Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 lipca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 2 lipca 2014r. w Katowicach

sprawy z powództwa K. K. (K. K. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego K. K.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Bielsku-Białej

z dnia 24 maja 2013r. sygn. akt VI U 489/13

oddala apelację.

/-/ SSA A. Grymel / -/ SSA J. Ansion /-/ SSA K. Merker

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

Sygn. akt III AUa 2229/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 17 stycznia 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił ubezpieczonemu K. K. prawa
do emerytury. Organ rentowy, powołując się na przepis art. 184 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(t.j. Dz. U. z 2013 roku poz. 1440) i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku nr 8 poz. 43 ze zm.) wskazał, że ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999 roku udowodnił
14 lat, 9 miesięcy i 19 dni pracy w szczególnych warunkach.

Odwołanie od decyzji wniósł ubezpieczony, zarzucając błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za jej podstawę, mogący mieć wpływ na jej treść,
a przejawiający się w nieprawidłowej ocenie długości okresu wykonywania przez niego pracy w szczególnych warunkach, co skutkowało uznaniem, iż nie spełnia kryteriów określonych w art. 32 ustawy emerytalnej. Odwołujący podniósł,
że w okresie od dnia 14 września 1968 roku do dnia 14 września 1971 roku
na podstawie umowy o naukę zawodu nr rej. (...) wykonywał w Zakładzie (...) prace w warunkach szczególnych, ujęte w wykazie A
Dział VI. Prace te były wykonywane przez ubezpieczonego stale, 6 razy w tygodniu
w pełnym wymiarze czasu pracy i nie były połączone z obowiązkiem dokształcenia się w zasadniczej szkole zawodowej. W związku z powyższym, ubezpieczony domagał się zaliczenia powyższego okresu od dnia 14 września 1968 roku do dnia 14 września 1971 roku do pracy w szczególnych warunkach.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 24 maja 2013 roku Sąd Okręgowy - Sąd Pracy
Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku- Białej oddalił odwołanie ubezpieczonego.

Sąd I instancji ustalił, że dnia 14 listopada 2012 roku ubezpieczony K. K., urodzony dnia (...), wystąpił do organu rentowego
z żądaniem przyznania emerytury z niższego wieku emerytalnego. Z dokonanych przez Sąd Okręgowy ustaleń wynika również, iż zaskarżoną decyzją z dnia 17 stycznia 2013 roku organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do świadczenia, przyjmując, że na dzień 31 grudnia 1998 roku ubezpieczony wykazał jedynie 14 lat,
9 miesięcy i 19 dni pracy w warunkach szczególnych. Następnie Sąd I instancji ustalił, że ubezpieczony w okresie od dnia 14 września 1968 roku do dnia 14 września
1971 roku pozostawał w stosunku pracy z M. P. - właścicielem Zakładu (...) w Ż.. Podstawą powstania tego stosunku pracy była umowa o naukę zawodu zarejestrowana w Cechu (...) w Ż. pod nr (...), zawarta przez ubezpieczonego jako pracownika młodocianego
z M. P.. Dalej Sąd Okręgowy ustalił, że z tego tytułu ubezpieczony został zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń, jako uczeń. Z kolei w okresie
od dnia 1 października 1971 roku do dnia15 października 1971 roku ubezpieczony pozostawał w stosunku pracy z M. P. w pełnym wymiarze czasu pracy, jako stolarz. Ubezpieczony w trakcie zatrudnienia od dnia 14 września 1968 roku
do dnia 14 września 1971 roku uczył się zawodu stolarza. Pracował jako uczeń młodociany pod nadzorem majstra. Generalnie pracował od godziny 7.00 do godziny 14.00. Zdarzało się, iż pracował do godziny 15.00. Wykonywał wszystkie prace związane z przyszłym zawodem, pracując 7-8 godzin dziennie. Ubezpieczony
w trakcie tego zatrudnienia nie uczęszczał do szkoły zawodowej. Ubezpieczony miał zawartą umowę o naukę zawodu na okres 3 lat, a uczył się zawodu stolarza, wdrażał do tego zawodu. Pracodawca wnioskodawcy zajmował się produkcją stolarki budowlanej. Ubezpieczony za wykonywaną pracę był wynagradzany godzinowo.

