Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 marca 2014 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu III Wydział Karny

w składzie:

Przewodnicząca: SSO Katarzyna Wolff

Sędziowie: SSO Michał Ziemniewski

SSR del. do SO Katarzyna Obst (spr.)

Protokolant: Izabela Dydyń

przy udziale prokuratora Prokuratury Okręgowej w Poznaniu – Anny Ockert

po rozpoznaniu na rozprawie w P. w dniach: 6 września 2013 roku, 25 października 2013 roku, 15 listopada 2013 roku, 14 stycznia 2014 roku i 5 marca 2014 roku

sprawy z wniosku D. J.,

o odszkodowanie i zadośćuczynienie za zatrzymanie w dniu 5 lipca 2012 roku w sprawie Prokuratury Okręgowej w Poznaniu o sygn. akt V Ds. 50/12.

1.  Na podstawie art. 552 § 4 k.p.k. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy D. J. kwotę 3.000 zł ( słownie: trzech tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia,

2.  w pozostałym zakresie wniosek oddala,

3.  na podstawie art. 554 § 2 k.p.k. kosztami postępowania obciąża Skarb Państwa.

SSO Michał Ziemniewski SSO Katarzyna Wolff SSR del. do SO Katarzyna Obst

UZASADNIENIE

Pismem z dnia 2 lipca 2013 roku pełnomocnik D. J.wniósł o zasądzenie na rzecz jego Mandanta od Skarbu Państwa kwoty w łącznej wysokości 12.824,00 zł tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie w dniu 5 lutego 2012 roku w sprawie prowadzonej przez Prokuraturę Okręgową w Poznaniu pod sygn. akt V Ds. 50/12.

W uzasadnianiu wnioskodawca podał, iż w świetle przesłanek określonych w art. 244 k.p.k. zatrzymanie D. J. było bezpodstawne. Pełnomocnik wskazał, iż w wyniku czynności podjętych przez organy ścigania w toku śledztwa w sprawie V Ds. 50/12, polegających na zabezpieczeniu siedziby Agencji (...) w P. D. J. poniósł straty materialne w łącznej wysokości 2.823,62 zł, na którą to kwotę składały się opłaty związane z prowadzeniem przez niego wspomnianej wyżej działalność gospodarczej w miesiącach: lipcu i sierpniu 2012 roku oraz opłaty za abonamenty telefonów firmowych za okres od lipca do października 2012 roku. Motywując wysokość roszczenia z tytułu zadośćuczynienia w wysokości 10.000 zł, wnioskodawca podał, iż zatrzymanie wpłynęło negatywnie na stan zdrowia psychicznego D. J. oraz utratę dobrego imienia.

Na rozprawie w dniu 6 września 2013 roku D. J. podtrzymał wniosek pełnomocnika.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca D. J. od 1989 roku prowadził Agencję (...) w P..

W dniu 5 lipca 2012 roku o godzinie 10.00. wnioskodawca został zatrzymany przez funkcjonariuszy CBŚ KGP w P., w obecności jego pracownicy K. S.. W tym też dniu Policja przeszukała siedzibę należącej do D. J. Agencji (...) w P. przy os. (...), dokonując zabezpieczenia dokumentacji oraz sprzętu związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej, w tym należących do wnioskodawcy telefonów komórkowych.

Postanowieniem z dnia 5 lipca 2012 roku, sygn. akt V Ds. 50/12, prokurator Prokuratury Okręgowej w Poznaniu, postawił D. J. zarzut popełnienia przestępstwa z art.189a § 1 k.k., polegającego na tym, że w okresie od stycznia 2012 roku do końca czerwca 2012 roku w P., działając wspólnie i w porozumieniu z M. M. z domu Ś. i innymi dotąd nieustalonymi osobami dopuścił się handlu ludźmi polegającego na werbowaniu lub dostarczaniu co najmniej kilku kobiet za pośrednictwem Agencji (...) w P. do pracy w charakterze hostessy w klubie (...) w T., podczas, gdy w rzeczywistości ustalone oraz nieustalone kobiety były wprowadzane w błąd co do charakteru pracy i wykorzystywane do świadczenia innych form seksualnych, aniżeli prostytucja, czy też pornografia oraz innych form poniżających godność człowieka, aniżeli niewolnictwo, działania te popełnione były na szkodę dotychczas ustalonych: K. M. i A. H..

Następnie, D. J. o godzinie 15.30 został przesłuchany w charakterze podejrzanego. Przesłuchanie wnioskodawcy zakończyło się o godzinie 18.30. Około godziny 21.00. D. J. został zwolniony. Po opuszczeniu Komisariatu Policji zdenerwowany wnioskodawca udał się do znajomej A. T., która dała mu lek na uspokojenie.

Postanowieniem prokuratora Prokuratury Okręgowej w Poznaniu z dnia 6 lipca 2012 roku zastosowano wobec D. J.środki zapobiegawcze o charakterze wolnościowym w postaci: dozoru Policji polegającego na zobowiązaniu go do stawiennictwa w KPP – Nowe Miasto jeden raz w tygodniu, połączonego z zakazem kontaktowania się z pokrzywdzonymi : A. H.i K. M., a także z innymi kobietami, co do których pośredniczył w załatwianiu wyjazdu do Japonii do pracy w klubie (...)oraz poręczenia majątkowego w kwocie 10.000 zł. Postanowienie o zastosowaniu środków zapobiegawczych zaskarżył obrońca D. J., składając zażalenie z dnia 13 lipca 2012 roku.

