Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 września 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 września 2012 r. w Lublinie

sprawy P. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o ustalenie istnienia obowiązku ubezpieczenia społecznego

na skutek apelacji wnioskodawcy P. P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 14 maja 2012 r. sygn. akt VIII U 199/12

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 728/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3 lutego 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. stwierdził, że P. P. podlegał z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej ubezpieczeniom społecznym:

•

emerytalnemu w okresie od 1 lutego 2003 r. do 16 lutego 2003 r., od 28 sierpnia 2005 r. do 2 grudnia 2007 r. oraz od dnia 4 września 2008 r.;

•

rentowemu w okresie od 1 lutego 2003 r. do 16 lutego 2003 r., od 28 sierpnia 2005 r. do 2 grudnia 2007 r. oraz od dnia 4 września 2008 r.;

•

wypadkowemu w okresie od 1 lutego 2003 r. do 16 lutego 2003 r., od 28 sierpnia 2005 r. do 2 grudnia 2007 r. oraz od dnia 4 września 2008 r.

Następnie decyzją z dnia 20 lipca 2011 r. ZUS uchylił decyzję z dnia 3 lutego 2011 r. i stwierdził, że z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej skarżący podlega ubezpieczeniom społecznym emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu w okresach od 1 lutego 2003 r. do 16 lutego 2003 r., w dniu 28 sierpnia 2005 r., od 30 sierpnia 2007 r. do 2 grudnia 2007 r. oraz od dnia 4 września 2008 r.

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że po ponownym przeanalizowaniu dokumentacji złożonej przez skarżącego, jak również nowych dokumentów, w tym informacji wystawionej prze (...) N. Powypadkowych, S. H., ustalił że skarżący podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w okresach, które wskazano w sentencji.

Od obu decyzji P. P. wniósł odwołania.

Skarżący zarzucił błędne przyjęcie przez ZUS, że w okresach wskazanych w decyzjach prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą i w tym okresie podlegał ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu. Nadto skarżący zarzucił naruszenie, przez organ, treści art. 14a ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, przez błędną jego wykładnię, polegającą na nieuwzględnieniu, iż domniemanie wynikające z wpisu do ewidencji działalności gospodarczej jest domniemaniem, które może zostać obalone na podstawie dowodów zebranych w toku postępowania administracyjnego przed organami ZUS, jak również naruszenie przepisów prawa materialnego, poprzez jego niewłaściwe zastosowanie a mianowicie art. 6 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 13 pkt 4 oraz art. 9 ust. 1 i la ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Wyrokiem z dnia 14 maja 2012 r. Sąd Okręgowy w Lublinie w pkt I oddalił odwołanie od decyzji z dnia 20 lipca 2011 r. i w pkt II i umorzył postępowanie odnośnie do decyzji z dnia 3 lutego 2011 r.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i ich ocenie prawnej:

P. P. rozpoczął w dniu 1 lipca 2002 r. prowadzenie działalności gospodarczej pod nazwą (...) SERWIS (...). Działalność ta wpisana została pod nr (...) do ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej przez Prezydenta Miasta L.. Prowadzona była w L. przy ul. (...), tj. w miejscu zamieszkania skarżącego. Obecnie siedziba firmy skarżącego mieści się przy ul. (...) w L.. Przedmiotem prowadzonej działalności była i jest nadal sprzedaż części samochodowych. Przez pierwsze sześć miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej skarżący zatrudniał pracownika. Po tym czasie działalność prowadził sam.

Od dnia 1 września 2002 r. skarżący zgłosił obowiązek podatkowy z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Jako formę opodatkowania wskazał zasady ogólne.

Skarżący dokonał również zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego w okresie od 1 lutego 2003 r. do 16 lutego 2003 r. i od dnia 4 września 2008 r., natomiast z tytułu zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego w okresie od dnia 1 września 2002 r. do 31 stycznia 2003 r., od 17 lutego 2003 r. do 31 lipca 2003 r. oraz 1 września 2008 r. do 3 września 2008 r.

W dniu 25 lipca 2003 r. do Pierwszego Urzędu Skarbowego w L. wnioskodawca złożył pismo, w którym poinformował, że z dniem 31 lipca 2003 r. zawiesza prowadzenie działalności.