Sąd I instancji ustalił, nadto, że w okresie od dnia 25 października 1971 roku
do dnia 15 października 1973 roku ubezpieczony odbywał zasadniczą
służbę wojskową. Po odbyciu zasadniczej służby wojskowej ubezpieczony
nie podjął zatrudnienia u M. P. w Ż.. Nawiązał stosunek pracy
z Przedsiębiorstwem Budownictwa (...) w K. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego.

Zdaniem Sądu Okręgowego, ubezpieczony nie wykazał, iż spełnił określone
w art. 184 w związku z art. 32 ustawy emerytalnej przesłanki wymagane
do przyznania prawa do spornego świadczenia. W ocenie Sądu, nie jest zasadne domaganie się przez ubezpieczonego prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, poprzez zaliczenie do okresu pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia u M. P. od dnia 14 września 1968 roku do dnia 14 września 1971 roku w oparciu o umowę nauki zawodu stolarza. Zdaniem Sądu I instancji, praca młodocianego pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o naukę zawodu
z rzemieślnikiem nie może zostać uznana za pracę w warunkach szczególnych.

Uzasadniając zajęte stanowisko, Sąd podniósł, że praca na podstawie umowy
o naukę zawodu wykonywana była zawsze w wymiarze mniejszym, niż obowiązujący na danym stanowisku, mimo, iż młodocianego w wieku powyżej 16 lat obowiązywał normalny czas pracy stosowany w zakładzie pracy. Następnie Sąd I instancji wskazał, że bez znaczenia dla oceny tej aktywności zawodowej ubezpieczonego była okoliczność, iż nie uczęszczał do pracy. Immanentną cechą tego stosunku pracy było przekazywanie tej wiedzy praktycznej w godzinach pracy prze pracodawcę ubezpieczonego. A skoro była to umowa o naukę zawodu, to w żaden sposób
nie można przyjąć, iż wnioskodawca świadczył pracę w zawodzie stolarza.

Niezależnie od powyższego, Sąd I instancji zaznaczył, że treść zeznań świadków nie wskazuje w sposób jednoznaczny, iż w czasie tego pewnego zatrudnienia ubezpieczony wykonywał pracę w klejowniach z użyciem klejów zawierających rozpuszczalniki organiczne, czy też przy politurowaniu, gdyż tylko takie prace są uznawane za pracę w warunkach szczególnych.

Nadto, zdaniem Sądu I instancji, nie sposób uznać okresu odbywania przez ubezpieczonego zasadniczej służby wojskowej od dnia 25 października 1971 roku
do dnia 15 października 1973 roku za pracę w warunkach szczególnych.
Sąd Okręgowy, uzasadniając to stanowisko podniósł, że ubezpieczony za możliwością uznania okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej za zatrudnienie
w warunkach szczególnych przywołał treść wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2012 roku, sygn. akt I UK 399/11, LEX 1211140. Odnosząc się do stanowiska ubezpieczonego, Sąd Okręgowy argumentował, że teza powyższego wyroku świadcząca o możliwości zakwalifikowania okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej za okres zatrudnienia w warunkach szczególnych zapadła na gruncie całkiem odmiennego stanu faktycznego, niż w niniejszej sprawie.

W sprawie o sygn. akt I UK 399/11 ubezpieczony, będąc zatrudniony
w I kategorii zatrudnienia, po odbyciu zasadniczej służby wojskowej, podjął ponowne zatrudnienie u tego samego pracodawcy w I kategorii zatrudnienia. W sprawie niniejszej ubezpieczony, będąc zatrudniony u M. P., po odbyciu zasadniczej służby wojskowej, nie podjął zatrudnienia na rzecz tego samego podmiotu, czy też
w tej samej gałęzi. W ocenie Sądu Okręgowego, ta okoliczność przemawia zatem
za brakiem możliwości uznania ubezpieczonemu okresu pełnienia zasadniczej służby wojskowej, jako pracy w szczególnych warunkach.

