Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lutego 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Maria Padarewska - Hajn (spr.)

Sędziowie: SSA Janina Kacprzak

del. SSO Dorota Rzeźniowiecka

Protokolant: sekr. sądowy Aleksandra Słota

po rozpoznaniu w dniu 14 lutego 2013 r. w Łodzi

sprawy T. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w O.

o emeryturę,

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu z dnia 2 kwietnia 2012 r., sygn. akt: V U 678/12;

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 942/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 6 lutego 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odmówił T. D. prawa do emerytury dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach, na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz U z 2009 r Nr 153 poz. 1227 ze zm.) oraz przepisami rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz U Nr 8 poz. 43 ) z uwagi na brak 15 lat pracy w szczególnych warunkach .

Organ rentowy nie uwzględnił wnioskodawcy do okresu pracy w warunkach szczególnych jego zatrudnienia w Spółdzielni (...)w B. od 19 lipca 1976 r do 2 października 1989 r na stanowisku traktorzysty , albowiem wnioskodawca nie przedłożył oryginału świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

W odwołaniu od powyższej decyzji T. D. wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury przy zaliczeniu pracy w latach 1976 - 89 jako okresu pracy w warunkach szczególnych.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy w Kaliszu wyrokiem z dnia 2 kwietnia 2012r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał T. D. prawo do emerytury poczynając od dnia 27 grudnia 2011r.

Rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji zapadło w następującym stanie faktycznym:

T. D. urodzony (...), w dniu 13 grudnia 2011 r złożył wniosek o emeryturę. W okresie od 19 lipca 1976r. do 2 października 1989r. był pracownikiem Spółdzielni (...)w B., zatrudnionym na stanowisku traktorzysty. W ramach tego stosunku pracy, odwołujący stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowcy ciągnika rolniczego. W okresie prac polowych w rolnictwie, wykonywał zlecone mu przez pracodawcę prace ciągnikiem na polach rolników. Były to takie prace jak : orka, wywóz obornika, opryski ziemniaków i zbóż, koszenie , prace przy żniwach. W okresie zimowym odwołujący działając również na zlecenie pracodawcy, wykonywał prace transportowe kierując ciągnikiem, podczas których przewoził żywiec z miejsc odbioru do zakładów mięsnych, woził beczkowóz.

T. D. na dzień 1 stycznia 1999r. legitymuje się okresem składkowym i nieskładkowym wynoszącym łącznie 25 lat. ZUS zaliczył wnioskodawcy okres pracy w warunkach szczególnych w rozmiarze 6 lat, 9 miesięcy i 6 dni przypadający w całości poza badanym okresem.

Od 1999r. T. D. nie pozostaje w stosunku pracy.

W tak ustalonym stanie faktycznym zgodnie z przepisem 32 ust. 1 i 2 i art. 184 ustawy z dnia 17.12. 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS , oraz § 3, 4 powołanego rozporządzenia, Sąd uznał, iż roszczenie wnioskodawcy zasługuje na uwzględnienie.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy, zdaniem Sądu, wskazuje jednoznacznie, że odwołujący legitymuje się ponad 15 - letnim okresem pracy w warunkach szczególnych. Odwołujący wykonywał od dnia 19 lipca 1976r. do 2 października 1989r. pracę traktorzysty. Była to praca wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy. Praca ta spełniała warunki wymienione w wykazie A dział VIII punkt 3 załącznika do cytowanego wyżej rozporządzenia. Doliczenie tego okresu, wynoszącego ponad 13 lat do okresu pracy w warunkach szczególnych uznanego przez ZUS sprawi, iż odwołujący legitymuje się wymaganym co najmniej 15 - letnim okresem pracy w warunkach szczególnych.

Poza sporem pozostawało natomiast zdaniem Sądu, spełnienie przez odwołującego kolejnego warunku koniecznego do przyznania emerytury. Odwołujący legitymował się na dzień 1 stycznia 1999 r. 25 - letnim okresem ubezpieczenia. W chwili wydawania orzeczenia miał ukończony 60-ty rok życia. Nie był członkiem otwartego funduszu emerytalnego, nie pozostawał w stosunku pracy. Odwołanie zatem jako uzasadnione prowadziło do zmiany zaskarżonej decyzji jak w sentencji wyroku.

W apelacji organ rentowy zaskarżył w całości powyższy wyrok, zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego art. 184 ust. 1 i 32 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS (tekst jednolity Dz. U. z 2004r. nr 39, poz. 353 ze zm.) w związku z § 4 rozporządzenia RM z dnia 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz.43 ze zm.)

