Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 13 czerwca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Mariusz Broda

Sędziowie: SO Elżbieta Ciesielska (spr.)

SO Barbara Dziewięcka

Protokolant: protokolant sądowy Agnieszka Baran

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 czerwca 2014 r.

sprawy z wniosku K. P.

z udziałem Spółdzielni Mieszkaniowej (...)w O., P. P., M. P.i B. P.

o uchylenie się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku

na skutek apelacji uczestniczki Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w O. od postanowienia Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim

z dnia 8 stycznia 2014 r., sygn. akt I Ns 626/12

postanawia: zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że wniosek oddalić; oddalić apelację w pozostałym zakresie; zasądzić od K. P.na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej (...)w O.kwotę 60 (sześćdziesiąt) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

II Ca 473/14

UZASADNIENIE

We wniosku złożonym w dniu 1 czerwca 2012r. K. P.wniosła o
zatwierdzenie przez sąd uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie
oświadczenia o odrzuceniu spadku po W. P.wskazując, że o długach
obciążających spadek po ojcu dowiedziała się dopiero z wezwania do zapłaty kierowanego do
niej w dniu 24 października 2011r. przez Spółdzielnię Mieszkaniową (...)w O. W związku z powyższym, jako przyczynę nie złożenia w terminie
oświadczenia o odrzuceniu spadku po W. P.wskazała błąd co do rzeczywistego
stanu majątkowego spadkodawcy.

Postanowieniem z dnia 8 stycznia 2014r. Sąd Rejonowy w Ostrowcu
Świętokrzyskim postanowił zatwierdzić uchylenie się przez wnioskodawczynię K. P.z domu P., córkę W.i B.w dniu 8 stycznia 2014r. od skutków
prawnych niezachowania terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po
W. P.synu M.i C., zmarłym 15 czerwca 2008r. O. i tam też ostatnio stale zamieszkałym" . Nadto w punkcie drugim orzekł, iż
uczestnicy ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Rozstrzygnięcie swoje Sąd Rejonowy oparł na ustaleniach faktycznych
przedstawionych w pisemnym uzasadnieniu na kartach 170v - 173v.

W świetle tych ustaleń doszedł do przekonania, iż K. P.aż do dnia wezwania
jej do zapłaty przez Spółdzielnię Mieszkaniową (...)w O.tj. do
dnia 24 października 2011r. nie wiedziała, że jej ojciec razem z B. P.był na
zasadach małżeńskiej wspólności ustawowej współwłaścicielem własnościowego
spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w O.,
Osiedle (...), oraz że miał długi. Nigdy bowiem nie zaciągał długów, nie posiadał
żadnych dokumentów, z których by wynikało, że jest on dłużnikiem, a w szczególności
dłużnikiem uczestnika Spółdzielni Mieszkaniowej (...). Po jego śmierci nie przychodziły
do niej żadne wezwania do zapłaty niewykonanych przez niego zobowiązań. Sąd Rejonowy
stwierdził, że w tych okolicznościach wnioskodawczyni mogła nie mieć wiedzy o
jakichkolwiek pasywach wchodzących w skład spadku po ojcu. Czyniąc takie ustalenie
wskazał, iż wezwania kierowane przez Spółdzielnię do K. P.na adres
O. ul. (...), podczas gdy w rzeczywistości od 2003r.
mieszkała ona pod adresem - (...), były nieskuteczne. Przypomniał, iż zgodnie z art.
138 k.p.c. i 139 k.p.c. doręczenie zastępcze tylko wtedy jest prawidłowe, gdy przesyłka
skierowana została na właściwy adres, pod którym adresat faktycznie zamieszkuje.

Sąd I instancji podkreślił także, iż dla oceny dochowania przez wnioskodawczynię aktów
staranności nie ma znaczenia fakt że W. P. odebrał odpis nakazu zapłaty wydany
przez Sąd Rejonowy w Kielcach w sprawie VI Nc 474/08. Stwierdził nadto, że brak wiedzy
wnioskodawczyni o rzeczywistym stanie spadku nie pozostaje w związku przyczynowym z
niedołożeniem przez nią należytej staranności w ustaleniu rzeczywistego stanu majątkowego.

W kontekście tych ustaleń Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, iż K. P.
powzięła wiadomość o pasywach obciążających spadek po W. P.dopiero na
podstawie wezwania doręczonego w dniu 24 października 2011r. i od tej daty należy liczyć
bieg rocznego terminu do złożenia przez nią oświadczenia o uchyleniu się od skutków
prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie. Sąd Rejonowy
stwierdził, że wnioskodawczyni działała pod wpływem błędu co do przedmiotu spadku, a
błąd ten był istotny i usprawiedliwiony okolicznościami. W skutek tegoż błędu
wnioskodawczyni nie złożyła w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po ojcu.
Oświadczenie to złożyła ostatecznie przed Sądem w dniu 8 stycznia 2014r. Sąd podkreślił przy tym, że niewątpliwym jest także, to że gdyby K. P.miała wyobrażenie o
rzeczywistym stanie spadku tj. gdyby nie działała pod wpływem błędu, złożyłaby w terminie
oświadczenie o odrzuceniu spadku po swym ojcu. Ostatecznie Sąd I instancji stwierdził ,że
należało uwzględnić wniosek K. P.i zatwierdzić uchylenie się przez nią w
dniu 8 stycznia 2014r. od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o
odrzuceniu spadku po W. P., o czym orzekł w oparciu o przepisy art. 1019 k.c.
Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania Sąd Rejonowy oparł na regulacji zawartej wart.
520 par. 1 k.p.c.

