Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 kwietnia 2014 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział IV Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Małgorzata Szyszko

Sędziowie SSO Aleksander Ostrowski

SSO Krzysztof Głowacki (spr.)

Protokolant Artur Łukiańczyk

przy udziale Tomasza Fedyka Prokuratora Prokuratury Okręgowej

po rozpoznaniu w dniu 17 kwietnia 2014 r.

sprawy A. M.

oskarżonej o przestępstwo z art.286§1 kk.

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonej

od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Śródmieścia

z dnia 13 grudnia 2013 roku sygn. akt V K 1375/13

I.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok, uznając apelację za oczywiście bezzasadną;

II.  zwalnia oskarżoną od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.

UZASADNIENIE

Prokurator Rejonowy dla Wrocławia – Stare Miasto oskarżył A. M. o to, że: w okresie od 1 września 2011 roku do 30 września 2012 roku we W., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadziła do niekorzystnego rozporządzenia mieniem (...) we W., poprzez wyłudzenie świadczeń z ubezpieczenia społecznego w postaci renty rodzinnej w łącznej kwocie 9 393,48 zł w ten sposób, że wprowadziła (...) w błąd co do faktu kontynuowania nauki w (...) Sp. z o.o., czym działała na szkodę (...), tj. o czyn z art.286§1 kk.

Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Śródmieścia wyrokiem zaocznym z dnia 13 grudnia 2013 r., sygn. akt V K 1375/13,:

I.  uznał oskarżoną A. M. za winną popełnienia zarzucanego czynu opisanego w części wstępnej wyroku, stanowiącego przestępstwo z art.286§1 kk. i za to na podstawie art.286§1 kk. wymierzył jej karę 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności;

II.  na podstawie art.69§1 kk. i art.70§2 kk. wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił oskarżonej na okres 4 (czterech) lat próby;

III.  na podstawie art.73§2 kk. oddał oskarżoną w okresie próby pod dozór kuratora sądowego;

IV.  na podstawie art.72§2 kk. zobowiązał oskarżoną do naprawienia szkody w części poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego (...) we W. kwoty 9 393,48 zł w terminie 3 (trzech) lat od uprawomocnienia się wyroku;

V.  na podstawie art.624§1 kpk. i art.17 ust.1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych zwolnił oskarżoną od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych i nie wymierzył jej opłaty.

Wyżej wskazany wyrok w całości zaskarżył obrońca oskarżonej i zarzucił:

1.obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść wyroku, a mianowicie art.2§2 kpk., 7 kpk. oraz art.410 kpk. przez dowolne ustalenie, że oskarżona A. M. dopuściła się popełnienia zarzucanego jej czynu, podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na przyjęcie takiego stanowiska;

2.błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na jego treść, a polegający na błędnym uznaniu, że w świetle zebranego w sprawie niepełnego materiału dowodowego istnieją podstawy do przypisania oskarżonej A. M. popełnienia przestępstwa określonego w treści art.286§1 kk., podczas gdy w rzeczywistości dowody zebrane w toku niniejszego postępowania są bezsprzecznie niepełne i należycie ocenione prowadzą do wniosku przeciwnego, a mianowicie, że czyn oskarżonej A. M. nie wypełnił ustawowych znamion wskazanego wyżej przestępstwa.

Z ostrożności procesowej obrońca oskarżonej zarzucił również:

1.obrazę przepisów prawa materialnego, a mianowicie art.286§3 kk. przez jego niezastosowanie i błędne przyjęcie, że oskarżona A. M. wyczerpała znamiona przepisu art.286§1 kk. poprzez uznanie, że oskarżona A. M. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej świadomie wprowadziła pokrzywdzonego w błąd doprowadzając tym samym do niekorzystnego rozporządzenia jego mieniem,

2.błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na jego treść, a polegający na rażącym niewspółmiernym wymiarze kary wobec czynu oskarżonej A. M. poprzez niezastosowanie względem tej oskarżonej instytucji warunkowego umorzenia postępowania.

Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o:

- zmianę zaskarżanego wyroku i odmienne orzeczenie co do istoty sprawy poprzez uniewinnienie oskarżonej od popełnienia zarzucanego jej czynu;

- dopuszczenie dowodu z dokumentu w postaci umowy z dnia 27.09.2013 r. z (...) o rozłożeniu na raty zaległości z tytułu nienależnie pobranych świadczeń na okoliczność jego treści;

- dopuszczenie dowodu z dokumentów w postaci kart informacyjnych z dnia 11.12.2009 r., 26.01.2010 r., 17.11.2010 r., na okoliczność ich treści;

ewentualnie o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu dla Wrocławia - Śródmieścia do ponownego rozpoznania.

