Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 lipca 2014r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 lipca 2014r. w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa A. P. (1), P. P. i O. P.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej V. (...) z siedzibą w W.

o zadośćuczynienie

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Płocku

z dnia 23 maja 2013r. sygn. akt I C 2229/12

I. zmienia zaskarżony wyrok w pkt 1, 2, 4 i 6 w ten sposób, że zasądzoną w pkt 1 kwotę 45.000 zł podwyższa do kwoty 65.000 (sześćdziesiąt pięć tysięcy) zł, zasądzoną w pkt 2 kwotę 35.000 zł podwyższa do kwoty 55.000 (pięćdziesiąt pięć tysięcy) zł oraz podwyższa kwotę określoną w pkt 6 z 4.875 zł do kwoty 6.875 (sześć tysięcy osiemset siedemdziesiąt pięć) zł;

II. oddala apelację w pozostałym zakresie;

III. nie obciąża powodów kosztami zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia23 maja 2014 r. wydanym w sprawie o sygn. akt II C 2229/12 z powództwa A. P. (1), P. P., O. P. przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o zapłatę, Sąd Okręgowy w Płocku zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.:

1.  na rzecz powódki A. P. (2) 45.000 zł tytułem zadośćuczynienia z odsetkami ustawowymi od dnia 20.06. (...).,

2.  na rzecz powoda P. P. kwotę 35.000 zł tytułem zadośćuczynienia z odsetkami ustawowymi od dnia 20.06. (...).,

3.  na rzecz powódki O. P. kwotę 17.500 zł tytułem zadośćuczynienia z odsetkami ustawowymi od dnia 20.06. (...).,

4.  oddalił powództwo w pozostałej części,

5.  nie obciążył powodów obowiązkiem zwrotu pozwanemu kosztów zastępstwa procesowego,

6.  nakazał pobrać od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Płocku kwotę 4.875,-zł tytułem części opłaty od pozwu,

7.  nakazał zwrócić A. P. (1) 100,-zł zaliczki.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd oparł na ustaleniach faktycznych i rozważaniach, których istotne elementy przedstawiają się następująco.

W dniu 28.07.2011 r. w N. P. P. szedł do sklepu ze swoim blisko czteroletnim synem, A.. Trzymał dziecko za rękę. Był trzeźwy. Niespodziewanie dziecko wyrwało mu się i wbiegło na ulicę bezpośrednio pod nadjeżdżający samochód marki O. (...). Ojciec nie zdążył zatrzymać syna. Kierujący pojazdem R. O. zaczął hamować ale nie był w stanie zatrzymać samochodu i potrącił dziecko. P. P. podbiegł do syna. Trzymał go za głowę. Syn oddychał ale był nieprzytomny. Został helikopterem przewieziony do Szpitala (...) w W.. A. P. (1) wyszła na drogę zobaczyła na poboczu syna podeszła do niego. A. był operowany usunięto mu nerkę był w śpiączce. Przez siedem dni rodzice codziennie dojeżdżali do syna do W. . Dziecko zmarło 4.08.2011 r., kilka godzin po odjeździe rodziców. Nie odzyskało przytomności. Wcześniej nie zdarzyło się aby rodzice zostawili A. bez opieki. Kierujący pojazdem marki O. (...) nie miał możliwości zatrzymania samochodu przed miejscem potrącenia, a jedyną przyczyną zaistnienia wypadku było wbiegnięcie dziecka bezpośrednio przed jadący samochód. A. P. (1) bardzo przeżyła śmierć syna, osiwiała, wypadają Jej włosy. Codziennie jest na cmentarzu. Po śmierci syna przyjmowała leki antydepresyjne przepisane przez lekarza rodzinnego: przez pierwsze pół roku codziennie, później kilka razy w miesiącu i nadal je przyjmuje. Przez pierwsze trzy tygodnie przebywała na zwolnieniu lekarskim ale lekarz psychiatra doradził Jej by wróciła do pracy i nie myślała o śmierci syna.

P. P. również bardzo mocno przeżył śmierć syna, robił sobie wyrzuty, że nie dopilnował dziecka. B. leki uspakajające. Przez 2-3 tygodnie był na zwolnieniu lekarskim. Nie korzystał z pomocy psychiatry ani psychologa. Nie pogodził się ze śmiercią syna, chodzi na cmentarz.

