Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 lutego 2012 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach Wydział II Cywilny Ośrodek (...) w R.

w składzie:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Gawlik

Protokolant: Hanna Świątek

po rozpoznaniu w dniu 15 lutego 2012 roku w Rybniku

sprawy z powództwa M. F.

przeciwko Przedsiębiorstwu (...) Sp. z o.o. w R.

o stwierdzenie nieważności uchwały

1)  oddala powództwo;

2)  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 180,00 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem kosztów zastępstwa adwokackiego.

Sygn. akt II C 256/11

UZASADNIENIE

Powód M. F. wniósł o stwierdzenie nieważności uchwały Zarządu Przedsiębiorstwa (...). z o.o, w R. nr (...) z dnia 17 marca 2011 roku wraz z jej załącznikiem – Regulaminem wyborów, ewentualnie na wypadek nieuwzględnienia żądania jak wyżej, o stwierdzenie nieważności czynności pozwanego z dnia 08 kwietnia 2011 roku dokonanej na podstawie uchwały z dnia 17 marca 2011 roku, polegającej na odebraniu powodowi biernego prawa wyborczego w wyborach przedstawicieli pracowników do Rady Nadzorczej i w konsekwencji niedopuszczeniu go do wyborów. Wniósł też o zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pozwu powód podał, że pozwana jest spółką działającą na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1996 roku o gospodarce komunalnej ( u.g.k. Dz. U. z 2011 roku, Nr 45, poz. 236). Na dzień wniesienia pozwu jedynymi wspólnikami spółki są jednostki samorządu terytorialnego – gminy : R. , G. i J., tym samym na podstawie art. 9 u.g.k. ustawę tę stosuje się wobec pozwanego w pełnym zakresie i to ona określa jego sytuację prawną. Pozwana Spółka powstała wskutek przekształcenia Przedsiębiorstwa (...) w R. w wyniku Uchwały podjętej przez Radę Miasta R. z dniem 18 października 1999 roku. Dokonane w trybie art. 14 i n. u.g.k. przekształcenie, zgodnie z treścią art. 18 ustawy sprawia, że w nowo powstałej Spółce działa obligatoryjnie rada nadzorcza, a jej pracownicy mają prawo do wyboru od 2 do 4 członków Rady w zależności od liczebności składu Rady Nadzorczej. Wybory przedstawicieli pracowników do Rady Nadzorczej mają być powszechne, bezpośrednie i tajne. W wypadku przedsiębiorstwa pozwanego pracownicy zachowali prawo do wyboru 2 członków Rady na zasadach określonych w u.g.k. Zgodnie z treścią § 20 ustęp 1. 3 umowy spółki Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. procedurę wyboru pracowników do Rady Nadzorczej określa „regulamin uchwalony przez Zarząd Spółki w uzgodnieniu ze Zgromadzeniem Wspólników „ , które ma prawo uzgadniać treść regulaminu wyborów z Zarządem, a ten wyłącznie odpowiada za jego opracowanie i wydanie. Mając na uwadze fakt, że zarówno treść umowy Spółki jak i uchwala Zarządu w przedmiocie regulaminu wyboru mają służyć wykonaniu nałożonych na pozwanego obowiązków, to akty te muszą być zgodne z postanowieniami u.g.k. oraz nie mogą niweczyć jej celu , jakim było zapewnienie pracownikom rzeczywistego wpływu na działanie Spółki. Należy także wskazać, że obowiązek uzyskania przez Zarząd uzgodnienia treści uchwały ze Zgromadzeniem Wspólników nie zmienia tego, że to uchwala Zarządu jest podstawą do przeprowadzenia wyborów i to na jej podstawie uchwalany jest krąg kandydatów oraz są podejmowane decyzje co do niedopuszczenia danej osoby do kandydowania. Wskazane zapisy Regulaminu wyborów przyjętego uchwałą Zarządu Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. kłócą się z zasadą powszechności i tajności wyborów wymaganą przez przepis art. 18 ustęp 5 u.g.k., i zmierzają do obejścia wymogów stawianych spółkom komunalnym, poprzez pozbawienie pracowników rzeczywistego wpływu na wybór ich przedstawicieli do Rady Nadzorczej na rzecz kandydatów „ zaakceptowanych” przez Zarząd Spółki. Zgodnie z treścią § 3 pkt 2.7 Regulaminu odebrano bierne prawo wyborcze osobom pełniącym funkcję z wyboru w zakładowej organizacji związkowej, co nie ma umocowania w przepisach u.g.k., ani też w odpowiednich przepisach k.s.h., a jednocześnie w sposób oczywisty narusza przepisy prawa karnego – wykroczenia z art. 35 ustęp 1 pkt 3 ustawy z dnia 23 maja 1991 roku o związkach zawodowych. Zapis ten był podstawą do odmowy przyznania powodowi statusu kandydata w wyborach do Rady Nadzorczej, a co za tym idzie pozbawił go biernego prawa wyborczego. Dalej powód zarzuca, że znowelizowane uregulowania procedury wyborczej wprowadziły zasadę, że kandydat musi uzyskać zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia od lekarza wyznaczonego przez Zarząd Spółki, ograniczyły zasadę tajności wyborów poprzez przyjęcie, że karty do głosowania będą ponumerowane, co może doprowadzić do zidentyfikowania osoby głosującej. Regulamin wprowadził też zasadę, że listy z nazwiskami kandydatów będą udostępniane załodze w terminie 3 dni kalendarzowych przed głosowaniem, co w praktyce zalegalizowało sytuację, że mogą być one ujawnione dopiero w dniu wyborów. Wszystko to doprowadziło do naruszenia zasad określonych w art. 18 ustęp 5 u.g.k. czyniąc prawo pracowników do swobodnego wybrania swoich przedstawicieli do Rady Nadzorczej - fikcją.

