Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 27 listopada 2012 r. w Gdańsku

sprawy K. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o emeryturę

na skutek apelacji K. S.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Włocławku

z dnia 9 marca 2012 r., sygn. akt IV U 989/11

1. zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję i przyznaje ubezpieczonemu

K. S. prawo do emerytury od dnia 1 sierpnia 2011 r.;

2. nie stwierdza odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sygn. akt III AUa 838/12

UZASADNIENIE

Ubezpieczony K. S. odwołał się od decyzji pozwanego organu rentowego - Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia 21.11.2011 r., którą odmówiono mu prawa do emerytury, gdyż ubezpieczony na dzień 01.01.1999 r. nie udowodnił 15 lat okresu pracy w warunkach szczególnych, ale jedynie 13 lat, 1 miesiąc i 7 dni.

Kwestionując powyższą decyzję ubezpieczony twierdził, że od dnia 15.01.1979 r. do dnia 28.02.1992 r. był zatrudniony w charakterze murarza wykonującego wykładziny chemoodporne z materiałów szkodliwych dla zdrowia i miał wypłacany dodatek za pracę w warunkach szkodliwych.

Pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania powołując się na analogiczną argumentację, jaką zawarto w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 09.03.2012 r. Sąd Okręgowy we Włocławku IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach.

Ubezpieczony K. S.urodził się (...)r. W dniu 15.01.1979 r. podjął zatrudnienie w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...), skąd 01.01.1980 r. został przekazany do Przedsiębiorstwa (...). W obu zakładach ubezpieczony pracował jako pomocnik murarza. Do jego obowiązków należało przygotowywanie zaprawy dla murarza poprzez połączenie suchych składników z żywicą i nałożenie ich do wiaderek, jak również doniesienie płytek na miejsce pracy. Gdy zaistniała taka potrzeba ubezpieczony wykonywał sporadycznie czynności murarza.

Z dniem 01.01.1981 r. ubezpieczony - jako pomocnik murarza - został przejęty przez (...) S.A. Zakład (...)”. Od dnia 01.02.1984 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał czynności murarza wykładzin chemoodpornych.

Od dnia 14.10.1991 r. do dnia 30.11.1991 r. ubezpieczony korzystał z urlopu bezpłatnego.

W dniu 29.02.1992 r. z ubezpieczonym został rozwiązany stosunek pracy bez wypowiedzenia wskutek wyczerpania limitu zasiłku chorobowego.

Przez okres dwóch dni, tj. od 23 do 24 maja 1992 r. ubezpieczony pobierał z Powiatowego Urzędu Pracy we W. zasiłek dla bezrobotnych.

Od dnia 25.05.1992 r. do dnia 08.01.2001 r. ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace antykorozyjne i termoizolacyjne urządzeń i instalacji technologicznych na stanowisku murarza wykładzin chemoodpornych w Zakładach (...) we W..

Od dnia 09.01.2001 r. ubezpieczony pobiera rentę początkowo z tytułu częściowej, a od dnia 01.01.2005 r. całkowitej niezdolności do pracy przyznaną na stałe.

W dniu 11.08.2011 r. ubezpieczony wystąpił z wnioskiem o emeryturę.

Zaskarżoną decyzją z dnia 21.11.2011 r. pozwany odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury, albowiem nie udowodnił on 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy zważył, że stan faktyczny zrekonstruował na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego - niekwestionowanych przez strony za wyjątkiem świadectw pracy z (...) Przedsiębiorstwa Budownictwa (...) i Przedsiębiorstwa (...), w których jako stanowisko pracy ubezpieczonego wskazano murarz. Sąd Okręgowy miał na uwadze, że dowody te pozostają w sprzeczności z informacjami wynikającymi z dokumentów zgromadzonych w aktach osobowych ubezpieczonego. W umowie o pracę z dnia 15.01.1979 r. wskazano, że ubezpieczonemu powierzono obowiązki pomocnika murarza wykładzin chemoodpornych, niniejsze zostało również potwierdzone zeznaniami świadków.

