Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 16 października 2013 roku wydanym w sprawie
o sygn. akt I C 1795/12 Sąd Rejonowy w Zgierzu:

1)  oddalił powództwo;

2)  nie obciążył powodów nieuiszczoną opłatą od pozwu w części ponad kwotę 1.000,00 złotych.

Apelację od powyższego wyroku złożył pełnomocnik powodów T. N. i A. N.. Zaskarżył wyrok w części, to jest co do punktu 1. Wyrokowi w zaskarżonej części zarzucił:

I.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie:

1.  art. 232 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej oceny zgromadzonych w sprawie dowodów i przyjęcie, że nie doszło do przedawnienia należności odsetkowych powodów wobec pozwanego, że po 2009 roku dochodziło do spłat z tego tytułu;

2.  art. 244 k.p.c. w zw. z art. 245 k.p.c. poprzez ich niezastosowanie i dokonywanie błędnej wykładni, oraz przyjęcie, że „papiery” złożone przez pozwanego do akt sprawy mają charakter dokumentów, z których można przeprowadzić dowody i nie budzą wątpliwości;

3.  art. 248 § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie;

4.  art. 129 § 1 i § 2 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie;

II.  naruszenie przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na treść orzeczenia, a M.:

1.  art. 95 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe poprzez ich niezastosowanie;

2.  art. 117 k.c. poprzez błędną wykładnię i niezastosowanie;

3.  art. 69 w zw. z art. 77 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece sprzed nowelizacji wprowadzonej ustawą z dnia 26 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece (dalej k.w.h.) oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 19 sierpnia 2009 r.) poprzez ich niewłaściwe zastosowanie;

4.  art. 94 k.w.h. poprzez jego niezastosowanie.

Powołując się na powyższe skarżąca wniosła o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości;

2.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, za obie instancje według norm przepisanych.

Sąd Rejonowy w Zgierzu oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach:

W dniu 29 września 1995 roku została zawarta umowa o konwersji kredytów pomiędzy A. i T. małżonkami N. a Bankiem Spółdzielczym w P.. Była to umowa dotycząca konwersji kredytów na produkcję rolną w kwocie 37.968,11 złotych płatnych do 30 grudnia 2000 roku w ratach półrocznych od dnia 30 czerwca 1996 roku oprocentowana w wysokości 20% w stosunku rocznym według stałych stóp procentowych oraz zabezpieczona ustanowioną hipoteką na nieruchomości objętej księgą wieczystą KW nr (...). Kredyt został zabezpieczony wpisem hipoteki w dziale IV KW nr (...) w dniu 22 września 1995 roku.

W dniu 10 grudnia 1997 roku została zawarta umowa o kredyt średnioterminowy pomiędzy T. i A. małżonkami N. a Bankiem Spółdzielczym w P.. Kredyt został udzielony w kwocie 20.000 złotych na remont obory, płatny do 30 października 2000 roku w ratach kwartalnych, z oprocentowaniem zmiennym wynoszącym 34% w stosunku rocznym. Kredyt został zabezpieczony ustanowioną na nieruchomości hipoteką i wpisaną w dziale IV KW nr (...) w dniu 11 grudnia 1997 roku.

Na skutek wniosku powodów z dnia 6 kwietnia 2009 roku złożonym do Wydziału Ksiąg Wieczystych, Sąd Rejonowy w Zgierzu odłączył z KW nr (...) część nieruchomości to jest działkę nr (...) o obszarze 4,4428 ha. W związku z odłączeniem obciążonej hipotekami nieruchomości Sąd przeniósł do nowozałożonej księgi wieczystej KW nr (...) hipoteki w wysokości 37.968,11 złotych oraz 20.000 złotych obciążające również działkę nr (...) przeniesioną z KW nr (...).