W chwili wydania Regulaminu, powód pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Zakładowej (...), co sprawiło, że nie przysługuje mu bierne prawo wyborcze i nie może brać udziału w wyborach przedstawicieli pracowników do Rady Nadzorczej jako reprezentant załogi. Wymierzony bezpośrednio w powoda zapis regulaminu sprawił, że odmówiono mu przyznania statusu kandydata w wyborach, a to powinno zdecydować o uznaniu nieważności regulaminu oraz bezprawności czynności dokonanych na jego podstawie wobec powoda. Powód uzasadniając swoje roszczenie podnosi , że zakres dyspozycji art. 189 k.p.c. obejmuje także kontrolę uchwał zarządu spółki, czyniąc Sąd władnym stwierdzenia ich nieważności jeśli ich treść jest sprzeczna z prawem lub zmierza do obejścia przepisów bezwzględnie obowiązujących. Skoro przedmiotem niniejszego powództwa jest stwierdzenie nieważności uchwały zarządu, a ta była podstawą ograniczenia prawa podmiotowego powoda oraz bezpośrednio wpłynęła na jego sytuację prawną, to znalazło to także potwierdzenie w dalszych czynnościach dokonanych wobec niego. Pozwany podnosi, że brak stosownej regulacji w kodeksie spółek handlowych co do kontroli prawidłowości uchwał Zarządu i Rady Nadzorczej, inaczej niż ma to miejsce w kwestii kontroli zgodności z prawem uchwał Zgromadzenia Wspólników, nie przesadza, że uchwały te pozostają niezaskarżalne. Z art. 252 § 1 k.s.h. wynika wprost, że przepis art. 189 k.p.c. jest wyłączony jedynie w stosunku do uchwal zgromadzenia wspólników. Z treści tego przepisu wynika, że zasadą jest kontrola uchwał organów spółki w trybie powództwa o ustalenie, która została wyłączona tylko co do uchwal zgromadzenia wspólników. Należy zatem przyjąć, że uchwały Zarządu i Rady Nadzorczej podlegają kontroli w trybie art. 189 k.p.c.. Nadto z treści przepisu art. 17 pkt 4 ² k.p.c. wynika, że uchwały wszystkich organów osób prawnych podlegają sądowej kontroli z punktu widzenia ich legalności. Podobne odniesienie powód odnajduje w art. 29 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Przytacza dla uzasadnienia swoich racji tezy piśmiennictwa o braku podstaw normatywnych dla wyłączenia skargi z art. 189 k.p.c. w wypadku weryfikacji uchwały Zarządu lub Rady Nadzorczej z przepisami bezwzględnie obowiązującymi, powołując się przy tym na stanowisko doktryny, że uchwały Zarządu wywołujące skutki prawne wobec innych podmiotów, muszą podlegać kontroli, co do ich zgodności z przepisami bezwzględnie obowiązującymi zgodnie z art. 58 k.c. i mogą być przedmiotem powództwa o ustalenie. Podniósł dalej powód, że podejmowanie uchwał przez Radę Nadzorczą oraz Zarząd jest jednym z przejawów działalności spółki w obrocie, zatem uchwały wydawane przez te organy wpływają na sytuacje prawne innych osób dotykając sfery ich praw podmiotowych, a w określonych sytuacjach, co miało miejsce w niniejszej sprawie , naruszają je. Przywołał także powód wypowiedzi Sądu Najwyższego, który wyrokiem z dnia 18 lutego 2010 roku w sprawie II CSK 449/09 jednoznacznie potwierdził dopuszczalność skarżenia uchwał Rady Nadzorczej w trybie art. 189 k.p.c, zatem też stosowania dla skutków uchwał oceny przesłanek określonych w art. 58 k.c., których wystąpienie skutkuje sankcją nieważności bezwzględnej uchwały. Powód podnosi, iż prawo do bycia kandydatem jest jego prawem podmiotowym jako pracownika Przedsiębiorstwa (...) i może zostać ograniczone jedynie na podstawie ustaw. Jego prawo jak wyżej zostało naruszone przez pozwanego. Ponosi też powód, że wybory pracowników do Rady Nadzorczej mają charakter powszechny, co odnosi się do ich prawa wyborczego biernego i czynnego, podczas gdy postanowienia Regulaminu ograniczają bierne prawo wyborcze pracowników. Powołując się na przepisy k.s.h oraz ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji wskazuje, iż zakazane jest dyskryminowane pracowników z powodu przynależności do związku zawodowego czy wykonywania funkcji związkowej.

