Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód K. O. pozwem z dnia 30 kwietnia 2012 r. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 12.780 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 12 stycznia 2012 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazał, iż użyczany przez niego samochód osobowy, który wykorzystywał do celów służbowych, został uszkodzony w wyniku kolizji drogowej. Sprawca wypadku posiadał umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zawartej z pozwanym towarzystwem ubezpieczeń. Powód podał, że w związku z tym, że był przedstawicielem handlowym, co wiązało się z koniecznością korzystania z pojazdu przez 7 dni w tygodniu oraz mając na uwadze, że jego sytuacja finansowa nie pozwalała na zakup własnego środka transportu, aby nie stracić pracy, po uszkodzeniu użyczanego samochodu zmuszony był w okresie od dnia 30 maja. 2009 r. do dnia 27 lutego 2011 r. wynajmować samochód od(...)spółki z o.o. płacąc za wynajem dobową stawkę w wysokości 20 zł. Powód wskazał, że pozwany odmówił wypłaty odszkodowania powołując się na fakt umorzenia postępowania wykroczeniowego z uwagi na przedawnienie karalności wykroczenia, o którego popełnienie został obwiniony sprawca zdarzenia.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 13 września 2013 roku Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił powództwo K. O. przeciwko (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. /punkt I podpunkt 1 / i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2417 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania /punkt I podpunkt 2 /.

Powyższy wyrok Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach natury prawnej.

Powód był przedstawicielem handlowym zajmującym się sprzedażą odkurzaczy antyalergicznych. Był zatrudniony na podstawie „umowy o dzieło". Praca ta wiązała się z koniecznością korzystania z pojazdu przez 7 dni w tygodniu. W związku z tym, iż powód nie posiadał własnego pojazdu, dnia 1 listopada 2008 r. zawarł ze swą córką - powódką N. M. umowę użyczenia na czas nieokreślony należącego do niej samochodu marki M. (...) o numerze rejestracyjnym (...).

W dniu 29 maja 2009 r. T. S. kierujący samochodem osobowym marki M. (...) o numerze rejestracyjnym (...) podejmując manewr skrętu w lewo - manewr zawracania, nie zachował zasad dotyczących wykonywania manewru zawracania i w skutek nieustąpienia pierwszeństwa powodowi K. O. kierującemu samochodem osobowym marki M. (...) o numerze rejestracyjnym (...) doprowadził do kolizji.

Sprawca kolizji był ubezpieczony przez pozwanego w zakresie odpowie­dzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody spowodowane ruchem pojazdów.

Szkoda N. M. w pojeździe została zgłoszona pozwanemu w dniu 29 maja 2009 r. Z kolei szkoda związana z wynajmem pojazdu zastępczego została zgłoszona 29 grudnia 2010 roku.

W toku likwidacji szkody pozwany odmówił wypłaty odszkodowania tytułem kosztów naprawy pojazdu jak i odmówił pokrycia kosztów wynajmu pojazdu zastępczego.

Naprawa samochodu powódki marki M. (...) o numerze reje­stracyjnym(...)uszkodzonego po kolizji z dnia 29 maja 2009 roku była ekonomicznie nieuzasadniona, ponieważ koszt naprawy samochodu wynosił 34.858,46 zł brutto i kilkakrotnie przekraczał jego wartość.

N. M. sprzedała uszkodzony pojazd za kwotę 1.700 zł.

Uszkodzenie pojazdu, którego naprawa okazała się ekonomicznie nieuzasadniona uniemożliwiło dalsze jego użyczanie. W związku z tym, aby nie stracić pracy powód był zmuszony wejść w posiadanie innego pojazdu. Z uwagi na to, że nie miał możliwości użyczenia innego samochodu, zdecydował się zawrzeć umowę

najmu pojazdu zastępczego z (...) spółką z o.o., na mocy której od 29 maja 2009 r. do 27 lutego 2011 roku zobowiązał się płacić za wynajem 20 zł za dobę.

