie w przypadku, gdy rzeczywisty stan faktyczny odpowiada w pełni stanowi faktycznemu opisanemu we wniosku, gdyż w trybie wydawania decyzji interpretacyjnych organ nie prowadzi postępowania wyjaśniającego ani postępowania dowodowego, opierając się wyłącznie na treści wniosku.

W piśmie procesowym z 28 maja 2013 roku organ rentowy powołując się na treść art. 13 ust. 3 w zw. z ust. 1 a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie koordynacji systemu zabezpieczenia społecznego podniósł natomiast, że z dokumentów przedłożonych przez ubezpieczonego wynika, iż po dniu 28 czerwca 2012 roku umowy o pracę są zawierane z G. s.r.o. na 10 godzin miesięcznie. Zdaniem organu rentowego trudno uznać, że praca w wymiarze 10 godzin miesięcznie jest pracą, która jest dla ubezpieczonego pracą podstawową. Ponadto, z protokołu kontroli z 26 lutego 2013 roku wynika, że pracodawca G. s.r.o. nie posiada samodzielnego biura, a ponadto w dniu kontroli w siedzibie pracodawcy nie znajdował się żaden pracownik ani przedstawiciel spółki.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Od 15 kwietnia 2009 roku do 18 kwietnia 2011 roku M. K. (1) prowadził na terenie Polski pozarolniczą działalność gospodarczą pod nazwą Firma (...) w zakresie świadczenia usług budowlanych (tynkowanie). Prowadzenie tej działalności wznowił od 1 sierpnia 2012 roku.

Jednocześnie, od 1 sierpnia 2012 roku M. K. (1) był zatrudniony na podstawie umowy o pracę u słowackiego pracodawcy „G. s.r.o.”. Przedmiotem umowy było wykonywanie przez M. K. pracy promotora usług i produktów świadczonych przez pracodawcę albo klientów pracodawcy. Na podstawie umowy o pracę M. K. został zarejestrowany dla potrzeb ubezpieczeń społecznych na Słowacji. Słowacka instytucja nadała mu numer ubezpieczenia (...).

Dowody:

- informacja z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej akta kontroli ZUS k. 12;

- „R. list FO” z 21.08.2012 r. akta kontroli ZUS K. 10; k. 59 akt niniejszej sprawy;

- umowa o pracę z 1.08.2012 r. akta kontroli ZUS k. 1-9; k. 50-58 akt niniejszej sprawy;

- wydruk z systemu ZUS k. 64.

Pismem z 13 września 2012 roku M. K. zwrócił się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z wnioskiem o ustalenie właściwego ustawodawstwa do podlegania ubezpieczeniom społecznym w związku z podjęciem zatrudnienia na terenie Słowacji przy jednoczesnym prowadzeniu działalności gospodarczej na terytorium Polski. Do pisma załączył m.in. kserokopię umowy o pracę z 1.08.2012 r. oraz dokument „R. list FO” (zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego).

Dowody:

- pismo M. K. z 13.09.2012 r. akta kontroli ZUS k. 14;

- „R. list FO” z 21.08.2012 r. akta kontroli ZUS K. 10;

- umowa o pracę z 1.08.2012 r. akta kontroli ZUS k. 1-9.

M. K. (1) skierował również wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej. W treści wniosku poinformował, że od 1 sierpnia 2012 roku jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę w słowackiej firmie, gdzie wykonuje swoją pracę. Jednocześnie prowadzi działalność gospodarczą w Polsce. W uzupełnieniu wniosku podkreślił, że wykonywana przez niego praca na terenie Słowacji nie nosi znamion pracy marginalnej. Wyraził wątpliwość, czy będzie zobowiązany do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w Polsce, biorąc pod uwagę że właściwym dla niego ustawodawstwem w zakresie ubezpieczeń społecznych będzie ustawodawstwo słowackie. W jego opinii, od momentu zatrudnienia na terenie Słowacji i podlegania tamtejszemu systemowi ubezpieczeń społecznych, wszystkie składki powinny być opłacane wyłącznie na Słowacji. W Polsce będzie natomiast zobowiązany dokonać wyrejestrowania z ubezpieczeń. Uzasadnienia swojego stanowiska upatrywał w treści art. 13 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Decyzją z 29 października 2012 roku nr 341 Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. stwierdził, że stanowisko M. K. w sprawie ustalenia właściwego ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego jest prawidłowe.

