Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 28 maja 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Arkadia Wyraz-Wieczorek

Sędziowie: SO Krystyna Hadryś

SR (del.) Joanna Zachorowska (spr.)

Protokolant Aldona Kocięcka

po rozpoznaniu w dniu 28 maja 2014 r. na rozprawie

sprawy z wniosku (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. (poprzednio (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Z.)

z udziałem A. S. i D. S.

o stwierdzenie nabycia służebności w drodze zasiedzenia

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Zabrzu

z dnia 20 sierpnia 2013 r., sygn. akt I Ns 604/12

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu w Zabrzu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

SSR (del.) Joanna Zachorowska SSO Arkadia Wyraz-Wieczorek SSO Krystyna Hadryś

Sygn. akt III Ca 2058/13

UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia 1 sierpnia 2012 roku wnioskodawca (...) Sp. z o.o. w Z. wniosła o stwierdzenie, że nabyła przez zasiedzenie służebność przesyłu polegającą na prawie eksploatacji gazociągów oraz dostępu do nich w celu usunięcia awarii i remontu oraz ich modernizacji na działce nr (...) położonej w Z. przy ul. (...), będącej własnością A. S. i D. S.. W uzasadnieniu wniosku podano, że przez działkę (...) objętą KW (...) stanowiącą własność uczestników postępowania przebiega gazociąg podwyższonego średniego ciśnienia DN 250 CN 1,6 MPa relacji S. – Ł. oraz gazociąg średniego ciśnienia DN 300 CN 0,5 MPa. Wnioskodawca dalej wskazał, że w chwili nabycia nieruchomości uczestnicy postępowania byli świadomi posadowienia na nieruchomości gazociągów. Gazociągi są naniesione na mapę zasadniczą oraz oznaczone w terenie. Użytkowanie gazociągu i korzystanie w niezbędnym zakresie z gruntu przez przedsiębiorstwo trwa ponad 20 lat tj. przez okres wystarczający do stwierdzenia zasiedzenia. Bieg terminu zasiedzenia służebności gruntowej rozpoczyna się od chwili, gdy posiadacz tej służebności przystąpił do korzystania z trwałego i widocznego urządzenia, co niewątpliwie miało miejsce w momencie włączenia gazociągów do sieci i rozpoczęcia dystrybucji gazu. Wnioskodawca, a wcześniej jego poprzednicy prawni korzystali z nieruchomości w dobrej wierze. Mając na względzie fakt niekwestionowanego samoistnego posiadania służebności przez cały okres (...) Sp. z o.o. w Z. wniosła o stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu z dniem 29 października 2010 roku. Jako podstawę roszczenia wskazano przepis art. 352 § 1 kc, który pozwala uznać go za posiadacza służebności.

W odpowiedzi uczestnicy postępowania zażądali oddalenia wniosku. Odnośnie gazociągu podwyższonego średniego ciśnienia DN 250 CN 1,6 MPa relacji S.-Ł. podnieśli, że wnioskodawca nie wykazał, że jest on właścicielem spornego odcinka sieci gazowej, że gazociąg ten został wybudowany w 1990 roku. Spółka nie wykazała następstwa prawnego oraz przeniesienia posiadania gazociągu przez rzekomego inwestora – (...) w Z. na rzecz jego następców prawnych, w tym na wnioskodawcę. Niezależnie od powyższego wniosek o stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu jest bezpodstawny. Rzekomy poprzednik prawny wnioskodawcy – (...) uzyskał posiadanie służebności w złej wierze, ponieważ nie legitymował się zgodą ówczesnego właściciela nieruchomości na posadowienie gazociągu oraz korzystanie z nieruchomości dla celów jego eksploatacji. Tym samym mógłby nabyć służebność dopiero w drodze zasiedzenia w 2020 roku. Ponadto korzystanie ze spornego gazociągu w żadnym wypadku nie polegało na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. O takim korzystaniu nie świadczą betonowe słupki. Wnioskodawca nie wykazał, że te słupki były posadowione na nieruchomości przez okres konieczny do zasiedzenia. Odnośnie gazociągu średniego ciśnienia DN 300 CN 0,5 MPa uczestnicy postępowania podnieśli takie same zarzuty jak w stosunku do gazociągu DN 250. Ponadto podali, że wnioskodawca nie wykazał faktu budowy spornego gazociągu przez jego poprzednika prawnego.