Postanowieniem z dnia 9 sierpnia 2012 roku, sygn. akt III Kp 492/12, Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w P., utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie o zastosowaniu wobec D. J. środków zapobiegawczych w postaci dozoru Policji i poręczenia majątkowego.

W dniu 14 listopada 2012 roku wnioskodawca odebrał wszystkie rzeczy zabezpieczone w trakcie przeszukania pomieszczeń zajmowanych przez Agencję (...) w P. z dnia 5 lipca 2012 roku, z wyjątkiem teczki zawierającej umowy o zatrudnienie na terenie Japonii.

Postanowieniem z dnia 21 listopada 2012 roku, sygn. akt V Ds. 50/12, prokurator Prokuratury Okręgowej w Poznaniu uchylił stosowane wobec D. J. środki zapobiegawcze w postaci dozoru Policji i poręczenia majątkowego.

Postanowieniem z dnia 31 grudnia 2012 roku prokurator Prokuratury Okręgowej w Poznaniu umorzył śledztwo w sprawie V Ds. 50/12, prowadzonej przeciwko wnioskodawcy D. J. podejrzanemu o popełnienie czynu z art. 189a§1 k.k. wobec stwierdzenia, iż zachowanie podejrzanych nie wyczerpuje znamion czynu zabronionego.

Dowody: dokumenty zgromadzone w sprawie o sygn. akt V Ds. 50/12, w szczególności: protokół zatrzymana D. J.(k. 50), protokół przeszukania pomieszczeń zajmowanych przez Agencję (...)z dnia 5 lipca 2012 roku (k. 51-58), postanowienie z dnia 5 lipca 2012 roku o przedstawieniu zarzutów (k. 73-74), protokół przesłuchania podejrzanego z dnia 5 lipca 2012 roku (k. 75-79), postanowienie z dnia 6 lipca 2012 roku o zastosowaniu środków zapobiegawczych (k. 126-127), zażalenie z dnia 13 lipca 2013 roku (k. 158-163), postanowienie z dnia 9 sierpnia 2012 roku Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w Poznaniu, sygn. akt III Kp 492/12, (k. 182-183), pokwitowanie z dnia 14 listopada 2012 (k. 368-374), postanowienie z dnia 21 listopada 2012 roku o uchyleniu środków zapobiegawczych (k. 446), postanowienie z dnia 31 grudnia 2012 roku o umorzeniu śledztwa (k. 464-473) oraz zeznania wnioskodawcy D. J.(k. 54-56 akt), zeznania świadka A. T.(k. 56-57 akt), zeznania świadka P. W.(k. 57-58 akt), zeznania świadka G. K.(k. 58-59 akt), zeznania świadka K. S.(k. 100-101 akt), pisemne informacje KPP- S.z 3 marca 2013 roku, z 24 września 2013 roku i z 27 września 2013 roku (k. 65, k. 87 akt).

Zatrzymanie przez ograny ścigania było dla wnioskodawcy bardzo traumatycznym przeżyciem. Informacja o zatrzymaniu oraz postawionym D. J. zarzucie, przedostała się do jego środowiska zawodowego, powodując, iż stracił on pozytywną opinię.

W dniu 18 września 2012 roku D. J.został przyjęty do Poradni Internistycznej przy Szpitalu Wojewódzkim z powodu zapalenia górnych dróg oddechowych. W dniu 2 grudnia 2012 roku rozpoznano u wnioskodawcy zaburzenia relaksacji lewej komory serca. W okresie od dnia 8 do 9 maja 2013 roku D. J.przebywał na Oddziale Kardiologiczno -Internistycznym w Szpitalu Wojewódzkim w P.z rozpoznaniem dławicy piersiowej CCS I, hiperlipidemi mieszanej nieprawidłowej glikemi i wola guzkowatego nietoksycznego.

Po zatrzymaniu w dniu 5 lipca 2012 roku stan zdrowia wnioskodawcy D. J. nie uległ pogorszeniu. Nadto, zatrzymanie nie pozostawiło trwałych bądź długotrwałych zmian chorobowych w psychice D. J. i uszczerbku na jego zdrowiu psychicznym. Biegły psychiatra nie stwierdził u D. J. choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego ani innego zakłócenia czynności psychicznych.

Po zatrzymaniu, z uwagi na zabezpieczenie i odebranie dokumentacji firmowej oraz sprzętu, w tym telefonów oraz komputerów, na skutek przeszukania pomieszczeń wynajmowanych przez Agencję (...), jak również brak zleceń wnioskodawca zmuszony był zakończyć działalność gospodarczą.

W związku z prowadzoną działalnością gospodarczą pod nazwą Agencja (...)wnioskodawca w miesiącach: lipcu i sierpniu 2012 roku poniósł koszty związane z uiszczeniem opłat za: najem lokalu w Spółdzielni Mieszkaniowej „Osiedle (...)” w wysokości 615,00 zł, składkę na fundusz ZDR w wysokości 254,55 zł oraz Internet w wysokości 54,20 zł. Nadto, D. J.w okresie od lipca do października 2012 roku dokonał opłat za abonamenty telefonów firmowych w łącznej wysokości 1.899,87 zł.

Aktualnie D. J. prowadzi trzy zespoły choreograficzne.