Powodowie dokonywali wpłat na rzecz Banku nieregularnie. W wyniku czego, na podstawie bankowych tytułów wykonawczych zaopatrzonych w klauzulę wykonalności i na skutek wniosku Banku Spółdzielczego w O. Oddział w P. z dnia 3 lutego 1999 roku zostało wszczęte postępowanie egzekucyjne przez Komornika Sądowego Rewir II w sprawie II KM 39/99. Postanowieniem z dnia 14 maja 2004 roku komornik zawiesił postępowanie egzekucyjne na podstawie art. 820 kpc wobec wniosku wierzyciela, a w dniu 16 lipca 2012 roku Komornik zawiadomił o umorzeniu postępowania z mocy samego prawa zgodnie z art. 823 k.p.c.

W 2000 roku między T. N. a Bankiem Spółdzielczym w O. były prowadzone rozmowy i ustalenia co do umorzenia zaległych odsetek. Porozumienie nie doszło do skutku wobec nie dotrzymania warunków przez powoda, polegającego na spłacie połowy zaległości odsetkowej.

Powodowie spłacili należności główne z obydwu kredytów. Wpłaty były dokonywane bezpośrednio przez powoda T. N., bądź odciągane z jego konta bankowego. Została do spłaty kwota zadłużenia z tytułu odsetek w wysokości 23.653,37 złotych, na którą to kwotę składa się kwota 10.025,65 złotych odsetek zapadłych to jest odsetek zwykłych w związku z zawarciem umowy oraz 13.628,22 złotych odsetek karnych za niepłacenie w terminie. Po 2009 roku Bank ściągał z konta powodów zaległe odsetki. Ostatnia wpłata z tego tytułu była w dniu 21 października 2010 roku.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy zważył, iż:

Zgodnie z treścią art. 94 wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką pociąga za sobą wygaśnięcie hipoteki, a treść księgi wieczystej, w której taka hipoteka formalnie figuruje jest od chwili jej wygaśnięcia niezgodna z rzeczywistym stanem prawnym. W takiej sytuacji właściciel nieruchomości może żądać od wierzyciela usunięcia jej niezgodności na podstawia art. 100 i 10 k.w.h. Jeżeli wierzyciel hipoteczny nie wyrazi zgody na wykreślenie hipoteki dłużnik może wytoczyć powództwo na podstawie art. 10 tej ustawy.

Biorąc powyższe przepisy za podstawę roszczenia dochodzonego przez stronę powodową Sąd meriti wskazał, że roszczenie to opiera się na konieczności udowodnienia przez powodów, że wierzytelność zabezpieczona hipotekami wygasła. Sąd Rejonowy wskazał, że strony przyznały wspólnie, że powodowie spłacili całość należności głównej wynikającej z obydwu hipotek. Sąd wyjaśnił przy tym, że przyjął dowody złożone przez stronę pozwaną , mimo złożenia ich po upływie jednego dnia od wyznaczonego przez Sąd na rozprawie terminu, ponieważ są to jedyne w tej sprawie dowody na to, że powodowie uiścili wszystkie należności główne. Uchybienie terminu ich złożenia było jednodniowe, a pozwany nie działał przez profesjonalnego pełnomocnika. Strona powodowa nie była w stanie udowodnić jakie wpłaty dokonywała w ramach spłaty kredytów. Powód twierdził nawet, że zapłacił należności trzykrotnie, co nie znalazło potwierdzenia w jakichkolwiek dowodach wpłat bądź dokumentach o przeksięgowaniu wpłat z rachunku powodów na rachunek Banku, a w ocenie Sądu I instancji, stanowi subiektywne przeświadczenie powoda, że rozliczenia finansowe z Bankiem, który w dodatku zobowiązał się do umorzenia zaległych odsetek, są dawno uregulowane lub załatwione. Sąd Rejonowy uznał, że dowód ten powinien zostać przeprowadzony przez stronę powodową, która wywodzi z tego skutek prawny w postaci stwierdzenia, że pozwany nie ma wierzytelności wobec powodów z tytułu umów kredytowych.