Niesporne, a ponadto dowód: - decyzja ZUS O/G. z 29.10.2012 r. k. 16-18.

W okresie od 26 lutego 2013 roku do 6 marca 2013 roku słowacki zakład ubezpieczeń społecznych S. poist´ovňa przeprowadził kontrolę w siedzibie pracodawcy ubezpieczonego spółki (...) s.r.o.” w celu sprawdzenia rzeczywistego wykonywania czynności pracowników na terytorium Republiki Słowackiej. Zakresem kontroli został objęty okres od 1 marca 2012 roku do 26 lutego 2013 roku. W protokole z wyników kontroli wskazano m.in., że spółka nie posiada samodzielnego biura, pod wskazanym adresem znajduje się także spółka (...) Slovakia s.r.o., która dla spółki (...) s.r.o. wykonuje prace księgowe. W dniu 26 lutego 2013 roku pracownik S. poist´ovňej nie zastał w miejscu siedziby spółki (...) s.r.o. żadnego jej pracownika, ani prezesa. Uzgodniono jednak z przedstawicielem spółki (...) s.r.o. osobiste spotkanie z pracownikami S. poist´ovňej na dzień 5 marca. W dniu 5 marca 2013 roki w siedzibie spółki był obecny K. W. i K. P.. Podczas kontroli stwierdzono również, że dokumenty spółki znajdują się pod adresem jej siedziby oraz że umowy o pracę z pracownikami do 28 czerwca 2012 roku zawarte są w wymiarze 4 godzin miesięcznie, natomiast po tym okresie w wymiarze 10 godzin miesięcznie. Wszyscy pracownicy spółki (...) s.r.o. roznoszą ulotki na wniosek polskich firm w różnych miastach na terytorium Republiki Słowackiej.

Ponadto w protokole z wyników kontroli stwierdza się, że pracodawca do kontroli przedłożył oryginały sprawozdań kwartalnych z wykonywania pracy, do których są dołączone wizytówki firm słowackich, które były odwiedzane przez pracowników. Zgodnie z wyjaśnieniami K. P. spółka przydziela pracę pracownikom za pośrednictwem telefony, e-maila lub poczty i w ten sposób informuje ich, gdzie i kiedy mają się stawić. Pracownicy na miejsce spotkania przyjeżdżają własnym transportem lub spółka zapewnia im transport. Z treści protokołu z wyników kontroli wynika także, że K. P. przedłożył wykaz pracowników, którzy 5 marca 2013 roku mieli wykonywać pracę na terytorium Republiki Słowackiej. Wśród nich znajdował się ubezpieczony M. K. (1). Praca miała polegać na roznoszeniu ulotek po C. od godziny 10.00 do godziny 15.00, czyli 5 godzin.

Dowody:

- wykaz z 6.03.2013 r. k. 83-84, 87-88;

- protokół z kontroli k. 85-86, 89-91.

W dniu 13 lutego 2013 roku w spółce (...) s.r.o. słowacka Inspekcję Pracy przeprowadziła kontrolę, która dotyczyła m.in. miejsca zarejestrowania siedziby firmy, rzeczywistej liczby pracowników pracujących na terytorium Republiki Słowackiej, z podaniem faktycznego miejsca pracy (przedłożenie listy pracowników, którzy wykonują pracę na rzecz pracodawcy na terytorium Republiki Słowackiej w dniu inspekcji i adres miejsca wykonywania pracy), rzeczywistej liczby personelu administracyjnego pracującego na terytorium Republiki Słowackiej, rzeczywistej liczby pracowników pracujących na terytorium innego państwa członkowskiego, miejsca rekrutacji pracowników, w których zawierane są umowy o pracę, miejsca w którym zawierane są umowy z klientami.