Dowody: zeznania wnioskodawcy D. J.(k. 54-56 akt), zeznania świadka A. T.(k. 56-57 akt), zeznania świadka P. W.(k. 57-58 akt), zeznania świadka G. K.(k. 58-59 akt), zeznania świadka K. S.(k. 100-101 akt), dokumentacji medycznej w postaci: kart informacyjnych leczenia szpitalnego zaświadczenia z pracowni echokardiografii Oddziału Kardiologiczno- Internistycznego Szpitala Wojewódzki, wynik badania EKG, wynik badania tomografii komputerowej, wyniki badań laboratoryjnych, skierowanie do poradni specjalistycznej (k. 69-84, k. 90-95, k. 120-122 akt), kserokopii artykułu prasowego z dnia 12 lipca 2012 roku (k. 68 akt), opinia sądowo – lekarskiej z dnia 10 stycznia 2014 roku (k. 111-113 akt), opinia sądowo- psychiatryczna z dnia 12 lutego 2014 roku (k. 132-135 akt), zaświadczenie ze Spółdzielni Mieszkaniowej „Osiedle (...)” z dnia 13 maja 2013 roku (k. 15 akt), lista wpłat zidentyfikowanych na fundusz ZDR (k. 16 akt), bilans wpłat za Internet (k. 17 akt), faktury VAT za usługi telekomunikacyjne za okres od lipca do października 2012 roku wraz z przelewami z dnia 13 sierpnia 2012 roku (k. 18-48 akt).

Sąd uznał za wiarygodne zeznania wnioskodawcy D. J. , w części dotyczącej faktu zatrzymania w lipcu 2012 roku, przebiegu śledztwa w sprawie V Ds. 50/12 oraz stanu psychicznego w jakim się wówczas znajdował, a także traumy z jaką się to wiązało bowiem okoliczności te zostały potwierdzone zarówno przez dokumenty zgromadzone w sprawie V Ds. 50/12 w szczególności: protokół zatrzymania z dnia 5 lipca 2012 roku (k. 50 akt), protokół przeszukania pomieszczeń zajmowanych przez Agencję (...)z dnia 5 lipca 2012 roku (k. 51-58), postanowienie z dnia 5 lipca 2012 roku o przedstawieniu zarzutów (k. 73-74), protokół przesłuchania podejrzanego z dnia 5 lipca 2012 roku (k. 75-79) a także pisemne informacje KPP- Stare Miasto z 3 marca 2013 roku, z 24 września 2013 roku i z 27 września 2013 roku (k. 65, k. 87 akt) jak i zeznania świadków: A. T.i K. S.. Świadek A. T.podała, iż zatrzymanie oraz postawione zarzuty wywołały u wnioskodawcy ogromny stres, podkreślając, iż po opuszczeniu aresztu D. J.znajdował się w „ciężkim szoku psychicznym”, a stan jego podenerwowania utrzymywał się jeszcze przez okres około dwóch miesięcy. Również świadek K. S., która spotkała się z wnioskodawcą kilka dni po zatrzymaniu potwierdziła, iż pierwszy raz widziała go w takim w takim stanie, opisując, że „był on przygnębiony i załamany”. Nadto, to, iż zatrzymanie w dniu 5 lipca 2012 roku było dla wnioskodawcy traumą stwierdził w opinii sądowo-psychiatrycznej z dnia 12 lutego 2014 roku biegły psychiatra - lek med. W. C..

Sąd dał wiarę zeznaniom wnioskodawcy D. J. także w zakresie, w którym podał, iż informacja o zatrzymaniu i postawionych zarzutach dotarła do opinii publicznej, powodując utratę do niego zaufania bowiem korespondowało to z zeznaniami świadków: P. W., G. K., K. S. oraz kopii artykułu prasowego z dnia 12 lipca 2012 roku w (...). Jednak w ocenie Sądu utrata zaufania w środowisku zawodowym przez wnioskodawcę wiązała się głównie z rodzajem i wagą postawionego mu zarzutu, co zresztą zgodnie przyznali: świadkowie: P. W. i G. K.. Świadek G. K. zeznał, iż stracił zaufanie do D. J., gdy dowiedział się o okolicznościach zatrzymania, a mianowicie, o tym, iż nastąpiło ono „w związku z handlem ludźmi i sutenerstwem”. Podobnie, zeznał świadek P. W. wskazując, iż w środowisku zawodowym „mówiło się o tym, że miał on rzekomo handlować dziewczynami i to jest właśnie powód, że odmieniło się jego życie”.

Sąd uznał za wiarygodne także zeznania D. J., w których wskazał, iż po zatrzymaniu, z uwagi na zabezpieczenie i odebranie dokumentacji firmowej oraz sprzętu, w tym telefonów oraz komputerów, zmuszony był zakończyć działalność gospodarczą prowadzoną pod nazwą Agencja (...) bowiem potwierdzała to dokumentacja zgromadzona w sprawie V Ds. 50/12 w postaci protokół przeszukania pomieszczeń zajmowanych przez Agencję (...) z dnia 5 lipca 2012 roku (k. 51-58) i pokwitowania z dnia 14 listopada 2012 roku (k. 368-374) oraz zeznania świadków: K. S. i A. T..