Mimo wezwania do zapłaty odszkodowania pozwany nie zmienił swej negatywnej decyzji.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o twierdzenia stron, w takim zakresie, w jakim okoliczności faktyczne sprawy nie były pomiędzy stronami sporne, przedłożone przez strony dokumenty, w tym dokumenty zgromadzone w aktach szkody, zeznania świadków: P. P., A. S., B. C., w oparciu o pisemną opinię biegłego J. M. oraz dowód z przesłuchania stron.

Strony nie kwestionowały autentyczności zgromadzonych w sprawie dokumentów, a Sąd uznał je za wiarygodne.

Za wiarygodne Sąd uznał także zeznania świadków jak i dowód z przesłuchania stron, które tworzyły spójną, logiczną całość wzajemnie się uzupełniającą z dokumentami.

Sąd Rejonowy na wstępie rozważań wskazał, że w niniejszej sprawie sporna była zarówno kwestia odpowiedzialności pozwanego zakładu ubezpieczeń za szkodę w mieniu strony powodowej powstałą w dniu 29 maja 2009 r. jak i kwestia wysokości należnego odszkodowania, w tym zasadność żądania zwrotu kosztów wynajmu pojazdu zastępczego.

Odnośnie żądania zwrotu kosztów wynajmu pojazdu zastępczego poniesionych przez K. O. wskazał Sąd, że bezsporne było to, że N. M. zawarła z powodem umowę użyczenia konkretnego pojazdu. Na skutek kolizji powstała następcza, obiektywna niemożność świadczenia, za co dająca w użyczenie nie ponosi odpowiedzialności.

O ile zgodnie z art. 475§1 k.c. obowiązek świadczenia ze strony N. M. wygasł, tym niemniej dla oceny zasadności zgłoszonego przez powoda roszczenia o zwrot kosztów wynajmu pojazdu zastępczego niezbędne było, według Sądu Rejonowego dokonanie oceny stosunku prawnego nie tyle w relacji

użyczający a biorący w użyczenie, ile rozpatrzenie relacji prawnej istniejącej między powodem, a sprawcą kolizji i nakładającej się na nią odpowiedzialności pozwanego ubezpieczyciela. W przekonaniu Sądu wskutek bezprawnego działania sprawcy kolizji powód został pozbawiony możliwości nieodpłatnego korzystania z samochodu. W majątku powoda znajdowała się zatem ewidentna korzyść majątkowa polegająca na nieodpłatnym używaniu samochodu. Wskutek wypadku drogowego został on tej korzyści pozbawiony i jednocześnie został zmuszony do wynajęcia innego pojazdu by mieć możliwość wykonywania swej pracy. Wystąpił więc uszczerbek majątkowy określany jako szkoda. Zgodnie z art. 436 § 2 k.c, w przypadku zderzenia się samochodów osobowych ich samoistni posiadacze mogą żądać wzajemnie żądać naprawienia poniesionych szkód na zasadach ogólnych. Zgodnie zaś z ogólną regułą wyrażoną w art. 415 k.c. kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Sąd Rejonowy stanął zatem na stanowisku, że pozwany ubezpieczyciel co do zasady ponosi odpowiedzialność za poniesioną przez powoda szkodę. Sąd uznał, że pomiędzy bezprawnym działaniem sprawcy szkody a koniecznością wynajęcia pojazdu zastępczego istnieje adekwatny związek przyczynowy. Zwyczajną bowiem konsekwencją wypadku, wskutek którego uległa zniszczeniu rzecz będąca przedmiotem użyczenia, była konieczność używania innego pojazdu i ponoszenia kosztów z tym związanych. Gdyby nie wypadek powód nadal bezpłatnie korzystałby z samochodu powódki.

W przekonaniu Sądu Rejonowego przyjęcie odmiennego poglądu prowadziłoby do absurdalnych wniosków, albowiem nie budzi wątpliwości, że roszczenie o zwrot kosztów wynajmu samochodu zastępczego nie przysługuje N. M., która w chwili zdarzenia nie korzystała z pojazdu użyczając go powodowi. Założenie zaś, że roszczenie takie nie przysługuje także powodowi w realiach niniejszej sprawy z góry wykluczałoby możliwość powstania szkody z tego tytułu. Tymczasem jak wskazano wcześniej w majątku powoda ewidentnie powstał uszczerbek majątkowy związany z brakiem możliwości nieodpłatnego korzystania z pojazdu, co w konsekwencji doprowadziło do konieczności wynajęcia pojazdu zastępczego. Sam fakt użyczenia pojazdu przez właściciela innej osobie nie uzasadnia stanowiska o

zwolnieniu sprawcy zdarzenia jak i pozwanego ubezpieczyciela z obowiązku naprawienia szkody osobie korzystającej z pojazdu na mocy tytułu prawnego jakim była umowa użyczenia.