Wskazując na powyższą podstawę apelacji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu apelacji podniesiono, że praca kierowców ciągników umiejscowione została w dziale VIII Wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia RM z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach [...] Dz.U. Nr 8 poz.43 ze zm. Dział ten dotyczy prac wykonywanych w transporcie i łączności - odnieść się więc należy to branży lub sektora gospodarki narodowej, w której dany rodzaj pracy jest wykonywany. Odwołujący będąc zatrudnionym w Spółdzielni (...)tylko w ograniczonym zakresie wykonywał transport drogowy - jak ustalił Sąd miało to miejsce jedynie w okresach zimowych. W pozostałym okresie kierując ciągnikiem, wykonywał prace rolnicze bezpośrednio na areale rolnym. Wobec tego praca nie była stała i w pełnym wymiarze czasu pracy w transporcie czy łączności. Ponadto trudno jest jednoznacznie stwierdzić czy Spółdzielnia (...)w B. należała w spornym okresie do sektora gospodarki związanego z transportem czy łącznością. W ocenie apelującego odmienne warunki środowiska pracy występują w transporcie drogowym, a zupełnie inne w zakresie prac rolniczych wykonywanych ciągnikiem rolniczym na polu. W pierwszym przypadku szkodliwość tych warunków wynika z samego uczestniczenia w ruchu drogowym pojazdem przeznaczonym do transportu. Związane jest to z dynamicznie zmieniającymi się warunkami, koniecznością zachowywania uwagi oraz szczególnej uwagi , stałej obserwacji uczestników ruchu drogowego związaną z tym koniecznością podejmowania szybkich decyzji dotyczących się określonego zachowania na drodze. Z tej racji praca kierowcy ciągnika w transporcie i łączności została zakwalifikowana jako uprawniająca do wcześniejszego uzyskania uprawnień emerytalnych. Kierowca ciągnika rolniczego wykonującego prace polowe, nie porusza się po drogach publicznych i podczas wykonywania tego rodzaju pracy występują odmienne warunki środowiska pracy, które oddziałują na pracownika.

Jeśliby wolą autora rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r. było zakwalifikowanie pracy kierowców ciągników do rodzajów do prac wykonywanych w szczególnych warunkach w odniesieniu do wszystkich sektorów gospodarki , prace te zostałyby ujęte w dziale XIV wykazu A - zatytułowanym prace różne. Tymczasem zostały one umiejscowione jedynie w dziale dotyczącym transportu i łączności.

Na poparcie swojego stanowiska organ rentowy powołał się na orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Łodzi, który wyrokiem z dnia 19 października 2010r. sygn. akt III AUa 365/10 zmienił zaskarżone decyzje organu rentowego i wyrok Sądu Okręgowego w Kaliszu z dnia 17 lutego 2010r.(sygn. akt VU 1785/09) i oddalił odwołanie. Analogiczne rozstrzygnięcie zdaniem organu rentowego , zapadło w odniesieniu do wyroku Sądu Okręgowego w Kaliszu z dnia 25 lutego 2010r. sygn. akt 325/09. Wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 19 października 2010r. dotyczy pracownika (...) Fabryki (...). Mianowicie osoba ta ubiegała się o emeryturę wcześniejszą, zmierzając do wykazania, iż wykonywana w w/w fabryce praca przy montażu, remoncie eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych jest pracą uprawniająca do wcześniejszego nabycia uprawnień emerytalnych. Sąd Okręgowy przyjął, że kwalifikację tę wyczerpuje praca w powyższym przedsiębiorstwie na stanowisku związanym z nakładaniem i wymianą instalacji elektrycznej. Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał w/w prawo do emerytury wcześniejszej. Wyrok został zaskarżony apelacją organu rentowego. Rozpoznając sprawę Sąd Apelacyjny zaprezentował odmienne stanowisko aniżeli Sąd I instancji. Uznał bowiem, że skoro praca przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych jest ujęta w Dziale II, tj. dotyczącym energetyki i nie jest wymieniona w żadnym innym dziale to nie obejmuje swą kwalifikacją pracowników zatrudnionych poza energetyką. Wskazał nadto, że wykazy resortowe ściśle winny się odnosić do wykazu stanowiącego załącznik do rozporządzenia , albowiem to w nim zawarty jest kompletny wykaz stanowisk pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Gdy więc określają niezgodnie z załącznikiem do rozporządzenia stanowiska pracy to nie wywołują tym skutków przewidzianych w art.32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r., o emeryturach i rentach z FUS. Analogiczne stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w drugim z powołanych powyżej wyroków. Wskazał bowiem w uzasadnieniu, że skoro prace wodnokanalizacyjne są traktowane jako prace w szczególnych warunkach, ale wymienione w dziale V załącznika (dotyczącym budownictwa) to ich wykonywanie przez pracownika innej aniżeli owo budownictwo branży, nie mogą być traktowane jako wykonywanie pracy w szczególnych warunkach. W przedmiotowej sprawie w/w wykonywał prace wodnokanalizacyjne , ale w branży dziewiarskiej - zakład (...) w K..