Pomimo złożonego pisma skarżący nie wyrejestrował swojej działalności, gdzie figuruje do dnia dzisiejszego. Będąc jednocześnie zatrudnionym w (...) s.c., prowadził nadal działalność gospodarczą, w szczególności zaś korzystał z usług biura rachunkowego, prowadzącego jego sprawy finansowe związane z działalnością, a sporządzane faktury za wykonywane usługi, regularnie składał do Urzędu Skarbowego. Podobnie jeśli chodzi o dokonywanie zapłaty za sporządzane przez to biuro deklaracje PIT-36 oraz systematyczne wykonywanie inwentaryzacji magazynów. Nadto jeszcze przed 2005 r. skarżący dokonał sprzedaży elementów regału, na którym składowane były części do samochodów. Wszystkie wskazane wyżej czynności odnotowywane były w księdze przychodów i rozchodów, pod pozycją kosztów działalności.

W latach 2005 i 2006 P. P. przebywał w Anglii, gdzie pracował w (...) N. Powypadkowych, S. H. i z tego tytułu opłacał w tym kraju składki na ubezpieczenie społeczne. Do 3 września 2008 r. przechowywał, na strychu domu swojej babci, część nie sprzedanych urządzeń i akcesoriów samochodowych m.in.: zderzaki, tłumiki, naklejki, światełka diodowe.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dowody z dokumentów zawarte w aktach sprawy i aktach organu rentowego, które obdarzył wiarą w całości, gdyż zostały one sporządzone w przepisanej formie, w oparciu o obowiązujące w dacie ich wydania przepisy prawne oraz zostały wydane przez kompetentne osoby, w ramach przysługujących im uprawnień. Nie były kwestionowane przez żadną ze stron. Nadto Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne zeznania wnioskodawcy. Zeznania te są spójne i logiczne, a nadto znajdują potwierdzenie w zgromadzonych w toku postępowania dokumentach.

Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie P. P. dotyczące decyzji z dnia 20 lipca 2011 r., jest bezzasadne i na uwzględnienie nie zasługuje.

Sąd podkreślił, że przedmiotem niniejszego postępowania jest wyłącznie ustalenie istnienia obowiązku ubezpieczenia społecznego, nie zaś określenie należności za składki z tego tytułu. Sąd Okręgowy wskazał, że orzeczenie w tym zakresie ma charakter deklaratoryjny, bowiem sam obowiązek ubezpieczenia społecznego powstaje w sytuacji określonej w ustawie. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 cytowanej ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą oraz są osobami z nimi współpracującymi. Natomiast art. 13 pkt 4 ustawy systemowej wskazuje, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne prowadzące działalność pozarolniczą od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności, do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że pojęcie działalności gospodarczej należy rozumieć w sposób przyjęty w obowiązującej, w okresie objętym sporem, ustawie z dnia 19 listopada 1999 r. prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178, ze zm.). Pojęcia tego nie można jednak ustalać w oderwaniu od art. 13 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, przepis ten wskazuje, że wykonywanie działalności pozarolniczej (gospodarczej) to rzeczywista działalność o cechach określonych w art. 2 ust. 1 ustawy prawo działalności gospodarczej, czyli działalność zarobkowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Sąd Okręgowy argumentował, że z treści przywołanych przepisów wynika, że osoba prowadząca działalność pozarolniczą podlega w okresie prowadzenia tej działalności, od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności, do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, obowiązkowi ubezpieczenia społecznego.

Zdaniem Sądu Okręgowego tytuł ubezpieczenia określa formalnie data, w której dokonano wpisu i wykreślenia, a termin faktycznego rozpoczęcia i zakończenia tej działalności może być inny, chyba że oba te zdarzenia mają miejsce w tym samym czasie. Przenosząc poczynione rozważania na grunt sprawy niniejszej Sąd Okręgowy stwierdził, że każdy przedsiębiorca, skarżący także, powinien liczyć się z ryzykiem obejmującym okresy faktycznego przestoju w prowadzeniu działalności, i to nie tylko z powodu braku koniunktury ale i innych zdarzeń obiektywnych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 2005 r., sygn. akt I UK 95/05 OSNP z 2006 r., Nr 19- 20, poz. 311).

Sąd Okręgowy wskazał, że z zeznań skarżącego wynika, że nie prowadził działalności gospodarczej w okresie od 31 lipca 2003 r. do 3 września 2008 r., którą ponownie wznowił w dniu 4 września 2008 r. Taki stan rzeczy stwarza domniemanie, że skoro działalność nie została wykreślona, to faktycznie była prowadzona i w związku z tym istniał obowiązek zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2005 r., sygn. akt I UK 105/04, OSNP z 2005 roku Nr 13, poz. 148).