W piśmie datowanym na dzień 5 lutego 2013 roku uczestnicy postępowania wskazali, że zakładając nawet prawdziwość twierdzeń wnioskodawcy odnośnie posiadania służebności przez wskazanych we wniosku poprzedników prawnych należy stwierdzić, że wniosek o stwierdzenie zasiedzenia służebności w odniesieniu do gazociągu średniego ciśnienia DN 300 CN 0,5 MPa i tak nie mógłby zostać uwzględniony z uwagi na brak możliwości doliczenia przez wnioskodawcę czasu posiadania służebności przez Skarb Państwa (do 1 lutego 1989 roku), który nabyłby służebność przez zasiedzenie.

Po sprecyzowaniu stanowiska wnioskodawca w piśmie datowanym na 4 czerwca 2013 roku oświadczył, że domaga się stwierdzenia zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu. Jednocześnie w zakresie treści służebności wnioskodawca dodał, że służebność polega na prawie korzystania przez przedsiębiorstwo przesyłowe eksploatujące gazociągi z działek poprzez przeprowadzenie i utrzymanie na nich gazociągów, z jednoczesnym prawem dostępu do urządzeń w celu remontu lub usunięcia awarii. Wnioskodawca sprostował także wniosek w zakresie podmiotu, na rzecz którego miało nastąpić stwierdzenie zasiedzenia służebności i wniósł o stwierdzenie zasiedzenia służebności na rzecz przedsiębiorstwa przesyłowego – każdoczesnego właściciela urządzeń. Wnioskodawca dalej wskazał nieruchomość władnącą dla celów zasiedzenia przedmiotowej służebności tj. nieruchomość położoną w Z. przy ul. (...), będącą jednocześnie siedzibą wnioskodawcy.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że nieruchomość obejmująca działkę (...) położona w Z. przy ul. (...) o powierzchni 0,3354 ha, dla której Sąd Rejonowy w Zabrzu prowadzi księgę wieczystą nr (...), stanowi własność uczestników postępowania A. S. i D. S. we wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej. Przez przedmiotową nieruchomość przebiega gazociąg podwyższonego średniego ciśnienia DN 250 CN 1,6 MPa relacji S. – Ł., odgałęziony do stacji redukcyjno-pomiarowej R.. Gazociąg został wybudowany w 1990 roku. Inwestorem budowy był (...) w Z.. Gazociąg zasila aktualnie stacje redukcyjno-pomiarowe Z. M. ul. (...).

Decyzją z dnia 12 grudnia 1986 roku Prezydent Miasta Z. ustalił lokalizację szczegółową gazociągu. Decyzją architekta miejskiego z dnia 20 kwietnia 1989 roku (...) uzyskał pozwolenie na budowę inwestycji obejmującej budowę gazociągu M. – R. na terenach położonych w Z. na odcinku od stacji redukcyjnej w R. do przejazdu kolejowego przy ul. (...). Następnie w dniu 13 lipca 1989 roku Urząd Miejski w Z. – Miejska Komisja Planowania wydał decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji tj. budowy sieci gazowej na trasie Z. – M. do Z. R.. W dniu 29 października 1990 roku przeprowadzono próbę wytrzymałości i szczelności gazociągu ᴓ 250 mm Z. – R.. Gazociąg znajduje się pod ziemią. W punktach załamania trasy gazociągu widnieją betonowe słupki znacznikowe – w tym na działce uczestników postępowania. Co kwartał wykonywane są obchody kontrolne przez pracowników wnioskodawcy. Zgodnie z pozwoleniem na budowę w oparciu o lokalizację szczegółową wyznaczona jest strefa ochronna 15 m w każdą stronę od osi gazociągu.