Z ostrożności procesowej skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia przez zmianę kwalifikacji prawnej zarzucanego oskarżonej czynu z art.286§1 kk. na czyn z art.286§3 kk. i zastosowanie wobec niej instytucji warunkowego umorzenia postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja jako oczywiście bezzasadna nie zasługuje na uwzględnienie.

Oceniając prawidłowość zaskarżonego orzeczenia w kontekście zarzutów zawartych w apelacji obrońcy oskarżonej należy stwierdzić, że Sąd I instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie, dokonał rzetelnie właściwych ustaleń faktycznych w sprawie i trafnie ocenił zgromadzony materiał dowodowy przyjęty za podstawę wydania wyroku.

Za chybione uznać natomiast należy zarzuty apelującego dotyczące naruszenia zarówno przepisów art.2§2 i 7 kpk. oraz art.410 kpk., jak i popełnienia błędu w ustaleniach faktycznych.

Analiza akt sprawy prowadzi do wniosku, iż zarzuty te stanowią jedynie, opartą na własnej ocenie materiału dowodowego, polemikę z ustaleniami Sądu I instancji, wyrażonymi w uzasadnieniu orzeczenia i w żadnej mierze nie zasługują na uwzględnienie.

Ustalenia faktyczne dokonane przez sąd orzekający w toku rozprawy mogłyby być skutecznie zakwestionowane, a ich poprawność zdyskwalifikowana dopiero wtedy, jeśli w procedurze dochodzenia do nich Sąd uchybiłby dyrektywom art.7 kpk., pominął istotne w sprawie dowody lub oparł się na dowodach nieujawnionych w toku rozprawy, sporządził uzasadnienie niezrozumiałe, wewnętrznie niespójne bądź sprzeczne z regułami logicznego rozumowania, wyłączające możliwość merytorycznej oceny kontrolno-odwoławczej.

Tego rodzaju uchybień w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy się nie dopuścił.

Przekonanie Sądu meriti o niewiarygodności wyjaśnień oskarżonej utrzymującej, iż uczęszczała na zajęcia w szkole Cosinus III i nie miała zamiaru wyłudzić świadczeń z (...), pozostaje pod swoistą ochroną art.7 kpk, gdyż po pierwsze poprzedzone zostało ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy, po drugie stanowi wyraz rozważenia wszystkich okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonej, a po trzecie jest zgodne ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego i zostało logicznie uargumentowane w pisemnych motywach wyroku.

Za chybiony uznać należało przede wszystkim zarzut apelacji, kwestionujący zamiar oskarżonej wyłudzenia nienależnych świadczeń rentowych.

Sprawstwo oraz wina oskarżonej w zakresie przypisanego jej przez Sąd meriti czynu potwierdzone zostały zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, a zwłaszcza dokumentacją (...) i relacją świadka A. J., który to materiał dowodowy w sposób nie budzący wątpliwości obrazuje zamiar, z jakim działała oskarżona składając oświadczenie z prośbą o niewstrzymywanie renty i przedkładając następnie zaświadczenie o kontynuowaniu nauki w (...) we W..

Samo uzyskanie statusu słuchacza w w/w szkole – wbrew twierdzeniom apelującego – nie świadczy o uczęszczaniu przez oskarżoną na zajęcia a w konsekwencji o braku zamiaru wyłudzenia świadczeń pieniężnych.

Z pisma (...) sp. z o.o. z dnia 20 grudnia 2012 r. (k. 10) oraz z dnia 12 września 2013 r. (k.44) w sposób jednoznaczny i nie pozostawiający jakichkolwiek w tym zakresie wątpliwości wynika, że oskarżona nie uczestniczyła ani razu w zajęciach, zarówno w semestrze jesiennym jak i wiosennym (...) i z tego też powodu dwukrotnie została skreślona z listy słuchaczy. Nie jest zatem tak, jak utrzymuje apelujący, iż uczęszczanie przez oskarżoną na zajęcia zostało „przerwane” przez nasilenie się choroby, na którą cierpi. Oskarżona bowiem w ogóle nie rozpoczęła nauki w szkole, a jedynie formalnie zapisała się do niej w dniu 27 października 2011 r.

Podkreślenia przy tym wymaga, że była ona informowana o konieczności każdorazowego powiadamiania (...) o okolicznościach powodujących zawieszenie prawa do renty rodzinnej (k.31) i jednocześnie doskonale zdawała sobie sprawę z tego, że konsekwencją niepodjęcia, zaprzestania lub przerwania nauki jest wstrzymanie wypłaty świadczenia (vide wyjaśnienia oskarżonej).