Po przeprowadzeniu powyższy rozważań Sąd I instancji przytoczył, że powodowie jako dłużnicy rzeczowi w świetle art. 77 k.w.h. nie mogą skutecznie podnosić zarzutu przedawnienia co do całości roszczenia. Wskazał, że przepis ten wyłącza skutki przedawnienia zabezpieczonej wierzytelności w takim zakresie, w jakim wierzycielowi na podstawie hipoteki przysługuje prawo do zaspokojenia z obciążonej nieruchomości. Zgodnie z treścią tego art. 77 zd. 1 k.w.h. hipoteka pozostaje w mocy niezależnie od tego , jak długo istnieje i jest wymagalna zabezpieczona wierzytelność. Przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przepis ten wyłącza skutki przedawnienia zabezpieczonej wierzytelności w takim zakresie, w jakim wierzycielowi na podstawie hipoteki przysługuje prawo do zaspokojenia z obciążonej nieruchomości. Sąd Rejonowy zważył, że uwagi na treść tego przepisu strona pozwana nie musi powoływać się na art. 125 k.c. Sąd Rejonowy podniósł następnie, że według aktualnego brzmienia przepisu art. 77 k.w.h. wyłączona jest możliwość zaspokojenia wszelkich roszczeń ubocznych od przedawnionej wierzytelności, jednak nie stosuje się go do hipotek zwykłych powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej (art. 10 ust 2 ustawy z dnia 26 czerwca 2009 roku o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw), a więc również nie stosuje się do hipotek objętych niniejszym powództwem.

Na gruncie powyższych rozważań Sąd I instancji doszedł do przekonania, że istota sporu między stronami dotyczyła zarzutu przedawnienia możliwości dochodzenia przez pozwany Bank odsetek przewidzianych w umowach kredytowych. Jak wynika z umowy kredytowej z dnia 29 września 1995 roku termin spłaty ostatniej raty należności wraz z odsetkami upłynął 30 grudnia 2000 roku, natomiast z umowy kredytowej z dnia 10 grudnia 1997 roku w dniu 30 października 2000 roku. Ostatnia spłata należności głównej została dokonana w dniu 24 października 2006 roku. Sąd Rejonowy ocenił, że strona pozwana udowodniła, że powodowie nadal są obciążani należnościami wynikającymi z niezapłaconych odsetek, a więc godzą się na dokonywanie potrąceń na rzecz Banku. Świadczą o tym noty obciążeniowe dokonywane na rachunku powodów co najmniej do 2010 roku. Powodowie wiedzieli o tym, że mają do spłacenia zaległe odsetki, bowiem mimo prób umorzenia części należności powód wiedział, że zgoda taka ze strony Banku nigdy nie została wyrażona. Z tych powodów nie może powoływać się na zarzut przedawnienia. To z kolei nie daje podstaw do przyjęcia , że wierzytelność wynikająca z umów kredytowych wygasła i istnieje podstawa do usunięcia niezgodnego ze stanem prawnym wpisów w dziale IV ksiąg (...) oraz (...) dotyczących ujawnionych tam hipotek.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu w całości.

Ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy w Zgierzu są prawidłowe i Sąd Okręgowy, przyjmuje je za własne.