Przez wyżej opisaną nieruchomość przebieg również gazociąg średniego ciśnienia DN 300 CN 0,5 MPa wybudowany w latach 1958-1959. Inwestorem tego urządzenia były Zakłady (...). Gazociąg zasila aktualnie odbiorców dzielnicy Z.-M.. Gazociąg jest eksploatowany przez wnioskodawcę. Uwidoczniony jest na mapach zasadniczych. Gazociąg jest kontrolowany przez kontrolera sieci gazowej raz na 31 dni. Na trasie przebiegu gazociągu są słupki znacznikowe. Gazociąg średniego ciśnienia jest położony w całości w strefie kontrolowanej gazociągu podwyższonego średniego ciśnienia.

Przekształcenia podmiotowe poprzedników prawnych wnioskodawcy przedstawiały się następująco: Zakłady (...) (1950-1967), (...) z siedzibą w Z. (1967-1975), (...) w Z. (1975-1982), (...) (...) w Z. (1982-1996), (...) S.A. w W. Oddział (...) w Z. (1996-1999), (...) S.A. w W. (...) w Z. (1999-2003), (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Z. (2003-2007), (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Z. (2007-2008), (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Z. (2008 – 2013), (...) Spółka z o.o. w W..

Nieruchomość położona w Z. przy ul. (...), oznaczona geodezyjnie jako działki nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Zabrzu prowadzi księgę wieczystą nr (...), będąca własnością Skarbu Państwa, znajduje się w użytkowaniu wieczystym wnioskodawcy na podstawie decyzji z dnia 2 sierpnia 1993 roku. Jednocześnie przeniesiono nieodpłatnie na rzecz (...) w Z. prawo własności zlokalizowanych na tym gruncie budynków.

Na podstawie takiego stanu faktycznego Sąd Rejonowy w Zabrzu postanowieniem z dnia 20.8.2013 r. wniosek (...) Spółki z o.o. w W. (poprzednio (...) Sp. z o.o. w Z.) oddalił i zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestników postępowania solidarnie kwotę 257 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu Sąd pierwszej instancji przywołał art. 305 ¹ k.c., art. 305 ⁴ k.c., art. 285 k.c. oraz art. 292 k.c. Wskazał, że dla zasiedzenia służebności wymagane jest spełnienie trzech przesłanek: nieprzerwanego posiadania służebności, upływu czasu, którego długość uzależniona jest od istnienia dobrej lub złej wiary w chwili nabycia posiadania służebności, a także istnienia trwałego i widocznego urządzenia. Ponadto istnieć muszą elementy konstrukcyjne służebności gruntowej, a więc przede wszystkim nieruchomość władnąca. Oceniono, że wnioskodawca prawidłowo sprecyzował treść wniosku, domagając się stwierdzenia zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treścią treści służebności przesyłu. Przed dniem 3 sierpnia 2008 roku nie było dopuszczalne stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu.

Wniosek jednakże nie zasługiwał na uwzględnienie z uwagi na brak nieruchomości władnącej, która byłaby funkcjonalnie powiązana z nieruchomością obciążoną, czyli nieruchomością uczestników postępowania. Ciężar wskazania nieruchomości władnącej i wykazania, że w istocie jej użyteczność ulega zwiększeniu w związku z posadowieniem urządzeń przesyłowych na gruncie obciążonym, spoczywał na wnioskodawcy. Nieruchomość władnąca powinna być technicznie połączona z nieruchomością obciążoną i powinny na niej znajdować się urządzenia mające szczególną funkcję dla linii. W przedmiotowej sprawie wnioskodawca wprawdzie wskazał nieruchomość władnącą, jednakże wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi nie wykazał, że użyteczność nieruchomości władnącej ulega zwiększeniu w związku z posadowieniem urządzeń przesyłowych na gruncie obciążonym. W przedmiotowym stanie faktycznym nieruchomość władnąca nie ma żadnego powiązania z nieruchomością obciążoną. Tym samym skoro taka służebność w ogóle nie powstała, to nie mogło dojść do jej zasiedzenia. Wskazywanie „na siłę” jako nieruchomości władnącej dowolnej nieruchomości w ramach przedsiębiorstwa (np. siedziby oddziału), musiało zostać uznane za działanie niezgodne z istotą służebności gruntowych i nosiło znamiona obejścia prawa.

