Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 25 września 2013 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi po rozpoznaniu spraw z powództwa (...) Bank S.A. w W. przeciwko M. D. utrzymał w mocy nakazy zapłaty wydane: w dniu 15 marca 2013 roku, w sprawie III Nc 1433/12, co do kwoty 16.671,35 zł z odsetkami umownymi w wysokości 29,85% rocznie od dnia 29 października 2012 roku do dnia zapłaty oraz w dniu 15 marca 2013 roku, w sprawie III Nc 1434/12, co do kwoty 5.180,71 zł z odsetkami umownymi w wysokości 20,25% rocznie od dnia 29 października 2012 roku do dnia zapłaty (w obu przypadkach z kosztami procesu), nie obciążając pozwanego nie uiszczonymi kosztami sądowymi.

W sprawie ustalono, że w dniu 28 lipca 2005 roku R. L. (1) złożył w placówce (...) Banku SA W. Oddział w Ł. wniosek o udzielenie kredytu na zakup samochodu osobowego, a następnie wniosek o udzielenie kredytu gotówkowego. Wraz z wnioskami przedłożył zaświadczenie o zatrudnieniu i wysokości zarobków osiąganych w firmie PPHU (...). Na podstawie akt postępowania karnego, a w szczególności znajdującej się w tych aktach opinii biegłego ustalono, że tekstowe notacje wypełniające rubryki blankietu dokumentu zostały nakreślone przez pozwanego. Natomiast określenie daty oraz podpisu o brzmieniu (...) na zaświadczeniu nakreślił R. L. (1), od którego pozwany za 6.500 zł nabył samochód, w celu kupna którego składany był wniosek kredytowy. Pod adresem firmy PPHU (...), wskazanym na zaświadczeniu o zatrudnieniu i wysokości zarobków, działalność taka nigdy nie była prowadzona. Powodowy bank dokonał pozytywnej weryfikacji zdolności kredytowej w oparciu o przedłożony dokument.

Umową kredytu samochodowego numer (...) zawartą w dniu 28 lipca 2005 roku (...) Bank S.A. w W. udzielił R. L. (1) kredytu na sfinansowanie zakupu samochodu marki H. (...) w łącznej kwocie 5.154,64 złotych. Zgodnie z §14 zawartej umowy od należności przeterminowanych Bank naliczał odsetki wg stopy procentowej określonej zarządzeniem Prezesa Zarządu Banku jednak nie mniejsze niż 1,5-krotnosć umownej stopy procentowej kredytu.

Umową kredytu gotówkowego numer (...) zawartą w dniu 28 lipca 2005 roku (...) Banki spółka akcyjna w W. Oddział w Ł. udzielił R. L. (1) kredytu z przeznaczeniem na cele konsumpcyjne w kwocie 5.000 złotych. Zgodnie z §8 zawartej umowy od należności przeterminowanych Bank naliczał odsetki wg stopy procentowej określonej zarządzeniem Prezesa Zarządu Banku jednak nie mniejsze niż 1,5-krotnosć umownej stopy procentowej kredytu.

Wyrokiem z dnia 13 grudnia 2006 roku w sprawie o sygnaturze akt IV K 754/06 Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi uznał oskarżonego R. L. (1) za winnego popełnienia czynu wyczerpującego dyspozycję art. 297 § 1 kk i art. 286 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 12 kk polegającego na tym, że w dniu 28 lipca 2005 roku działając wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, po uprzednim wprowadzeniu w błąd przedstawiciela (...) Banku SA w Ł. co do miejsca zatrudnienia i osiąganych zarobków R. L. (1), przedłożył w (...) Banku uprzednio sfałszowane przez inną osobę zaświadczenie o zatrudnieniu ww. w firmie PPHU (...), w wyniku czego wyłudził kredyt gotówkowy i kredyt na samochód w wysokości łącznej 10.154,64 złotych na szkodę ww. banku i za to wymierzył mu karę jednego roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący pięć lat. Sąd na podstawie art. 72 § 2 kk zobowiązał R. L. (1) do naprawienia szkody w części poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego banku kwoty 5.077,32 złotych w terminie pięciu lat od dnia uprawomocnienia się wyroku zwalniając oskarżonego od kosztów sądowych w całości.