Sąd uznał także, iż na przymiot wiarygodności zasługiwały zeznania D. J., w których opisał stan swojego zdrowia oraz przebieg leczenia bowiem w tym zakresie znalazły one odzwierciedlenie w dokumentacji medycznej przedłożonej przez wnioskodawcę oraz opinii sądowo-lekarskiej z dnia 10 stycznia 2014 roku sporządzonej przez biegłych sądowych - dr n. med. K. K., lek. med. S. P. i lek. med. L. W. i opinii sądowo-psychiatrycznej z dnia 12 lutego 2014 roku sporządzonej przez lek med. W. C.. Nadto, Sąd uznał za wiarygodne zeznania D. J., w których określił wydatki i opłaty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej w miesiącach: lipcu i sierpniu 2012 roku oraz regulowaniem abonamentów za telefony firmowe w okresie od lipca do października 2012 roku bowiem zostały one potwierdzone w załączonych do akt sprawy rachunkach, zaświadczeniach oraz potwierdzeniach przelewów (k. 15-40 akt).

Sąd odmówił wiarygodności zeznaniom D. J.jedynie w zakresie, w którym określił datę zatrzymania oraz czas jego trwania bowiem z dokumentów zgromadzony w sprawie V Ds. 50/12, w szczególności: protokółu zatrzymana z dnia 5 lipca 2012 roku (k. 50 akt) oraz dokumentów zgromadzonych w niniejszej sprawie w postaci pisemnych informacji KPP- Stare Miasto w P.z 3 marca 2013 roku, z 24 września 2013 roku i z 27 września 2013 roku (k. 65, k. 87 akt), bezsprzecznie wynika, iż wnioskodawca został zatrzymany do sprawy V Ds. 50/12 w dniu 5 lipca 2012 roku o godzinie 10.00, zaś zwolniony jeszcze tego samego dnia o godzinie 21.00.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadka A. T., znajomej wnioskodawcy w części, w której opisała stan w jakim wnioskodawca znajdował się po zwolnieniu w dniu 5 lipca 2012 roku oraz jego problemy zdrowotne i przebieg leczenia bowiem w tym zakresie korespondowały one z zeznaniami D. J. oraz dokumentacją medyczną zgromadzoną w niniejszej sprawie. Nadto, Sąd dał wiarę zeznaniom świadka A. T., w których podała przyczyny zamknięcia przez wnioskodawcę Agencji (...). Sąd odmówił wiarygodności zeznaniom świadka A. T. w części, w której stwierdziła, iż stan zdrowia D. J. uległ pogorszeniu po zatrzymaniu w dniu 5 lipca 29012 roku bowiem obie sporządzone na potrzeby niniejszego postępowania opinie biegłych zaprzeczyły tej okoliczności. Sąd oceniając zeznania świadka w powyższym zakresie miał na uwadze fakt, iż A. T., co zresztą sama zaznaczyła, nie była lekarzem prowadzącym wnioskodawcy oraz to, iż przed zatrzymaniem go nie leczyła.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków: P. W. oraz G. K. , znajomych wnioskodawcy, w części, w której wskazali, iż główną przyczyną utraty zaufania w stosunku do D. J. w środowisku artystycznym był rodzaj i waga postawionego mu zarzutu bowiem w tym zakresie zeznania te były wzajemnie zgodne i spójne, a nadto korespondowały z zeznaniami wnioskodawcy D. J.. Sąd natomiast odmówił wiarygodności zeznaniom świadka P. W., w których wskazał, iż koniczność zamknięcia Agencji (...) wyniknęła z faktu zatrzymania D. J. bowiem w tym zakresie było to niezgodne z zeznaniami samego wnioskodawcy, który podał, iż zasadniczą przyczyną zakończenia działalności gospodarczej był brak dokumentów oraz sprzętu firmowego zabezpieczonego przez Policję.

Sąd uznał za w pełni wiarygodne zeznania świadka K. S., pracownicy zatrudnionej w firmie wnioskodawcy. Okoliczności podane świadka K. S. korespondowały z zarówno z zeznaniami wnioskodawcy jak i zeznania świadka A. T., którzy podobnie opisali stan emocjonalny D. J.. Nadto, świadek K. S. wskazała, iż po zatrzymaniu wnioskodawcy Agencja (...) został zamknięta w zawiązku z brakiem zleceń, co było zgodne z zeznaniami świadków: D. J., P. W. i G. K..

Pisemną opinię sądowo- lekarską z dnia 10 stycznia 2014 roku sporządzoną przez biegłych sądowych - dr n. med. K. K., lek. med. S. P. i lek. med. L. W. oraz pisemną opinię sądowo- psychiatryczną z dnia 12 lutego 2014 roku sporządzoną przez lek med. W. C. Sąd uznał za przydatne i rzetelne. Biegli w jasny i precyzyjny sposób opisali wpływ zatrzymania na stan zdrowia wnioskodawcy. Ponieważ konkluzje biegłych zostały sformułowane jednoznacznie i kategorycznie oraz zostały należycie umotywowane, Sąd nie dostrzegł podstaw by zakwestionować wartość dowodową wspomnianych opinii.

Za w pełni przydatne Sąd uznał zgromadzone w sprawie dowody z dokumentów. Zostały one sporządzone w wymaganej formie, przez uprawnione do tego podmioty, w granicach ich kompetencji. Ich autentyczności oraz prawdziwości treści w nich zawartych nie kwestionowała żadna ze stron, a i Sąd przez wzgląd na wyżej podane cechy tychże dokumentów nie uznał za konieczne czynienia tego z urzędu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wniosek okazał się zasadny w części.

