Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 maja 2014 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 27 maja 2014 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z powództwa K. M.

przeciwko Skarbowi Państwa- Zakładowi Karnemu w B.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie

z dnia 7 października 2013 r., sygn. akt X C 340/13,

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 60 zł (sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Sygn. akt IX Ca 123/14

UZASADNIENIE

Powód K. M. wniósł ostatecznie o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa - Zakładu Karnego w B. kwoty 27.000 zł, w tym 25.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznane krzywdy oraz 2.000 zł na cel społeczny - na rzecz Fundacji (...).

W uzasadnieniu wskazał, że w Zakładzie Karnym w B. cele, w których osadzony był powód nie spełniały normy metrażu 3 m ² na osobę. Nadto, przez niespełnienie elementarnych warunków higieniczno-sanitarnych naruszone zostało dobro powoda w postaci godności osobistej. Długotrwałe przebywanie w zamkniętych pomieszczeniach z dużą liczbą współosadzonych naruszyło dobro osobiste w postaci zdrowia oraz intymności. Wysokość kwoty, której domaga się powód, została wyliczona przez pomnożenie okresu przebywania w naruszających jego dobra osobiste warunkach przez kwotę 25 zł dziennie.

Pozwany Skarb Państwa - Zakład Karny w B. wniósł o oddalenie powództwa i obciążenie powoda kosztami procesu.

W uzasadnieniu wskazał, że wywiązał się z zapewnienia warunków odbywania kary pozbawienia wolności zgodnie z obowiązującymi normami prawa. Powód przebywał w Zakładzie Karnym w różnych celach. W żadnej z nich powierzchnia mieszkalna na jednego osadzonego nie była mniejsza niż 3 m ². Powód miał całodobowy dostęp do opieki medycznej. Osadzeni mogli otrzymywać środki czystości, korzystać z biblioteki. Mieli zajęcia sportowe i kulturalno-oświatowe. W związku z tym nie zachodzą żadne okoliczności uzasadniające naruszenie dóbr osobistych powoda. Pozwany podniósł również zarzut przedawnienia roszczeń powoda.

Wyrokiem z dnia 7 października 2013 r. Sąd Rejonowy w Olsztynie oddalił powództwo. Zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1 200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, nie obciążając go kosztami procesu w pozostałej części.

Sąd Rejonowy ustalił, iż powód przebywał w Zakładzie Karnym w B.od 2 listopada 2004 r. do 16 listopada 2004 r. (cela nr (...)), od 9 marca 2006 r. do 7 grudnia 2006 r. (cela nr (...)), od 18 marca 2009 r. do 19 marca 2009 r. (cela nr (...)), od 19 marca 2009 r. do 24 kwietnia 2009 r. (cela nr (...)) oraz od 18 grudnia 2009 r. do 22 grudnia 2009 r. (cela nr (...)Cela mieszkalna nr (...)w Pawilonie A na Oddziale XVIII ma powierzchnię 12,77 m ² i 4 miejsca zakwaterowania a norma powierzchni mieszkaniowej wynosi 3 m ². Cela mieszkalna nr (...)w Pawilonie A na Oddziale XVIII ma powierzchnię 12,86 m ² i 4 miejsca zakwaterowania. Cela mieszkalna nr (...)w Pawilonie M na Oddziale XIII ma powierzchnię 49,70 m ² i 16 miejsc zakwaterowania. Cela mieszkalna nr (...)w Pawilonie M na Oddziale XII ma 50,60 m ² i 16 miejsc zakwaterowania. Cela izolacyjna nr (...)w Pawilonie N na Oddziale XIV ma powierzchnię 5,44 m ² i 1 miejsce zakwaterowania a norma powierzchni mieszkaniowej wynosi 5 m ². Cela mieszkalna nr (...)w B.Głównym nr 4 na Oddziale nr XI ma powierzchnię 7,69 m ² i 2 miejsca zakwaterowania. Cela mieszkalna nr (...)w B.Głównym nr (...)na Oddziale nr XI ma powierzchnię 7,69 m ² i 2 miejsca zakwaterowania. W latach 2004-2006 Administracja Zakładu Karnego w B.zawiadamiała Sąd Okręgowy w Olsztynie Wydział Penitencjarny o występowaniu przeludnienia w celach mieszkalnych.

Powód przebywał w Zakładzie Karnym w B. w celach mieszkalnych budynku A oraz budynku M, które wyposażone były w sprzęt kwaterunkowy.