Na wypadek uznania przez Sąd, że zaskarżona uchwała nie odnosi się bezpośrednio do osoby powoda lub, że z innych powodów nie może być objęta powództwem w trybie art. 189 k.p.c. powód wnosi o stwierdzenie nieważności czynności pozwanego – powiadomienia go pismem z dnia 08 kwietnia 2011 roku, iż nie posiada biernego prawa wyborczego. Czynność ta została bowiem dokonana na podstawie wadliwej uchwały.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania. Zaprzeczyła, jakoby istniały jakiekolwiek podstawy do uznania twierdzeń powoda, a uchwała Zarządu Spółki, na którą powołuje się powód nie może być skutecznie zaskarżona przez pracowników Spółki, i to jedynie do uprawnień Wspólników należy ingerencja w kierowanie sprawami Spółki, w tym również, co do wyborów do rady pracowniczej przedsiębiorstwa. Zdaniem pozwanej żądania pozwu zdążają do uzyskania przez powoda wpływu na prowadzenie Spółki, nadto wkraczają w uprawnienia właścicieli. Pozwana potwierdza, że do Rady Nadzorczej Spółki wybierani zostają również jej pracownicy, jednakże Regulamin wyborów uchwalany na podstawie obowiązujących przepisów nie daje pracownikom pozwanej żadnego tytułu prawnego do ingerencji w jego treść, to jedynie Zarząd oraz Zgromadzenie Wspólników są władni do kształtowania tegoż dokumentu. Pozwana powołuje się również na okoliczność, iż w trakcie przeprowadzania procedury wyborów do Rady Nadzorczej Spółki wspólnicy wykonywali swe prawa właścicielskie, żaden z nich nie kwestionował proponowanego regulaminu, nie kwestionował ważności wyborów. Ostatecznie pozwana podniosła, iż skarżona przez powoda uchwała została zmieniona w związku z przeprowadzeniem wyborów do Rady Nadzorczej po ustąpieniu członka Rady wybranego na podstawie uchwały będącej przedmiotem niniejszego postępowania, zatem nie obowiązuje. Powyższe, zdaniem pozwanej sprawia, że powód nie ma interesu prawnego w dochodzeniu ustalenia nieważności uchwały. Ponowne wybory przeprowadzono na podstawie nowo uchwalonego regulaminu wyborów – uchwały Zarządu pozwanej Spółki z dnia 15.11.2011 roku, a ta nie jest przedmiotem rozpatrywania w niniejszej sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Bezspornym jest, że pozwana Spółka – Przedsiębiorstwo (...) i