Słowacka Inspekcja Pracy nie stwierdziła braków na podstawie dostępnych informacji uzyskanych w trakcie kontroli w rozumieniu § 16 ust. 2 pkt. a) ustawy nr (...) o inspekcji pracy, ze wszystkimi zmianami i uzupełnieniami ustawy nr (...) o nielegalnej pracy i nielegalnym zatrudnieniu oraz o zmianie i uzupełnieniu niektórych przepisów.

Dowód: - protokół z kontroli k. 92, 94-95.

Umowa o pracę, jaką M. K. (1) zawarł ze słowackim pracodawcą, została przez niego wypowiedziana. Obecnie ubezpieczony nie prowadzi także działalności gospodarczej w Polsce, została zawieszona.

Niesporne.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się zasadne.

Tytułem wstępu wskazać należy, że odwołanie M. K. (1) oparte zostało w znacznej części na zarzutach dotyczących prawidłowości postępowania toczącego się przed organem rentowym, które w istocie wykraczały poza ramy niniejszego postępowania. Postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie stanowi bowiem prostej kontynuacji postępowania administracyjnego. Poprzez zastosowanie m.in. art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r., Nr 205, poz. 1585 ze zm.) postępowanie odwoławcze od decyzji organów rentowych toczy się na zasadach i w trybie określonym w kodeksie postępowania cywilnego. Od momentu wniesienia odwołania do sądu, rozpoznawana sprawa staje się więc sprawą cywilną, podlegającą rozstrzygnięciu wedle reguł właściwych dla tej kategorii spraw. Zasadność odwołania, które pełni rolę pozwu, ocenia się w tej sytuacji na podstawie właściwych przepisów prawa materialnego, a postępowanie sądowe w tych sprawach skupia się na wadach wynikających z naruszenia prawa materialnego, wobec czego kwestia wad decyzji administracyjnych spowodowanych naruszeniem przepisów postępowania administracyjnego pozostaje w zasadzie poza przedmiotem tego postępowania (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z 19.06.1998 r., II UKN 105/98, OSNAPiUS 1999, nr 16, poz. 529; postanowienie SN z 29.05.2006 r. I UK 314/05, OSNP 2007 nr 11-12, poz. 173; uchwała SN z 21.11.1980 r., III CZP 43/80, OSNCP 1981 nr 8, poz. 142, uchwała SN z 27.11.1984 r., III CZP 70/84, OSNCP 1985 nr 8, poz. 108 oraz uchwała SN z 21.09.1984 r., III CZP 53/84, OSNCP 1985 nr 5-6, poz. 65).

Przechodząc jednak do merytorycznej oceny zasadności stanowiska odwołującego, w szczególności co do zgodności zaskarżonej decyzji z przepisami prawa materialnego, w tym przepisami rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE L z 2004 r., Nr 166 poz. 1 ze zm.), trzeba rozpocząć od wskazania, iż istotne znaczenie miał fakt, że M. K. zarówno w trakcie postępowania przed organem rentowym, jak i w postępowaniu sądowym przedłożył dokumenty potwierdzające podleganie przez niego ustawodawstwu słowackiemu. Do dokumentów tych należy zaliczyć umowę o pracę z 1 sierpnia 2012 roku zawartą ze spółką (...) s.r.o., której ważności, jak również faktycznego wykonywania przez ubezpieczonego pracy, organ rentowy początkowo nie kwestionował. W związku z nieprzedstawieniem na jego żądanie przez odwołującego takich dokumentów, jak oświadczenie o miejscu zamieszkania, kopia umowy o pracę z czytelnymi danymi dotyczącymi czasu pracy i wynagrodzenia za pracę, kopia miesięcznych odcinków wypłat, informacja o dacie pobytu na terytorium Słowacji w celu świadczenia pracy i godzinach pracy, kopia grafiku pracy, dowody podróży pomiędzy Słowacją a Polską, informacje na temat działalności prowadzonej w Polsce, w tym kto wykonuje tę działalność kiedy ubezpieczony przebywa poza terytorium Polski, organ podnosił natomiast brak możliwości dokonania pełnej analizy stanu faktycznego sprawy oraz oceny charakteru pracy najemnej świadczonej przez ubezpieczonego poza granicami kraju. Faktyczne świadczenie przez M. K. (1) pracy na terytorium Słowacji na rzecz w.w. spółki oraz ważność zawartej przez niego z tą spółką umowy o pracę, organ rentowy poddał w wątpliwość dopiero w toku postępowania przed Sądem, na rozprawie w dniu 4 czerwca 2013 roku.