Wyrokiem z dnia 05 lutego 2007 roku w sprawie o sygnaturze akt IV K 898/06 Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi uznał oskarżonego M. D. za winnego popełnienia czynu wyczerpującego dyspozycję art. 286 § 1 kk w zb. z art. 297 § 1 kk w zb. z art. 270 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 12 kk polegającego na tym, że w dniu 28 lipca 2005 roku działając wspólnie i w porozumieniu z R. L. (1), w wykonaniu z góry powziętego zamiaru i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, po uprzednim wprowadzeniu w błąd przedstawiciela (...) Banku SA w Ł. co do miejsca zatrudnienia i osiąganych zarobków R. L. (1), przedłożył w (...) Banku uprzednio sfałszowane przez M. D. zaświadczenie o zatrudnieniu ww. w firmie PPHU (...), w wyniku czego wyłudził kredyt gotówkowy i kredyt na samochód w wysokości łącznej 10.154,64 złotych na szkodę ww. banku i wymierzył mu karę jednego roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 3 lata. Sąd na podstawie art. 72 § 2 kk zobowiązał M. D. do naprawienia szkody w części poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego banku kwoty 5.077,32 złotych w terminie trzech lat od dnia uprawomocnienia się wyroku zwalniając oskarżonego od kosztów sądowych w całości. Obowiązek ten pozwany wykonał.

W dniu 26 września 2011 roku R. L. (1) zmarł.

Na podstawie wyciągu z ksiąg bankowych ustalono, że należności Banku według stanu na dzień 29 października 2012 roku wynosiły:

- 5.362,31 złotych należności głównej z tytułu wykorzystanych a niespłaconych środków postawionych do dyspozycji w ramach umowy kredytu gotówkowego, 11.048,04 złotych tytułem odsetek przeterminowanych oraz 261 złotych należności z tytułu opłat i prowizji;

- 329,97 złotych należności głównej z tytułu wykorzystanych a niespłaconych środków postawionych do dyspozycji w ramach umowy kredytu na zakup samochodu, 4.755,74 złotych tytułem odsetek przeterminowanych oraz 95 złotych należności z tytułu opłat i prowizji.

Pozwany M. D. był wzywany do zapłaty tych kwot, pod rygorem naliczania dalszych odsetek umownych w wysokości, odpowiednio 29,85% oraz 20,25%, jednak bezskutecznie.

Sąd Rejonowy wskazał, że związanie sądu cywilnego ustaleniami dokonanymi przez sąd karny nie obejmuje kwestii związanych z ustaleniem wysokości szkody, jaką pokrzywdzony przestępstwem doznał jako powód cywilny. Nadto sam fakt skazania za przestępstwo, które wywołuje określone następstwa w myśl prawa karnego nie przesądza samo przez się o zasadności roszczenia odszkodowawczego, dopóki nie zostanie wykazany w sposób prawidłowy (art. 6 kc) fakt powstania szkody oraz jej wysokość. Wreszcie Sąd wskazał, że na gruncie obecnego postępowania wyciąg z ksiąg banku musi być traktowany jako dowód o mocy dokumentu prywatnego.

W świetle powyższych ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy ocenił, że powództwo jest zasadne.

Pozwany podnosił zarzut braku legitymacji biernej po swojej stronie, wskazując, ze nie był stroną umów kredytowych zawieranych przez powoda w dniu 28 lipca 2005 roku. Sąd Rejonowy wskazał jednak, że odpowiedzialność pozwanego nie ma charakteru kontraktowego, lecz deliktowy. Pozwany, swoim bezprawnym działaniem, doprowadził do sytuacji, w której R. L. (1) w ogóle mógł o wspomniane kredyty się ubiegać, gdyż pomógł w sporządzeniu zaświadczenia o zatrudnieniu. Dlatego uzasadnione jest przyjęcie, że odpowiada on za szkodę, jaka powstała w dobrach banku na skutek udzielenia kredytu inne osobie. Podstawą prawną jego odpowiedzialności jest przepis art. 415 kc, przy czym co do zasady odpowiedzialność ta, oraz odpowiedzialność kredytobiorcy (obecnie już nieżyjącego) ma charakter in solidum.

Nadto pozwany podnosił zarzut przedawnienia roszczenia. Z uwagi na fakt, iż roszczenie przysługuje bankowi i powstało w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej, zastosowanie znajdował termin 3-letni. Stosownie jednak do znajdującego w sprawie zastosowanie przepisu art.. (...) § 2 kc. jeśli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Ten zaś termin nie upłynął.

