Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 lipca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Świdnicy II Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Grażyna Kobus

Sędziowie: SO Alicja Chrzan

SO Barbara Nowicka

Protokolant: Alicja Marciniak

po rozpoznaniu w dniu 1 lipca 2014 r. w Świdnicy

na rozprawie      

sprawy z powództwa (...) SA we W.

przeciwko E. K.

o uznanie umowy darowizny za bezskuteczną

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Rejonowego w Świdnicy

z dnia 28 lutego 2014 r. sygn. akt I C 1879/13

I zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że uznaje umowę darowizny rep. (...)– ½ udziału w lokalu mieszkalnym nr (...) położonym w Ś., przy ul. (...) , objętego księgą wieczystą o numerze (...) zawartą w dniu 5 września 2008r. pomiędzy pozwaną E. K. a Z. K., za bezskuteczną w stosunku do powoda (...) SA we W., któremu przysługują wierzytelności wobec Z. K., stwierdzone tytułami wykonawczymi:

- z dnia 19 marca 2012r., sygn. akt VI Nc-e 117738/12, w wysokości 20.880,53zł wraz z ustawowymi odsetkami do dnia zapłaty oraz kosztami procesu,

- z dnia 3 kwietnia 2012r., sygn. akt VI Nc-e 86913/12, w wysokości 3.137,31zł wraz z ustawowymi odsetkami do dnia zapłaty oraz kosztami procesu

i nie obciąża pozwanej kosztami procesu;

II nie obciąża pozwanej kosztami postępowania apelacyjnego.

Sygn.akt II Ca 412/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 28 lutego 2014 roku, sygn. akt I C 1879/13

Sąd Rejonowy w Świdnicy oddalił powództwo o uznanie umowy darowizny za bezskuteczną; zasądził od strony powodowej (...) S.A. we W. na rzecz pozwanej E. K. koszty procesu w kwocie 2.417,00 zł.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwana E. K. z domu S. zawarła małżeństwo ze Z. K. w dniu 08 stycznia 1983 roku. Przed zawarciem małżeństwa miała zgromadzony pełny wkład na mieszkanie spółdzielcze . W roku 1985 roku otrzymała przydział na mieszkanie na warunkach spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu. Po przydziale lokalu otrzymała zwrot części wkładu jako nadpłaconego, a po rozliczeniu kosztów budowy ponownie wezwano ja o dopłatę, której dokonała z tej zwróconej kwoty. Z małżeństwa tego mają 2 synów. Już rok, dwa po ślubie Z. K. zaczął nadużywał alkoholu. Gdy starszy syn był jeszcze bardzo mały wyjeżdżał do swoich rodziców na różne okresy, a potem wpadł w alkoholizm Główny ciężar utrzymania rodziny ponosiła pozwana. Nie występowała o alimenty bo miała pomoc ze strony swojej mamy . Pozwana zaciągała pożyczki na potrzeby rodziny , a pozwany bez jej wiedzy i zgody zaciągał zobowiązania, głównie na swoje potrzeby. Pieniądze pobierał w gotówce. Większość czasu spędzał poza domem wyjeżdżając do swojej matki. Gdy w 2007 roku pozwana dowiedziała się o 2 pożyczkach pozwanego jednej w (...), drugiej w „P. „ wystąpiła z pozwem w dniu 07 sierpnia 2008 roku o ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną. W dniu 08 kwietnia 2008 roku na podstawie umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu oraz nieodpłatnego przeniesienia własności pozwana i Z. K. uzyskali nieodpłatne przekształcenie prawa spółdzielczego do lokalu położonego w Ś. przy ulicy (...) w prawo własności lokalu stanowiącego odrębną nieruchomość.