Z akt osobowych można wywieść, że ubezpieczony w spornym okresie pracował jako pomocnik murarza wykładzin chemoodpornych (umowa o pracę, zaświadczenie kwalifikacyjne nr (...), nr (...)), a dopiero z dniem 01.02.1984 r. zostały mu powierzone obowiązki murarza wykładzin chemoodpornych (zaświadczenie kwalifikacyjne nr (...)).

Charakter świadczonej przez ubezpieczonego pracy w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) i Przedsiębiorstwie (...) ustalony przy pomocy akt osobowych został również oparty o zeznania świadków.

Świadkowie Z. J. - brygadzista, S. N. i M. S. (ówcześni współpracownicy ubezpieczonego) - murarze oraz H. K. (kierownik) zgodnie zeznali, że w spornym okresie ubezpieczony był zatrudniony jako pomocnik murarza.

Z. J. określił, że do zadań ubezpieczonego należało wsypywanie suchych składników z worka, wlanie żywicy, wymieszanie, nakładanie do wiaderek i podawanie murarzowi. S. N. poszerzył opisany zakres obowiązków o donoszenie płytek murarzom, co potwierdził również M. S. wskazując, że ubezpieczony jako pomocnik musiał połączyć żywicę z utwardzaczem, azbestem z mączkami wymieszać to ręcznie, przynosił również materiały na stanowiska, płytki, kit, który urobił.

W ocenie Sądu Okręgowego, świadkowie zeznawali spójnie i konsekwentnie, zaś ich zeznania wzajemnie się uzupełniają. Sąd ten miał też na uwadze, że treścią swoich zeznań w sposób obrazowy opisali zakres obowiązków ubezpieczonego, przy czym zgodnie wskazali, że ubezpieczony pracował nie jako murarz, lecz jako pomocnik murarza.

Treść złożonych zeznań jest w ocenie Sądu Okręgowego tym bardziej wiarygodna, że świadkowie ówcześnie pracowali z ubezpieczonym wykonując czynności murarza potrafili więc wykazać zmiany w zakresie czynności murarza oraz pomocnika murarza.

W ocenie Sądu Okręgowego zeznania świadków były wiarygodne a ponadto sam ubezpieczony potwierdził ich treść.

Ubezpieczony zeznał, że początkowo przyszedł do pracy jako pomocnik murarza, a dopiero z czasem przejął obowiązki murarza, co wynika też treści akt osobowych.

Ubezpieczony nie potrafił wskazać odmiennej daty podjęcia pracy na stanowisku murarza niż wynikająca ze świadectwa pracy tłumacząc się brakiem ówcześnie zainteresowania sprawami zawodowymi. Taka postawa niesie dla ubezpieczonego ujemne konsekwencje powodując, że jako początkową datą rozpoczęcia pracy na stanowisku murarza należało przyjąć dzień 01.02.1984 r.

Mając na uwadze dyspozycję art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Sąd Okręgowy badał czy ubezpieczony na dzień 01.01.1999 r. udowodnił wymagany okres składkowy i nieskładkowy, okres pracy w warunkach szczególnych, oraz czy nie pozostawał w zatrudnieniu i czy nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Zgodnie bowiem z powołanym przepisem ubezpieczonym urodzonym po dniu 31.12.1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący 20 lat dla kobiet, 25 lat dla mężczyzn.

Powyższa emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Mający również zastosowanie w przedmiotowej sprawie § 4 ust. l pkt l i 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.) ustanawia zaś, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, stanowiącym załącznik do powołanego wyżej rozporządzenia nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki - w przypadku mężczyzn - osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zdaniem Sądu Okręgowego na uwzględnienie zasługuje stanowisko prezentowane przez pozwany organ rentowy.

Jakkolwiek, zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia, okresy pracy w szczególnych warunkach, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w świadectwie pracy, to jednak nie jest to jedyna droga do wykazania zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Zgodnie bowiem z § 22 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalne - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. nr 10, poz. 49) okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków lub dokumentacją osobową, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Mając na uwadze powyższe uregulowania Sąd Okręgowy uznał, że ubezpieczonemu nie przysługuje prawo do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych albowiem nie legitymuje się wymaganym stażem pracy w wymiarze 15 lat.