W tym miejscu należy wskazać, iż sformułowany przez pozwanego zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. jest chybiony. Z przepisu art. 233 § 1 k.p.c. wynika zasada swobodnej oceny dowodów, która umożliwia Sądowi ocenę poszczególnych środków dowodowych bez z góry przyjętej mocy dowodowej któregokolwiek z nich. Nie oznacza to jednak zupełnej dowolności Sądu w ramach dokonywanej oceny. Sąd winien oprzeć swoją ocenę na podstawie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego istotnego dla wydania ostatecznego rozstrzygnięcia, a wyprowadzone przez Sąd wnioski powinny być zgodne z zasadami logiki. Z powyższego wynika, że skarżący podnoszący zarzut z art. 233 § 1 k.p.c. powinien wskazać jakie kryteria oceny Sąd naruszył przy ocenie konkretnych dowodów uznając ich wiarygodność lub odmawiając im takiego charakteru (tak np. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 23 stycznia 2001 r., IV CKN 970/00, Lex nr 52753). W ocenie Sądu Okręgowego skarżąca nie była wstanie wskazać konkretnych naruszeń w tym zakresie. Sąd Rejonowy oceniając materiał dowodowy, będący podstawą poczynionych ustaleń, wskazał na jakiej podstawie dokonywał jego oceny. Odniósł się przy tym do dowodów powołanych w uzasadnieniu, w tym do dokumentów i zeznań stron. Wbrew twierdzeniom apelacji Sąd meriti nie przyjął, że nie doszło do przedawnienia należności odsetkowych wobec pozwanego. Z ustaleń poczynionych w sprawie nie wynika, również, że po 2009 roku powodowie dokonywali spłat odsetek, a jedynie, że po tej dacie odsetki te były odciągane przez pozwany bank z konta powodów, co w kontekście zeznań stron i przedłożonych not obciążeniowych nie powinno budzić wątpliwości.

Odnosząc się do zarzutów formalnych naruszenia przez Sąd meriti art. 244 k.p.c. w zw. z art. 245 k.p.c., również w tym zakresie nie były one zasadne. Powołane przez powodów przepisy odnoszą się do mocy dowodowej dokumentów prywatnych i urzędowych składanych w postępowaniu cywilnym. Przedmiotowy zarzut pozostaje w bezpośrednim związku z zarzutem naruszenia prawa materialnego w postaci niezastosowania art. 95 ust. 1 prawa bankowego, który stanowi wymogi formalne jakie muszą być spełnione by móc uznać księgi rachunkowe banków i wyciągi sporządzone na ich podstawie za dokumenty urzędowe. Strono powodowa słusznie zauważyła, że środki dowodowe w postaci „papierów” złożonych przez pozwanego nie mogą być oceniane jako dokumenty prywatne lub urzędowe, a to przede wszystkim z uwagi na brak podpisów złożonych pod nimi. W tym zakresie Sąd Rejonowy, nieprawidłowo przytoczył je jako dokumenty, niemniej jednak powyższa nieścisłość pozostaje bez istotnego wpływu na treść zapadłego orzeczenia. W pierwszej kolejności wypada zauważyć, że dokumentacja przedłożona przez stronę pozwaną, stanowi inny środek dowodowy w rozumieniu art. 309 k.p.c., a jego moc dowodowa podlega swobodnej ocenie Sądu tak jak każdy inny dowód wskazany w sprawie. Fakt, że strona pozwana spóźniła się o jeden dzień ze złożeniem dokumentów, nie spowodował zwłoki w postępowaniu, zatem, nic nie stało na przeszkodzie by zaliczyć je w poczet materiału dowodowego. Przedmiotowe środki dowodowe stanowią w głównej mierze zrzuty z ekranu z systemu informatycznego stosowanego w pozwanym banku, które dokumentują udzielenie kredytu i określone spłaty, zostały one przedłożone na żądanie strony powodowej zgłoszone w pozwie i jako takie nie budziły wątpliwości tak Sądu meriti jak i Sądu Okręgowego. Skarżący wprawdzie wniósł o nie uwzględnienie przedmiotowych środków dowodowych, podnosząc, że zostały złożone jeden dzień po terminie oraz, że nie są dokumentami, nie zmienia to jednak tego, że nie zaprzeczał w toku postępowania ich prawdziwości, zatem Sąd Rejonowy trafnie uznał, że dokumentacja co do jej istoty nie była kwestionowana (z tym zastrzeżeniem, że w sposób nieprawidłowo określił środki dowodowe jako dokumenty).