Sąd Rejonowy zaznaczył, że w orzecznictwie ugruntował się pogląd, że koszty najmu pojazdu zastępczego mieszczą się w granicach skutków szkodowych podlegających wyrównaniu.

Konsekwencją powyższego było uznanie przez Sąd I instancji słuszności roszczenia powoda co do zasady. W ocenie Sądu powód nie wykazał jednak wysoko­ści żądania, a to na nim spoczywał ciężar dowodzenia (art. 6 k.c.). Nie udowodnił bowiem , za jaki okres wydatki z tytułu najmu pojazdu były celowe i ekonomicznie uzasadnione. Mimo, że był reprezentowany przez fachowego pełnomocnika nie przedstawił w tym zakresie żadnych dowodów.

W tym stanie rzeczy w sprawie z powództwa K. O. przeciwko (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. Sąd Rejonowy oddalił powództwo.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy, zasądzając od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2.417 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Suma ta obejmuje opłatę skarbową od pełnomocnictwa procesowego w wysokości 17 zł, wynagrodzenie pełnomocnika strony pozwanej w wymiarze 2.400 zł, które Sąd ustalił w oparciu o § 2 pkt 1 i 2 w związku z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy udzielonej z urzędu (Dz.U.163, poz. 1349 ze zm.).

Od powyższego wyroku apelację wywiódł powód zaskarżając go w zakresie rozstrzygnięcia zawartego punkcie I podpunkcie 1 i 2 zarzucając mu:

1. naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy tj. przepisu art. 232 k.p.c. poprzez przyjęcie, ze powód nie wywiązał się z obowiązku udowodnienia okoliczności, z której wywodzi skutki prawne tj. nie wykazał wysokości żądania ponieważ nie udowodnił za jaki okres

wydatki z tytułu najmu pojazdu były celowe i ekonomicznie uzasadnione podczas gdy powód przedstawił na te okoliczność dowody,

2.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy tj. przepisu art. 233 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i dokonania jego oceny z pominięciem istotnej części materiału tj. części zeznań świadka B. C. i powoda, z których wnioskować należało, ze wydatki z tytułu najmu pojazdu były celowe i ekonomicznie uzasadnione za żądany okres,

3.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 361 § 1 k.c. poprzez niewłaściwą wykładnię polegająca na przyjęciu, ze brak jest podstaw do pokrywania przez ubezpieczyciela kosztów wynajmu pojazdu przez okres kilku lat, podczas gdy z okoliczności sprawy wynika ze długi dwuletni okres wynajmu pojazdu przez powoda wiązał się bezpośrednio z koniecznością posiadania pojazdu w okresie wykonywania pracy oraz ze zwłoką pozwanego w wydaniu decyzji o wypłacie odszkodowania,

4.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 471 k.c. poprzez jego niezastosowanie do ustalonego w sprawie stanu faktycznego pomimo, ze w trakcie postępowania sądowego zostało wykazane jednoznacznie, ze pozwany bezprawnie odmówił spełnienia świadczenia, co powinno skutkować odpowiedzialnością za szkodę w postaci poniesionych przez powoda kosztów wynajęcia samochodu zastępczego, spowodowaną wskutek odmowy spełnienia świadczenia mającej bezspornie cechy odmowy wykonania zobowiązania.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części oddalającej powództwo oraz w części orzekającej o kosztach postępowania poprzez uwzględnienie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części oddalającej powództwo i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Podniesione w apelacji zarzuty należało uznać za niezasadne. O ile Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne w przedmiotowej sprawie, to jednak Sąd Okręgowy nie podziela wyciągniętych przez Sąd Rejonowy wniosków natury prawnej. Co prawda sama treść wyroku oddalającego powództwo K. O. jest trafna, jednakże nie do końca z przyczyn wskazanych przez Sąd Rejonowy.