Apelację od postanowienia wywiódł uczestnik Spółdzielnia Mieszkaniowa
(...) w O. zaskarżając postanowienie w całości i zarzucając mu:

1. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w spawie materiału
dowodowego wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogły mieć wpływ na
wynik sprawy, a mianowicie art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób
niewszechstronny oraz niezgodny z regułami logiki i doświadczenia życiowego, bowiem z
pominięciem tych okoliczności, które przemawiają za tym, iż spadkodawca wiedział, a
przynajmniej powinien był przypuszczać, ze będący jego współwłasnością lokal mieszkalny na osiedlu (...) był zadłużony, a także że wnioskodawczyni dowiedziała się o istnieniu zadłużenia dopiero w wyniku wysłania do niej przez Spółdzielnię pisma z dnia 24 października 2011r., a w związku z czym uprawnienie do uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia woli o odrzuceniu spadku nie wygasło,

2. naruszenie przepisów postępowania w postaci art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c.
polegające na przyjęciu, że wobec twierdzenia powódki, iż nie posiada ona wiedzy o zadłużeniu ojca na rzecz apelującej, to na skarżącej ciążył obowiązek udowodnienia, że wnioskodawczyni nie dopełniła należytej staranności przy ustalaniu stanu majątku po zmarłym W. P.,

3. naruszenie prawa materialnego w postaci:

a) art. 61 k.c. poprzez przyjęcie że powódka skutecznie obaliła domniemanie doręczenia
oświadczenia Spółdzielni zawartego w piśmie z dnia 8 czerwca 2009r. pomimo, że pismo to wysłane listem poleconym nie zostało zwrócone przez operatora pocztowego, lecz zostało przyjęte przez osobę uprawnioną,

b) art. 1019 k.c. w zw. z art. 88 par. 1 k.c. polegające na błędnym uznaniu przez Sąd I instancji, że w przedmiotowym stanie faktycznym uprawnienie wnioskodawczyni do uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia w przedmiocie odrzucenia spadku nie wygasło,

c) art. 1019 k.c. w zw. z art. 84 k.c. polegające na przyjęciu, że nieznajomość stanu

majątku spadkowego po ojcu stanowiła w niniejszej sprawie błąd istotny będący uzasadnioną podstawą do złożenia oświadczenia przez wnioskodawczynię o uchyleniu się przez nią od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.

Mając na uwadze powyższe zarzuty skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego
postanowienia i oddalenie wniosku oraz zasądzenia od wnioskodawcy na rzecz uczestnika
Spółdzielni Mieszkaniowej (...) kosztów postępowania według norm przepisanych. Nad to wniosła o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika Spółdzielni Mieszkaniowej (...) kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

SĄD OKRĘGOWY ZWAŻYŁ CO NASTĘPUJE:

Chociaż nie wszystkie zarzuty sformułowane w apelacji były trafne to ostatecznie okazała się ona zasadna i jako taka poskutkowała zmianą zaskarżonego orzeczenia.
Zasadnym i wystarczającym do uznania wadliwości zaskarżonego orzeczenia okazał się w ocenie Sądu Okręgowego zarzut naruszenia prawa materialnego w postaci art. 1019 k.c. w zw. z art. 88 par. 2k.c. Zaznaczyć przy tym należy, iż mino błędnego powołania w apelacji paragrafu 1 art. 88 k.c. ,przy podniesieniu zarzutu wygaśnięcia uprawnienia
wnioskodawczyni do składania oświadczenia o jakim mowa wart. 1019 w odniesieniu do spadku po ojcu, a zatem odnoszącego się do par. 2 art. 88 k.c. Sąd II instancji rozpoznając sprawę w granicach apelacji i uwzględniając granice zaskarżenia był zobowiązany do uwzględnienia stwierdzonego naruszenia prawa materialnego w postaci przepisu 1019 k.c., na podstawie którego Sąd Rejonowy wydał zaskarżone orzeczenie. Naruszenie, które w ocenie Sądu Okręgowego miało w przedmiotowej sprawie decydujące znaczenie, polegało na złożeniu przez K. P.oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych nie złożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po W. P.oraz oświadczenia o odrzuceniu spadku po tym spadkodawcy po terminie wskazanym
w art.88 par. 2 k.c. Jak wynika z treści przepisu art. 1019 par. li 2 k.c. spadkobierca, który pod wpływem błędu najaki w przedmiotowej sprawie powołuje się wnioskodawczyni nie złożył w terminie żadnego oświadczenia tj. czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca, może uchylić się od skutków prawnych tego zaniechania poprzez złożenie przed sądem oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych tegoż zaniechania, przy czym powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje czy też go odrzuca. Dla skuteczności takiego oświadczenia niezbędnym jest aby zgodnie z przepisem art. 88 par. 2 k.c. stosowanego tu zgodnie z art. 10 19 k.c. zostało ono złożone przed upływem roku od wykrycia błędu. Z upływem roku bowiem, od wykrycia błędu uprawnienie to wygasa. Tymczasem jak wynika z analizy materiału zgromadzonego w aktach przedmiotowej sprawy, K. P.czek co prawda wniosek o przyjęcie przez Sąd oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych nie złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie złożyła l
czerwca 2012r. tj. przed upływem roku od wykrycia błędu, co zgodnie z ustaleniami Sądu Rejonowego, w pełni akceptowanymi przez Sąd Okręgowy nastąpiło w dniu 24
października 2011r: ,jednakże samo oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku z uwagi na błąd polegający na niewiedzy o istnieniu długów spadkowych wraz z oświadczeniem o odrzuceniu spadku po W. P.złożyła dopiero w dniu 8 stycznia 2014r. przed Sądem Rejonowym, ha rozprawie poprzedzającej wydanie zaskarżonego postanowienia (k. 161v), a zatem po upływie ponad dwóch lat i dwóch miesięcy od dnia 24 października 2011r. kiedy wykryła błąd," który jej zdaniem jako istotny spowodował nie złożenie przez nią oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie, i po upływie ponad półtora roku od złożenia
wniosku inicjującego przedmiotowe postępowania.

Mając powyższe stwierdzenia na uwadze i nie wdając się w tym miejscu w szczegółową
analizę zasadności zarzutu apelacyjnego dotyczącego charakteru błędu, na który jako
przyczynę nie złożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku powołała się
wnioskodawczyni, zdaniem Sądu Okręgowego stwierdzić należało, iż nawet przy przyjęciu , iż był to błąd istotny o jakim mowa w art. 84k.c. K. P.nie uchyliła się
skutecznie od nie złożenia w terminie oświadczenia woli o odrzuceniu spadku po ojcu, gdyż
wbrew art. 1019 par. 1 k.c. w zw. z art.88 par. 2 k.c. oświadczenie o uchyleniu się od
skutków prawnych nie złożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku wraz z
oświadczeniem o odrzuceniu spadku złożyła dopiero po upływie terminu zawitego do
dokonania tej czynności tj. w czasie gdy wygasło jej uprawnienie do uchylenia się od skutków
zaniechania złożenia stosownego oświadczenia dotyczącego spadku pozostałego po jej ojcu
W. P.. I por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2013r. III CZP
77/13 l. Podkreślić w tym miejscu należy, iż samo pismo inicjujące postępowania w
przedmiotowej sprawie, złożone przed upływem terminu zakreślonego wart. 88 par. 2 k.c.
nie czyniące zadość wymaganiom art. 1019 par. 1 i 2 k.c. w zw. z art. 1018 par. 3 k.c. nie
mogło zastąpić wskazanych w nim oświadczeń, a zatem nie można było uznać, że z chwilą jego wniesienia zachowany został termin do złożenia oświadczenia wskazanego wart. 1019
par. 1 i 2 k.c. Zważywszy zatem na powyżej podniesione naruszenie prawa materialnego
ujawnione w sprawie, wystarczające do rozstrzygnięcia apelacji, za zbyteczne Sąd Okręgowy
uznał dokonywanie szczegółowej analizy pozostałych zarzutów podniesionych w apelacji.

Reasumując powyższe rozważania i działając na podstawie art. 386 par. 1 k.p.c. Sąd
Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, iż wniosek K. P.
oddalił. Apelację w pozostałej części tj. domagającej się zasądzenia kosztów postępowania
według norm przepisanych oddalił, bowiem apelująca nie wykazała aby w toku
postępowania przed Sądem Rejonowym poniosła jakiekolwiek koszty, w tym koszty
związane z zastępstwem procesowym wykonywanym przez pracownika Spółdzielni
Mieszkaniowej (...)z siedzibą w O..

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 520 par. 2
k.p.c. w zw. z art. 391 i 108 k.p.c. bowiem interesy apelującej Spółdzielni i
wnioskodawczyni są sprzeczne. Na koszty te złożyły się koszty zastępstwa prawnego
udzielonego przez radcę prawnego, z jakiego na tym etapie postępowania korzystała
Spółdzielnia Mieszkaniowa (...), a których wysokość została ustalona na podstawie par.
12 ust. 1 pkt. 1 w zw. z par. 8 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28
września 2002r. w sprawie opłaty za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez
Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z
urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013r. poz. 490).