Tymczasem A. M. nie poinformowała (...) o wystąpieniu takich okoliczności, będąc przy tym w pełni świadoma o istnieniu tego obowiązku.

Słusznie Sąd I instancji odrzucił jako niewiarygodne wyjaśnienie oskarżonej, iż to przez chorobę, której silny nawrót miał nastąpić w listopadzie 2011 r., zapomniała zawiadomić (...) o nieuczęszczaniu na zajęcia. Przedłożona przez skarżącego wraz z apelacją dokumentacja lekarska dotycząca choroby oskarżonej nie potwierdza, by w tym okresie stan oskarżonej uległ znaczącej zmianie uniemożliwiającej jej funkcjonowanie.

Podkreślenia również wymaga, że w dniu 1 lutego 2012 r. oskarżona zapisała się ponownie do szkoły, tuż po skreśleniu jej z listy słuchaczy. Także wówczas nie poinformowała (...) o utracie statusu ucznia. Nie uczyniła tego również później, kiedy w dniu 21 sierpnia 2012 r. po raz drugi została z tej listy skreślona.

Właściwa analiza wszystkich okoliczności towarzyszących ubieganiu się przez A. M. o rentę rodzinną słusznie doprowadziła Sąd I instancji do trafnego wniosku, że zapewniając (...) o kontynuowaniu nauki wprowadziła pokrzywdzonego w błąd co do okoliczności warunkujących przyznanie prawa do świadczenia z ubezpieczenia społecznego i pobierając nienależnie świadczenie w wysokości 9393,48 zł, do zwrotu którego oskarżona została zobowiązana decyzją z dnia 8 marca 2013 r. (k.11), doprowadziła (...) Oddział we W. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w w/w kwocie. Ustalenia Sądu meriti w tym zakresie są w pełni prawidłowe.

Przechodząc do zarzut naruszenia przepisu art. 286§3 kk. przez jego niezastosowanie wskazać należy, iż podnosząc ten zarzut apelujący nie rozwinął go w żaden sposób, w szczególności nie przedstawił żadnych argumentów, które mogłyby przemawiać za przyjęciem wypadku mniejszej wagi w odniesieniu do przypisanego oskarżonej czynu.

O przyjęciu wypadku mniejszej wagi decydują przedmiotowe i podmiotowe znamiona czynu. Wśród znamion strony przedmiotowej istotne znaczenie mają w szczególności: rodzaj dobra, w które godzi przestępstwo, zachowanie się i sposób działania sprawcy, użyte środki, charakter i rozmiar szkody wyrządzonej lub grożącej dobru chronionemu prawem, czas, miejsce i inne okoliczności popełnienia czynu oraz odczucie szkody przez pokrzywdzonego. Dla elementów strony podmiotowej istotne są: stopień zawinienia oraz motywy i cel działania sprawcy (wyrok SN z 04.04.1997 r. V KKN 6/97 - LEX, wyrok SA w Lublinie z 08.08.1996 r. II AKa 91/96 - LEX).

O tym czy zachodzi wypadek mniejszej wagi decyduje ostateczny bilans wynikający z oceny wszystkich znamion przedmiotowych i podmiotowych danego czynu pozwalający ocenić, iż konkretny czyn cechuje się niewysoką społeczną szkodliwością.

Podobnie w literaturze wskazuje się, że wypadek mniejszej wagi zachodzi wówczas, gdy okoliczności popełnienia czynu zabronionego wskazują, że czyn charakteryzuje się niewielkim stopniem społecznej szkodliwości. To stopień społecznej szkodliwości czynu jest podstawowym kryterium oceny czy dany czyn można zakwalifikować jako wypadek mniejszej wagi (por. Małgorzata Dąbrowska-Kardas, Piotr Kardas, Kodeks Karny z Komentarzem, Zakamycze, Kraków 1999 r. tom III s. 116-118 oraz przytoczoną tam literaturę).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że o uznaniu konkretnego czynu za wypadek mniejszej wagi decyduje ocena stopnia społecznej szkodliwości, jako zmniejszonej do poziomu uzasadniającego wymierzenie kary według skali zagrożenia ustawowego przewidzianego w przepisie wyodrębniającym wypadek mniejszej wagi w kategorii przestępstw określonego typu (postanowienie SN z 13 czerwca 2002 r., V KKN 544/00, OSNKW 2002/9-10/73).

A zatem wypadek mniejszej wagi to uprzywilejowana postać czynu o znamionach typu podstawowego, w której znamiona przestępstwa cechują się niewysoką szkodliwością społeczną.