Zarówno ubezpieczony, jak i organ rentowy nie kwestionowali, że odwołujący udokumentował okres 13 lat, l miesiąca i 7 dni pracy w warunkach szczególnych. Jest to okres zatrudnienia jako murarz wykładzin chemoodpornych w (...) S.A. - Zakład (...). Żądanie jednakże zaliczenia wcześniejszego okresu zatrudniania do okresu pracy w warunkach szczególnych jest bezzasadne.

Dopiero bowiem od dnia 01.02.1984 r. ubezpieczonemu zostały powierzone obowiązki murarza wykładzin chemoodpornych. Z umowy o pracę, zaświadczeń kwalifikacyjnych oraz zeznań zaprezentowanych powyżej świadków bezspornie wynika, że ubezpieczony od dnia 15.01.1979 r. do dnia 31.01.1984 r. pracował jako pomocnik murarza.

Na mocy zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 01.08.1983 r. w sprawie wykazu stanowisk prac w zakładach pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach (...) stanowisko pomocnika murarza nie zostało zaliczone do katalogu stanowisk uprawniających do wcześniejszego przejścia na emeryturą.

Zdaniem Sądu Okręgowego poczynionych ustaleń nie niweczy fakt przedłożenia w organie rentowym świadectw pracy z (...) Przedsiębiorstwa Budownictwa (...) i Przedsiębiorstwa (...), w których jako stanowisko pracy ubezpieczonego wskazano murarz. Świadectwo pracy nie jest i nie może być dokumentem abstrakcyjnym, co oznacza możliwość jego weryfikacji przez pryzmat innych dowodów takich jak chociażby dokumenty zgromadzone w aktach osobowych (tak też Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 30.11.2006 r., III AUa 466/06, LEX 310487).

Mając na uwadze zaprezentowane argumenty Sąd Okręgowy oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § l k.p.c.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł ubezpieczony K. S., który zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego w całości i domagał się jego zmiany i przyznania mu prawa do emerytury, a ewentualnie uchylenia tego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Ubezpieczony zarzucił sprzeczność poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym przez błędne przyjęcie, że ubezpieczony nie pracował w warunkach szkodliwych dla zdrowia na stanowisku murarz robót chemio-odpornych wynikające z mało wnikliwego rozważenia całości dowodów zebranych w sprawie; naruszenie art. 184 ustawy emerytalnej w związku z § 4 dział 2 zarządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. poprzez przyjęcie, że ubezpieczony nie osiągnął wieku emerytalnego.

Uzasadniając apelację ubezpieczony podał, że świadkowie pracownicy (...) W.jedynie opisali czynności jakie on wykonywał, które odpowiadają charakterowi pracy dla stanowisk wymienionych w załączniku nr 9 zarządzenia M. BiP.B. z dnia 01.08.1983 r. - załączniku nr 1 dział IV, pkt 38 ppkt 1, 2, 3, 6, 7, 8, 11, 14, 15 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. Każdy ze współpracowników z brygady przy pracy w akordzie razem ubezpieczonym otrzymywali jednakowe wynagrodzenie oraz dodatek za pracę w warunkach szkodliwych. Współpracownicy z brygady ubezpieczonego mają uznaną pracę warunkach szkodliwych w latach 79-84. Kierownik budowy nie potwierdził, a zeznał, że wszyscy pracownicy nad wykonywaniem danego zlecenia pracowali wspólnie i w zależności każdy wykonywał czynność jaka w danej chwili była potrzebna. Apelujący stwierdził, że świadectwa kwalifikacyjne zostały błędnie ocenione przez Sąd Okręgowy, jako odnoszące się do ubezpieczonego, tymczasem świadectwa nie kwalifikujące osoby na które zostały wystawione bez jakichkolwiek danych dodatkowych jego nie dotyczą. Ubezpieczony twierdził, że świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach wystawione przez H.– Polska zawiera uproszczenie wynikające z nieznajomości specyfiki pracy poprzedniego przedsiębiorstwa. Świadectwo zawiera tylko stwierdzenie, że ubezpieczony pracował jako murarz od dnia 01.02.1984 r. nie biorąc p[od uwagę całości poz. 38 zarządzenia Ministra Budownictwa. Zdaniem ubezpieczonego w aktach sprawy znajdują się dokumenty jego nie dotyczące, ale ogólnie (...). Zdaniem apelującego Sąd Okręgowy nie dość wnikliwie przesłuchał świadków, pomijając istotne okoliczności w sprawie. W ocenie skarżącego Sąd ten powinien był zadać dodatkowe pytania, które udowodniłyby, że pracował w warunkach szkodliwych i utrudnionych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Z raportu ustalenia uprawnień do świadczenia z dnia 17.11.2011 r. wynika, że pozwany organ rentowy ustalił, że ubezpieczony wykazał 13 lat, 1 miesiąc i 7 dni okresów pracy w warunkach szczególnych.