W przedmiotowym stanie faktycznym wniosek nie zasługiwałby na uwzględnienie nawet w sytuacji, gdyby użyteczność nieruchomości wskazanej przez wnioskodawcę jako władnąca została zwiększona wskutek istnienia nieruchomości władnącej w rozumieniu art. 285 k.c., z uwagi na niespełnienie przesłanek zasiedzenia. Terminy zasiedzenia wynoszą 20 lub 30 lat, liczonych od dnia przystąpienia do wykonywania służebności. Konsekwentnie należy uznać, że termin powinien zacząć biec od dnia rozpoczęcia eksploatacji istniejącego urządzenia trwałego i widocznego (a nie od dnia rozpoczęcia jego budowy).

Wnioskodawca nie wykazał daty rozpoczęcia eksploatacji gazociągu średniego ciśnienia DN 300 CN 0,5 MPa. Stwierdzenie świadka, że gazociąg został wybudowany prawdopodobnie pod koniec lat 50-tych XX wieku wyklucza możliwość ustalenia rzeczywistej daty rozpoczęcia eksploatacji gazociągu. Posiadanie gazociągu podwyższonego średniego ciśnienia DN 250 CN 1,6 MPa trwało zaś w złej wierze, bowiem posiadacz nie legitymował się zgodą ówczesnego właściciela nieruchomości na posadowienie gazociągu oraz korzystanie z nieruchomości. Tym samym mógłby nabyć służebność w drodze zasiedzenia dopiero w 2020 roku.

O kosztach Sąd pierwszej instancji orzekł na podstawie art. 520 § 3 kpc.

Apelację od powyższego postanowienia wywiodła wnioskodawczyni (...) sp. z o.o. w W. (następczyni prawna (...) Spółki z o.o. w W.). Zaskarżyła wskazane orzeczenie w całości. Zarzuciła mu obrazę:

- art. 285 kc poprzez niewłaściwe zastosowanie,

- art. 233 § 1 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające na tym, iż pomimo faktu posiadanie gazociągów od 1958 r. i 1990 r. wniosek należało oddalić,

- art. 328 § 2 kpc poprzez niewyjaśnienie istoty sprawy oraz podstawy prawnej orzeczenia.

Skarżąca zażądała uchylenia postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, a także obciążenia uczestników kosztami postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazano, że dla ustanowienia służebności gruntowej nie jest wymagane bezpośrednie sąsiedztwo nieruchomości władnącej i obciążonej. Jednocześnie służebność ma na celu umożliwienie przedsiębiorcy właściwego korzystania z urządzeń będących jego własnością. Nadto służebność gruntowa odpowiadająca służebności przesyłu. Z uwagi na swą specyfikę, nie wymaga wskazania nieruchomości władnącej, gdyż odpowiada funkcji i treści nowo kreowanej służebności przesyłu. Zeznania świadka odnośnie daty budowy gazociągu należało ocenić jako wiarygodne. Stan techniczny tego urządzenia, a także wieloletnia i nieprzerwana eksploatacja bezpośrednio odzwierciedla wiek tego urządzenia.