Zgodnie z art. 552 § 4 k.p.k. w zw. z art. 552 § 1 k.p.k., oskarżonemu lub podejrzanemu, wobec którego stosowano niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, wynikłe z wykonania wobec niego wspomnianego środka zapobiegawczego. Odpowiedzialność Skarbu Państwa za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie oparta jest na zasadzie ryzyka, a nie na zasadzie winy, co powoduje, że niewątpliwie niesłusznym, w rozumieniu art. 552 § 4 k.p.k., jest takie zatrzymanie, które było stosowane z obrazą przepisów rozdziału 244 k.p.k. oraz zatrzymanie powodujące dolegliwość, której zatrzymany nie powinien doznać, w świetle całokształtu okoliczności ustalonych w sprawie, a także, w szczególności, prawomocnego jej rozstrzygnięcia (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 września 1999 r., sygn. akt I KZP 27/99, OSNKW 1999, nr 11-12, poz. 72 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 2002 r., sygn. akt III KKN 452/99, System Informacji Prawnej LEX nr 53905).

Zgodnie z treścią art. 244 k.p.k. Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa bądź też nie można ustalić jej tożsamości albo istnieją przesłanki do przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania w trybie przyspieszonym. Podstawowym warunkiem legalizującym zatrzymanie jest istnienie "uzasadnionego przypuszczenia", że określona osoba popełniła przestępstwo. Muszą zatem istnieć dane pozwalające na zasadne wysnucie takiego przypuszczenia. A minori ad maius zatrzymanie jest tym bardziej dopuszczalne przy ujęciu na gorącym uczynku lub w wyniku bezpośredniego pościgu za sprawcą. Przypuszczenie to taki stan subiektywny, oparty na posiadanych danych, z których wysnuć można logicznie wniosek, iż możliwe jest, że zaistniało to, czego przypuszczenie owo dotyczy (w tym wypadku, że dana osoba popełniła przestępstwo). Dla zatrzymania wymaga się jednak jeszcze, aby przypuszczeniu temu dodatkowo towarzyszyła wspomniana wcześniej obawa ukrycia się lub ucieczki tej osoby albo zatarcia śladów, o ile nie będzie ona zatrzymana, bądź istniała niemożność ustalenia jej tożsamości.

Kodeks wprowadza po stronie zatrzymującego obowiązek „natychmiastowego” poinformowania zatrzymanego o przyczynach zatrzymania oraz o przysługujących mu prawach, a także obowiązek wysłuchania go (§ 2). Wymóg natychmiastowości oznacza, że informacja i pouczenie powinny nastąpić już przy zatrzymaniu osoby. Pouczenie o prawach powinno obejmować informację o możliwości:

a) skontaktowania się z adwokatem (art. 245 § 1),

b) żądania powiadomienia o zatrzymaniu osób najbliższych lub zakładu pracy (art. 245 § 2 w zw. z art. 261 § 1 i 3),

c) wystąpienia z zażaleniem do sądu na zatrzymanie (art. 246), a także

d) wypowiedzenia się co do przyczyn zatrzymania (art. 244 § 2 in fine i § 3 zd. II).

Informacja o przyczynach zatrzymania powinna zaś wskazywać na przypuszczenie popełnienia przestępstwa, które legło u podstaw zatrzymania, jak i na obawę, którą kierował się zatrzymujący uznając zatrzymanie za niezbędne.

Kodeks wprowadza ustawowy wymóg sporządzenia protokołu z zatrzymania (§ 3 in principio i art. 143 § 2), precyzując szczególne warunki treści takiego protokołu (§ 3), który ponadto winien odpowiadać rygorom wskazanym w art. 148 (np. odnośnie do przebiegu zatrzymania). W protokole tym, sporządzanym niezwłocznie po faktycznym zatrzymaniu, ale nie w trakcie zatrzymywania, winno dodatkowo znaleźć się m.in. wskazanie przyczyny zatrzymania wraz z podaniem, o jakie przestępstwo podejrzewa się zatrzymanego i z podaniem obawy, z tytułu której następuje zatrzymanie, a także wskazanie miejsca, dnia i godziny zatrzymania (§ 3 zd. I). Przez „godzinę zatrzymania” należy rozumieć moment faktycznego zatrzymania, a nie moment doprowadzenia na posterunek Policji, chodzi przy tym, jak się wydaje, nie tylko o podanie pełnej godziny, ale także minuty, skoro czas zatrzymania liczy się „od chwili zatrzymania”, a nie „od godziny", w jakim ono nastąpiło (zob. art. 248 § 1).

W niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, iż zatrzymanie D. J. w dniu 5 lipca 2012 roku zostało przeprowadzone zgodnie z przepisami postępowania karnego, natomiast oceniając owo zatrzymanie (w dniu 5 lipca 2012 roku) w odniesieniu do całokształtu okoliczności ustalonych w sprawie, a w szczególności, prawomocnego jej rozstrzygnięcia należy uznać, iż było on niewątpliwie niesłuszne z uwagi na fakt, iż przedmiotowe śledztwo w sprawie V Ds. 50/12 zostało umorzone prawomocnym postanowieniem z dnia 31 grudnia 2012 roku prokuratora Prokuratury Okręgowej w Poznaniu wobec stwierdzenia, iż zachowanie D. J. nie wyczerpało znamion czynu zabronionego.

W związku z tym, pozostaje rozważyć czy w świetle zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego D. J. wskutek zatrzymania do sprawy o sygnaturze V Ds. 50/12 doznał szkody materialnej, obejmującej straty materialne w łącznej wysokości 2.823,62 zł, na którą to kwotę składały się opłaty związane z prowadzeniem przez niego działalność gospodarczej w miesiącach lipcu i sierpniu 2012 roku oraz opłaty za abonamenty telefonów firmowych za okres od lipca do października 2012 roku.