W dniu 01.02.2008 r. Z. K. zawarł z (...) SA we W. umowę o kartę kredytową nr (...)- z limitem do kwoty 2 163 zł na warunkach określonych w tej umowie. Pismem z dnia 29.09.2010 roku został poinformowany o sprzedaniu wierzytelności E. wynikającej z tej umowy na rzecz (...) SA we W.. W dniu 03 kwietnia 2012 roku na skutek pozwu (...) SA został wydany nakaz zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym przeciwko Z. K. o zapłatę 3 137,31 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 29 września 2010 roku do dnia zapłaty i kosztów procesu. Na poczet zadłużenia z tytułu tej karty kredytowej od dnia 19 marca 2008 roku do 05 listopada 2008 roku co miesiąc od pozwanego wpływały kwoty od 110,00 do 207,00 zł miesięcznie

W dniu 16.04.2008 r. Z. K. zawarł z (...) SA we W. umowę pożyczki powtórnej nr (...)- kwoty 18 718,29 zł na warunkach określonych w tej umowie, z której to kwoty pokryto całkowicie zadłużenie wynikające z innej umowy pożyczki w kwocie 10 838,08 z dnia 23.10.2007 roku . Pismem z dnia 29.09.2010 roku został poinformowany o sprzedaniu wierzytelności E. wynikającej z tej umowy na rzecz (...) SA we W.. W dniu 19 marca 2012 roku na skutek pozwu (...) SA został wydany nakaz zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym przeciwko Z. K. o zapłatę 20 880,53 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 29 września 2010 roku do dnia zapłaty i kosztów procesu. Na poczet zadłużenia wynikającej z tej pożyczki w okresie od 2 czerwca 2008 roku do 1 sierpnia 2009 roku wpływało średnio miesięcznie ponad 400 zł.

W dniu 05 września 2008 roku w umowie notarialnej Z. K. darował pozwanej za jej zgodą lokal mieszkalny nr (...) położony w Ś. przy ulicy (...) wraz z przynależnościami do tego lokalu oraz udziałem w częściach wspólnych budynku i prawie własności działki gruntu.

Wyrokiem z dnia 14 października 2008 roku Sąd Rejonowy w Świdnicy ustanowił rozdzielność majątkową małżonków tj. pozwanej i Z. K. – z dniem 1 stycznia 2008 roku

W dacie 26 września 2012 roku Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Świdnicy A. S. prowadzi przeciwko Z. K. 17 spraw egzekucyjnych na rzecz : (...) w G., (...) Banku S.A., (...) Banku S.A., (...) Banku (...) S.A. , Gminy Ś., Firmy (...), (...) Banku S.A., (...) BANKU S.A. Banku (...) S.A., Banku (...) S.A., (...) S.A. i (...) S.A. we W. - na łączna sumę wierzytelności z odsetkami w kwocie 91 816,34 zł.

Z. K. jest współwłaścicielem w 6/8 częściach lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w W. ul. (...) objętego księgą wieczystą (...). W lokalu tym mieszka tylko Z. K., pozostali współwłaściciele - jego bratankowie mają swoje oddzielnie mieszkania. W dziale III księgi wieczystej wpisane jest ostrzeżenie o wszczęciu egzekucji z udziału Z. K. na rzecz strony powodowej, a w dziale IV hipoteka przymusowa na kwotę 35 313,79 zł na podstawie nakazu zapłaty – na rzez strony powodowej na udziale Z. K..

Na dzień 12.12.2013 roku komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Świdnicy A. S. wyegzekwował na rzecz strony powodowej w spawie KM 3014/12 na podstawie 2 nakazów zapłaty wydanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym - na rzecz styrony powodowej łącznie 1 608,92 zł za okres od 28 września 2012 roku , z czego na rzecz wierzyciela przypadła kwota 1 443,29 zł.

Na rzecz strony powodowej jako wierzyciela na podstawie nakazu zapłaty z dnia 03.04.2012 r. VI NC-e (...) prowadzi egzekucję przeciwko Z. K. także Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Wołowie A. M. w spawie KM 1718/12, z udziału dłużnika w nieruchomości lokalowej w W..

Sąd Rejonowy wydając powyższy wyrok przytoczył treść art. 528 - 534 k.p.c.