Mając powyższe na uwadze, trzeba wskazać, że twierdzenia organu rentowego w tym zakresie nie tylko stoją w sprzeczności ze zgromadzonym w niniejszej sprawie materiałem dowodowym, ale nadto są nie do końca konsekwentne, skoro organ jednocześnie podtrzymał swe dotychczasowe stanowisko w sprawie, które koncentruje się przede wszystkim na wymiarze świadczonej przez M. K. (1) na terytorium Słowacji pracy. Zdaniem Sądu, zarówno treść umowy o pracę z podmiotem słowackim, jak i pozostałe przeprowadzone w przedmiotowej sprawie dowody, w tym dowody z protokołów z kontroli przeprowadzonych w siedzibie spółki (...) s.r.o. w Słowacji oraz materiał zgromadzony w toku postępowania przed organem rentowym, nie dają podstawy do obalenia wynikającego z przepisów unijnych domniemania podlegania przez ubezpieczonego po dniu 1 sierpnia 2012 roku słowackim ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania pracy najemnej na terytorium Słowacji.

W tym miejscu należy wskazać, że M. K. (1) na podstawie załączonej umowy o pracę został zarejestrowany dla potrzeb ubezpieczeń społecznych na Słowacji. Właściwa instytucja słowacka nadała mu numer ubezpieczenia. Okoliczności te potwierdza załączony do akt niniejszej sprawy oraz do akt organu rentowego wydruk zgłoszenia do słowackich ubezpieczeń „R. list FO” z 21.08.2012 r., który – jak można zasadnie sądzić kierując się wskazaniami wiedzy oraz zasadami doświadczenia życiowego – został wykonany na podstawie zbioru elektronicznej bazy danych właściwej instytucji słowackiej. Stąd też, mając na uwadze że w przedmiotowej sprawie bezspornym był fakt zgłoszenia M. K. (1) w Słowacji do ubezpieczenia społecznego oraz zawartą w art. 1 ust. 2 pkt. c) Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 roku dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE L z 2009 r., Nr 284 poz. 1 ze zm.) definicję dokumentu zgodnie z którą jest nim zbiór danych, niezależnie od zastosowanego nośnika, o strukturze pozwalającej na wymianę tych danych drogą elektroniczną, którego przekazywanie jest niezbędne w celu umożliwienia funkcjonowania przepisów rozporządzenia podstawowego i rozporządzenia wykonawczego, można zasadnie stwierdzić że istnieje dokument wydany przez właściwą instytucję Słowacji potwierdzający zgłoszenie M. K. (1) do ubezpieczenia społecznego w tym Państwie. Dokument ten, stosownie do treści art. 15 ust. 1 w.w. rozporządzenia nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 roku, który stanowi że dokumenty wydane przez instytucję państwa członkowskiego do celów stosowania rozporządzenia podstawowego i rozporządzenia wykonawczego, stanowiące poświadczenie sytuacji danej osoby oraz dowody potwierdzające, na podstawie których zostały wydane te dokumenty, są akceptowane przez instytucje pozostałych państw członkowskich tak długo, jak długo nie zostaną wycofane lub uznane za nieważne przez państwo członkowskie, w którym zostały wydane, również uznać należy za istotny dowód podlegania przez M. K. (1) ubezpieczeniu społecznemu w Słowacji z tytułu wykonywania w tym Państwie pracy najemnej.