Rozważając problematykę odpowiedzialności Skarbu Państwa z tego tytułu, trzeba zwrócić uwagę na to, że wchodzi ona w grę tylko wówczas, gdy osoba pozbawiona wolności w tym trybie rzeczywiście poniosła szkodę, która nie została jej zrekompensowana. Stanowi to samodzielną i niezależną przesłankę takiej odpowiedzialności. Szkoda zostanie zrekompensowana w tych wszystkich wypadkach, gdy okres zatrzymania zostanie zaliczony na poczet kary (nie tylko pozbawienia wolności) w tej sprawie, w której tymczasowe aresztowanie było stosowane lub w innej sprawie, na podstawie art. 63 § 1 k.k. i art. 417 k.p.k.

W polskim systemie prawa cywilnego brak jest normatywnej definicji szkody. „Szkoda" jest pojęciem o charakterze doktrynalnym. Artykuł 361 § 2 k.c. wskazuje jedynie na zakres szkody podlegającej naprawieniu, nie będąc źródłem jurydycznej definicji samego pojęcia „szkoda" (por. wyrok SN z dnia 25 stycznia 2007 r., V CSK 423/06, LEX nr 277311). Można przyjąć, że szkodą jest to uszczerbek majątkowy, czyli zmniejszenie się majątku wskutek określonego zdarzenia, z pominięciem tych, które zależą od woli doznającego uszczerbku (por. np. F. Błahuta (w:) Kodeks..., s. 871). Szkodę definiuje się również jako wszelkie uszczerbki w dobrach lub interesach prawnie chronionych, których poszkodowany doznał wbrew swej woli (zob. Z. Radwański, Zobowiązania..., s. 83). Pomijając element woli poszkodowanego, definiuje się szkodę również jako każdy uszczerbek w dobrach prawnie chronionych, z którym ustawa wiąże powstanie odpowiedzialności odszkodowawczej (Z. Banaszczyk (w:) Kodeks..., s. 723 i wskazywani tam autorzy). Najistotniejszy podział szkody wynika z brzmienia art. 361 § 2 k.c. Z przepisu tego wynika, że szkoda polega albo na stracie, którą poniósł poszkodowany ( damnum emergens), albo pozbawieniu poszkodowanego korzyści, które mógłby uzyskać, gdyby mu szkody nie wyrządzono ( lucrum cessans). Strata ( damnum emergens) to każde pogorszenie się sytuacji majątkowej (zmniejszenie aktywów lub zwiększenie pasywów) poszkodowanego, w wyniku czego poszkodowany staje się uboższy, niż był przed doznaniem szkody (A. Rembieliński (w:) Kodeks..., s. 276). Inaczej rzecz ujmując, stratą jest pomniejszeniem majątku poszkodowanego, polegającym na zmniejszeniu, uszczupleniu aktywów poprzez zniszczenie, utratę lub uszkodzenie określonych składników majątkowych albo obniżenie ich wartości. Stratą będzie również zwiększenie, przybycie pasywów poprzez np. powstanie nowych zobowiązań albo ich zwiększenie. Z kolei szkoda związana z utraconymi korzyściami ( lucrum cessans) polega na tym, że majątek poszkodowanego nie wzrósł tak, jakby się stało, gdyby nie nastąpiło zdarzenie, z którym połączona jest czyjaś odpowiedzialność. Ujmując rzecz obrazowo, wskazuje się, że wskutek doznania tego rodzaju uszczerbku poszkodowany nie staje się bogatszy o to, czego bez wyrządzenia mu szkody mógł oczekiwać w przyszłości (zob. A. Rembieliński (w:) Kodeks..., s. 277). W orzecznictwie przyjęto, że szkodą w przypadku utraconych korzyści jest szkoda, którą określa to, co nie weszło do majątku poszkodowanego na skutek zdarzenia wyrządzającego tę szkodę, a inaczej mówiąc, to, co weszłoby do majątku poszkodowanego, gdyby zdarzenie wyrządzające szkodę nie nastąpiło (wyrok SN z dnia 18 stycznia 2002 r., I CKN 132/01, LEX nr 53144). Szkoda w postaci utraconych korzyści ma zawsze charakter hipotetyczny i do końca nieweryfikowalny. Nie można bowiem mieć z reguły pewności, czy dana korzyść zostałaby osiągnięta przez poszkodowanego, gdyby nie zdarzenie szkodzące. Jednak szkoda taka musi być przez poszkodowanego wykazana z tak dużym prawdopodobieństwem, aby uzasadniała ona w świetle doświadczenia życiowego przyjęcie, że utrata korzyści rzeczywiście nastąpiła (por. wyrok SN z dnia 3 października 1979 r., II CR 304/79, OSNCP 1980, nr 9, poz. 164; wyrok SN z dnia 28 stycznia 1999 r., III CKN 133/98, niepubl.; wyrok SN z dnia 21 czerwca 2001 r., IV CKN 382/00, niepubl.; wyrok SN z dnia 28 kwietnia 2004 r., III CK 495/02, niepubl.; wyrok SN z dnia 23 czerwca 2004 r., V CK 607/03, LEX nr 194103; wyrok SN z dnia 26 stycznia 2005 r., V CK 426/04, niepubl.; A. Rembieliński (w:) Kodeks..., s. 277). Przepis art. 361 § 2 k.c. w części dotyczącej utraconych korzyści wymaga przyjęcia hipotetycznego przebiegu zdarzeń i ustalenia wysokiego prawdopodobieństwa utraty korzyści. Ustawodawca nie wskazał bliższych kryteriów budowania tych hipotez, pozostawiając je wiedzy i doświadczeniu życiowemu składu orzekającego, stosowanym odpowiednio do okoliczności sprawy (wyrok SN z dnia 14 października 2005 r., III CK 101/05, LEX nr 187042). Bardzo różne mogą być postaci szkody polegającej na utraconych korzyściach. Przykładowo, w sytuacji szkody na osobie mogą oznaczać utratę lub obniżenie zarobków (por. wyrok SN z dnia 1 września 1970 r., II CR 371/70, OSNCP 1971, nr 5, poz. 93). Dla ustalenia zaistnienia szkody oraz jej wysokości porównujemy rzeczywisty stan majątku po zdarzeniu sprawczym ze stanem hipotetycznym, czyli takim, jaki by istniał, gdyby nie nastąpiło zdarzenie sprawcze; innymi słowy bada się stan majątkowy przed i po nastąpieniu zdarzenia szkodzącego dla wykrycia różnicy w stanie majątkowym (tzw. metoda dyferencjacyjna, różnicowa). W praktyce jednak nie bada się różnicy pomiędzy całym hipotetycznym majątkiem poszkodowanego, a całym rzeczywistym jego majątkiem, lecz różnice w określonej części tego majątku, która została dotknięta zdarzeniem szkodzącym.