O. P. była zżyta z bratem opiekowała się nim kiedy wracała ze szkoły. Dowiedziała się od innych o potraceniu. Podeszła do brata gdy zabierano go do helikoptera. Mocno przeżyła śmierć A.. Płacze kiedy o nim myśli, ma wiele jego zdjęć w pokoju.

Kierujący pojazdem O. (...) ubezpieczony był z tytułu odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w pozwanym zakładzie ubezpieczeń.

Pismem z dnia 30.04.2012 r. powodowie zwrócili się do pozwanego o wypłatę zadośćuczynień w kwocie po 150.000 zł dla każdego z nich.

Pozwane Towarzystwo 12.06.2012 r. przyznało i wypłaciło A. P. (1) i P. P. zadośćuczynienia w kwocie po 15.000 zł, a O. P. w kwocie 7.500 zł .

Przy tych ustaleniach Sąd I Instancji przyjął, iż podstawą odpowiedzialności pozwanego są art. 436 § 1 w związku z art. 435 i 822 kc. Zgodnie z art. 436 § 4 kc najbliższym przysługuje zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę z powodu śmierci bliskiej osoby. Sąd uznał,że niewątpliwie powodowie byli osobami najbliższymi dla A., byli z nim mocno związani uczuciowo, tworzyli dobra rodzinę. Śmierć syna przyniosła im wiele bólu i cierpienia. Nie mogą się pogodzić z tym,że A. zginał.Ciągle Go wspominają, chodzą na cmentarz przez pierwsze tygodnie po śmierci nie byli w stanie pracować zawodowo, przebywali na zwolnieniu lekarskim brali leki uspokajające, a A. P. (1) nadal zażywa takie leki.

W tych warunkach Sąd przyjął iż odpowiednią suma zadośćuczynienia dla matki A. jest kwota 60.000 zł, dla ojca 50.000 zł, a dla siostry. 25.000 zł. Sąd zróżnicował wysokości zadośćuczynienia dla poszczególnych bliskich z uwagi na rozmiar cierpień jakich doznali na skutek śmierci dziecka i stopnia emocjonalnego z nim związania. Najmocniej stratę przeżyła jego matka, natomiast siostra jako nastolatka najłatwiej poradzi sobie z cierpieniem po stracie.

Zasądzając wyżej opisane zadośćuczynienia Sąd uwzględnił wypłaty dokonane przez ubezpieczyciela.

Sąd uznał za niezasadny zarzut pozwanego przyczynienia się poszkodowanego do zaistnienia szkody gdyż zgodnie z art. 426 kc wyłączona jest odpowiedzialność osób małoletnich do lat 13-stu, gdyż w tym przedziale wiekowym nie można takim osobom przypisać winy za wyrządzenie szkody. Wykluczyć też należy by niespełna czteroletnie dziecko miało świadomość swojego nagannego zachowania, polegającego na wtargnięciu bezpośrednio przed nadjeżdżający samochód. Dziecko w tym wieku nie ma żadnego rozeznania co do zasad ruchu drogowego i niebezpieczeństwa grożącego mu na jezdni. Dlatego Sąd wykluczył przyczynienie się małoletniego A. do powstania szkody.

Sąd nie znalazł też podstaw do przyjęcia, że do powstania szkody przyczynił się ojciec poszkodowanego nie zapewniając mu prawidłowej opieki.

W myśl art. 427 kc przewidującego odpowiedzialność osób zobowiązanych do nadzoru nad osobami powierzonymi ich pieczy wymagane jest istnienie winy takich osób w sprawowaniu nadzoru.

W tej sprawie nie można takiego zarzutu postawić P. P., który trzymał dziecko za rękę i nie mógł przewidzieć, że syn wyrwie mu się i wbiegnie na jezdnię. Było to tak niespodziewane i szybkie,że powód nie był w stanie temu zapobiec i zatrzymać syna. Zachowanie P. P. nie było ani lekkomyślne ani niedbałe.