Niewątpliwie w niniejszej sprawie podstawą odpowiedzialności pozwanego stanowi zdarzenie w postaci kolizji drogowej, w której brał udział pojazd będący własnością N. M..

Umowa łącząca sprawcę wypadku i pozwanego odnosiła się do zakresu odszkodowania należnego z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC zawartej w myśl art 23 ust. 1 i nast. ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. 2013.392). Niewątpliwie odszkodowanie to ustala się według zasad pełnego odszkodowania w ujęciu kodeksu cywilnego. Treść art. 36 ust. 1 cyt. ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych stanowi, że odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym. Z powyższego wynika, że ocena roszczeń odszkodowawczych poszkodowanego następuje na podstawie odpowiednich przepisów prawa cywilnego określających, do jakich świadczeń byłby zobowiązany posiadacz lub kierowca samochodu, który spowodował wypadek.

Szkodą jest powstała wbrew woli poszkodowanego różnica pomiędzy obecnym jego stanem majątkowym, a tym stanem jaki zaistniałby, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę (tak w szczególności SN w orzeczeniu z dnia 11 lipca 1957 r., 2 CR 304/57, OSN 1958, nr III, poz. 76 oraz w uchwale składu siedmiu sędziów SN z dnia 22 listopada 1963 r., III PO 31/63, OSNCP 1964, nr 7-8, poz. 128).

Należy w tym miejscu podkreślić, że zakres odszkodowania określa art. 361 k.c. wiążąc odszkodowanie z normalnymi następstwami działania, z którego szkoda wynikła (§ 1), i z powstaniem strat, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (§ 2).Zasada adekwatnej

przyczynowości oznacza, że bez spełnienia warunku, iż między określonym zdarzeniem obciążającym zobowiązanego do odszkodowania a powstałą szkodą istnieje związek przyczynowy, roszczenie odszkodowawcze nie powstanie. Skonstruowanie na potrzeby odpowiedzialności właściwego związku przyczynowego jest więc zagadnieniem podstawowym, ponieważ wpływa na kształt roszczenia odszkodowawczego.

Godzi się nadto zauważyć, że zakład ubezpieczeniowy zgodnie z art. 822 § 1 k.c. wypłaca poszkodowanemu z tytułu odpowiedzialności gwarancyjnej świadczenie pieniężne tylko w granicach odpowiedzialności sprawczej posiadacza lub kierowcy pojazdu mechanicznego. Ponadto suma pieniężna wypłacona przez zakład ubezpieczeń nie może być wyższa od poniesionej szkody, o czym dosłownie stanowi art. 824 ¹ § 1 k.c.

Objęcie pojęciem szkody kosztów i wydatków poniesionych w następstwie zdarzenia wywołanego szkodą wynika z kompensacyjnego charakteru odszkodowania. Podstawową funkcją odszkodowania jest kompensacja, co oznacza, że odszkodowanie powinno przywrócić w majątku poszkodowanego stan rzeczy naruszony zdarzeniem wyrządzającym szkodę.

Omówione pokrótce powyżej przepisy prawa cywilnego określają odpowiedzialność cywilną posiadacza lub kierowcy pojazdu mechanicznego, która stanowi granicę odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń za szkody powstałe z tytułu obowiązkowego ubezpieczania odpowiedzialności cywilnej, zwanego „ubezpieczeniem OC". Dlatego w świetle powyższych uregulowań należy ocenić wydany w sprawie wyrok i zarzuty stawiane przez powoda w apelacji.

