Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia dniu 19 września 2013r w sprawie III C 1124/12 Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi zasądził od pozwanego Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego z siedzibą w W. na rzecz powoda R. S. kwotę 52808,75 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 9 stycznia 2012r do dnia zapłaty i kwotę 6258 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Apelację od wyroku złożył pozwany Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny w W.. Zaskarżył on wyrok, w tej części, w której sąd orzekający zasądził na rzecz powoda kwotę 45085,25 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 9 stycznia 2012r do dnia zapłaty. Rozstrzygnięciu zarzucono naruszenie art. 446 paragraf 4 kc poprzez niewłaściwą jego interpretację i przyjęcie , że odpowiednią kwotą zadośćuczynienia za krzywdy doznane w wyniku śmierci brata jest łączna kwota 75000 zł, naruszenie art. 362 kc poprzez ustalenie, że poszkodowany M. S. przyczynił się do zaistnienia szkody w 30%, w sytuacji, gdy zdaniem pozwanego przyczynienie wynosiło tu co najmniej 60%.

Pozwany w apelacji zarzucił także sądowi I instancji naruszenie art. 233kpc tj. przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów przy ustalaniu rozmiarów cierpienia pozostałego przy życiu brata, pominięcie zeznań świadka M. M. (1), zwłaszcza w części, w której podał on, że zmarły na skutek zdarzenia M. S., dobrowolnie wsiadł do samochodu z nietrzeźwym kierowcą, wiedząc ponadto, że nie posiada on uprawnień do kierowania pojazdem.

Apelujący domagał się zmiany zaskarżonego orzeczenia poprzez oddalenie powództwa ponad kwotę 7 723,50 zł, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania przed sądem I i II instancji w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, proporcjonalnie do wyniku procesu.

Ostatecznie w treści uzasadnienia apelacji pozwany podniósł, że kwota zadośćuczynienia jaką powinien otrzymać powód w związku ze śmiercią brata nie może przekraczać 25 000 zł, winna być pomniejszona o stopień przyczynienia się do zdarzenia, który wyniósł 60% i wypłaconą już na rzecz powoda przez pozwanego kwotę 4000 zł, co daje kwotę 6000 zł. Pozwany podał, że zmarły brat nie był aż tak blisko związany z powodem, który przecież od lat miał własną rodzinę i to przede wszystkim na niej się skupiał. Jednocześnie pozwany podniósł, że powód nie wykazał w toku procesu, by proces cierpienia po śmierci brata wykraczał poza normalną reakcję żałoby.

W zakresie zwrotu kosztów pogrzebu pozwany zaproponował pomniejszenie niespornej kwoty 8617,50 zł o wartość wynikającą z 60% przyczynienia się i wartość wypłaconej powodowi kwoty 1723,50 zł, co zdaniem pozwanego winno wynieść 1723,50 zł.

W odpowiedzi na apelację powód R. S. wniósł o jej oddalenie w całości, podtrzymując argumentację zawartą w pozwie.

Na rozprawie w dniu 19 maja 2014r przed sądem II instancji pełnomocnik apelującego nie stawił się, o terminie został powiadomiony prawidłowo.

Stawił się pełnomocnik powoda, który wniósł o oddalenie w całości apelacji i zasądzenie kosztów postępowania.

Sąd I instancji swoje rozstrzygnięcie oparł na następujących ustaleniach stanu faktycznego.

Postępowanie przed sądem I instancji zainicjował powód R. S. wnosząc o zasądzenie w pozwie z dnia 19 listopada 2012r od pozwanego Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego w W. kwoty 48500 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 22 lipca 2011r do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną w wyniku śmierci brata M. S., do której doszło w wypadku samochodowym z dnia 13 października 2010r wraz z kwotą 4308,75 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 22 lipca 2011r do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów pogrzebu oraz kosztami procesu.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu.

W dniu 13 października 2010r w wypadku drogowym zginął 29- cio letni brat R. M. S..

Sprawcą wypadku był kierujący pojazdem marki B. nr rej (...) P M. M. (2).