Ustalając kwotowy zakres odpowiedzialności pozwanego, Sąd Rejonowy uwzględnił fakt uiszczenia kwoty 5.077,32 zł, co stanowiło częściowe naprawienie szkody. Kwota ta została uiszczona w wykonaniu obowiązku naprawienia szkody nałożonego przez sąd karny, na mocy art. 72 § 2 kk. Tego rodzaju orzeczenie dotyczy jedynie szkody wynikłej bezpośrednio z przestępstwa, bez odsetek i innych należności ubocznych, których można dochodzić jedynie na drodze postępowania cywilnego. Wartość szkody w tym zakresie Sąd Rejonowy ustalił na podstawie wyciągu z ksiąg banku, który choć w obecnej sprawie jest dokumentem prywatnym to jest wiarygodny. Podstawą prawną naliczenia i zasądzenia odsetek, w wysokości wynikającej z umów był przepis art. 481 kc.

Z tych wszystkich względów Sąd Rejonowy nie dopatrzył się podstaw do oddalenia powództwa, w konsekwencji czego utrzymał w mocy nakazy zapłaty wydane na etapie postępowania nakazowego.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu uzasadniono przez odwołanie do przepisu art. 102 kpc, w szczególności z uwagi na częściowe naprawienie szkody przez pozwanego, oraz ze względu na jego trudną sytuację majątkową.

Powyższe orzeczenie zaskarżył pozwany, wnosząc o jego zmianę i uchylenie przedmiotowych nakazów zapłaty oraz oddalenie powództwa w całości, a także wnosząc o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu. Na wypadek uznania przez sąd, że zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości lub że sąd I instancji nie rozpoznał istoty sprawy oraz na wypadek nieuwzględnienia wniosku z punktu 1, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Na wypadek nieuwzględnienia apelacji wniósł o nieobciążanie go kosztami postępowania.

Apelujący zarzucił Sądowi Rejonowemu naruszenie przepisów

- art. 328 § 2 kpc w zw. z art. 58 kc poprzez nie odniesienie się przez Sąd pierwszej instancji i nie poczynienie wywodów prawnych odnośnie kwestii nieważności umów kredytowy zawartych przez R. L. (2), która to kwestia miała decydujące znaczenie w sprawie,

- art. 328 § 2 kpc poprzez nie odniesienie się przez Sąd pierwszej instancji i nie poczynienie wywodów prawnych odnośnie kwestii wysokości dochodzonego przez powoda roszczenia, którego wysokość nie została udowodniona.

- art. 233 kpc poprzez przyznanie mocy dowodowej wyciągom z ksiąg rachunkowych powoda, mimo kwestionowania ich przez pozwanego, co miało istotny wpływ na ustalenia w przedmiotowej sprawie,

- art. 6 k.c poprzez zasądzenie na rzecz powoda żądanej w pozwie kwoty, w sytuacji, gdy strona powodowa nie wykazała wysokości roszczenia.

Strona powodowa wniosła o oddalenie apelacji, oraz o zasądzenie na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Wbrew zarzutom apelującego należy stwierdzić, że Sąd Rejonowy poczynił w sprawie ustalenia faktyczne, które były trafne i korelujące ze zgromadzonym materiałem dowodowym. Nadto Sąd Rejonowy właściwie sformułował motywy swego rozstrzygnięcia. Umożliwia to Sądowi Okręgowemu przyjęcie tych ustaleń za własne, co niniejszym Sąd czyni.

Sąd Okręgowy podziela także wywody prawne przedstawione przez Sąd Rejonowy, w całości. Dzięki temu na obecnym etapie postępowania za wystarczające dla omówienia sprawy należy uznać odniesienie się do zarzutów apelacji.