Organ rentowy powołał się również na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 r w sprawie II UK 21 /10, które to orzeczenie w zakresie braku podstaw do dowolnego łączenia konkretnych stanowisk pracy z branżami do których nie zostały one przypisane w rozporządzeniu, stanowił podstawę wykładni rozstrzygnięcia Sądu Apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Zgodnie z treścią art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 października 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. nr 162, poz. 1118 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa wart. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem. Stosownie zaś do treści art. 32 ust. 1 wskazanej wyżej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem l stycznia 1949r., będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt l ustawy. Cytowany wyżej przepis, mocą art.46 ust l ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ma odpowiednie zastosowanie do osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku a przed dniem l stycznia 1969 roku. Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się przy tym pracowników przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Z treści przepisów § l i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r wynika, , że pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Stosownie do treści § 3 tegoż rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Z § 4 wynika natomiast, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do wcześniejszej emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

l) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z §2 ust. l rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz.43) okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Stosownie zaś do §2 okresy pracy, o których mowa w ust. l, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, lub w świadectwie pracy.

Z zarzutów apelacji wynika, iż organ rentowy kwestionuje charakter pracy wnioskodawcy wykonywanej na stanowisku traktorzysty, jako pracy kwalifikowanej do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

W tym zakresie , powołując się na orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Łodzi przytoczone w apelacji oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 r w sprawie II UK 21 /10 ( LEX nr 619638 ) kwestionuje możliwość zakwalifikowania powyższej pracy , która jest w przepisach rozporządzenia umiejscowiona w wykazie A dziale VIII pkt. 3 w transporcie i łączności do prac wykonywanych w rolnictwie, wymienionych w wykazie A dział X, które nie wymieniają tej pracy jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach oraz nie są wymienione w wykazie A dział XIV prace różne.

Sporny okres pracy dotyczy lat 1976-1989 a zatem pod rządami obowiązywania przedmiotowego rozporządzenia oraz zarządzenia Ministra Rolnictwa , Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. Urz. Z 1988 /2/4 ). Przepis ten wymienia stanowiska pracy w zakładach rolnictwa , leśnictwa i branży przemysłowej z tym związanej odnosząc je również do transportu i łączności jako wykonywane w szczególnych warunkach. Pod poz. Działu VIII pkt. 3 w/w zarządzenia wymienione są prace kierowców ciągników – kołowego, gąsiennicowego oraz kombajnów.

A zatem zarówno przepisy powołanego rozporządzenia jak i przepisy ściśle branżowe kwalifikują w/w prace jako wykonywane w szczególnych warunkach. Nie ma racji organ rentowy podnosząc, iż praca ta nie może zostać zaliczona do pracy w szczególnych warunkach, z uwagi na to, że umiejscowiona jest w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia, w transporcie a nie w branży , w której pracował wnioskodawca, jaką jest rolnictwo oraz że nawet nie jest umiejscowiona w pracach różnych tego rozporządzenia , co ewentualnie zdaniem organu skarżącego dawałoby możliwość jej zaliczenia do pracy w szczególnych warunkach.

Organ rentowy na gruncie niniejszej sprawy , powołując się na orzecznictwo Sądu Apelacyjnego dotyczące zupełnie odmiennego stanowiska pracy w szczególnych warunkach oraz w/w orzeczenie Sądu Najwyższego, zupełnie pominął swoje dotychczasowe stanowisko w sprawach kwalifikacji pracy traktorzystów jako pracy w szczególnych warunkach, gdzie licznymi swoimi decyzjami, bez postępowania odwoławczego, przyznawał prawo do przedmiotowych świadczeń .