W odpowiedzi na apelację A. S. i D. S. wnieśli o jej odrzucenie, ewentualnie o oddalenie w całości oraz o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestników kosztów postępowania apelacyjnego. Wskazali, że apelacja została wniesiona przez podmiot, który nie jest wnioskodawcą, a oznaczony w piśmie oddział wnioskodawcy w Z. nie posiada zdolności sądowej. Ponadto brak jest podstaw do uchylenia orzeczenia Sądu pierwszej instancji, gdyż nie został wykazany przez wnioskodawcę związek funkcjonalny pomiędzy nieruchomością władnącą a obciążoną, a także zwiększonej użyteczności nieruchomości władnącej. Wnioskodawca w ogóle nie wykazał faktu budowy gazociągu DN 300 CN 0,5 MPa w 1958 roku. Z kolei zasiedzenie służebności, której podstawą jest drugie z urządzeń, z uwagi na złą wiarę wnioskodawcy nastąpi dopiero w 2020 roku. Nadto wnioskodawca nie wykazał, zarówno co do jednego, jak i drugiego z gazociągów, kto jest ich właścicielem, kiedy urządzenia zostały wybudowane, przeniesienia posiadania inwestora na wnioskodawcę, następstwa prawnego inwestora i wnioskodawcy. W odniesieniu do gazociągu DN 300 brak jest możliwości doliczenia przez wnioskodawcę czasu posiadania służebności przez Skarb Państwa (do 1.2.1989 r.), z uwagi na wcześniejsze nabycie tej służebności przez Skarb Państwa, które nastąpiło w 1979 roku. Nie można więc doliczyć okresu posiadania służebności przez Skarb Państwa. Wnioskodawca mógłby doliczyć do czasu swego posiadania czas posiadania jego poprzedników dopiero po 1.2.1989 roku, co skutkować mogłoby zasiedzeniem służebności dopiero 1.2.2019 roku.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje

Apelacja wnioskodawczyni zasługuje na uwzględnienie.

Ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji w większości są prawidłowe. Właściwie też została ustalona część obowiązujących norm prawnych. Jednakże subsumpcja faktów pod określone normy prawne zawiera pewne luki.

Sąd Okręgowy inaczej ocenił zeznania świadka M. W.. Świadek ów wskazał, że gazociąg średniego ciśnienia DN 300 wybudowany został prawdopodobnie pod koniec lat 50-tych XX wieku. Podczas przesłuchania okazał Sądowi kosztorys szczegółowy na urządzenie gazociągu oraz wyciąg z mapy projektowej. Na mapie okazał działkę, o której we wniosku, a także przebieg gazociągu. Na kosztorysie wskazał kto sporządził projekt. Projekt opatrzony był datą. Sąd pierwszej instancji nie uczynił wzmianki w protokole rozprawy co do daty sporządzenia projektu, co niewątpliwie pomogłoby w ustaleniu daty wybudowania urządzenia i rozpoczęcia faktycznego korzystania z niego. Bezspornym jest, że przez działkę uczestników prowadzi urządzenie do przesyłu gazu. Rację ma skarżąca zarzucając, że stan techniczny urządzenia, a także wieloletnia i nieprzerwana eksploatacja bezpośrednio odzwierciedla wiek tego urządzenia. Na uwadze mieć należy, że w postępowaniu o stwierdzenie nabycia służebności w drodze zasiedzenia na Sądzie spoczywa obowiązek zbadania z urzędu, czy i kto owe prawo majątkowe nabył. Aktualnie przy istotnym wzmocnieniu zasady kontradyktoryjności, nawet w postępowaniu nieprocesowym, zachowany został cel postępowania cywilnego w postaci dążenia do wydania orzeczenia odpowiadającego rzeczywistym okolicznościom sprawy. Pomimo niezgłoszenia wniosku przez (...) Spółkę (...) o dopuszczenie dowodu ze wskazanych wyżej dokumentów, zasadnym było włączenie ich w poczet dowodów. Dopuszczenie przez sąd dowodu z urzędu działa w ramach przysługującego mu uprawnienia, realizuje cel wydania słusznego postanowienia, zgodnego z rzeczywistym stanem rzeczy.