Kontynuując powyższe rozważania zauważyć należy, że z treści preambuły Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego wynika, iż jednym z celów jego wprowadzenia było poddanie osób przemieszczających się we Wspólnocie systemom zabezpieczenia społecznego tylko jednego Państwa Członkowskiego w celu uniknięcia zbiegu przepisów ustawodawstw krajowych oraz komplikacji, które by mogły z tego wyniknąć. W praktyce oznacza to m.in. wprowadzenie zasady „oskładkowania” z tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym osób przemieszczających się we Wspólnocie tylko w jednym państwie członkowskim.

W niniejszej sprawie M. K. w okresie po 1 sierpnia 2012 roku wykonywał pracę najemną na terytorium Słowacji i z tego tytułu został też zgłoszony do ubezpieczenia społecznego w tym Państwie. Jednocześnie, brak było podstaw w materiale dowodowym do poczynienia ustaleń, aby w tym samym czasie wykonywał on pracę najemną również w innym Państwie Członkowskim. Bezspornym natomiast był fakt, że miał wówczas zarejestrowaną i prowadził w Polsce działalność gospodarczą (wykonywał pracę na własny rachunek). Stąd też w pełni zgodzić się należy z odwołującym, że w okolicznościach niniejszej sprawy do rozstrzygnięcia któremu z ustawodawstw winien podlegać, tj. polskiemu czy słowackiemu, należy stosować art. 13 ust. 3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004, który w pełni odpowiada swą hipotezą przedstawionemu powyżej stanowi faktycznemu. Podkreślenia przy tym wymaga, że chodzi tutaj wyłącznie o pierwszą część tego przepisu, tj. do słowa „lub”, a nie dalszej jego części która dotyczy zgoła odmiennej sytuacji, w której praca najemna lub też praca na własny rachunek jest wykonywana jednocześnie w dwóch lub więcej Państwach Członkowskich. Zgodnie zatem z mającą zastosowanie w niniejszej sprawie pierwszą częścią art. 13 ust. 3 w.w. rozporządzenia, osoba która normalnie wykonuje pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych Państwach Członkowskich, podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym wykonuje pracę najemną. Treść tego przepisu jest jasna i nie budzi wątpliwości interpretacyjnych. W sposób jednoznaczny wynika z niego, że daje on pierwszeństwo ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego, w którym ubezpieczony wykonuje pracę najemną, a zatem w przedmiotowej sprawie ustawodawstwu Słowacji. W tym stanie rzeczy za niezrozumiałe uznać zatem należy podnoszone przez organ rentowy argumenty odnośnie braku podstaw w materiale dowodowym sprawy do przyjęcia, iż M. K. (1) wykonuje znaczną część pracy w Słowacji, skoro powyższy przepis w przypadku zbiegu ustawodawstwa Państwa Członkowskiego w którym dana osoba wykonuje pracę na własny rachunek oraz ustawodawstwa Państwa Członkowskiego w którym wykonuje prace najemną, nie przewiduje wartościowania z tego punktu widzenia, w którym z tychże Państw wykonywana jest znaczna część pracy, lecz – jak już to zostało wspomniane – rozstrzyga go dając „pierwszeństwo” ustawodawstwu tego ostatniego Państwa Członkowskiego.