Co do zarzutów apelacji dotyczących naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 248 § 1 k.p.c. i 129 § 1 i § 2 k.p.c., nie sposób przyjąć je jako podstawę uchylenia zapadłego w sprawie wyroku. Należy przy tym zauważyć, że Sąd Rejonowy wezwał pozwanego do przedłożenia oryginałów umów kredytowych wraz wszelkimi zmianami związanymi z oprocentowaniem, zawartych między bankiem a stroną powodową oraz potwierdzeń dokonania spłaty kapitałów kredytu przez powodów, w tym tych wpłat które zostały bezpośrednio przejęte przez pozwanego z rachunków bankowych powodów ze wskazaniem dat dokonania kolejnych spłat. Pozwany z jednodniowym opóźnieniem złożył żądane środki dowodowe, wprawdzie złożył umowy kredytowe nie potwierdzone w sposób zgodny z art. 129 k.p.c., to jednak ich treść była zbieżna z treścią umów złożonych przez powodów, a więc nie powinna budzić wątpliwości. Przedmiotowe środki dowodowe były składane na żądanie strony powodowej, która sama nie zaproponowała materiału dowodowego dostatecznie dokumentującego spłatę kredytu. W tym świetle nie sposób mówić o naruszeniu art. 129 § 1 k.p.c., który stanowi, że Strona powołująca się w piśmie na dokument obowiązana jest na żądanie przeciwnika złożyć oryginał dokumentu w sądzie jeszcze przed rozprawą, gdyż to powodowie a nie pozwani powoływali się na przedmiotowe dokumenty (umowy kredytowe). Sad Okręgowy nie dopatrzył się również naruszenia art. 248 k.p.c., gdyż Sad Rejonowy w sposób prawidłowy wezwał pozwanego do złożenia dowodów, a te zostały złożone, zaś ich prawdziwość nie była przez powodów kwestionowana.

Nietrafne były również podniesione przez stronę skarżącą zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego.

Skarżący zarzucił orzeczeniu Sądu I instancji naruszenie art. 117 k.c., art. 69 w zw. z art. 77 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece sprzed nowelizacji wprowadzonej ustawą z dnia 26 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece raz niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 19 sierpnia 2009 r.) poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, a także art. 94 k.w.h.

W ocenie Sądu Okręgowego Sąd I instancji prawidłowo stwierdził, że powodowie nadal pozostają obciążeni z tytułu niezapłaconych odsetek. Powodowie co do roszczeń, które zabezpiecza przedmiotowa hipoteka są dłużnikami rzeczowymi pozwanego banku i nie mogą podnosić zarzutu przedawnienia co do roszczeń zabezpieczanych hipoteką, co wynika z art. 77 k.w.h., który w brzmieniu sprzed 20 lutego 2011 roku stanowił, że przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przepisu tego nie stosuje się do roszczenia o odsetki. Należy przy tym wyraźnie podkreślić, że przepis ten w zakresie w jakim odnosił się do odsetek, dotyczył odsetek stanowiących roszczenie uboczne względem należności głównej tj. odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia. Natomiast w odniesieniu do odsetek kapitałowych (zapadłych) nie można go było stosować, a to z uwagi na fakt, że stanowią one część wierzytelności i zwiększają od samego początku zakres odpowiedzialności kredytobiorcy. W tym przypadku koniecznym jest aby w ramach wpisu w księdze wieczystej wskazać, że hipoteka zabezpiecza również oprocentowanie kapitałowe, co w niniejszej sprawie zostało zachowane. Z powyższego wynika, że odsetki kapitałowe jako część roszczenia zabezpieczanego od początku hipoteką i nie będącego roszczeniem akcesoryjnym względem należności głównej mogą być dochodzone przez wierzyciela rzeczowego niezależnie od upływu terminu przedawnienia tak jak roszczenie główne (por. uzas. wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 18 grudnia 2013 r. I ACa 854/13, uzas. wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 13 czerwca 2013 r. I ACa 71/13, uzas wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 1998r. I CKN/98).

W tym stanie faktycznym, na podstawie art. 385 k.p.c., należało orzec jak w sentencji.