Wbrew twierdzeniom skarżącego nie było podstaw do uznania czynu oskarżonej za wypadek mniejszej wagi w rozumieniu art.286§§3 kk. Nie można bowiem uznać, że wartość osiągniętej przez oskarżoną korzyści majątkowej była niewielka. Jednocześnie zachowanie oskarżonej nosiło cechy zuchwałości i dużego nasilenia złej woli. Dokonywanie przez oskarżoną spłat nienależnie pobranego świadczenia nie świadczy o „pojednaniu się z pokrzywdzonym” a jest jedynie wynikiem wydania wobec niej decyzji zobowiązującej ją do zwrotu świadczeń, której to decyzji oskarżona się podporządkowała, natomiast rozłożenie na raty płatności ma na celu efektywne wywiązanie się przez oskarżoną z nałożonego na nią zobowiązania.

Z tych powodów wniosku skarżącego o przyjęcie konstrukcji wypadku mniejszej wagi nie można było podzielić. W niniejszej sprawie nie zachodzą bowiem takie okoliczności, które eksponowałyby zmniejszoną szkodliwość społeczną zachowania oskarżonej. Przeciwnie, Sąd I instancji wskazał na okoliczności, które wpłynęły obciążająco na ocenę wagi tego przestępstwa i wykluczały możliwość przypisania go w typie uprzywilejowanym.

Odnosząc się do zarzutu rażącej niewspółmierności kary stwierdzić należy, że Sąd orzekający uprawniony jest do wymierzania kary wedle swego uznania w granicach przewidzianych przez ustawę, uwzględniając dyrektywy wymiaru kary określone w art.53§1 i 2 kk. Zgodnie zaś z utrwalonym orzecznictwem sądowym, nie każda nietrafność orzeczenia o karze, ale tylko jej rażąca niewspółmierność uzasadnia zmianę orzeczenia w tym zakresie (art.438 pkt 4 kpk). Niewspółmierność rażąca to znaczna, zasadnicza, „bijąca w oczy” różnica między karą wymierzoną a karą sprawiedliwą. Zarzut rażącej niewspółmierności kary jako zarzut z kategorii ocen można zasadnie podnosić tylko wówczas, gdy kara jakkolwiek mieści się w granicach ustawowego zagrożenia, nie uwzględnia w sposób właściwy zarówno okoliczności popełnienia przestępstwa, jak i osobowości sprawcy (por. wyrok SN z dnia 21.01.2003 r., sygn. akt SNO 57/02).

W świetle powyższego stanowiska Sądu Najwyższego, którego poglądy w tym zakresie podziela Sąd Okręgowy, a wbrew twierdzeniom zawartym w apelacji, kara wymierzona wyrokiem Sądu I instancji, nie może być uznana za rażąco niewspółmierną. Istotne znaczenie w tej mierze ma treść przepisu art.53§1 kk., wskazująca na cztery dyrektywy wymiaru kary, które sąd ma obowiązek uwzględnić. Pierwsze dwie z nich, tj. współmierność kary do stopnia winy i do stopnia społecznej szkodliwości czynu, mają zapewnić sprawiedliwość orzekanych kar; dwie następne - cele kary, a mianowicie zapobiegawcze i wychowawcze oddziaływanie na sprawcę przestępstwa (prewencja indywidualna) oraz społeczne oddziaływanie kary (prewencja ogólna).

Wskazać w tym miejscu należy, iż Sąd Rejonowy przeanalizował wszystkie okoliczności przemawiające zarówno na korzyść jak i na niekorzyść oskarżonej oraz rozważył, czy wymierzona przezeń kara spełni stawiane jej przez ustawodawcę cele.

Mając na względzie powyższe konstatacje stwierdzić należy, iż wymierzona oskarżonej kara odpowiada społecznemu poczuciu sprawiedliwości, daje gwarancję skutecznego zwalczania przestępczości oraz tworzy atmosferę zaufania do obowiązującego systemu prawnego.

Prawidłowo także Sąd I instancji ocenił, iż zachodzą okoliczności przewidziane w art.69§1 kk. a pozwalające na zastosowanie wobec oskarżonej dobrodziejstwa warunkowego zawieszenia wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności.

Mając na względzie powyższe stwierdzić należy, iż przy wymiarze kary oskarżonej nie zostały przekroczone granice swobodnego uznania sędziowskiego, a co za tym idzie nie można podnosić rażącej niewspółmierności kary w rozumieniu art.438 pkt.4 kpk.

Orzeczenie o kosztach sądowych za postępowanie odwoławcze oparto o przepisy art.624§1 kpk. w zw. z art.634 kpk.