Pozwany nie uwzględnił do powyższego stażu okresów pracy ubezpieczonego w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) (od dnia 15.01.1979 r. do dnia 31.12.1979 r.); w Przedsiębiorstwie (...) (od dnia 01.01.1980 r. do dnia 31.12.1980 r.) oraz części okresu zatrudnienia w (...) S.A. Zakład (...)” (od dnia 01.01.1981 r. do dnia 31.01.1984 r. oraz od dnia 14.10.1991 r. do dnia 30.11.1991 r.).

Ze świadectwa pracy wystawionego w dniu 31.12.1979 r. przez (...) Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) w W. wynika, że ubezpieczony był zatrudniony od dnia 15.01.1979 r. do dnia 31.12.1979 r., ostatnio na stanowisku murarza (gr. V) i został przekazany do PIP (...) od dnia 01.01.1980 r.

Ze świadectwa pracy wystawionego w dniu 01.01.1981 r. przez Przedsiębiorstwo (...) w W. wynika, że ubezpieczony był zatrudniony od dnia 01.01.1980 r. do dnia 31.12.1980 r., ostatnio na stanowisku murarza.

Ze świadectwa pracy wystawionego w dniu 29.02.1992 r. przez (...) S.A. Zakład (...)” w W. wynika, że ubezpieczony był zatrudniony od dnia 01.01.1981 r. do dnia 29.02.1992 r. na stanowisku murarza wykładzin chemoodpornych z wynagrodzeniem 6,50 zł brutto za 1 rob/godz. praca w akordzie kat. VI., zaś od dnia 14.10.1991 r. do dnia 30.11.1991 r. korzystał z urlopu bezpłatnego.

W dniu 07.02.2011 r. (...) S.A. w W. – następca prawny (...) Sp. z o.o. powstałej z przekształcenia (...) S.A. - wystawił świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach stwierdzając, że ubezpieczony był zatrudniony w tym zakładzie od dnia 01.01.1981 r. do dnia 29.02.1992 r. i w okresie od dnia 01.02.1982 r. do dnia 13.10.1991 r. oraz od dnia 01.12.1991 r. do dnia 29.02.1992 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace antykorozyjne i termoizolacyjne urządzeń i instalacji technologicznych na stanowisku murarz wykładzin chemoodpornych wymienionym w wykazie A dziale IV, poz. 38, pkt 3 wykazu szczegółowego stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 01.08.1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy podległych Ministrowi Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach.

(w/w świadectwa zawarte są w aktach pozwanego)

Z dokumentacji zawartej w aktach osobowych ubezpieczonego wynika, że w dniu 08.01.1979 r. (...) Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) w W. skierowało ubezpieczonego na badania lekarskie wskazując, że ma on zostać zatrudniony na stanowisku robotnika robót antykorozyjnych na wysokości do 15 m w warunkach szkodliwych dla zdrowia – kontakt z żywicami syntetycznymi, rozpuszczalnikami i utwardzaczami do żywic, watą szklaną, mineralną oraz pyłem krzemowym.

W dniu 15.01.1979 r. ubezpieczony zawarł z (...) Przedsiębiorstwem Budownictwa (...) w W. umowę o pracę na okres próbny 14 dni od 15.01.1979 r. – 28.01.1979 r. i od 29.01.1979 r. na okres wstępny do 1-go roku w pełnym wymiarze godzin na stanowisku „p. mur. wykładzin chem.”.