Z tych też powodów, według Sądu przyjąć należało, iż zaskarżona decyzja organu emerytalnego jest zgodna z prawem, a odwołanie podlega oddaleniu.

Apelację od wyroku wniósł ubezpieczony.

Wnoszący środek odwoławczy, zaskarżył wyrok w całości, zarzucając naruszenie prawa materialnego, w szczególności art. 184 w zw. z art. 32 ust. 1, 2 i 4 ustawy emerytalnej oraz w związku z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku nr 8 poz. 43 ze zm.), poprzez niewłaściwe ich zastosowanie, wyrażające się
w bezpodstawnej odmowie zaliczenia ubezpieczonemu do okresu pracy
w szczególnych warunkach okresu pracy na podstawie umowy o naukę zawodu
w Zakładzie (...) od dnia 14 września 1968 roku do dnia
14 września 1971 roku, okresu pracy na podstawie umowy o pracę w Zakładzie (...) od dnia 1 października 1971 roku do dnia 15 października 1971 roku, jak również okresu odbywania przez ubezpieczonego służby w Wojsku Polskim od dnia 25 października 1971 roku do dnia 15 października 1973 roku
w związku z tym błędne uznanie, że ubezpieczony nie jest uprawniony do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Powołując się na wskazane zarzuty, apelujący domagał się zmiany wyroku, poprzez uwzględnienie odwołania i zmianę decyzji organu rentowego z dnia
17 stycznia 2013 roku, poprzez przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego zwrotu kosztów procesu
w obu instancjach, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Zdaniem ubezpieczonego, okres odbywania służby w Wojsku Polskim
w okresie od dnia 25 października 1971 roku do dnia 15 października 1973 roku powinien być zaliczony do pracy w szczególnych warunkach. Według skarżącego, powyższy wniosek wynika w sposób oczywisty z treści wyroku Sądu Najwyższego
z dnia 17 maja 2012 roku, sygn. akt IUK 399/11, LEX nr 1211140: okres służby wojskowej dla żołnierza zatrudnionego przed powołaniem do czynnej służby wojskowej w warunkach szczególnych (I kategorii zatrudnienia), który po zakończeniu tej służby podjął zatrudnienie w tych samych warunkach, jest nie tylko okresem służby w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej, ale także okresem pracy w szczególnych warunkach. Ubezpieczony argumentował, iż przed powołaniem do czynnej służby wojskowej w okresie od dnia 1 października 1971 roku do dnia
15 października 1971 roku był zatrudniony w warunkach szczególnych w Zakładzie (...), a po zakończeniu tej służby od dnia 2 listopada 1973 roku,
a więc w terminie 30 dni od dnia zwolnienia z czynnej służby wojskowej, podjął zatrudnienie również w warunkach szczególnych w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w K..

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Sąd I instancji przeprowadził prawidłowe i nie wymagające uzupełnienia postępowania dowodowe, nie naruszył przepisów prawa materialnego,
ani postępowania, w tym art. 233 § 1 k.p.c., zaś poczynione przez niego ustalenia faktyczne Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za swoje.

W sprawie uprawnień ubezpieczonego spór dotyczy ustalenia,
czy ubezpieczony udowodnił 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Odnosząc się do zarzutów podniesionych w apelacji, Sąd odwoławczy podziela dokonane przez Sąd Okręgowy ustalenie, iż ubezpieczony udowodnił jedynie 14 lat,
9 miesięcy i 19 dni pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2013 roku, poz. 1440
z późn. zm.), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1. okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym, niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2. okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

W myśl art. 184 ust. 2, w brzmieniu obowiązującym na dzień wydania skarżonej przez ubezpieczonego decyzji organu rentowego, emerytura, o której mowa w ust. 1 przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych
na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem Zakładu
na dochody budżetu państwa .