Sąd Okręgowy stwierdził, że o przerwie w działalności gospodarczej z jednoczesnym wyłączeniem z obowiązku ubezpieczenia społecznego w pewnych okresach nie decyduje wola przedsiębiorcy, ale przepisy powołanych ustaw. W tej sytuacji nie mogło być mowy o instytucji zawieszenia prowadzonej działalności, lecz o jej wykreśleniu z ewidencji, co dawałoby podstawę do wyłączenia z ubezpieczenia społecznego za kwestionowane okresy.

Sąd pierwszej instancji uznał, że postępowanie przeprowadzone w niniejszej sprawie pozwoliło w sposób pewny ustalić, że skarżący w spornym okresie wskazanym w zaskarżonej drugiej decyzji podlega ubezpieczeniu społecznemu. W ocenie Sądu sam bowiem fakt przebywania skarżącego poza granicami kraju nie stwarza domniemanej sytuacji.

O prowadzeniu działalności świadczą rozliczenia, regularne przeprowadzanie remanentów. Dokonywanie powyższych czynności potwierdził sam skarżący. Uprawnionym jest zatem twierdzenie, że wydana przez organ rentowy decyzja jest prawidłowa.

Jednocześnie również z uwagi na fakt, iż decyzją z dnia 20 lipca 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. uchylił swoją decyzję z dnia 3 lutego 2011 r. Sąd na zasadzie art. 477 ¹³ k.p.c. umorzył postępowanie w tym zakresie.

Z tych względów Sąd Okręgowy na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł wnioskodawca zaskarżając wyrok w całości.

Wyrokowi zarzucił:

- obrazę przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnej oceny zebranych w sprawie dowodów w postaci dokumentacji księgowej, zeznań świadków oraz wyjaśnień ubezpieczonego, co doprowadziło do błędnych ustaleń w przedmiocie obowiązku ubezpieczenia społecznego;

- obrazę prawa materialnego, tj. art. 6 ust. 1 pkt 5 oraz art. 13 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych przez błędną jego wykładnię polegająca na nieuznaniu, że zaprzestanie wykonywania działalności gospodarczej polegające na zlikwidowaniu źródła przychodu i niewykonywaniu świadczeń, poprzedzone zawiadomieniem organu skarbowego o zawieszeniu działalności w dłuższym okresie czasu, uprawnia do ustalania zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej, pomimo nie wykreślenia wpisu w ewidencji działalności gospodarczej.

Podnosząc powyższe wnioskodawca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i ustalenie, że nie istnieje obowiązek ubezpieczenia społecznego od 1 lutego 2003 r. do 16 lutego 2003 r., w dniu 25 sierpnia 2005 r. i od 30 sierpnia 2007 r. do 2 grudnia 2007 r.

W uzasadnieniu apelacji wnioskodawca podniósł między innymi, że korzystanie z usług księgowych nie oznacza prowadzenia działalności gospodarczej, a jedynie czyni zadość obowiązkowi, wynikającemu z ustawy o podatku VAT, składania do urzędu skarbowego deklaracji O.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Sąd Okręgowy, rozpoznając odwołanie wnioskodawcy od zaskarżonej decyzji poczynił ustalenia w zakresie stanu faktycznego, opierając się na dowodach zaoferowanych przez wnioskodawcę. W uzasadnieniu przeanalizował materiał dowody zebrany w postępowaniu przed organem rentowym jak i przed Sądem. Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Okręgowego, że wnioskodawca, w okresach wskazanych w zaskarżonej decyzji, winien podlegać ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności.

Granice prowadzenia działalności gospodarczej wyznacza wpis do ewidencji działalności gospodarczej.

Od tej daty powstaje domniemanie prawne, że działalność była prowadzona od dnia wpisu do dnia jej wykreślenia. Domniemanie to może zostać obalone w drodze przeprowadzenia przeciwdowodu, który obciąża stronę twierdzącą o faktach przeciwnych twierdzeniom wynikającym z domniemania.

W konsekwencji domniemywa się, że skoro nie nastąpiło wykreślenie z ewidencji działalności gospodarczej, to działalność ta była prowadzona i istniał obowiązek zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2005 r., I UK 105/04, OSNP Nr 13 z 2005 r., poz. 198, z dnia 25 listopada 2005 r., I UK 80/05, OSNP Nr 19-20 z 2006 r., poz. 309, z dnia 30 listopada 2005 r., I UK 95/05, OSNP Nr 19-20 z 2006 r., poz. 311).

Z bogatego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika także, że nie ma wątpliwości, że prowadzenie działalności gospodarczej stanowi tytuł podlegania ubezpieczeniu społecznemu, o ile faktycznie konkretny ubezpieczony działalność tę wykonuje, choć stopień natężenia jego aktywności może być różny. Przerwy w działalności gospodarczej mogą zwalniać z ubezpieczenia społecznego, gdy są należycie usprawiedliwione i udokumentowane.