W zaświadczeniu kwalifikacyjnym nr 14/82 z dnia 24.03.1982 r. Przedsiębiorstwo (...) w W. poświadczono, że K. S. (ur. (...)) od dnia 01.03.1982 r. zaszeregowany został w zawodzie „pom. murarza”. Podobnie w kolejnym zaświadczeniu kwalifikacyjnym nr 14/83 z dnia 01.08.1983 r. podano, że K. S. (ur. (...)) zaszeregowany został w zawodzie „pom. murarza”. W zaświadczeniu kwalifikacyjnym nr 14/84 z dnia 06.02.1983 r. podano, że K. S. (ur. (...)) od dnia 01.02.1984 r. zaszeregowany został w zawodzie murarza „wykł. chemoodp.”.

(zaświadczenia kwalifikacyjne w aktach osobowych)

Z zeznań świadków oraz ubezpieczonego wynika, że ubezpieczony w (...) Przedsiębiorstwem Budownictwa (...) w W. pracował początkowo na stanowisku pomocnika murarza (zeznania św. Z. J. - k. 35-36; S. N. k. 36; zeznania ubezpieczonego – k. 37-37v).

Już od początku zatrudnienia ubezpieczony wykonywał izolacje chemoodporne polegające na używaniu żywic syntetycznych modyfikowanych innymi składnikami do których dodawane były materiały pochodzenia mineralnego, np. mączka kwarcowa, kurz azbestowy, żywice asfaltowe. Stanowisko „pomocnik murarza” było blisko związane ze stanowiskiem „murarz”, czy „monter izolacji chemoodpornych” (zeznania H. K. k. 36v-37, który był kierownikiem robót, a następnie kierownikiem grupy robót).

Praca murarza wykładzin chemoodpornych polegała na pracy z zaprawami żywicowymi - wykonywano kity z żywic chemoodpornych, poliestrowe, epoksydowe, furanowe. Posadzki w zbiornikach, magazynach, halach produkcyjnych przeznaczonych na gromadzenie kwasów były wykładane płytkami oraz cegłą. Tam musiały być używane specjalne składniki do murowania, gdyż kwas zniszczyłby zwykłe wapno lub cement (zeznania św. Z. J. - k. 35-36; S. N. k. 36). Gdy były używane gotowe kity to można była je używać bezpośrednio i wówczas praca pomocnika murarza była mniej potrzebna. Jeśli natomiast trzeba było przygotowywać te kity to należało połączyć żywice i wzmacniacze i podać murarzowi i te obowiązki wykonywał pomocnik murarza (zeznania św. Z. J. - k. 35-36; M. S. - k. 36- 36v).

Brygada liczyła od 5 do 7 osób, zależnie na jakim odcinku pracy były roboty. Brygadzistą był Z. J. (zeznania św. Z. J. - k. 35-36; S. N. k. 36; M. S. - k. 36- 36v).

Każdy z członków brygady wykonywał wszystkie prace, zarówno jako pomocnik, jak i murarz. Każdy w brygadzie wykonywał te same prace niezależnie jaki miał angaż. Dzień pracy zaczynał się od tego że część osób mieszała materiały, część znosiła płytki. To były czynności przygotowujące do murarki, a potem wszyscy zajmowali się murowaniem (zeznania św. Z. J. - k. 35-36; H. K. k. 36v-37). Ubezpieczony również zajmował się murowaniem (zeznania M. S. - k. 36- 36v; Z. J. - k. 35-36). Zaczynało się od zestawienia materiałów, następnie nakładano materiał na powierzchnie izolowanych urządzeń, a następnie okładano płytkami ceramicznymi lub węglowymi (zeznania H. K. k. 36v-37).