Odnosząc natomiast ustalenia faktyczne w niniejszej sprawie , które są typowe dla pracy wykonywanej przez traktorzystów w spółdzielniach rolniczych, należy zauważyć iż praca traktorzysty jest pracą wykonywaną w transporcie , która to kwalifikacja jest ściśle związana z pracą w rolnictwie . Nie można uznać, iż rolnictwo stanowi odmienną gałąź gospodarki, samo wystarczalną z uregulowaniem całościowym wszelkich wykonywanych w niej prac. Praca w rolnictwie przede wszystkim jest oparta na pracy traktorzystów i bez tej pracy gałąź tego przemysłu zarówno w latach objętych sporem jak i obecnie nie mogła by istnieć.

A zatem nie uzasadniony jest pogląd organu skarżącego zaprezentowany w apelacji braku możliwości odniesienia pracy wnioskodawcy jako wykonywanej w transporcie do pracy w rolnictwie.

Rozumowanie organu rentowego zawarte w apelacji można by było zinterpretować , również tak, że skoro transport jest integralną częścią funkcjonowania branży rolniczej a praca traktorzysty jest wymieniona w wykazie A w dziale transportu w powołanym rozporządzeniu, to nie ma potrzeby wymieniania jej po raz drugi w dziale X dotyczącym rolnictwa. Natomiast praca ta jest wymieniona w przepisach branżowych cytowanych wyżej.

Natomiast powołanie się przez organ skarżący , na orzecznictwo Sądu Apelacyjnego zawarte w apelacji, które zgodnie z przepisami postępowania nie jest wiążące w rozpoznawanej sprawie oraz dotyczy zupełnie innego stanu faktycznego, co organ rentowy sam wskazał w apelacji, w żaden sposób nie rzutuje na prawidłowość rozstrzygnięcia Sądu I instancji.

Nie może również przemawiać za uzasadnieniem apelacji , powołane stanowisko Sądu Najwyższego. Przede wszystkim powołane orzeczenie Sądu Najwyższego zapadło w odmiennym stanie faktycznym i nie dotyczyło pracy na stanowisku traktorzysty a pracy na stanowiskach murarz –palacz i ślusarz remontowy oraz dotyczyło pewnego usystematyzowania przepisów rozporządzenia w zakresie odniesienia ich do poszczególnych branż gospodarki.

Nie mniej jednak należy mieć na uwadze to, iż zgodnie z przepisami postępowania w/w orzeczenie również nie wiąże w niniejszej sprawie a jedynie może stanowić wskazówkę interpretacyjną co do oceny charakteru prawnego poszczególnych stanowisk pracy, która to ocena nie stanowi kwestii spornej w niniejszej sprawie .

Natomiast zupełnie nie uzasadnione jest stanowisko organu rentowego zawarte w apelacji a dotyczące występowania odmiennych warunków środowiskowych przy pracy traktorzysty w rolnictwie a w transporcie, rzutujących na określenie charakteru tej pracy jako pracy w szczególnych warunkach.

Z uzasadnienia apelacji wynika, iż organ rentowy nie kwestionuje tej szkodliwości w transporcie odnosząc ją do warunków drogowych i zachowaniem szczególnej uwagi przy kierowaniu pojazdem w ruchu drogowym natomiast w odniesieniu do warunków prac rolniczych, uważa, że taki kierowca, jako nie poruszający się po drogach publicznych, nie wymaga zachowania takiej wzmożonej koncentracji.

Stanowisko to jest nieuzasadnione nie tylko ze względu na to, że organ rentowy pominął kwestię, iż prawo o ruchu drogowym obowiązuje wszystkich uczestników tego ruchu do zachowania należytej staranności w tym również osób poruszających się pieszo. Natomiast praca traktorzysty w warunkach polowych jest pracą wymagającą wyjątkowej koncentracji i uwagi z powodu konieczności nie tylko poruszania się pojazdem mechanicznym i zachowania wszelkich warunków wymienionych w tym zakresie w prawie drogowym lecz również wykonywania pracy za pomocą tego środka transportu, a przede wszystkim zwracania uwagi na innych uczestników tej pracy polowej , jakimi są inni traktorzyści a w szczególności osoby pracujące w polu.

Z tych wszystkich względów uznając apelację za bezzasadną i z uwagi na spełnienie przez wnioskodawcę wszystkich przesłanek do otrzymania przedmiotowego świadczenia, orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 385 kpc.