O odsetkach sąd orzekł na podstawie art. 14 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152, z późn. zm), przyjmując, iż najpóźniej 16.05.2012 r., pozwany otrzymał wezwanie do zapłaty i powinien je zrealizować po upływie 30 dni tj. po 15.06.2012 r. Ponieważ powodowie żądali odsetek od daty późniejszej to w tym zakresie ich roszczenie jest w pełni uzasadnione.

Apelacje od tego wyroku złożyli powodowie zarzucając mu naruszenie przepisów prawa,materialnego – art. 446 § 4 kc, poprzez rażące zaniżenie kwoty należnego powodom zadośćuczynienia z tytułu zerwania więzi rodzinnych i wnieśli o zasądzeniedodatkowo ponad kwoty zasądzone przez Sąd I instancji 60.000 zł na rzecz A. P. (1) na rzecz P. P. 50.000 zł i na rzecz O. P. 30.000 zł. oraz zasądzenie na rzecz powodów kosztów zastępstwa adwokackiego.

Skarżący podnieśli iż zasądzone przez Sąd okręgowy kwoty należy uznać za rażąco zaniżone i nieprzedstawiające ekonomicznie odczuwalnej wartości. Nie spełniające kompensacyjnego charakteru po utracie bliskiej osoby.

Odczuwana przez powodów krzywda i ból są bardzo duże i wynikają z silnych związków rodzinnych. Powodowie na skutek śmierci A. zostali pozbawieni możliwości uczestniczenia w jego życiu radowania się z jego osiągnięć, przeżycia schyłku swojego życia w otoczeniu najbliższej rodziny. Zadośćuczynienie za krzywdę dla powodów nie może być zbyt niskie bo doprowadziłoby do deprecjacji życia ludzkiego .

Apelacja wskazała, że pojawiło się rozwiązanie ustawowe określające wysokość zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej. Art. 67 k ust 7 pkt 2 ustawy z dnia 6.11.2008 r. o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta(t.j. Dz. U. z 2012 poz 159), przewiduje rekompensatę za śmierćosoby bliskiej w wysokości do 300.000 zł.

W odpowiedzi na apelację, pozwany wniósł o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie kosztów postepowania apelacyjnego podnosząc, iż kwoty zadośćuczynienia ustalone przez Sąd I instancji są adekwatne go rozmiaru krzywdy doznanej przez powodów i nie odbiegają pod względem swej wysokości od kwot zasądzanych w innych sprawach o podobnym stanie faktycznym.Zadośćuczynienie przewidziane w ustawie o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta w wysokości 300.000 zł za śmierć osoby bliskiej jest kwotą maksymalną, a w praktyce sumy przyznawane z tego tytułu są znacznie mniejsze.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powodów okazała się częściowo uzasadniona i skutkowała zmianą zaskarżonego wyroku.

Sąd Apelacyjny aprobuje i przyjmuje za własne prawidłowe ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji uznając, że nie ma potrzeby ponownego ich przytaczania w dalszych rozważaniach.

Częściowo uzasadnione okazały się zgłoszone przez skarżących zarzuty naruszenia prawa materialnego, jednakże tylko w odniesieniu do kwoty zasądzonego na rzecz A. P. (1) i P. P. zadośćuczynienia. W zakresie ustalenia wysokości zadośćuczynienia Sąd I instancji wprawdzie prawidłowo zastosował art. 446 § 4 k.c. jednak jednocześnie naruszył dyspozycjętego przepisu jeżeli chodzi o wysokość przyznanego zadośćuczynienia.