Do podstawowych obowiązków pomocnika murarza należało mieszanie kitu i donoszenie płytek. Najbardziej w kicie szkodliwe były utwardzacze i azbest. Do pomocnika murarza należało wsypywanie suchych składników z worka (czyli żywicy), wymieszanie, nakładanie do wiader i podawanie murarzowi (zeznania św. Z. J. - k. 35-36; S. N. k. 36; M. S. - k. 36- 36v; zeznania ubezpieczonego – k. 37-37v). Ubezpieczony – jako pomocnik murarza – głównie zajmował się łączeniem żywicy z utwardzaczem, azbestem z mączkami, mieszaniem ręcznym i przynoszeniem tych materiałów na stanowiska (kitu, który urobił i płytek) – zeznania M. S. - k. 36- 36v; zeznania ubezpieczonego – k. 37-37v.

Często było tak, że pomocnik murarza, jak i pozostali członkowie brygady, godzinę mieszali składniki, a potem dwie godziny wyrabiali. Mieszaniem kitu zajmował się także brygadzista (zeznania św. Z. J. - k. 35-36). Praca pomocnika była najbardziej szkodliwa bo miał najdłuższy czas wdychania tych składników (zeznania św. Z. J. - k. 35-36; M. S. - k. 36- 36v).

W zakładzie jako murarze pracę wykonywały osoby także bez ukończonej w tym zakresie szkoły. Ubezpieczony także wykonywał prace murarza przy murowaniu wykładzin chemoodpornych (zeznania św. Z. J. - k. 35-36).

Należy zaznaczyć, że stosunki pracy ubezpieczonego i świadków ulegały przekształceniom po stronie pracodawcy w związku ze zmianami organizacyjnym i prywatyzacją zakładu pracy, jednak opisana organizacja pracy i sposób jej wykonywania w okresie objętym sporem, jak i w okresie późniejszym, który to okres został uwzględniony przez organ rentowy, jako okres pracy ubezpieczonego w szczególnych warunkach, nie ulegał zmianom poza tym, że ubezpieczony został zatrudniony na stanowisku murarza (zeznania świadka Z. J. – k. 35v).

Przystępując do rozważań prawnych należy wyjaśnić, że rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.) wydane zostało na podstawie art. 55 ustawy z dnia 14.12.1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, zawierającego delegację dla Rady Ministrów do określenia rodzajów prac lub stanowisk pracy oraz warunków, na podstawie których osobom wymienionym w art. 11 ust. 3 oraz w art. 53 ust. 2 i 3 ustawy przysługuje prawo do emerytury w określonym wieku, niższym niż to wynika z art. 26 ust. 1 pkt 1 oraz wzrost emerytury lub renty, o którym mowa w art. 54 ust. 1 pkt 2. Przepisy § 1 ust. 2 i 3 tego rozporządzenia Rady Ministrów zobowiązujące ministrów, kierowników urzędów centralnych i centralne związki spółdzielcze do ustalenia wykazów stanowisk pracy w podległych im zakładach nie dotyczą materii regulowanej art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Nie określają one bowiem ani wieku emerytalnego, ani rodzajów i stanowisk pracy, ani warunków przechodzenia na emeryturę. Przepisy te nie wkraczają w sferę praw podmiotowych pracownika, lecz stanowią dyrektywę dla organów zwierzchnich lub nadzorujących zakłady pracy do prowadzenia wykazów stanowisk pracy wymienionych w załączniku do rozporządzenia (por. uchwałę składu siedmiu sędziów z dnia 13.02.2002 r., III ZP 30/01, OSNAPiUS 2002 nr 10, poz. 243 oraz wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14.06.2004 r., P 17/03). Upoważnienie dla właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych oraz centralnych związków spółdzielczych wynikające z § 2 ust. 2 tego rozporządzenia nie stwarzało podstawy prawnej do wydawania aktów niepozostających w zgodności z powszechnie obowiązującym prawem, lecz obejmowało tylko ustalenie w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach i nie przewidywało możliwości wykroczenia poza wykazy prac wykonywanych w szczególnych warunkach wymienione w załączniku do rozporządzenia. Na tej podstawie wymienione podmioty mogły tylko wskazać, na których stanowiskach są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B, nigdy zaś ustanawiać nowych stanowisk pracy. Określone w art. 93 ust. 2 Konstytucji akty prawne, niebędące obecnie źródłem prawa - w tym zarządzenia ministrów, nie mogą być samodzielną podstawą prawną indywidualnych decyzji, jednakże akt prawny, mający swoje umocowanie w ustawie i rozporządzeniu Rady Ministrów, a ponadto nieodnoszący się do praw podmiotowych obywateli, który jest w istocie jedynie wykazem prac wykonywanych w szczególnych warunkach, nadal obowiązuje. Określone w nim skutki prawne wykonywania takich prac nie są bowiem wskazywane przez to zarządzenie, lecz stanowi o nich ustawa i utrzymane jej przepisami w mocy rozporządzenie Rady Ministrów (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 21.04.2004 r., II UK 337/03, OSNP 2004 nr 22, poz. 392 oraz z dnia 20.10.2005 r. I UK 41/05, OSNP 2006 nr 19-20, poz. 306). Wykazy resortowe mają zatem charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający. Taki wykaz resortowy ułatwia identyfikację określonego stanowiska pracy jako stanowiska pracy w szczególnych warunkach – w szczególności, jeśli w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. nie wymienia się konkretnych stanowisk, lecz operuje się pojęciem ogólnym. Innymi słowy, zarządzenia resortowe mogą mieć znaczenie jedynie w sferze dowodowej. Z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego czy centralny związek spółdzielczy w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może – w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych - stanowić negatywną przesłankę dowodową.