Prawidłowo Sąd Rejonowy wskazał normy prawne konieczne do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, to jest art. 305 ¹ kc, art. 305 ⁴ kc, art. 285 kc oraz art. 292 kc. Sąd Odwoławczy nie podziela jednak stanowiska Sądu pierwszej instancji co do konieczności wskazania przez wnioskodawczynię nieruchomości władnącej, która byłaby funkcjonalnie powiązana z nieruchomością obciążoną. Zarzut stawiany osobie inicjującej postępowanie, iż nie wykazała ona zwiększenia użyteczności nieruchomości władnącej w związku z posadowieniem urządzeń przesyłowych na gruncie obciążonym, również nie może się ostać. W skład przedsiębiorstwa przesyłowego wchodzą zarówno nieruchomości, jak i sieci oraz inne urządzenia przesyłowe. Urządzenia te stanowią składnik przedsiębiorstwa i stają się elementem połączonego z nim systemu sieci. Mają więc oczywisty funkcjonalny związek z innymi urządzeniami tej samej sieci, posadowionymi na innej nieruchomości, bez względu na jej usadowienie względem nieruchomości obciążonej. Właśnie ten funkcjonalny związek urządzeń przesyłowych z siecią przesyłową, wchodzącą w skład przedsiębiorstwa, a tym samym z nieruchomością wchodzącą również w skład przedsiębiorstwa, pozwala na stosowanie art. 285 kc i 292 kc przez analogię, umożliwiającą ustanowienie służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa, bez potrzeby wskazywania i określania w orzeczeniu nieruchomości władnącej (podobnie Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 14.6.2013 r., V CSK 321/12).

Z tego też względu Sąd odwoławczy uznał orzeczenie Sądu pierwszej instancji za wadliwe, zarówno co do pierwszej, jak i drugiej z wnioskowanych służebności.

Wnioskodawczyni w sposób prawidłowy, bo odpisami dokumentów poświadczonymi ich zgodność z oryginałami przez występującego w sprawie pełnomocnika będącego radcą prawnym, wykazała następstwa prawne poszczególnych podmiotów, poczynając od przedsiębiorstwa państwowego utworzonego zarządzeniem Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 16.2.1950 r. - Zakładów (...), a kończąc na (...) Spółce z o.o. w W.. Przed dniem 3 sierpnia 2008 r. możliwe było nabycie przez zasiedzenie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu, uregulowanej już po tym dniu w art. 305 ¹ -305 ⁴ k.c. Beneficjentem tej służebności - podobnie jak w obecnym stanie prawnym - mógł być jedynie przedsiębiorca, zaś prawo to wchodziło w skład prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26.6.2013 r., II CSK 626/12). Do dnia 1.2.1989 roku obowiązywała zasada jednolitego funduszu własności państwowej. Z ustaleń poczynionych do tej pory przez Sąd pierwszej instancji wynika, że prawdopodobnie pod koniec lat 50-tych XX wieku rozpoczęto eksploatację gazociągu średniego ciśnienia DN 300 – przedsiębiorstwo państwowe korzystało z urządzeń, dbało o nie, konserwowało. Zgodnie z obowiązującą wówczas treścią art. 128 § 1 kc własność państwowa przysługiwała niepodzielnie państwu, natomiast państwowe osoby prawne wykonywały tylko – względem zarządzanych przez nie części mienia państwowego – uprawnienia wynikające z własności państwowej. Zasada owa trwała do wejścia w życie ustawy z dnia 31.1.1989 r. o zmianie ustawy kodeks cywilny, nadająca nowe brzmienie art. 128 kc. Od 1.2.1989 r. własność i inne prawa majątkowe stanowiące mienie państwowe przysługiwały Skarbowi Państwa albo innym państwowym osobom prawnym.