Skarżący twierdzi, że umowy kredytu są nieważne. Zapatrywanie to usiłuje uzasadnić powołując się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2005 r., II CK 174/05, w tezie którego stwierdzono, że czynność cywilnoprawna wykorzystana jako środek do osiągnięcia przestępczych celów jest nieważna. Zasadniczo rzecz biorąc wywodzenie, że zobowiązanie do zwrotu wyłudzonych kwot nie istnieje, gdyż pozwany umyślnie popełnił przestępstwo w celu nakłonienia banku do przystąpienia do umowy, nie zasługuje na komentarz. By jednak wykonać dyspozycję przepisu art. 328 § 2 kpc stwierdzić należy, że ewentualna nieważność umów kredytowych dla odpowiedzialności pozwanego nie ma znaczenia. Odpowiedzialność pozwanego nie ma charakteru kontraktowego, lecz deliktowy. Dla stwierdzenia odpowiedzialności cywilnej opierającej się o zasadę winy (tj. o przepis art. 415 kc), istnienie zobowiązania umownego nie ma znaczenia. Fakty, w których znajduje swoje źródło odpowiedzialność M. D. są takie, że pozwany brał udział w sporządzeniu dokumentu, na podstawie którego powodowy banku stwierdził, że ubiegający się o kredyt spełnia warunki jego udzielenia. Uzasadnione jest stwierdzenie, że pozwany swoim działaniem (wraz z drugą osobą) doprowadził stronę powodową do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. W zakresie tego ustalenia sądy cywilne obu instancji są związane ustaleniami zawartymi w skazującym pozwanego wyroku karnym. W konsekwencji popełnienia przez pozwanego przestępstwa kredyt został udzielony, co spowodowało związanie środków banku. Jest powszechnie wiadomym, że działalność banku w uproszeniu polega na powierzaniu klientom środków pieniężnych i oczekiwaniu zwrotu tych środków, powiększonych o opłaty takie jak odsetki, prowizje itp., określone w konkretnej umowie kredytowej. Należy więc stwierdzić, że bezprawne działanie pozwanego skutkowało związaniem środków przeznaczonych na udzielanie kredytów osobom mającym je zamiar spłacić, tj. zwrócić kwotę kredytu wraz ze świadczeniami ubocznymi. Dlatego powodowemu bankowi należy się nie tylko zwrot wyłudzonych kwot głównych, ale także świadczeń ubocznych. Świadczenia te stanowią bowiem utracone korzyści, które byłyby możliwe do uzyskania, gdyby środki przekazane R. L. (1) zostały przekazane rzetelnemu kredytobiorcy. Obowiązek zwrotu kwot głównych, w zakresie wynikającym z wyroku sądu karnego pozwany wykonał. W pełni należy jednak podzielić wywód przedstawiony przez Sąd Rejonowy, iż dochodzenie świadczeń głównych nie objętych obowiązkiem naprawienia szkody nałożonym przez sąd karny, oraz dochodzenie należności ubocznych, stanowiących w obecnej sprawie utracone zyski, a więc szkodę jedynie pośrednio wynikającą z popełnionego przestępstwa, nastąpić musiało na drodze procesu cywilnego. Skoro bowiem powód (bezprawnie) nakłonił bank do zawarcia umowy, to mocą swoich działań postawił się w sytuacji zbliżonej do sytuacji kredytobiorcy, obowiązanego do zwrotu pobranej kwoty z odsetkami i kosztami kredytu. Dochodzone kwoty są więc co do zasady należne.

Sama wysokość świadczeń ubocznych została wykazana za pomocą dokumentów prywatnych. Dostrzegając, że dowody te mają moc określoną w przepisie art. 245 kpc, podzielić należy zapatrywanie Sądu Rejonowego, że rzetelność wyliczenia wynikających z nich kwot nie budzi wątpliwości. W błędzie jest skarżący przyjmując, że gołosłowne zakwestionowanie tych dokumentów pozbawia jej doniosłości w obecnym postępowaniu. W sytuacji, gdy nie zostały podniesione konkretne zarzuty co do merytorycznej wartości wyciągów z ksiąg bankowych, za trafne i odpowiadające dyspozycji art. 233 § 1 kpc należało uznać przyjęcie wartości szkody na ich podstawie. Ponadto powód przedstawił szczegółowe wyliczenie należności objętej pozwem sporządzone w oparciu o umowy kredytowe zawarte przez R. L. (1). W ten sposób powód udowodnił wysokość poniesionej przez niego szkody w postaci straty jak i utraconych korzyści. Należy podnieść, że celem świadczenia polegającego na naprawieniu szkody jest funkcja kompensacyjna, która zmierza do odwrócenia w dobrach i interesach powoda skutków zdarzenia wywołującego szkodę i przywrócenia stanu jaki by istniał, gdyby nie doszło do zdarzenia wywołującego szkodę. Szkodą banku są kwoty wyłudzone oraz należne od tych kwot odsetki i koszty kredytów.

Na obecnym etapie postępowania skarżący nie kwestionuje w zasadzie rozważań poczynionych przez Sąd I instancji w odniesieniu do kwestii legitymacji biernej oraz niezasadności zarzutu przedawnienia. Wystarczające jest zatem stwierdzenie, że w tej mierze Sąd Okręgowy w całości podziela argumentację Sądu Rejonowego.

Z wszystkich powołanych względów apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 kpc.

W sytuacji, gdy strona powodowa, reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, nie wniosła o zasądzenie na jej rzecz, od pozwanego, zwrotu kosztów postępowania odwoławczego, nie zachodziły podstawy do wydania orzeczenia na podstawie przepisu art. 98 § 1 kpc.