Dowody wskazane przez wnioskodawcę nie udokumentowały, że P. P. faktycznie nie prowadził działalności gospodarczej, a tym samym nie pozwoliły na obalenie domniemania prawnego, wynikającego z wpisu do ewidencji działalności gospodarczej.

Jeśli chodzi o pierwszy okres od 1 lutego 2003 r. do 16 lutego 2003 r. wnioskodawca przedstawił dowód w postaci zeznań świadka D. P., który zeznał, że pracował u wnioskodawcy od początku działalności jego firmy w charakterze sprzedawcy. Odszedł z pracy w 2002 r. lub 2003 r. Sam wnioskodawca wyjaśnił, że działalność gospodarczą zawiesił 31 lipca 2003 r. Z tą samą datą rozwiązał umową najmu lokalu. Powyższe dowody wskazują na to, że działalność gospodarcza w tym okresie była prowadzona.

Ponadto, jak wyjaśnił pełnomocnik ZUS (k. 80v) objęcie ubezpieczeniem wnioskodawcy za okres od 1-16 lutego 2003 r. nastąpiło na wniosek T. P., gdyż w tym okresie miał przerwę w zatrudnieniu na podstawie umowy o pracę.

Podnieść tu należy, że wnioskodawca jak i jego pełnomocnik na rozprawie w dniu 6 grudnia 2011 r. (k. 65) jak i w dniu 26 stycznia 2012 r. (k. 80v) nie kwestionowali okresu od 1 do 16 lutego 2003 r. i w tej części zgodzili się z decyzją. W apelacji nie podtrzymali swojego stanowiska. Dotyczy to również dnia 28 sierpnia 2005 r.

Wnioskodawca pracował w firmie (...) w L. od 17 lutego 2003 r. do 27 sierpnia 2005 r., a w Anglii zatrudniony został od 29 sierpnia 2005 r. do 29 sierpnia 2007 r.

Objęciem ubezpieczeniem w tym dniu wynika z domniemania prawnego związanego z wpisem do ewidencji dzielności gospodarczej.

Trzeci sporny okres dotyczy od 30 sierpnia 2007 r. do 2 grudnia 2007 r.

Ani prawo o swobodzie działalności gospodarczej, ani ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych w 2007 r. nie zawierały instytucji zawieszania bądź przerwy w działalności gospodarczej. Zgłoszenie wówczas takiej przerwy nie korzystało z domniemania prawnego, z którego wynikałoby czasowe zaprzestanie prowadzenia tej dzielności. Ciężar dowodu obciąża więc tę stronę, która z tego faktu wywodzi skutki prawe w zakresie ustania obowiązku ubezpieczenia. Wnioskodawca przedstawił zestawienie przychodów i wydatków za 2007 r., z którego wynika, że we wrześniu 2007 r. odnotował przychód w kwocie 81 zł 97 gr, w sierpniu, październiku, listopadzie i grudniu 2007 r. wykazał przychód zerowy. Przez cały rok 2007 wykazywał też wydatki za usługi księgowe.

Wnioskodawca wyjaśnił, że wrześniowy przychód pochodził ze sprzedaży regału pracownikowi.

Przesłuchany pracownik przyznał, że kupił jednorazowo regał od wnioskodawcy, ale to było przed wyjazdem wnioskodawcy za granicę, a więc przed 2005 r.

Świadek Z. W., prowadząca wnioskodawcy księgowość zeznała, że zestawienie sporządziła na podstawie dokumentów dostarczonych przez wnioskodawcę i kwota ta mogła dotyczyć jakiejś jednorazowej czynności.

Należy więc przyjąć, że wnioskodawca, osiągając nawet niewielki przychód we wrześniu 2007 r., nie zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej, chociaż stopień natężenia jego aktywności był minimalny.

Dlatego zarzut naruszenia prawa materialnego, tj. art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 13 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych należy uznać za chybiony.

Wbrew poglądowi wyrażonemu w apelacji Sąd Apelacyjny stwierdza, że nie zachodzi zarzucony w apelacji zarzut przekroczenia granic zastrzeżonej dla Sądu swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.). Zastrzeżenia apelującego nie znajdują potwierdzenia w zebranym materiale dowodowym, bowiem Sąd Okręgowy prawidłowo ocenił ten materiał, w tym zeznania świadków, wnioskodawcy i przedłożone dokumenty. Skarżący argumentami przytoczonymi w apelacji w żaden sposób nie podważył zasadności stanowiska Sądu pierwszej instancji.

Z tych względów, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.