W tym kontekście zaznaczyć należy, że Sąd ma pełną świadomość tego, że przepis art. 14 ust. 5b w.w. Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 roku stanowi, iż praca o charakterze marginalnym nie będzie brana pod uwagę do celów określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa na mocy art. 13 rozporządzenia podstawowego. Teoretycznie, w przypadku gdyby praca najemna danej osoby w Państwie Członkowskim była faktycznie wykonywana w niewielkim zakresie, pozwalającym zakwalifikować ją jako pracę o charakterze marginalnym, przepis ten de facto wprowadza odstępstwo od przewidzianego w przywołanym powyżej art. 13 ust. 3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 sposobu rozstrzygania zbiegu ustawodawstw Państw Członkowskich poprzez rozstrzygnięcie go w tym przypadku na „korzyść” tego Państwa Członkowskiego, w którym dana osoba wykonuje pracę na własny rachunek. Omawiany art. 14 ust. 5b został dodany przez art. 2 pkt 2 lit. b) Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr (...) z dnia 22 maja 2012 r. (Dz. U. UE.L. z 2012 r., Nr 149 poz. 4) zmieniającego nin. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 z dniem 28 czerwca 2012 roku. Zgodnie natomiast z art. 87a ust. 1 zd. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 jeżeli w wyniku wejścia w życie rozporządzenia (UE) nr (...) dana osoba, zgodnie z przepisami tytułu II niniejszego rozporządzenia, podlega ustawodawstwu innego państwa członkowskiego niż państwo, którego ustawodawstwu osoba ta podlegała przed tym dniem wejścia w życie, ustawodawstwo państwa członkowskiego mające zastosowanie przed tym dniem, ma nadal zastosowanie w stosunku do tej osoby przez okres przejściowy trwający tak długo, jak dana sytuacja pozostaje niezmieniona, a w każdym razie nie dłużej niż dziesięć lat od daty wejścia w życie rozporządzenia (UE) nr (...). Przepis ten gwarantuje zatem tym osobom, których sytuacja prawa na skutek wejście w życie w.w. Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr (...) z dnia 22 maja 2012 r., w tym również dodanego do Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 przepisu art. 14 ust. 5b uległaby zmianie w tym sensie, iż osoby te podlegałyby ustawodawstwu innego Państwa Członkowskiego, niezmienność tejże sytuacji i zastosowanie do nich tego ustawodawstwa, któremu podlegali przed dniem wejścia w życie tego Rozporządzenia.

M. K. (1), wbrew wyrażonemu przez niego stanowisku, nie należy jednak do osób których dotyczy ten przepis, albowiem z okoliczności niniejszej sprawy nie wynika, aby na skutek wejścia w życie powyższego Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr (...) z dnia 22 maja 2012 r. jego sytuacja prawna w sensie podlegania ustawodawstwu jednemu z Państw Członkowskich, uległa zmianie. Podpisanie przez ubezpieczonego umowy ze spółką (...) s.r.o. oraz świadczenie pracy na podstawie tej umowy stanowi bowiem stan faktyczny zaistniały w całości już po wejściu w życie w.w. rozporządzenia, tj. po dniu 28 czerwca 2012 roku. Z tych względów stwierdzić zatem należy, że ma do niego zastosowanie przytoczony już wcześniej art. 14 ust. 5b stanowiący o pomijaniu przy określaniu mającego zastosowanie na mocy art. 13 rozporządzenia podstawowego ustawodawstwa pracy o charakterze marginalnym. Fakt ten nie wpływa jednakże w żaden sposób na prawidłowość wyprowadzonego już wcześniej wniosku o podleganiu M. K. (1) w analizowanym okresie ustawodawstwu Słowacji.

Zwrócić tutaj należy uwagę na fakt, że pojęcie „praca marginalna” o jakim mowa w tym przepisie odwołuje się nie tylko do danych w sensie obiektywnym, ale także do zakresu pracy świadczonej przez daną osobę w innym Państwie Członkowskim i ich wzajemnej relacji. Dopiero gdy istnieją dane pozwalające na obiektywne porównanie zakresu i rozmiarów prac świadczonych przez daną osobę w obu (bądź więcej) Państwach Członkowskich, można wypowiedzieć się, czy dana praca może zostać zakwalifikowana jako praca o charakterze marginalnym. Ponieważ jednak chodzi o czynienie ustaleń, które odnoszą bezpośrednie skutki nie tylko w Polsce, gdzie prowadzony jest proces, ale także poza jej granicami (w tym przypadku w Słowacji, która musiałaby respektować wydaną przez ZUS na gruncie wyłącznie polskim decyzję i bez udziału w postępowaniu przedstawicieli jakichkolwiek swoich organów „zrzec się” uprawnień i obowiązków związanych z formalnym zatrudnieniem M. K. na jej terenie), koniecznym jest respektowanie obowiązujących w tej mierze norm proceduralnych, które wyznaczają absolutne minimum współpracy pomiędzy poszczególnymi Państwami Członkowskimi przy dokonywaniu ustaleń w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym.