W dniu zdarzenia M. S. spożywał alkohol razem z M. M. (2), Ł. Ż., K. S. (1) i P. B. w klubie przy ul. (...). Około godz. 23.00 mężczyźni wsiedli razem do samochodu B., będącego własnością M. M. (2). M. M. (2) wsiadł za kierownicę, z tył po środku siedział M. S., po jego bokach Ł. Ż. i K. S. (2). Z przodu jako pasażer siedział P. B.. M. S. nie był przypięty pasami bezpieczeństwa, ponieważ w samochodzie z tył nie było w ogóle pasów bezpieczeństwa. Kierujący pojazdem nie posiadał prawa jazdy, pojazd w dacie zdarzenia nie posiadał obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych.

Około godziny 23.39 M. M. (2) umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym, nie zachował szczególnej ostrożności, nie dostosował prędkości do warunków, w jakich ruch się odbywał, utracił panowanie nad pojazdem, wpadł w poślizg, wjechał na chodnik i lewym bokiem uderzył w narożnik kamienicy posesji nr (...) ulicy (...).

M. M. (2) w chwili zdarzenia miał 1,78 promila alkoholu we krwi.

W wyniku zdarzenia śmierć na miejscu poniósł M. S., Ł. Ż. i K. S. (2).

Sprawcę wypadku uznano za winnego popełnienia czynu z art. 177 par 1 i 2 k.k. w zw z art. 178 par 1 k.k. w zw z art. 11 par 2 k.k. i skazano wyrokiem z dnia 2 marca 2011r na karę łączną 11 lat pozbawienia wolności.

W chwili śmierci M. S. był w stanie upojenia alkoholowego, metodą chromatografii gazowej oznaczono w jego krwi 3,67 promila, w moczu 4,21 promila i szklistce 3,04 promila alkoholu etylowego.

R. S. zgłosił zdarzenie za pośrednictwem (...) SA do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego w W.. Pełne akta szkody pozwany otrzymał od zakładu ubezpieczeń w dniu 9 grudnia 2011r.

Pozwany uznał swoją odpowiedzialność za zdarzenie i pismem z dnia 14 października 2011r zawiadomił powoda o przyznaniu mu świadczenia w kwocie 1723,50 zł tytułem kosztów pogrzebu i w dniu 4 stycznia 2012r przyznał kwotę 4000 zł tytułem zadośćuczynienia za śmierć brata.

Przy czym w toku postępowania likwidacyjnego strony ustaliły bezsporne koszty pogrzebu na kwotę 8617,50 zł.

Pozwany uznał, że przyczynienie się M. S. do zdarzenia wynosiło 80%, a kwota zadośćuczynienia zaproponowana przez pozwanego wyniosła 20 000 zł. Pozwany powołał się na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2003r ( III CKN 606/00 ), gdzie Sąd Najwyższy stwierdził, że osoba, która decyduje się na jazdę samochodem z kierowcą będącym w stanie po spożyciu alkoholu, przyczynia się do odniesionej szkody powstałej w wyniku wypadku komunikacyjnego, gdy stan nietrzeźwości kierowcy pozostaje w związku z tym wypadkiem. Spożywanie zaś napoju alkoholowego z takim kierowcą przed jazdą uważać należy za przyczynienie się do powstania szkody w stopniu znacznym.

M. S. mieszkał sam w mieszkaniu po rodzicach. Rodzice braci S. zmarli kilka lat wcześniej. Bracia byli ze sobą zżyci, zbliżyli się do siebie po śmierci rodziców, M. S. był chrzestnym syna R. S.. M. S. często odwiedzał powoda, pomagał w opiece nad chrześniakiem, bracia razem pracowali, często spożywali wspólnie posiłki, jeździli razem na wyjazdy z pracy. Bracia zamieszkiwali blisko siebie i często się widywali, spędzali razem uroczystości rodzinne i święta. M. S. przynosił bratowej swoje rzeczy do wyprania, spożywał z bratem i bratową często obiady.

Powód musiał rozpoznać zwłoki brata. Po tragicznej śmierci brata powód zaczął palić ponownie papierosy, schudł, stał się zamknięty, nie mógł pracować. Odczuwał stratę, płakał wspominając brata.