Przyznanie zadośćuczynienia pieniężnego ma na celu zrekompensować krzywdę spowodowaną utratą najbliższej osoby. Uznać należy, że dla zasądzenia zadośćuczynienia na podstawie przepisu art. 446 § 4 k.c. istotne jest ustalenie okoliczności, wskazujących na to, iż śmierć bezpośrednio poszkodowanego stała się dla osoby najbliższej źródłem udręczeń moralnych. Wysokości zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową nie da się tak skrupulatnie określić, jak przy wynagradzaniu szkody majątkowej. Niemniej jednak kwota zadośćuczynienia winna być tak oznaczona, by uwzględniała panujące stosunki społeczno-ekonomiczne w oparciu o kryteria doświadczenia i kolidujących ze sobą w danej sprawie interesów – bez aspiracji zapłaty jakiejś ceny cierpienia. Przy zasądzeniu zadośćuczynienia z art. 446 § 4 k.c. należy kierować się kryteriami i zasadami wypracowanymi na gruncie art. 445 § 1 k.c. Określając wysokość tego zadośćuczynienia należy wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności mające wpływ na rozmiar doznanej krzywdy, a więc przede wszystkim dramatyzm doznań, wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rolę w rodzinie pełnioną przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej (np. nerwicy, depresji), stopień w jakim pokrzywdzony będzie umiał znaleźć się w nowej rzeczywistości i ją zaakceptować, wiek pokrzywdzonego” (tak SN w wyroku z dnia 3 czerwca 2011 r., III CSK 279/10, LEX nr 898254, SA w B. w wyroku z dnia 7 marca 2013 r., I ACa 878/12, LEX nr 1294706, SA w Ł. w wyroku z dnia 12 czerwca 2013 r., I ACa 95/13, LEX nr 1345553)

Przy określeniu wysokości zadośćuczynienia należnego rodzicom i siostrze Sąd miał na względzie zakres krzywdy, jakiej doznali. Na jej rozmiar wpływają cechy więzi łączącej powodów ze zmarłym, a w szczególności intensywność tych relacji i ich siła. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że to rodzice byli w szczególny sposób związani z synem. W ocenie Sądu Apelacyjnego, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwala uznać, że relacja A. z matką i ojcem była wyjątkowo silna, a stopień bliskości bardzo duży.W konsekwencji strata była dla powodów szczególnie bolesna. Traumę rodziców potęgowały okoliczności śmierci dziecka. Była to śmierć nagła, niespodziewana. Powodowie widzieli bezpośrednie skutki wypadku, a później przez tydzień czasu przeżywali walkę o uratowanie życia syna. Strata odebrała powodom radość życia. Wpłynęła również niekorzystnie stan emocjonalny. Pojawiły objawy obniżonego nastroju, depresji, a rozmiar doznanych przez nich cierpień psychicznych był bardzo duży.

Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny ocenił, że zasądzone przez Sąd Okręgowy w Płocku zadośćuczynienie nie powetowało krzywdy powodów i należało podnieść je do kwot odpowiednio do 65.000,- zł na rzecz A. P. (1) i 55.000,- zł na rzecz P. P.. Należne dla rodziców zadośćuczynienie winno wynosić łącznie z wypłatami dokonanymi przez pozwanego, 80.000,- i 70.000,-zł.

W pozostałym zakresie Sąd oddalił apelację jako nieuzasadnioną uznając roszczenie o zadośćuczynienie po 120.000,-zł i 55.000,-zł za wygórowane. Sąd oddalił w całości apelację powódki O. P.. Sąd I instancji w tym przypadku prawidłowo ocenił rozmiar krzywdy siostry A. i ustalił we właściwej wysokości należne jej zadośćuczynienie. Więzy łączące rodzeństwo, aczkolwiek silne, są innego rodzaju niż więzy rodzicielskie. Powódka w chwili wypadku miała 13 lat. Tak młody wiek oraz na szczęście brak dolegliwości jakie były i są udziałem jej rodziców wskazują, że prawidłowo przyjął Sąd Okręgowy, iż O. P. stosunkowo najlepiej i najszybciej poradzi sobie z cierpieniem po utracie bliskiej osoby.

W związku z powyższym należało również skorygować punkt 6 wyroku i wobec zwiększenia kwot należnych powodom łącznie o 40.000,-zł, podwyższyć sumę niezapłaconej opłaty sądowej od zasądzonych kwot, obciążającej pozwanego. W myśl art. 113 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r., Nr 90, poz. 594 ze zm.) kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić, sąd w orzeczeniu kończącym obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją ku temu podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu.

Mając na uwadze zakres zmiany zaskarżonego wyroku,na skutek apelacji powodów,Sąd Apelacyjny na podstawie art. 102 k.p.c nie obciążył ich kosztami procesu należnymi pozwanemu. Z uwagi na charakter sprawy,sytuację majątkową oraz stan zdrowia powodów przemawiają za tym względy słuszności.

Z przytoczonych względów Sąd Apelacyjny w Łodzi, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji, oddalając apelację powodów w pozostałej części.