W szczególności więc, jeżeli polski organ rentowy miał wątpliwości co do ważności umowy o pracę podpisanej przez M. K. (1) ze słowackim pracodawcą, winien on postąpić stosownie do treści przepisu art. 16 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 roku. Odwołujący postąpił bowiem stosownie do normy zawartej w punkcie 1 tego przepisu, tj. poinformował o zbiegu dwóch tytułów ubezpieczenia instytucję wyznaczoną dla celów ubezpieczeń społecznych w kraju, w którym ma miejsce zamieszkania, tj. w Polsce. W takiej zaś sytuacji polski organ rentowy –jeżeli miał wątpliwości co do tego, które z ustawodawstw powinno mieć w tej sprawie zastosowanie – winien był, stosownie do normy zawartej w punkcie 4 art. 16, zwrócić się do właściwej instytucji Słowacji, tj. S. poist´ovňej o udzielenie stosownych wyjaśnień, informacji, dokumentów lub innych dowodów niezbędnych dla ustalenia sytuacji ubezpieczonego (wskazany przepis posługuje się pojęciem „nawiązania kontaktów”). Wówczas dopiero, po dojściu przez obie instytucje ubezpieczeniowe do porozumienia, o jakim mowa w ostatnim zdaniu art. 16 ust. 4 omawianego rozporządzenia, mogłoby dojść do ustalenia właściwego ustawodawstwa.

Polski organ rentowy nie zastosował przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 987/2009 w najmniejszym nawet stopniu. Na gruncie prawa krajowego rzeczą powszechną i nagminną jest zresztą ignorowanie przezeń obowiązujących go przepisów proceduralnych, a sąd powszechny nie ma możliwości wyciągania z tego tytułu jakichkolwiek sankcji. Czym innym jest jednak dopuszczenie się tego rodzaju uchybień na gruncie prawa unijnego – zaaprobowanie przez Sąd decyzji wydanej z naruszeniem tych norm prowadziłoby bowiem do przyznania polskiemu organowi rentowemu uprawnień nieprzysługujących jakiejkolwiek innej instytucji któregokolwiek z Państw Członkowskich, tj. prawa do samodzielnego – bez udziału tychże instytucji i Państw – decydowania, którzy ubezpieczeni mogą podlegać ich ustawodawstwu, a którzy nie. Na tego typu postępowanie Sąd orzekający w niniejszej sprawie nie zamierza jednak udzielić swego przyzwolenia.

W powyższej sytuacji oddalono zgłoszono w toku tego postępowania przez pełnomocnik organu rentowego wnioski o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania M. K. oraz zeznań świadka J. K., m.in. na okoliczność zakresu prowadzonej przez M. K. (1) działalności gospodarczej pod nazwą Firma (...) oraz zakresu wykonywania przezeń pracy najemnej na terytorium Słowacji (na rozprawie w dniu 4 czerwca 2013 roku pełnomocnik ZUS wskazywała na zasadność przeprowadzenia postępowania dowodowego jedynie ze względu na powziętą przez ten organ wątpliwość co do mocy wiążącej podpisanej przez M. K. na Słowacji umowy o pracę). Oceny ważności słowackiej umowy o pracę mógłby bowiem dokonywać wyłącznie słowacki organ rentowy i – ewentualnie, w razie zakwestionowania jego decyzji – słowacki sąd. Wymagałoby to jednak wszczęcia przez polski organ rentowy procedury przewidzianej w art. 16 ust. 4 rozporządzenia nr 987/2009.

Tak argumentując, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ §2 k.p.c. zmienił zatem zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził iż w okresie od 1 sierpnia 2012 roku M. K. (1) w zakresie ubezpieczeń społecznych nie podlegał ustawodawstwu polskiemu. Organ rentowy, co wykazano wyżej, nie przeprowadził bowiem skutecznego – w świetle mających pierwszeństwo przed prawem krajowym przepisów unijnych – dowodu na okoliczność tego, że słabsze co do zasady ubezpieczenie z tytułu prowadzenia własnej działalności gospodarczej powinno mieć pierwszeństwo przed ubezpieczeniem z tytułu wykonywania pracy najemnej.