W niniejszej sprawie istotne znaczenie będzie miało również to, czy poniesiona przez wnioskodawcę szkoda miała związek z zatrzymaniem go w dniu 5 lipca 2012 roku przez organy ścigania.

Wnioskodawca za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie w dniu 5 lipca 2012 roku domagał się tytułem odszkodowania kwoty 2.823.62 zł.

Sąd analizując zgromadzany w sprawie materiał dowodowy stwierdził, iż brak jest jakiegokolwiek związku przyczynowego pomiędzy zatrzymaniem w dniu 05 lipca 2012 roku a szkodą w postaci strat materialnych poniesionych w związku z koniecznością uiszczania przez wnioskodawcę opłat związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą w postaci: czynszu za najem lokalu w Spółdzielni Mieszkaniowej „Osiedle (...)” w wysokości 615,00 zł, składki na fundusz ZDR w wysokości 254,55 zł, opłaty za Internet w wysokości 54,20 zł, a także opłat za abonamenty telefonów firmowych w łącznej wysokości 1.899,87 zł w okresie od lipca do października 2012 roku. Poniesione przez D. J.wyżej wymienione straty materialne wiązały się z czynnościami przeprowadzonymi w śledztwie o sygn. akt V Ds. 50/12, w tym dokonaniem przeszukania pomieszczeń zajmowanych przez Agencję (...), nie zaś samodzielnie z zatrzymaniem D. J.w dniu 5 lipca 2012 roku. W trakcie przedmiotowego przeszukania zabezpieczono i odebrano dokumentację firmową oraz sprzęt, w tym telefony oraz komputery – co jest okolicznością bezsporną i potwierdzoną ponadto dokumentami urzędowymi zgromadzonymi w aktach - lecz ewentualne szkody z tym związane nie wiążą się z samym zatrzymaniem ale są pochodną prowadzonego wobec wnioskodawcy postępowania, gdyż dokumentacja firmowa oraz sprzęt, w tym telefony oraz komputery zabezpieczono i odebrano w związku toczącym się postępowaniem przygotowawczym, nie zaś w związku z samym zatrzymaniem. Stan rzeczy polegający na ich zabezpieczeniu do przedmiotowej spraw trwał również po zwolnieniu wnioskodawcy więc niniejszy tryb postępowania nie jest właściwym do dochodzenia ewentualnych z tym związanych szkód.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, iż pomiędzy wnioskowanymi przez D. J. stratami materialnymi w wysokości 2.823.62 zł a zatrzymaniem go w dniu 5 lipca 2012 roku nie istniał żaden związek przyczynowo –skutkowy.

Na marginesie Sąd, pragnie odnieść się do ewentualnych utraconych korzyści wnioskodawcy, które nastąpiły po zatrzymaniu w dniu 5 lipca 2012 roku, a mianowicie brakiem zleceń z teatrów, mimo, iż D. J. nie objął tych roszczeń we wniosku. W ocenie Sądu utrata ewentualnych zleceń również nie wiązała się z zatrzymaniem wnioskodawcy w dniu 5 lipca 2012 roku lecz wagą i charakterem postawionego mu zarzutu oraz toczącym się przeciwko niemu postępowaniu karnym, co potwierdziła analiza przeprowadzonego w sprawie materiału dowodowego.

Nadto, na skutek zatrzymania w dniu 5 lipca 2012 roku, co wykazały obie przeprowadzone na potrzeby niniejszego postępowania opinie biegłych, D. J. nie poniósł żadnego uszczerbku na zdrowiu. Strony nie kwestionował rzeczonych opinii.

Mając na uwadze powyższe Sąd oddalił wniosek w zakresie roszczenia z tytułu odszkodowania jako niezasadny (punkt 2 wyroku).

Rozważając problematykę odpowiedzialności Skarbu Państwa z tytułu zadośćuczynienia, należy zwrócić uwagę na to, że wchodzi ona w grę tylko wówczas, gdy osoba pozbawiona wolności w tym trybie doznała krzywdy, która nie została jej zrekompensowana.