Zgodnie z § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Według § 4 ust. 1 rozporządzenia, pracownik (mężczyzna), który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat,

3) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W wykazie A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. obejmującym prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego, w dziale IV pod pozycją 38 wymieniono prace antykorozyjne i termoizolacyjne urządzeń i instalacji technologicznych, zaś pod pozycją 17 wymieniono m.in. przetwórstwo żywic.

Minister Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych w zarządzeniu nr 9 z dnia 01.08.1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy, podległym ministrowi budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach (ZP-BHP-5- 0152/83) w wykazie A w dziale IV wymienił rodzaje stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę – m.in. pod poz. 38 - prace antykorozyjne i termoizolacyjne urządzeń i instalacji technologicznych: 1. zestawiacz surowców i mieszanek, 2. przerabiacz żywic chemoodpornych, 3. murarz wykładzin chemoodpornych, 6. układacz wykładzin przy użyciu kitów i klejów organicznych. W dziale V pod pozycją 13 wśród prac przy produkcji wyrobów z włókien mineralnych z zastosowaniem klejów zawierających rozpuszczalniki organiczne w punkcie 6 wymieniono prace robotnika w przemyśle materiałów budowlanych stale wykonującego prace pomocnicze lub inne przy produkcji wyrobów z włókien mineralnych z zastosowaniem klejów zawierających rozpuszczalniki organiczne.

Niezależnie od powyższego prace ubezpieczonego należało także zakwalifikować do prac wymienionych w załączniku A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w dziale V pod poz. 13 (prace przy produkcji wyrobów z włókien mineralnych z zastosowaniem klejów zawierających rozpuszczalniki organiczne), które zostały uszczegółowione w załączniku do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 01.08.1983 r. w dziale V pod poz. 13.

Sąd Apelacyjny miał także na uwadze, że nie nazwa zajmowanego stanowiska, ale rodzaj rzeczywiście wykonywanych prac ma decydujące znaczenie dla jej kwalifikowania przez pryzmat rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. i w konsekwencji dla ustalenia czy została spełniona przesłanka pracy w szczególnych warunkach umożliwiającego uzyskanie prawa do emerytury w wieku obniżonym (art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS).

W ocenie Sądu Apelacyjnego sporny okres zatrudnienia ubezpieczonego należało uwzględnić w łącznym stażu pracy w warunkach szczególnych. To natomiast oznacza, że posiada ponad 15 letni staż pracy w warunkach szczególnych.

Bezsporne jest, że ubezpieczony spełniła pozostałe przesłanki nabycia prawa do emerytury określone w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Z tych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. oraz w związku z art. 100 ust. 1, art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS zmienił zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia 01.08.2011 r.

W pkt II Sąd Apelacyjny na podstawie art. 118 ust. 1a a contrario ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego, gdyż nie ponosi on odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Ustalenie okres pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych wymagało przeprowadzenia postępowania dowodowego w postępowaniu odwoławczym.