Sąd I instancji w dniu 19 września 2013r wydał wyrok, w którym zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 52808,75 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 9 stycznia 2012r do dnia zapłaty i kwotę 6258 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Rozstrzygnięcie swoje oparł na podstawie art. 446 par 1 kc, art. 446 par 1 kc , art. 362 kc i art. 98 kpc

Tytułem zadośćuczynienia za śmierć brata sąd I instancji przyznał powodowi kwotę 75 000 zł, z uwzględnieniem 30 % przyczynienia się do zdarzenia przez M. S. oraz z uwzględnieniem wypłaconej przez powoda kwoty 4000 zł. O kwotę wynikającą z 30% przyczynienia i wypłacone wcześniej kwoty, pomniejszył sąd także bezsporną kwotę zwrotu kosztów pogrzebu. Odsetki ustawowe zostały ustalone zgodnie z art. 109 ust 1 ustawy z dnia 22 maja 2003r o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych ( DzU 03.nr 124 p. (...) ). Sąd obliczył 30 –sto dniowy termin do zaspokojenia roszczenia od dnia 9 grudnia 2011r tj. od dnia otrzymania przez pozwanego pełnych akt szkody.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja strony pozwanej tylko częściowo zasługuje na uwzględnienie. Dotyczy to mianowicie kwoty przyznanego zadośćuczynienia za śmierć brata na rzecz powoda, tj kwoty 75 000 zł.

Niewątpliwie niezmiernie trudno ocenić jest rozmiar cierpienia po stracie bliskiej osoby. Ocena taka jest właściwie niemożliwa, każdy z nas bowiem wykazuje inny stopień wrażliwości na doznane cierpienie.

Trudno wypowiadać się w sposób autorytarny, czy bliższe więzi łączą rodziców i dzieci, czy rodzeństwo między sobą i czy zatem wyższą kwotę zadośćuczynienia należy przyznać za śmierć np. dziecka, a niższą za śmierć rodzeństwa. Zagadnienia wzajemnych relacji rodzinnych i bliskości członków rodziny są ściśle indywidualne i zależne od stosunków panujących w danej rodzinie.

Cierpienie nie jest jednostką wymierną, a poczucie pustki po stracie członka rodziny uzależnione jest od cech charakteru osoby, która tej straty doznała.

Wobec wprowadzenia do systemu prawa art. 446 paragraf 4 kc, trzeba jednak przyjąć kryteria oceny na potrzeby rozpoznawanych przed sądami spraw o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią osoby bliskiej. Pomocnym jest tu literatura prawa i orzecznictwo Sądu Najwyższego oraz innych sądów w tym Sądów Apelacyjnych.

Wielokrotnie w orzecznictwie podkreślano, że szacując wysokość zadośćuczynienia dochodzonego na podstawie art. 446 par 4 kc należy pamiętać, że na rozmiar krzywdy wywołanej śmiercią osoby najbliższej wpływ ma nie tylko dramatyzm doznań, ale również poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne, wstrząs psychiczny wywołany śmiercią, intensywność oraz rodzaj więzi ze zmarłym, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem tego odejścia tj. nerwicy, depresji, roli w rodzinie pełnionej przez osobę zmarłą, leczenie doznanej traumy i wiek poszkodowanego. ( tak np. IACa 705/13 )

W rozstrzyganej sprawie niewątpliwym jest, że bracia S. byli ze sobą związani emocjonalnie, ich więzi zacieśniły się zwłaszcza po śmierci rodziców. Doznaną krzywdę mogła pogłębić także u powoda konieczność rozpoznania zwłok brata po wypadku.

Jednakże jak wskazał pozwany, reakcja powoda na śmierć brata nie wykraczała poza stan normalnej żałoby.

Powód nie wykazał, aby na skutek śmierci brata przeżył depresję czy traumę wymagającą leczenia. Nie cierpiał na stany lękowe czy silną nerwicę. Nie wymagał pomocy specjalisty, nie przyjmował żadnych leków psychotropowych.

Powód nie udowodnił także aby śmierć brata miała bezpośredni wpływ na jakość jego pracy zarobkowej. Fakt , że powód ze łzami w oczach wspomina brata i powrócił do palenia papierosów świadczy o przeżywaniu stanu żałoby. R. S. posiada własną rodzinę – żonę i dziecko, nie został zatem sam po śmierci brata, a zmarły brat nie stanowił jego jedynej rodziny.