W Zakładzie Karnym w B. cele mieszkalne są regularnie monitorowane pod względem stanu technicznego. Stwierdzone lub zgłoszone przez osadzonych uszkodzenia sprzętu kwaterunkowego są bieżąco usuwane. Powód jako osadzony w latach 2004, 2006, 2009 otrzymywał środki higieny osobistej oraz środki czystości. Miał zapewnioną opiekę medyczną i wykonywane badania okresowe i profilaktyczne. W Zakładzie przebywa przez całą dobę lekarz i pielęgniarki. W czasie kiedy pracuje administracja sprawują opiekę lekarze ambulatoryjni. W 2009 r. do użytku oddana została nowa część Zakładu. W celi wieloosobowej kącik sanitarny podzielony jest na dwa pomieszczenia. W jednym jest toaleta i umywalka, a w drugim tylko umywalka. Są one murowane z pełnymi drzwiami. To pomieszczenie jest przystosowane do utrzymywania higieny. W każdym tym pomieszczeniu jest wentylacja grawitacyjna. W celi jest wentylacja. Nad drzwiami znajdują się 3 lub 4 otwory wentylacyjne i są duże okna. Okna zajmują jedną ścianę szczytową i mają szerokość ponad 2 metrów. Jest dużo światła dziennego. W celi jest również oświetlenie sztuczne, którego ilość zależna jest od wymiaru celi. W celi są łóżka, stoły i 4 szafy. Utrzymywanie porządku należy do samych skazanych. W czasie odbywania kary w Zakładzie Karnym w B. powodowi nie pogorszył się wzrok ani stan zdrowia. Miał on dostęp do zajęć oświatowo-kulturalnych. Mógł grać w tenisa. Miał dostęp do telewizora. Mógł korzystać z biblioteki.

W ocenie Sądu Rejonowego nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda. Żadna z cel, w której był osadzony powód nie miała powierzchni mniejszej niż 3m ² przypadającej na osadzonego. Powód otrzymywał środki czystości, a cele posiadały niezbędne wyposażenie sanitarne zapewniające intymność. W trakcie odbywania kary nie pogorszył się wzrok ani stan zdrowia powoda. Powód posiadał stałą opiekę psychologa oraz miał zapewniony dostęp do lekarza psychiatry, posług religijnych oraz do zajęć sportowych i kulturalno-oświatowych. Nie ma zatem podstaw do uwzględnienia żądania powoda. O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c.

Powyższy wyrok zaskarżył apelacją powód zarzucając naruszenie art. 23 i art. 24 w zw. z art. 448 k.c. przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie oraz naruszenie art. 233 k.p.c. polegające na nie rozważeniu w toku podejmowania decyzji wszystkich okoliczności, które to uchybienie proceduralne miało istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia. Skarżący zarzucił również naruszenie prawa procesowego polegające na nierozważeniu w toku postępowania wszystkich wniosków dowodowych. Wskazując na powyższe zarzuty powód wniósł o zmianę wyroku i orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie, wskazując w uzasadnieniu na trafność orzeczenia Sądu Rejonowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Sąd Okręgowy podziela w pełni rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w niniejszej sprawie.

Należy w pierwszym rzędzie podkreślić, że Sąd Rejonowy przeprowadził prawidłowo postępowanie dowodowe, zaś na podstawie jego wyników, dokonał trafnych ustaleń faktycznych, co z kolei skutkowało wydaniem słusznego i prawidłowego rozstrzygnięcia w zakresie żądania powoda.

Trafnie Sąd Rejonowy uznał, iż powód nie udowodnił swego roszczenia. Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki (art. 6 k.c.). Skutkiem nie udowodnienia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy jest oddalenie powództwa. Powód nie wykazał podstaw odpowiedzialności pozwanego.

Przesłanki odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych określone zostały w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. i skonkretyzowane w Kodeksie cywilnym.

Zgodnie z art. 77 ust. 1 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ): „Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej”. Z kolei art. 417 § 1 k.c. stanowi, że za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Z przepisów tych wynika, iż przesłankami odpowiedzialności Skarbu Państwa są: wystąpienie szkody, wykonywanie funkcji władzy publicznej, wyrządzenie szkody działaniem organu władzy publicznej oraz niezgodność z prawem działania władzy publicznej wyrządzającej szkodę ( por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 grudnia 2001 r., SK 18/2000 (Dz. U. Nr 145, poz. 1638). Podkreślić przy tym należy, iż powyższe przesłanki muszą być spełnione łącznie.

Z uwagi na to, iż pozwany Skarb Państwa – Zakład Karny w B. jest organem władzy publicznej i wykonywanie kary pozbawienia wolności mieści się w jego kompetencjach, fakty te jako powszechnie znane nie wymagały dowodu (art. 228 § 1 k.p.c.).

Podstawowym warunkiem odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem przy wykonywaniu zadań z zakresu władzy publicznej jest ich bezprawność. W judykaturze i piśmiennictwie przyjmuje się, w przeważającej części, iż działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem należy ujmować ściśle, jako zaprzeczenie zachowania uwzględniającego nakazy i zakazy wynikające z normy prawnej. Zaliczyć należy do nich konstytucyjne źródła prawa, czyli Konstytucję, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowymi oraz rozporządzeniami oraz dorobek prawny Wspólnoty Europejskiej i prawa stanowione przez Unię Europejską.