Wnioskodawca za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie domagał się tytułem zadośćuczynienia kwoty 10.000 zł.

Rozważając słuszność i zasadność roszczenia o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę podnieść należy, iż niewątpliwie w rezultacie zatrzymania D. J. doznał szkody niemajątkowej (krzywdy), co czyni zgłoszone przez niego roszczenie o zadośćuczynienie usprawiedliwionym co do zasady. W orzecznictwie przyjmuje się suma zadośćuczynienia pieniężnego, mająca rekompensować krzywdę doznaną przez zatrzymanego winna być „odpowiednia”. Pojęcie to ma wprawdzie charakter niedookreślony, tym niemniej w orzecznictwie wskazuje się pewne kryteria, którymi należy kierować się przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia, a mianowicie to, że musi ono mieć charakter kompensacyjny, a więc winno przedstawiać odczuwalną wartość ekonomiczną, nie będącą jednakże wartością nadmierną w stosunku do doznanej krzywdy. Określając wysokość zadośćuczynienia należy wziąć pod uwagę nie tylko czas trwania odosobnienia, ale także stopień dolegliwości, z jaką wiązało się stosowanie tego środka, a więc przykrości i przeżycia natury moralnej z tego wynikające, konieczność poddania się rygorom związanym z pobytem w warunkach izolacji, negatywną ocenę środowiska, utratę dobrego imienia. Zarazem należy kwotę zadośćuczynienia oznaczać z umiarem, stosownie do realiów społecznych, jak zamożność mieszkańców, wartość pieniądza itp., by nie pozostało poczucie krzywdy zatrzymanego, ale i by orzeczenie nie było sposobem uzyskania nadmiernych korzyści finansowych.

W realiach niniejszej sprawy, D. J. został zatrzymany w dniu 5 lipca 2012 roku w godzinach od 10.00 do 21.00. Pozbawienie wolności wskutek zatrzymania w żaden sposób nie zostało mu zrekompensowane. Niewątpliwie zatrzymanie stanowiło dla wnioskodawcy niekorzystne przeżycie, które z pewnością wywarło negatywny (choć nie w rozumieniu zaistnienia uszczerbku) wpływ na jego zdrowie fizyczne i psychiczne, co przyznali przesłuchani w sprawie świadkowie A. T. i K. S., a na okoliczności dotyczące dyskomfortu psychicznego (bez jednakże trwałego czy czasowego uszczerbku) wskazał także biegły psychiatra opiniujący w sprawie. Nadto, fakt zatrzymania przedostał się do opinii publicznej wpływając na utratę przez wnioskodawcę dobrego imienia. Poza więc oczywistym i występującym zawsze przy zatrzymaniu dyskomforcie związanym z przymusową izolacją, w niniejszej sprawie Sąd miał w szczególności na względzie rangę zarzutu przedstawionego wnioskodawcy w postępowaniu. Niewątpliwie w odbiorze społecznym, w tym dość hermetycznym środowisku artystycznym, przestępstwo o jakie podejrzany został wnioskodawca wiąże się ze szczególnie intensywną infamią, która w przedmiotowej sprawie została spotęgowana dla odczucia wnioskodawcy także opinią środowiska. Z drugiej jednak strony pamiętać należy, że zatrzymanie D. J. przebiegało (proceduralnie) właściwie. Wnioskodawca na skutek zatrzymania nie doznał także jakiegokolwiek uszczerbku na zdrowiu, co jednoznacznie i kategorycznie potwierdzili biegli sądowi. Ponadto należy wskazać, że w sprawie nie zaszły szczególnie drastyczne okoliczności, uzasadniające zasądzenie zadośćuczynienia w kwocie wyższej od wysokości zadośćuczynienia zasądzanego w podobnych sprawach.

Uwzględniając wszystkie powyższe okoliczności, Sąd Okręgowy uznał, iż sumą zadośćuczynienia adekwatną do doznanej przez wnioskodawczynię krzywdy, rekompensującą jego negatywne przeżycia i cierpienia wynikające z zatrzymania a jednocześnie nie przynoszącą nadmiernych, nieuzasadnionych korzyści, będzie kwota 3.000 zł. Taką też sumę tytułem zadośćuczynienia, na podstawie art. 552 § 4 k.p.k., zasądził Sąd na rzecz wnioskodawcy w punkcie 1. wyroku.

Sąd uznał, iż roszczenie wnioskodawcy D. J. w zakresie przekraczającym kwotę zasądzoną tytułem zadośćuczynienia było bezzasadne, mając w tym względzie na uwadze, iż zatrzymanie przebiegało zgodnie z przyjętą procedurą, a wnioskodawca związku z zastosowaniem tego środka przymusu nie odniósł żadnych nadmiernych dolegliwości. W związku z powyższym roszczenie te podlegało oddaleniu (punkt 2 wyroku).

Podstawę orzeczenia o kosztach procesu stanowił art. 554 § 2 k.p.k.

SSO Michał Ziemniewski SSO Katarzyna Wolff SSR del. do SO Katarzyna Obst

ZARZĄDZENIE

Proszę:

1.  odnotować w kontrolce uzasadnień,

2.  odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawcy D. J.,

3.  przedłożyć s. Przewodniczącemu za 14 dni od doręczenia lub z apelacją.

SSR del. do SO Katarzyna Obst