(...) Sp. z o.o. z siedzibą w R. jest spółką powstałą na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1996 roku o gospodarce komunalnej w wyniku przekształcenia Przedsiębiorstwa (...) w R. uchwałą Nr 279/XII/99 Rady Miasta R. z dnia 18.10.1999 roku w sprawie restrukturyzacji majątkowej i przekształcenia Przedsiębiorstwa (...) w R. w Sp. z.o.o. (...), G. i J.. Rada Miasta R. wyraziła zgodę na zniesienie współwłasności wymienionych (...) na obiektach i gruntach oczyszczalni ścieków w R. i przejęcie ich na wyłączność Gminy R., a następnie wyłączenie tych obiektów z majątku (...) w R. przed jego przekształceniem i przekazaniu je Gminie R., celem realizacji i finansowania inwestycji pod nazwą „Rozbudowa i Modernizacja Ś. w R.”, a w § 3 Uchwały- o przekształceniu (...) R. w spółkę pod firmą (...) Sp. z o.o.

W Spółce tej, po myśli art. 18 u.g.k., działa Rada Nadzorcza, której liczbę członków określa Statut. Pracownicy przekształconego Przedsiębiorstwa zachowali prawo wyboru dwóch do czterech członków Rady, stosownie do jej liczebności .Tryb wyboru członków Rady Nadzorczej pozwanej Spółki spośród jej pracowników ,ustalony został Uchwałą Zarządu (...) Spółka z o.o. w R. Nr (...) z dnia 17 marca 2011 roku , wskazując, że procedura wyborcza w tym zakresie odbywać się będzie w myśl Regulaminu stanowiącego załącznik do tejże uchwały. Zgodnie z § 2 Regulaminu Wyboru Przedstawicieli (...) do Rady Nadzorczej (...) Spółki z o.o. w R. wskazano, że wybory są powszechne przy zachowaniu zasady bezpośredniości i tajności, a czynne prawo wyborcze przysługuje każdemu pracownikowi przedsiębiorstwa za wyjątkiem osób nie mających pełnej zdolności do czynności prawnych oraz osób świadczących pracę ( usługi) na podstawie umowy cywilno-prawnej. W § 3 Regulaminu dookreślono wymagania stawiane pracownikom wybieranych na członka Rady Nadzorczej, przyznając praw to wszystkim pracownikom, za wyjątkiem osób małoletnich zatrudnionych na czas określony, osób znajdujących się w okresie wypowiedzenia bądź 0pracujących w spółce poniżej 12 miesięcy. Nie przyznano również biernego prawa wyborczego członkom zarządu, prokurentom, zastępcy dyrektora przedsiębiorstwa, głównemu księgowemu, radcy prawnemu lub adwokatowi zatrudnionemu w spółce, innym pracownikom podlegającym bezpośrednio członkowi zarządu, pracownikom pełniącym funkcje z wyboru w zakładowej organizacji związkowej , co dotyczy powoda oraz pracownikom ,w stosunku do których zakaz zasiadania w Radzie Nadzorczej wynika z powszechnie obowiązujących przepisów , nadto pracownikowi pozbawionemu praw publicznych.