Powód zaskarżając powyższy wyrok w całości apelacją, zarzucił Sądowi Rejonowemu naruszenie art. 233 k.p.c., art. 278 k.p.c., art. 5 k.p.c., art. 6 k.p.c., art. 37 k.r. i o., art. 43 k.r. i o., wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postepowaniu przed sądem I i II instancji.

Sąd Okręgowy przyjmując ustalenia Sądu Rejonowego za własne, zważył co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Zgodnie z art. 387 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Redakcja powyższego przepisu powoduje, że sąd odwoławczy jest związany zarzutami naruszenia przepisów prawa procesowego, a zatem nie może oceniać prawidłowości postępowania sądu I instancji w zakresie, w jakim nie jest ono kwestionowane przez skarżącego (wyjąwszy przypadki, gdy wadliwość tego postępowania prowadzi do jego nieważności ). Sąd odwoławczy jest natomiast zawsze - bez względu na treść zarzutów - zobowiązany do zbadania zgodności zaskarżonego rozstrzygnięcia z prawem materialnym ( vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 roku, sygn. akt III CZP 49/07, LEX Nr 341125 ).

Wskazać należy, że przesłankami skargi pauliańskiej według art. 527 § 1 k.c. są: 1) pokrzywdzenie wierzycieli, jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, 2) działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli i 3) wiedza lub możliwość – przy zachowaniu należytej staranności - dowiedzenia się o tym przez osobę trzecią. Przy czym pokrzywdzenie wierzycieli następuje poprzez świadome powiększenie niewypłacalności dłużnika ( art. 527 § 2 k.c.).. Osoba będąca w bliskim z dłużnikiem stosunku może obalić określone w art. 527 § 3 k.c. domniemanie iż wiedziała, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, przez udowodnienie, że mimo bliskości stosunku z dłużnikiem nie wiedziała o świadomości dłużnika pokrzywdzenia wierzycieli i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się o tym dowiedzieć.

Nadto wskazać należy, że ocena prawidłowości zastosowanych wyżej wskazanych przepisów prawa materialnego może być dokonana jedynie po uprzednim ustaleniu , że dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne, stanowiące podstawę rozstrzygnięcia, zostały dokonane zgodnie z przepisami prawa procesowego.

Podniesione w apelacji zarzuty dotyczą dokonanej przez Sąd Rejonowy oceny dowodów i poczynionych na ich podstawie ustaleń faktycznych.

Wykazanie jednak przez stronę, że sąd naruszył przepis art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania , że przyjęta za podstawę rozstrzygnięcia ocena dowodów przekracza granice przysługującej sądowi w tym zakresie swobody. Zatem skarżący powinien , posługując się wyłącznie argumentami prawnymi, wykazać, że sąd rażąco naruszył ustanowione w tym przepisie zasady oceny wiarygodności i mocy dowodów i że naruszenie to miało wpływ na wynik sprawy.

Skarżący w apelacji trafnie podnosi, że z umowy darowizny z dnia 5 września 2008 roku oraz z zeznań świadka Z. K. oraz zeznań pozwanej nie można wysnuć wniosku, iż powyższa umowa była wyrazem tego, że pozwana przyczyniła się w 100% do powstania majątku wspólnego jej i Z. K. oraz że nie wiedziała ona, ani nie wyrażała zgody na zaciągane przez Z. K. zobowiązania.

W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy naruszył art. 233 § 1 k.p.c. bowiem ocena zgromadzonego materiału dowodowego i dokonane na tej podstawie ustalenia faktyczne nie są wystarczające dla przyjęcia oceny stopnia przyczynienia się pozwanej do powstania majątku wspólnego oraz do przyjęcia, że pozwana nie wiedziała o zaciąganych przez jej byłego małżonka zobowiązaniach oraz do przyjęcia, że Z. K. cierpiał na chorobę alkoholową.