W rozpoznawanej sprawie brak jest jakichkolwiek podstaw do przypisania stronie pozwanej zachowań naruszających szeroko pojęty porządek prawny skutkujący wypełnieniem tej podstawowej przesłanki stosowania art. 417 § 1 k.c.

W konsekwencji powyższe ustalenia prowadziły do niewadliwego zastosowania art. 23 k.c., art. 24 k.c. i art. 448 k.c. Zgodnie z art. 24 § 1 k.c., ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Jednocześnie art. 448 k.c. stanowi, że w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Powód upatrywał naruszenia jego dobra osobistego w postaci godności poprzez niewłaściwe, niezgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej w zakresie wykonywania kary pozbawienia wolności. W jego ocenie pozwany nie zapewnił mu właściwych warunków odbywania tej kary. Przejawiać się to miało w umieszczaniu powoda w celach o powierzchni mniejszej niż 3m ² przypadające na jednego osadzonego i niezapewnienie właściwych warunków sanitarno-higienicznych.

Materiał dowodowy zebrany w sprawie nie dawał podstaw do stwierdzenia jakichkolwiek podnoszonych przez powoda okoliczności.

Nie sposób podzielić stanowiska skarżącego odnośnie ustaleń faktycznych, co do przebywania powoda w celach nie spełniających minimalne standardy powierzchni przypadającej na jednego skazanego.

W orzecznictwie wielokrotnie Sąd Najwyższy wypowiadał się, że już sam fakt umieszczenia osoby pozbawionej wolności w celi o powierzchni przypadającej na osadzonego mniejszej niż 3 m ² może stanowić wystarczającą przesłankę stwierdzenia naruszenia jej dóbr osobistych. Taka sytuacja nie zaistniała w rozpoznawanej sprawie. Ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika, by powód, umieszczany był w celach, w których powierzchnia przypadająca na jednego osadzonego była mniejsza niż 3 m ². Okoliczności te wynikają z dokumentów przedstawionych przez pozwanego, których prawdziwości powód nie podważył.

Wbrew twierdzeniom powoda materiał dowodowy nie dawał także podstaw do ustaleń w zakresie warunków odbywania kary, które naruszałyby godność powoda w szczególności w zakresie wyposażenia cel, czy kwestii związany z zachowaniem higieny. Zebrane w sprawie dowody nie tylko nie potwierdzają podnoszonych przez powoda twierdzeń, ale wskazują, że warunki odbywania kary pozbawienia wolności odpowiadały normom określonym w art. 110 k.k.w. oraz § 28 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno - porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności (Dz. U. Nr 152, poz. 1493 z późn. zm.). Odnosi się to do wyposażenia poszczególnych cel w sprzęt kwaterunkowy, zapewniający odpowiednie miejsce do spania, odpowiednie warunki higieniczne, wentylację, oświetlenie, czy ogrzewanie.

Zgodnie z § 28 ust. 1 powyższego rozporządzenia każda z cel, w której przebywał powód wyposażona była w odpowiednie urządzenia sanitarne. Jednocześnie były one wyodrębnione od pozostałej części pomieszczenia, przy czym przepisy rozporządzenia nie stawiają wymogu, by wyodrębnienie to miało charakter trwały, choć jak wykazało postępowanie dowodowe trwałe wyodrębnienie kącika sanitarnego w różnych celach istniało. Nie sposób też uznać w świetle tych dowodów, że nie zapewniały one przynajmniej minimalnego poziomu prywatności.

Należy zaznaczyć, że odnośnie warunków odbywania kary pozbawienia wolności nie są decydujące same oczekiwania osadzonych, w tym powoda. Pewne uciążliwości lub niedogodności związane z samym pobytem w zakładzie karnym, a polegające na niższej niż oczekiwana jakości warunków nie mogą świadczyć o naruszeniu dobra osobistego w postaci uchybienia godności osadzonego w zakładzie karnym. Tym bardziej, iż warunki odbywania kary pozbawienia wolności zapewnione przez pozwanego należy ocenić na odpowiednim poziomie. Powodowi były dostarczane środki higieny osobistej i zapewnione właściwe warunki sanitarno-higieniczne. Powód miał możliwość uprawnienia sportu, w tym tenisa ziemnego, dostęp do całodobowej opieki medycznej i posług religijnych oraz zajęć oświatowo-kulturalnych. Mógł oglądać telewizję. Okoliczności te w żadnym razie nie dają podstaw do stwierdzenia, iż powód traktowany był w sposób niehumanitarny i została naruszona jego godność.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy orzekł, jak w sentencji wyroku na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. biorąc pod uwagę wynik procesu.