O braku legitymacji biernej w wyborach do Rady Nadzorczej pozwanej Spółki wynikającym z wymogów określonych w Regulaminie, powiadomiono powoda jako Przewodniczącego Zakładowej Organizacji Związkowej (...) Sp. z o.o. z siedzibą w R. pismem z dnia 28 kwietnia 2011 roku. Powód wniósł zatem o stwierdzenie nieważności tej Uchwały podważając kolejne uregulowania zawarte w Regulaminie wyborów. Składając zarzuty pod adresem Regulamin przeciwstawia mu kolejne akty prawne ( ustawy o gospodarce komunalnej, ustawę o Związkach Zawodowych, kodeks spółek handlowych, czy wreszcie kodeks postępowania cywilnego, dla wykazania, iż odebranie mu biernego prawa wyborczego stoi w sprzeczności z innymi przepisami, które mają zastosowanie do niniejszej /jego sprawy.

Sąd zważył co następuje:

Bezspornym jest, że pozwana Spółka powstała w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa komunalnego. Do tak powstałej spółki stosuje się przepisy Kodeksu spółek handlowych , jeżeli ustawa nie stanowi inaczej /art. 16.1 u.g.k./.

Przedmiotem rozpoznania sprawy jest ważność , czy też nieważność Uchwały Zarządu Spółki.

Przepisy Kodeksu spółek handlowych nie przewidują możliwości skarżenia do sądu uchwały zarządu spółki z o.o., nie odsyłają też w tym zakresie do stosowania przepisów innych ustaw / art. 16 1 i 16.2 u.g.k./.

Skoro więc nie można podważać ważności Uchwały Zarządu pozwanej Spółki na gruncie przepisów Kodeksu spółek handlowych, należy rozważyć możliwość przeniesienia rozpoznania sprawy na grunt innych uregulowań, np. przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, a konkretnie art. 189 kpc,, do którego powód w swej argumentacji prawnej odsyła sąd rozpoznania jego sprawy.