Trzeba również zauważyć, że z zeznań świadków przesłuchiwanych przez sąd I instancji wynika, że częste odwiedziny M. S. w domu brata były nie tylko pielęgnowaniem rodzinnych uczuć , ale wiązały się również z tym, że żona R. S. robiła jego bratu pranie i gotowała obiady.

Relacje między braćmi wynikały zatem także z czynników czysto gospodarczych.

Istotną okolicznością przy określeniu kwoty zadośćuczynienia jest także jej odniesienie do stopy życiowej społeczeństwa , zwłaszcza w miejscu zamieszkania powoda, która to pośrednio wpływa na wysokość zadośćuczynienia.

Jednocześnie zdaniem sądu II instancji, nie stanowi właściwego zadośćuczynienia kwota zaproponowana przez pozwanego w apelacji tj. 25 000 zł. Jest to kwota zbyt niska. Zadośćuczynienie ma na celu bowiem złagodzenie cierpienia psychicznego wywołanego śmiercią osoby najbliższej i pomoc w dostosowaniu się do zmienionej sytuacji życiowej.

Właściwą kwotą w tym stanie rzeczy wydaje się być kwota 40 000 zł

Taką właśnie kwotę sąd II instancji przyznał powodowi tytułem zadośćuczynienia za śmierć brata. Nie jest to kwota rażąco niska ani nadmiernie wygórowana.

Sąd II instancji nie podzielił poglądu strony apelującej, że przyczynienie się do zdarzenia M. S. wyniosło co najmniej 60%.

Po pierwsze M. S. nie był sprawcą wypadku, a jego przyczynienie się do zdarzenia polegało na tym, że spożywał alkohol z kolegą , który przyjechał samochodem. Przy czym z postępowania dowodowego przed sądem I instancji nie wynika, aby M. S. miał zamiar jechać tym samochodem z kolegami. M. S. mieszkał bardzo blisko miejsca spotkania w klubie i nie było powodu, aby wracać do miejsca zamieszkania samochodem. Jednakże , gdyby nawet przyjąć iż faktycznie M. S. mógł przypuszczać, że będzie jechał samochodem z kolegą z, którym pił wcześniej alkohol to przypisanie mu 60% przyczynienia się do zdarzenia jest nadmiernie wygórowane. W powołanym przez pozwanego orzeczeniu Sądu Najwyższego z 20 listopada 2003r przyjęto w takim wypadku przyczynienie się na poziomie 25%. Sam powód nie kwestionował przyczynienia się M. S. do spowodowania szkody, poziom tego przyczynienia określił na 30%.

Według ustaleń sądu I instancji wsiadając do samochodu M. S. był w takim upojeniu alkoholowym, że praktycznie nie mógł mieć rozeznania co się dzieje. Nie miał świadomości, że wsiada do samochodu z nietrzeźwym kierowcą. A zatem tym bardziej nie ma powodu, aby przypisywać mu przyczynienie się do szkody w 60 %. W uzasadnieniu orzeczenia z dnia 25 września 2013r sygn.akt IACa 477/13 Sąd Apelacyjny w Łodzi przyjął przyczynienie się powódki do powstania szkody w 50%, przy czym zaznaczył, że powódka miała nie tylko pełną świadomość, że wsiada do pojazdu z nietrzeźwym kierowcą , ale także świadomość zagrożeń i ryzyka.

Ze względu na stan upojenia alkoholowego takiej świadomości nie miał M. S..

W tym stanie rzeczy sąd II instancji na podstawie art. 386 paragraf 1 kpc zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądził od pozwanego na rzecz powoda 28 308,75 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 9 stycznia 2012r do dnia zapłaty, a w dalszej części oddalił apelację. Wskazana kwota wynika z następujących obliczeń : 40 000 zł tytułem zadośćuczynienia, 8617,50 zł koszty pogrzebu, przyczynienie się w wysokości 30% i kwoty wypłacone przez pozwanego tj. 4000 zł i 1723,50 zł.

Co daje 24 000 zł zadośćuczynienia i 4308,75 zł zwrot kosztów pogrzebu.

W zakresie odsetek sąd II instancji w pełni podzielił stanowisko sądu I instancji, przyjmując, że należą się one powodowi od dnia 9 stycznia 2012r do dnia zapłaty.

Sąd II instancji zniósł wzajemnie koszty postępowania pomiędzy stronami zarówno w I jak i II instancji na podstawie art. 100 kpc