W pierwszej kolejności należy podkreślić, iż przede wszystkim osobą pokrzywdzoną, u której wystąpiła szkoda jest N. M. jako właściciel pojazdu. Fakt, iż powód zawarł z córką umowę użyczenia pojazdu, który uległ szkodzie całkowitej nie powoduje jednak, iż K. O. również można uznać za osobę bezpośrednio poszkodowaną zdarzeniem stanowiącym wypadek ubezpieczeniowy. Nie ulega wątpliwości, iż powód nie mógł wskutek powstania szkody całkowitej korzystać już z pojazdu na zasadzie umowy użyczenia, to

jednak okoliczność ta pozostaje zdaniem Sądu Okręgowego poza zakresem normalnego związku przyczynowego skutków kolizji z 29 maja 2009 roku. Zupełnie inaczej kształtowałaby się sytuacja powoda w razie doznania szkody na osobie, co jednak nie miało miejsca w przedmiotowej sprawie.

Nie można bowiem zakładać, iż zakres odpowiedzialności odszkodowawczej ubezpieczyciela obejmować będzie wszelkie powstałe w związku z wypadkiem ubezpieczeniowym szkody, zakres odpowiedzialności ma bowiem ograniczony charakter, ograniczony poprzez zakres odpowiedzialności sprawcy, za którego w związku z zawarciem umowy ubezpieczenia dany zakład ubezpieczeń ponosi odpowiedzialność względem poszkodowanego.

Dlatego też nie można zgodzić się z zasadnością stanowiska Sądu Rejonowego, iż powodowi należne jest co do zasady odszkodowanie, a jedynie nie udowodnił on wysokości roszczenia.

Konsekwencją powyższego pozostaje, iż szkoda w postaci kosztów poniesionych w związku z koniecznością wynajmu pojazdu zastępczego (co do zasady podlegającej zakresowi odpowiedzialności ubezpieczyciela) musiałaby powstać w majątku poszkodowanego - a zatem właściciela pojazdu a nie u posiadacza zależnego jakim był powód. Negatywnym następstwem majątkowym powstałym ze zdarzenia szkodowego jest tu utrata możliwości korzystania z rzeczy, a więc utrata uprawnienia stanowiącego jednak atrybut prawa własności. Sąd Okręgowy miał na uwadze, iż zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego poniesione przez posiadacza uszkodzonego pojazdu mechanicznego celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego stanowią owszem szkodę majątkowa, o której mowa w art. 361 § 2 k.c., to jednak szkodę powstałą w majątku właściciela pojazdu. Niemożność korzystania z pojazdu mechanicznego, jako składnika majątkowego stanowi jedynie źródło szkody o charakterze niemajątkowym polegającej na dyskomforcie spowodowanymi niemożliwością korzystania z pojazdu, (por. uchwała Sądu Najwyższego z 22 listopada 2013 roku, III CZP 76/13, Lex nr 1392609, uchwała z 17 listopada 2011 roku III CZP 5/11 OSNC 2012/3/28).

Gdyby to więc powódka poniosła koszty wynajmu pojazdu zastępczego niewątpliwie można by uznać zasadność roszczenia o zwrot poniesionych kosztów. Podobnie gdyby między N. M. a K. O. ewentualnie doszłoby do odpłatnego udostępnienia pojazdu powódka mogłaby dochodzić odszkodowania z tytułu utraconych korzyści. Nadal jednak pozostają to roszczenia z którymi wystąpić mogłaby N. M. jako właścicielka pojazdu i osoba poszkodowana.

Szkoda jaka powstała w majątku powoda K. O. pozostaje poza zakresem adekwatnego związku przyczynowego, a zatem wyklucza możliwość przypisania odpowiedzialności za jej powstanie pozwanemu.

Powyższe wykluczało więc w istocie zasadność roszczenia powoda od początku. Nie mogły więc też znaleźć uzasadnienia zarzuty naruszenia prawa materialnego, w szczególności art. 471 k.c. i art. 361 k.c. podniesione w treści apelacji powoda, a wydany wyrok jako oddalający powództwo winien się ostać. Powyższe zaś skutkowało oddaleniem przez Sąd Okręgowy apelacji powoda na podstawie art. 385 k.p.c. jako niezasadnej.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 108 k.p.c. statuującego zasadę odpowiedzialności za wynik sprawy i zasądził od powoda jako przegrywającego na rzecz pozwanego kwotę 1200 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, na które złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika będącego radcą prawnym stosownie do § 6 pkt 5 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy udzielonej z urzędu (Dz.U.163, poz. 1349 ze zm.).