Na gruncie regulacji Kodeksu spółek handlowych stwierdzić jednakże należy, że zarówno problematyka podejmowania uchwał w spółce kapitałowej , jak i sankcja , jaką należy stosować w wypadku, gdy uchwała jest sprzeczna z ustawą są całkowicie uregulowane w Kodeksie spółek handlowych. K.s..h. w art. 252, czy 425 określa skutki prawne czynności prawnej niezgodnej z ustawą i stanowi lex specialis w stosunku do przepisów Kodeksu cywilnego. Mamy tu więc zatem wyraźne odniesienie do innych –wskazanych przepisów, ale odesłanie przez k.s.h. Przepisy te nie mają jednakże zastosowania do uchwał podejmowanych przez Zarząd Spółki. Uchwała Zarządu Spółki jest inną czynnością konwencjonalną , aniżeli czynność prawna, nie ma zatem podstaw ,aby też ewentualnie odwoływać się do treści art. 58 k.c dla ustalenia nieważności też Uchwały Zarządu Spółki. Jest ona bowiem wyrazem woli Spółki, która poprzez działania swojego organu reguluje tryb wyborów do Rady Nadzorczej czerpiąc delegację dla tych czynności – w tym przypadku –z treści art. 18 .5a u.g.k. : „ tryb wyboru członków rady nadzorczej przez pracowników spółki może określać jej statut albo regulamin uchwalony w sposób określony w statucie „. Zważmy, że Zarząd pozwanej Spółki zgodnie z par. 25 umowy pozwanej składa się z dwóch członków : jej Prezesa i Wiceprezesa. Zarząd jest obowiązany prowadzić sprawy spółki i reprezentować ją oraz spełniać swe obowiązki ze starannością wymaganą w obrocie gospodarczym ,działając zgodnie z przepisami prawa, postanowieniami umowy Spółki, jej regulaminami oraz uchwałami Zgromadzenia Wspólników i Rady Nadzorczej. Tryb pracy Zarządu określa Regulamin , uchwalony przez Zarząd i zatwierdzony przez Radę Nadzorczą. Zgodnie zapisem par. 20 umowy Spółki szczegółowy tryb wyboru przedstawicieli pracowników do Rady Nadzorczej Spółki określa regulamin uchwalony przez Zarząd Spółki w uzgodnieniu ze Zgromadzeniem Wspólników. Umowa nie przewiduje formy, w jakiej Zarząd ma uzgadniać regulamin wyborów ze Zgromadzeniem Wspólników, ale też powód nie wykazał, aby Zgromadzenie nie zaakceptowało Regulaminu wyborów do Rady Nadzorczej uchwalonego przez Zarząd Spółki w brzmieniu podlegającym zaskarżeniu .Powyższe ma właśnie na celu ,aby skuteczności uchwał Zarządu nie można było podważać w sposób prosty, w trybie ustawy k. s.h., czy art. 189 k.pc. , aby nie stwarzać poprzez podejmowanie takich działań zagrożenia dla bezpieczeństwa obrotu oraz po to ,aby rozwiać wątpliwości judykatury i doktryny w odniesieniu do poprzednio obowiązujących uregulowań tej materii. Stąd też ustawodawca, dla spółek z ograniczoną odpowiedzialnością przewidział szczegółowy tryb skarżenia uchwał w art. 252 k.s.h. .Wprowadzone w k.s.h. ograniczenia podmiotowe i przedmiotowe do zaskarżania uchwał oznacza, że ustawodawca wyczerpał materię skarżenia uchwał organów spółki w tym akcie normatywnym , a uznanie powództwa o uchylenie uchwały z powołaniem się na treść art. 189 kpc uznawane jest za niedopuszczalne zarówno przez orzecznictwo SN , jak orzeczenia sądów niższej rangi / wyrok SN z dnia 13 lutego 2004 r. , sygn. akt II CK 438/2002 , uchwała siedmiu sędziów SN z dnia a 1 marca 2007 roku sygn. III CZP 94/06, OSNC 2007/ 7-8/95, , wyrok SA w Katowicach z dnia 3 lipca 2008 roku V ACa 227/08/. Istotnie w aktualnym piśmiennictwie zdarzają się dywagacje na temat zasadności skarżenia uchwał organu spółki z o.o. z odniesieniem do możliwości powołania się na treść art. 189 k.p.c. Sąd meritum niniejszej sprawy nie podziela jednakże tego stanowiska chociażby z tego względu, że rolą art. 189 k.p.c. jest zapewnienie orzeczenia deklaratoryjnego , likwidującego niepewność co do stosunku prawnego. W kodeksie spółek handlowych nie ma luki, nie ma takiej niepewności. K.s.h. w sposób pełny i wyczerpujący reguluje kwestię zaskarżalności uchwał organów spółki z o.o. nie pozostawiając dodatkowej możliwości ich atakowania przy pomocy środków prawnych nie przewidzianych w kodeksie spółek handlowych , w tym na podstawie art. 189 k.p.c./ wyrok SA w Katowicach z dnia 21.01.2011. V Ca 5012/10, LEX nr 1001393 przez analogię/.

Wobec powyższych ustaleń i rozważań Sąd pominął odniesienie się do kolejnych zarzutów powoda co do sprzeczności skarżonej przez niego Uchwały z uregulowaniami ustaw wskazanych w uzasadnieniu pozwu, jak i co do innych zarzutów pod adresem Uchwały.

Orzekając o oddaleniu powództwa Sąd miał też na uwadze nie kwestionowaną przez powoda okoliczność nieobowiązywania skarżonej Uchwały w dacie wyrokowania, została ona bowiem zmieniona wobec kolejnych wyborów członka Rady Nadzorczej i kolejnej Uchwały Zarządu Spółki ustalającej nowy Regulamin wyborów. Zgodnie jednak z intencją powoda, Sąd orzekł w sprawie co do zasady odnośnie skarżonej Uchwały, to jest co do samej możliwości jej zaskarżenia drodze powództwa w trybie art. 189 k.p.c.

Poza ustaleniami i rozważaniami pozostawił Sąd roszczenie ewentualne powoda, skoro nie dał w wyroku wyrazu jego rozpoznania, a strony nie wniosły o uzupełnienie wyroku w tym zakresie.

O kosztach Sąd orzekł po myśli art. 98 k.p.c.