Z przepisu art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynika, że ubezpieczonym będącym pracownikami,
o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym,
niż określony w art. 27 pkt 1. W myśl art. 32 ust. 1 a pkt 1, przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał
po dniu 14 listopada 1991 roku wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Za dotychczasowe przepisy, o których mowa w art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy, należy uważać przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Z § 2 ust. 1 tego rozporządzenia wynika, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych
w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie i doktrynie poglądem, który Sąd Apelacyjny w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę akceptuje, przewidziane
w art. 184 cyt. wyżej ustawy prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym,
niż powszechnie przyjęty stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej
w art. 27 cyt. ustawy emerytalnej, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać
w sposób ścisły i gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo
(por. uzasadnienie uchwały z dnia 29 września 2005 roku, II UZP 10/05, OSNP 2006 nr 1-2, poz. 21).

Wracając na grunt niniejszej sprawy, należy zaznaczyć, iż do uznania,
że ubezpieczonemu należy się emerytura z tytułu pracy w warunkach szczególnych, koniecznym było wykazanie przez niego, iż pracą, którą wykonywał była pracą
o której mowa w art. 32 ustawy emerytalnej doprecyzowanej w § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, nr 8 poz. 43 ze zm.). Kluczowe znaczenie dla określenia prawa ubezpieczonego ma przy tym wykaz A, stanowiący załącznik do wskazanego rozporządzenia, w którym w Dziale VI - zatrudnienie w leśnictwie, przemyśle drzewnym i papierniczym nie ma zawodu stolarza. Dział VI wspomnianego wykazu zawiera natomiast pkt 7 - prace w klejowniach z użyciem klejów zawierających rozpuszczalniki organiczne i pkt 8 - politurowanie ręczne. Zatem, żeby uzyskać prawo do spornego świadczenia, ubezpieczony musiałby wykazać, że stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował przy politurowaniu i to takim politurowaniu przemysłowym albo w klejowniach z użyciem klejów zawierających rozpuszczalniki organiczne.

Jak wynika z zeznań słuchanych w sprawie wiarygodnych świadków
w osobach: M. P., S. S. i samego ubezpieczonego, w spornym okresie uczył się on zawodu stolarza. Ubezpieczony pracę zaczynał od rozdrabniania drewna, najwięcej robił stolarki budowlanej, rzadko meble, a potem boazerię.
Ze wskazanych zeznań w sposób jednoznaczny można wnosić, iż ubezpieczony
w klejowni i przy politurowaniu nie pracował.

Pomijając zaś fakt, że była to umowa o naukę zawodu, to w tym czasie ubezpieczony nie mógł pracować legalnie 8 godzin stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Skoro praca ubezpieczonego, wykonywa u M. P., nie może być uznana za pracę w warunkach szczególnych, to stanowisko dotyczące zaliczenia okresu służby w wojsku nie ma znaczenia, bowiem przed służbą wojskową ubezpieczony nie był zatrudniony w warunkach szczególnych.

Podobnie, bez wpływu na prawo do świadczenia ubezpieczonego, pozostaje jego zatrudnienie w charakterze kierowcy samochodu ciężarowego po wojsku,
w sytuacji, gdy zatrudnienie przed odbyciem służby wojskowej nie było zatrudnieniem w warunkach szczególnych.

Skoro wyniki przeprowadzonego postępowania dowodowego nie pozwoliły
na ustalenie, iż ubezpieczony udowodnił 15-letni okres zatrudnienia w warunkach szczególnych, to brak jest podstaw do przyznania prawa do spornego świadczenia, zgodnie z art. 184 i 32 ustawy emerytalnej.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. orzekł,
jak w sentencji.

/-/ SSA A. Grymel / -/ SSA J. Ansion /-/ SSA K. Merker

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

JR