Trafnie zarzuca apelujący, że Sąd Rejonowy nie przeprowadził, odpowiedniego co do zakresu, postępowania dowodowego, w szczególności dopuszczając dowód z akt sprawy III RC 389/08, zamiast ujawnić treść dokumentów znajdujących się w tych aktach, mających stanowić podstawę ustaleń w niniejszej sprawie w taki sposób, by każda ze stron mogła ustosunkować się do treści każdego z tych dokumentów (porównaj: wyrok S.N. z dnia 17 lutego 1997 roku, IIICKN 1/97), a w szczególności protokołu z rozprawy z dnia 16 września 2008 zawierającego zeznania powódki, według których miała ona zaciągniętą pożyczkę na wymianę okna, a mąż wziął kredyty w (...) i (...) oraz że małżonkowie mieszkali w mieszkaniu własnościowym wspólnym, a nadto protokołu z rozprawy z dnia 14 października 2008 roku zawierającego zeznania Z. K. według których zaciągnął pożyczki w 2007 roku w kwocie 12.000 zł, przy czym z tych pieniędzy kupił do domu stół i krzesła za 500 zł.

Trafnie zarzuca apelujący naruszenie przez Sąd Rejonowy również art. 278 k.p.c., bowiem bez przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego na okoliczność ustalenia wartości lokalu w W. brak jest podstaw do przyjęcia, że wartość udziału Z. K. w tym lokalu stanowi lepszą ofertę na licytacji w porównaniu do wartości jego udziału we własnościowym prawie do lokalu w Ś.. Przy czym trafnie zarzuca powód, iż wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego na okoliczność ustalenia wartości lokalu w W. powinna zgodnie z treścią art. 6 k.c. złożyć pozwana, bowiem to pozwana z faktu tego wywodzi skutki prawne (art. 232 k.p.c.), to jest to, że jej małżonek jako dłużnik nie stał się wskutek powyższej czynności prawnej niewypłacalny w wyższym stopniu, niż przed zawarciem przedmiotowej umowy darowizny (art. 527 § 2 k.p.c.).

Apelujący trafnie zarzuca naruszenie przez Sąd Rejonowy art. 35 k.r. i o. oraz art. 43 § 2 k.r. i o., bowiem co prawda wyrok Sądu Rejonowego w Świdnicy z dnia 14 października 2008 roku , sygn. akt III RC 389/08 ustanawia rozdzielność majątkową małżonków z dniem 1 stycznia 2008 roku, jednakże w chwili zawarcia przedmiotowej umowy darowizny, to jest w dniu 5 września 2008 roku nie stanowiła ona rozliczenia majątku wspólnego między małżonkami (art. 35 k.r. i o.), a nadto co do zasady dokonywanie ustaleń co do nierównej wysokości udziałów w majątku wspólnym może być dokonywane tylko z ważnych powodów, uwzględniając stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku oraz tylko w postępowaniu w którym występują oboje małżonkowie (art. 43 § 2 k. r. i o.).

Trafny jest również zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 5 k.c., bowiem w sytuacji, gdy do zawarcia przedmiotowej umowy darowizny doszło przed ustaniem między stronami wspólności ustawowej i w świetle zeznań małżonków złożonych w toku postępowania w sprawie sygn. akt III RC 389/08 nie ulega wątpliwości, że pozwana wiedziała o zaciągniętych przez małżonka kredytach co oznacza, że wiedziała ona, że małżonek dokonując na jej rzecz aktu darowizny swojego udziału we własnościowym prawie do przedmiotowego lokalu miał świadomość pokrzywdzenia tym aktem wierzycieli, to przyjąć należy, że zawierając powyższą umowę darowizny naruszyła ona zasady współżycia społecznego i nie może wobec tego żądać na ich podstawie ochrony sądowej (porównaj: wyrok S.N. z 4 stycznia 1979 r., III CRN 273/78).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i orzekł jak w punkcie I sentencji .

Sąd Okręgowy mając na uwadze sytuację materialną pozwanej - w roku 2008 otrzymywała ona emeryturę w kwocie 771 zł (vide: k 4 w aktach III RC 389/08) – która niewątpliwie w dacie orzekania w niniejszej sprawie nie uległa znaczącej poprawie, na podstawie art. 102 k.p.c. nie obciążył jej kosztami procesu.