Według stanowiska doktryny urządzenia przesyłowe stały się własnością państwowego przedsiębiorstwa przesyłowego dopiero z chwilą wejścia w życie noweli do ustawy o przedsiębiorstwach państwowych z dnia 30.12.1990 roku, czyli z dniem 7 stycznia 1991 roku (tak G. Matusik, Własność urządzeń przesyłowych a prawa do gruntu, Lexis Nexis, Warszawa 2011, str. 141). W tych okolicznościach należałoby rozważyć, czy nabycie służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu przez zasiedzenie co do gazociągu średniego ciśnienia DN 300 nie nastąpiło przed tą datą. Kwestię tę należy ocenić w świetle art. XLI § 1 ustawy z 23.4.1964 r. – Przepisy wprowadzające kodeks cywilny, który stanowi, iż do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego, stosuje się od tej chwili przepisy tego kodeksu; dotyczy to w szczególności możności nabycia prawa przez zasiedzenie. Zgodnie z obowiązującą w okresie od 1.1.1965 roku do 30.9.1990 roku treścią art. 172 k.c. termin zasiedzenia w dobrej wierze wynosił 10 lat, natomiast w złej wierze – 20 lat. Terminy te zostały wydłużone o 10 lat ustawą z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (art.1 pkt 34), która weszła w życie 1.10.1990 roku (art. 1 pkt 32 ustawy o zmianie k.c).

Celowym będzie wówczas wezwanie do udziału w sprawie w charakterze uczestnika postępowania Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta Z.. Jeżeli z ustaleń Sądu wynika, że zasiedzenie nastąpiło przez inną osobę niż wnioskodawca (np. jego poprzednik prawny), należy orzec zasiedzenie na rzecz tej osoby. (...) Spółka z o.o. w W. niewątpliwie posiada interes prawny w takim orzeczeniu, ze względu na możliwość „uwłaszczenia się” na majątku państwowego przedsiębiorstwa.

Sąd drugiej instancji podziela w pełni stanowisko Sądu Rejonowego i uczestników postępowania odnośnie objęcia w posiadanie urządzeń w złej wierze. Poziom staranności wymaganej od przedsiębiorcy przesyłowego należy określić z uwzględnieniem zawodowego charakteru prowadzonej działalności (art. 355 § 2 kc). Mimo że funkcjonuje domniemania dobrej wiary przedsiębiorca przesyłowy, który zajmuje cudzy grunt bez tytułu prawnego, pozostaje w złej wierze (por. wyrok SN z dnia 27.3.2010 r., II CSK 439/09, wyrok SN z 6.5.2009 r., II CSK 594/08). W złej wierze pozostaje przedsiębiorca przesyłowy który wie, że nie przysługuje mu prawo do rzeczy, lub przy dochowaniu należytej staranności mógł się o tym dowiedzieć. Wskazanie lokalizacyjne budowy gazociągu podwyższonego średniego ciśnienia wydane przez Prezydenta Miasta Z. ani też decyzja architekta miejskiego w sprawie zatwierdzenia planu realizacyjnego gazociągu z planem ogólnym zagospodarowania przestrzennego nie zastępuje zgody właścicieli na posadowienie urządzeń. Dodatkowo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w punkcie I.7 zapisano, że 26 właścicieli (najprawdopodobniej część ogółu właścicieli) wyraziło zgodę jedynie na czasowe wejście w teren, za odszkodowaniem za wyrządzone straty.

Z podanych względów apelację wnioskodawczyni jako uzasadnioną należało uwzględnić. Sąd Odwoławczy postanowienie Sądu Rejonowego w Zabrzu uchylił i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego, stosownie do art. 386 § 4 kpc w związku z art. 13 § 2 kpc.

Rozpoznając ponownie sprawę Sąd Rejonowy uwzględni zawartą powyżej ocenę prawną. W tym celu przeprowadzi szczegółowe postępowanie dowodowe na okoliczność ustalenia daty rozpoczęcia korzystania z gazociągu średniego ciśnienia DN 300 CN 0,5 MPa przez przedsiębiorstwo państwowe – poprzednika prawnego wnioskodawczyni. W razie potwierdzenia wszystkich przesłanek niezbędnych do zasiedzenia służebności i ustalenia podmiotu, na rzecz którego zasiedzenie nastąpiło, konieczne będzie dopuszczenie dowodu z opinii biegłego geodety na okoliczność położenia służebności na nieruchomości uczestników postępowania.

  SSR del. Joanna Zachorowska SSO Arkadia Wyraz-Wieczorek SSO Krystyna Hadryś